20.5.2015.

Oksidacijska fosforilacija
Sinteza ATP

PRIJENOSNICI ELEKTRONA
U RESPIRATORNIM KOMPLEKSIMA
FUMARAT

SUKCINAT

KOMPLEKS II
SUKCINAT- CoQ REDUKTAZA
(DEHIDROGENAZA )

KOMPLEKS I
NADH CoQ REDUKTAZA
(DEHIDROGENAZA)

Osnove biokemije B. Mildner

Q CIKLUS

KOMPLEKS III
CoQH2 CITOKROM c
REDUKTAZA

KOMPLEKS IV
CITOKROM c OKSIDAZA

20.5.2015.

Prijenos elektrona kroz mitohondrijski respiracijski lanac, tj. prijenos

elektrona s NADH na O2 je vrlo egzergona reakcija:
NADH + O2 + H+ H2O + NAD+

DGo = - 220,0 kJ mol-1

Tijekom protoka elektrona protoni se pumpaju iz matriksa mitohondrija kroz

unutarnju mitohondrijsku membranu pri emu nastaje gradijent protona.
Kako se energija sauvana u gradijentu protona koristi za sintezu ATP?
ADP + Pi + nH+P ATP + H2O + nH+N

DGo = + 30,5 kJ mol-1.

Gradijent protona omoguava sintezu ATP

Kemiosmotska hipoteza. Prijenos elektrona kroz respiracijski lanac dovodi do

pumpanja protona iz matriksa na citoplazmatsku stranu unutranje mitohondrijske
membrane. pH gradijent i membranski potencijal stvaraju proton-motornu silu koja
se koristi za sintezu ATP.
Proton motorna sila (Dp) = kemijski gradijent (DpH) + gradijent naboja (D)
Kemijski gradijent za protone moe se predstaviti kao pH gradijent, a gradijent
naboja nastaje zbog nejednolike raspodjele pozitivno nabijenih protona koji ujedno
stvaraju i pH gradijent

Osnove biokemije B. Mildner

20.5.2015.

STVARANJE PROTON MOTORNE SILE

Tok elektrona
povezan je s
prijenosom protona
kroz membranu to
stvara kemijski
gradijent (DpH) i
elektriki gradijent
(D). Unutarnja
membrana
nepropusna je za
protone - protoni
mogu ponovo ui u
matriks kroz
posebne protonske
kanale Fo (pasivni
transport). Protonmotorna sila stvara
energiju za sintezu
ATP, pomou F1kompleksa vezanog
na Fo.

MEUMEMBRANSKI
PROSTOR

Sukcinat

Fumarat

MATRIKS
Kemijski
potencijal
DpH
(unutra
vie alkalan)

Sinteza
ATP-a
koju pokree
proton-motorna
sila

Elektrini
potencijal
D
(unutra
negativan)

Lehn 19-16

Potvrda kemiosmotske hipoteze

U ovom artificijelnom sustavu,
orijentacije respiracijskog
lanca i ATP sintaze su obrnuti
nego to je to u mitohondriju.

ATP
synthase

Osnove biokemije B. Mildner

Artificijelni sustav koji predstavlja

stanino disanje.
Ulogu prijenosa elektrona obavlja
bakteriorodopsin, membranski protein
halobakterije. Bakteriorodopsin
pumpa protone kada se osvijetli.
Napravljene su vezikule koje su
sadravale bakteriorodopsin i
mitohondrijsku ATP sintazu (sintaza iz
goveeg srca). Kada su vezikule
izloene svjetlosti sintetiziran je ATP.
Ovaj kljuni pokus ukazuje:
respiracijski lanac i ATP sintaza
dva su odvojena biokemijska
sustava koje povezuje protonmotorna sila.

20.5.2015.

GRAA MITOHONDRIJSKE ATP-sintaze

(spada u jednosmjerne protonske crpke)

EFRAIM RACKER
1913 - 1991

POETKOM
1960-ih god.

V - tip
P tip
(CRPKE IONA,
npr. Na+K+ ATP-aza)

F - tip

JEDNOSMJERNE
PROTONSKE CRPKE
U VAKUOLE
IZ MITOHONDRIJA

ATP sintazu izgrauje dio koji provodi protone i dio koji

provodi katalitiku sintezu ATP
ATP sintaza je veliki kompleks koji izgleda kao lopta na tapu.
Najvei dio tapa koji se naziva Fo podjedinica, uronjen je u
unutarnju mitohondrijsku membranu.
Lopta, koja ima promjer od 85 , a naziva se F1 podjedinicom
nalazi se u matriksu mitohondrija. F1 podjedinica sadri katalitiku
aktivnost sintaze.
F1 podjedinicu izgrauju pet vrsta polipeptida (a3, b 3, g, d i ). Tri a i
tri b podjedinice naizmjenino se nalaze u heksamernom prstenu.
Aktivna mjesta nalaze se na b podjedinicama. Neposredno iznad a i
b podjedinica smjeteni su g i proteini. g podjedinica ima i dugaku
dvostruko zavitinutu uzvojnicu koja se protee do sredita a3b 3
heksamera. Svaka b podjedinica se razlikuje jer svaka od njih
reagira s razliitim dijelom g podjedinice.
Fo podjedinica izgrauje kanal za protone. Kanal izgrauje prsten od
10-14 c podjedinica koje su uronjene u membranu, a dodatno je
prisutna i jedna a podjedinica koja vee vanjski dio prstena c
podjedinica.

Struktura ATP
sintaze.

Osnove biokemije B. Mildner

Fo i F1 podjedinice povezane su na dva naina: - pomou sredinje

g osi i pomou vanjskog draa. Vanjski dra izgrauju jedna a
podjedinica, dvije b podjedinice i d podjedinica.

20.5.2015.

Protok elektrona kroz ATP sintazu dovodi do otputanja

vrsto vezanog ATP
ATP sintaza katalizira sintezu ATP iz ADP i ortofosfata:
ADP3- + HPO42- + H+ ATP4- + H2O
Postoje tri aktivna mjesta na enzimu, a svako od njih u odreenom
trenutku vri jednu od tri funkcija. Proton-motorna sila omoguava
da ova tri aktivna mjesta uzastopce mijenjaju funkciju ovisno o
protoku protona kroz dio enzima koji je ugraen u membranu.
Enzim je ustvari izgraen kao rotor i stator. Rotor, pokretni dio enzima
izgrauju podjedinice c prstena te g osovina, a stator, nepokretni dio
enzima izgrauju sve ostale podjedinice.

Protok elektrona kroz ATP sintazu dovodi do otputanja

vrsto vezanog ATP
Kako se mijenjaju aktivna mjesta ATP sintaze obzirom na protok
protona?
b podjedinica, aktivno mjesto enzima, moe izvravati bilo koju
funkciju u sintezi ATP time to mijenja konformaciju. Funkcije
koje treba izvriti su:
a) Vezanje ADP i Pi
b) sinteza ATP
c) otputanje ATP
b podjedinica u odreenom trenutku moe biti u L (oputenoj
konformaciji) u kojoj moe vezati ADP i P i; u sljedeem koraku moe
biti u napetoj T konformaciji u kojoj se ADP i P i veu toliko vrsto da
dolazi do sinteze ATP, te konano u otvorenoj O konformaciji koja
otputa sintetizirani ATP.

Osnove biokemije B. Mildner

20.5.2015.

Protok elektrona kroz ATP sintazu dovodi do otputanja

vrsto vezanog ATP
Vezna mjesta za nukleotide u
ATP sintazi nisu ekvivalentna.
g podjedinica prolazi kroz
sredite a3b3 heksamera i zbog
rotacije g podjedinice svako
vezno mjesto u b podjedinici je
drugaije.
Rotacija g podjedinice
omoguava konstantnu
pretvorbu veznih mjesta b
podjedinica. Ovaj mehanizam
objanjava kako dolazi do
sinteze ATP. ATP ne disocira s
katalitike podjedinice ukoliko
nema protoka protona kroz
enzim.

Protok elektrona kroz ATP sintazu dovodi do otputanja

vrsto vezanog ATP
Promjene mehanizma vezanja
nukleotida u ATP sintazi.

Progresivne promjene oblika tri aktivna

mjesta ATP sintaze:
Podjedinica 1 LTOLTO
Podjedinica 2 OLTOLT
Podjedinica 3 TOLTOL

Osnove biokemije B. Mildner

Rotacija g podjedinice mijenja

konformacije b podjedinica.
Podjedinica u T stanju pretvara
ADP i Pi u ATP ali ne dozvoljava
disocijaciju ATP. Kada se
podjedinica zarotira za 120o, T
podjedinica se pretvara u O jedinicu
koja omoguava disocijaciju
sintetiziranog ATP a takoer
omoguava i ponovno vezanje ADP
i Pi. Jo jednom rotacijom za 120o,
podjedinica dolazi u L stanje.
Za svaku rotaciju od 120o, potrebno
je prenjeti 3 protona iz
meumembranskog prostora (P
strana) u matriks (N strana).

20.5.2015.

Potvrda rotacijske katalize

Direktno mjerenje rotacije ATP sintaze potaknuto hidrolizom ATP.

a3b3 heksamer ATP sintaze fiksiran je za podlogu tako da je g podjedinica prema
gore i na nju je povezano vlakno aktina koje je fluorescentno obiljeeno.
Dodatkom ATP i njegovom hidrolizom dolo je do okretanja g podjedinice u smjeru
suprotnom od kazaljke na satu. Okretanje fluorescentnog aktinskog vlakna
praeno je fluorescentnim mikroskopom. (g podjedinica rotira u suprotnim
smjerovima ovisno o tome da li se ATP sintetizira ili hidrolizira.)

Protok protona oko c prstena omoguava sintezu ATP

Dijelovi ATP sintaze koji
omoguavaju protok
protona.

a podjedinica okruuje prsten kojeg grade

10-14 c podjedinica. Kako podjedinica a
ima dva polukanala, protoni mogu doi bilo
kojim od tih kanala ali ne mogu proi kroz
cjelokupni membranski sloj. Podjedinica a
je smjetena tako da je svaki od
polukanala direktno u kontaktu s jednom c
podjedinicom.

Osnove biokemije B. Mildner

c podjedinica izgrana je od
dvije a uzvojnice koje prodiru
kroz membranu. Aspartat u
jednoj uzvojnici nalazi se u
sredini membranskog sloja.
Struktura a podjedinice je
izgraena od dva polukanala
koji dozvoljavaju protonima da
prodru samo do polovice
membrane, ali ne i da prou
kroz membranu.

20.5.2015.

Protok protona oko c prstena omoguava sintezu ATP

Kretanje protona kroz membranu pokree rotaciju c prstena.

Proton ulazi iz meumembranskog prostora u citoplazmatski polukanal kako bi
neutralizirao naboj aspartata u c podjedinici. Kada je naboj neutraliziran, c prsten
se moe pokretati u smjeru kazaljke na satu za jednu c podjedinicu te tako pokree
aspartat iz membrane u polukanal matriksa. Proton koji je doao do polukanala
matriksa odlazi u bazini matriks, a sustav se vraa u poetni poloaj.

Prolaz protona kroz membranu potie rotaciju ATP-sintaze

Str 18.35

Prolaz protona i otputanje s druge strane membrane

sinhronizirano je s potpunom rotacijom za 360o.

Osnove biokemije B. Mildner

20.5.2015.

Protok protona oko c prstena omoguava sintezu ATP

Put protona kroz membranu.
Svaki proton ulazi u citoplazmatski
polukanal, te slijedi potpuni zakret c
prstena i izlazi kroz drugi polukanal a
podjedinice u matriks mitohondrija.
Kretanje protona kroz polukanale iz okolia gdje je
velika koncentracija protona (P strana) u okoli
gdje je mala koncentracija protona (N strana)
pokree rotaciju c prstena.
c prsten je vrsto povezan s g i podjedinicama, pa
kako se se c prsten okree, dolazi do promjena
stanja u b podjedinicama a3b3 heksamera.
Vanjska drka ATP sintaze koju izgrauju b lanci i d
podjedinica sprjeavaju rotaciju a3b3 heksamera.

Protok protona oko c prstena omoguava sintezu ATP

Svaka rotacija g podjedinice za 360o dovodi do sinteze i otputanja 3

molekule ATP.

Ako prsten c podjedinica izgrauje 10 c podjedinica, kako je to naeno u

mitohondriju kvasca, za svaki nastali ATP potrebno je 10/3 = 3,33 protona.

Za ovjeka u mirovanju potrebno je 85 kg ATP, a za tu sintezu potreban je

protok od 3,3 x 1025 protona tijekom dana odnosno 3,3x1021 protona u
sekundi.

Osnove biokemije B. Mildner

20.5.2015.

Sumarni prikaz oksidacijske fosforilacije

Lanac za prijenos elektrona omoguava nastajanje gradijenta protona koji

zatim dovodi do sinteze ATP.

Transporteri omoguavaju prijenos iona i elektrona kroz

mitohondrijsku unutarnju membranu

Unutarnja mitohondrijska membrana mora biti nepropusna za veinu

molekula, ali izmjena tvari izmeu citoplazme i mitohondrija mora se
odvijati.

Izmjenu tvari izmeu mitohondrija i citoplazme vre transmembranski

transporteri.

Osnove biokemije B. Mildner

10

20.5.2015.

Prijenos ADP u mitohondrije povezan je s transportom

ATP iz mitohondrija
Osnovna funkcija oksidacijske fosforilacije je sinteza ATP iz ADP.
Kako nabijeni nukleotidi ne mogu difuzijom proi kroz membranu, oni se
transportiraju antiporterom ATP-ADP translokazom.
ADP3-citoplazma + ATP4-matriks ADP3-matriks + ATP4-citoplazma
ATP-ADP translokaza je vrlo est protein i ini 15% proteina unutarnje
mitohondrijske membrane. ADP ulazi u matriks mitohondrija samo
ako se ATP izbacuje iz matriksa.

MEHANIZAM DJELOVANJA ADP/ATP TRANSLOKAZE

(ADENIN-NUKLEOTIDNOG NOSAA)
CITOSOL (c)

nii pH, pozitivni naboj

ADPC

ADP
OKRETANJE

ADP
MATRIKS (m)

vii pH, negativni naboj

Vrlo je vano da su protoci ATP i ADP povezani.

ADP ue u matriks samo ako ATP izae.
Translokaza je protuprijenosnik (antiporter):

ATPC

ADPm

ATPm

ATP
OBRTANJE

ATP

ADPc3 + ATPm4

ADPm3 + ATPc4

PRIJENOS ATP-a I ADP-a JE MEUSOBNO VEZAN, A POKREE GA MEMBRANSKI

POTENCIJAL. U
EUKARIOTA 1/4
ENERGIJE
OSLOBOENE
PRIJENOSOM
ELEKTRONA TROI SE NA IZMJENU ADP - ATP .
INHIBITORI: ATRAKTILOZID (BILJNI GLIKOZID) - VEE SE NA STRANI CITOSOLA
BONGKREKINA KISELINA (ANTIBIOTIK IZ PLIJESNI)
VEE SE NA STRANI MATRIKSA

Osnove biokemije B. Mildner

11

20.5.2015.

ATP sintasom
Antiporter, translokaza
adeninskih nukleotida, prenosi
ADP u matriks, a sintetizirani
ATP u citoplazmu. Pi, kao
H2PO4-, zajedno s H+
transportira se translokazom
fosfata (simporter) iz
citoplazme u matriks.
Relativno velika koncentracija
H+ na P strani omoguava rad
ovog simportera.
Proton motorna sila daje energiju za sintezu ATP kao i energiju za
transport supstrata (ADP i Pi) iz citoplazme u matriks, a produkta
(ATP) iz matriksa u citoplazmu.

Inhibicija transporta ATP

Vrlo male koncentracije atraktilozida (glikozid biljaka) ili
bongkrekina kiselina (antibiotik) inhibiraju ATP-ADP
translokazu.
Inhibicijom translokaze inhibira se i oksidacijska
fosforilacija, te je to dokaz da je ATP-ADP translokaza
neophodna za odravanje koliine ADP koja je potrebna za
prihvaanje energije koja se oslobaa proton-motornom
silom.

Osnove biokemije B. Mildner

12

20.5.2015.

Mitohondrijski transporteri omoguavaju prijenos

metabolita izmeu citoplazme i mitohondrija

Elektrone s citoplazmatskog NADH prenose transporteri

Transporter glicerol-3-fosfata.

Kada se citoplazmatski NADH prenosi

ovim transporterom sintetizira se 1,5
molekula ATP iz jedne molekule
NADH.

Osnove biokemije B. Mildner

Elektroni s NADH iz citosola

mogu ui u mitohondrijski lanac
za prijenos elektrona ukoliko se
koriste za redukciju
dihidroksiaceton fosfata u glicerol3-fosfat. Elektroni se prenose na
FAD prostetsku skupinu
mitohondrijskog enzima tijekom
oksidacije glicerol-3-fosfata.
Mitohondrijski enzim je vezan za
membranu mitohondrija te
njegova FAD skupina predaje
elektrone na ubikinon (Q) te
nastaje QH2. Elektroni s QH2 dalje
se prenose respiracijskim lancem.

13

20.5.2015.

Elektrone s citoplazmatskog NADH prenose

transporteri

Kada se elektroni s NADH transportiraju transporterom glicerol-3-fosfata

nastaje 1,5 molekula ATP budui da se elektroni prenose na FAD.
Koritenje FAD omoguava da se elektroni prenose suprotno gradijentu
koncentracije NADH koja je velika u aktivnom mitohondriju. Transport
elektrona pomou glicerol-3-fosfatnog transportera naroito je izraeno u
miiima i omoguava im da postignu veliku oksidacijsku fosforilaciju.
Neki insekti nemaju laktat dehidrogenazu i u potpunosti ovise o transporteru
glicerol-3-fosfata kako bi regenerirali citoplazmatski NAD+.

Elektrone s citoplazmatskog NADH prenose transporteri

Malat-aspartat transporter prenosi elektrone s

citoplazmatskog NADH na mitohondrijski NADH.
Iz jednog citoplazmatskog NADH sintetizira se 2,5
molekule ATP.

Osnove biokemije B. Mildner

14

20.5.2015.

Elektrone s citoplazmatskog NADH prenose transporteri

U srcu i jetrima elektroni se s citoplazmatskog NADH

prenose u mitohondrije transporterom malat-aspartat.
Prijenos vre dva membranska transportera (antiportera) i
etiri enzima.

STEHIOMETRIJA POTPUNE OKSIDACIJE GLUKOZE

U AEROBNIH PROKARIOTA:
GLUKOZA + 38ADP + 38Pi + 38H+ + 6O2

6CO2 + 38ATP + 42H20

POTENCIJAL FOSFORILACIJE:
P : O ~ 3 (NASTAJE 38 ATP- a, A POTROI SE 12 ATOMA KISIKA)
32 ATP-a NASTAJE OKSIDACIJSKOM FOSFORILACIJOM

U EUKARIOTA:
GLUKOZA + ~30ADP + ~30Pi + 36H+ + 6O2

6CO2 + ~30ATP + ~36H20

ZA SINTEZU JEDNOG ATP-a POTRBNO JE DA IZ CITOSOLA U MATRIKS MITOHONDRIJA

PROU 3 H+ KROZ F0 ATP- SINTAZE.
PRIJENOS JEDNOG ATP-a IZ MATRIKSA U CIPLAZMU, TE ISTOVREMENI PRIJELAZ JEDNOG ADP-a IZ
CITOPLAZME U MATRIKS (ATP/ADP - TRANSLOKAZA) SMANJUJE ELEKTROKEMIJKI POTENCIJAL NA
UNUTRANJOJ MITOHONDRIJSKOJ MEMBRANI (EKVIVALENTAN JE PROLASKU 1H + IZ
MEUMEMBRANSKOG PROSTORA U CITOSOL).
UKUPNO, PO JEDNOM SINTETIZIRANOM ATP- u, U MATRIKS SE DONOSI PRIBLINO 4 H+.
DAKLE, PRIBLINO 1/4 ENERGIJE KOJA SE OSLOBODI U RESPIRATORNOM LANCU
(PRIJENOS ELEKTRONA I FOSFORILACIJA)
TROI SE KAO ELEKTROKEMIJSKA ENERGIJA POTREBNA ZA TRANSPORT ATP - ADP.
STOGA, PRI ENERGETSKOM OBRAUNU U EUKARIOTA VRIJEDE PRIBLINI ODNOSI:
1 NADH
1 FADH2

Osnove biokemije B. Mildner

2,5 ATP-a
1,5 ATP-a

15

20.5.2015.

SINTEZA ATP-a PRI POTPUNOJ OKSIDACIJI GLUKOZE

( DOBITAK ATP-a PO MOLEKULI GLUKOZI)

METABOLIKI PUT

EUKARIOTI
posjeduju organele
GLICEROL- FOSFATNI
NOSA

GLIKOLIZA: GLUKOZA U PIRUVAT (CITOSOL)

FOSFORILACIJA GLUKOZE
FOSFORILACIJA FRUKTOZA-6-FOSFATA
DEFOSFORILACIJA 2 MOLEKULE 1,3-DPG
DEFOSFORILACIJA 2 MOLEKULE PEP

AEROBNI PROKAR.
nemaju organele

MALAT- ASPARTATNI
NOSA

1
1
+2
+2

1
1
+2
+2

1
1
+2
+2

+2

+2

+2

+3
+5

+5
+5

+6
+6

+3
+ 15
30

+3
+ 15
32

+4
+ 18
38

OKSIDACIJA 2 MOLEKULE GLICERALDEHID-3-FOSFATA NASTAJE 2 NADH

KONVERZIJA PIRUVATA U ACETIL CoA (MITOHONDRIJ)
NASTAJE 2 NADH
CIKLUS LIMUNSKE KISELINE (MITOHONDRIJ)
2 MOLEKULE GTP-a IZ 2 MOLEKULE SUKCINIL-CoA
OKSIDACIJA 2 MOLEKULE IZOCITRATA,
a - KETOGLUTARATA I MALATA DAJE 6 NADH
OKSIDACIJA 2 MOLEKULE SUKCINATA DAJE 2 FADH2
OKSIDATIVNA FOSFORILACIJA (MITOHONDRIJ)
2 NADH IZ GLIKOLIZE
2 NADH NASTALA PRI OKSIDATIVNOJ
DEKARBOKSILACIJI 2 PIRUVATA U 2 ACETIL CoA
2 FADH2 NASTALA U CIKLUSU LIMINSKE KISELINE
6 NADH NASTALA U CIKLUSU LIMUNSKE KISELINE
NETO DOBITAK PO MOLEKULI GLUKOZE

NETO DOBITAK ATP-a VARIRA OD 2,5 - 3 ZA NADH, ODNOSNO 1,5 - 2 ZA FADH2 ;ON SE MIJENJA OVISNO O
METABOLIKIM UVJETIMA U STANICI (lakoi prijenosa ADP i ATP kroz membranu i nainu ukljuivanja NADH iz glikolize u
respiratorni lanac) PA SE NAVEDENI IZNOSI SMATRAJU PROCJENOM, A NE STVARNIM STANJEM

EFIKASNOST SINTEZE ATP-a

POTPUNA OKSIDACIJA (KALORIMETAR, SAGORIJEVANJE U STRUJI O2):
GLUKOZA + 6O2
6CO2 + 6O2 + 6H20
DG = 2937 kJ mol1

STANDARDNI UVJETI, AEROBNI PROKARIOTI:

POTPUNOM OKSIDACIJOM GLUKOZE U METABOLIZMU NASTAJE 38 ATP-a.
HIDROLIZA 38 ATP-a = 38 30,5 = 1159 kJ mol1
DG = 1159 kJ mol1

EFIKASNOST = 1159 100 = 39%

2937

STANINI UVJETI, EUKARIOTI:

POTPUNOM OKSIDACIJOM GLUKOZE U METABOLIZMU NASTAJE 32 ATP-a.
HIDROLIZA 32 ATP-a = 32 30,5 = 976 kJ mol1
DG = 976 kJ mol1

EFIKASNOST =

976
2937

100 = 33%

ODRASLA OSOBA PROSJENE TJELESNE MASE 70 kg,

KOJA HRANOM UNOSI U ORGANIZAM 11700 kJ DNEVNO,
SINTETIZIRA SAMO U JEDNOM DANU UKUPNO 65 kg ATP-a !
STVARNA TRENUTANA KONCENTRACIJA ATP/ADP SPOJEVA U ODRASLE OSOBE JE 50 g,
JER SE SVAKA MOLEKULA ATP-a U TIJELU NEPREKIDNO
RECIKLIRA, PRIBLINO 1300 PUTA U JEDNOM DANU.

Osnove biokemije B. Mildner

16

20.5.2015.

Stanina respiracija regulirana je potrebom za ATP-om

Kako je ATP krajnji produkt staninog disanja, potreba
stanice za ATP-om odreuje brzinu odvijanja respiracije.

REGULACIJA BRZINE OKSIDACIJSKE FOSFORILACIJE

UTROENI O2

SUPSTRATI OKSIDACIJSKE FOSFORILACIJE:

NADH, O2, ADP i Pi.

DODATAK
ADP
ZALIHA ADP-a
JE SKORO ISCRPLJENA

VRIJEME

REGULACIJA BRZINE OKSIDACIJSKE FOSFORILACIJE RAZINOM ADP-a ZOVE SE

RESPIRATORNA KONTROLA.
OKSIDACIJSKA FOSFORILACIJA JE POVEZANA S ISKORITENJEM ATP-a
(POVEANJEM KONCENTRACIJE ADP-a)
TJ. NE ODVIJA SE AKO SINTEZA ATP-a NIJE POTREBNA.
Naruavanje gradijenta protona (spojevima koji pospjeuju prolaz protona kroz membranu)
remeti oksidacijsku fosforilaciju.

Osnove biokemije B. Mildner

17

20.5.2015.

Brzinu stanine respiracije odreuje potreba za ATPom

Energetski naboj regulira koritenje metabolita.

Sinteza ATP iz ADP kontrolira brzinu i protok elektrona s NADH i FADH2
na kisik. Isto tako dostupnost (koliina) NAD+ i FAD kontrolira brzinu
citratnog ciklusa. Elektroni se ne prenose s molekula goriva na O 2
ukoliko se ne mora sintetizirati ATP.

Inhibicija oksidacijske fosforilacije

1. Inhibicija lanca prijenosa elektrona. Rotenon, koji se upotrebljava kao

insekticid, i amital, barbituratni sedativ, blokiraju prijenos elektrona putem
NADH-Q-oksidoreduktaze. Antimicin A sprjeava tok elektrona s citokroma bH
u oksidoreduktazi Q-citokroma c. Nadalje, tok elektrona u oksidazi citokroma c
sprjeavaju cijanid (CN), azid (N3) i ugljikov monoksid (CO). Cijanid i azid
reagiraju s feri-oblikom hema a3, dok ugljikov monoksid inhibira fero-oblik.

2. Inhibicija ATP-sintaze. Oligomicin, antibiotik koji se upotrebljava protiv

gljivinih bolesti, i dicikloheksilkarbodiimid (DCC) sprjeavaju ulazak protona
kroz ATP-sintazu.

3. Razvezivanje prijenosa elektrona od sinteze ATP. vrstu povezanost

prijenosa elektrona i fosforilacije u mitohondrijima mogu razvezati (raspregnuti)
2,4-dinitrofenol (DNP) i neki drugi kiseli aromatski spojevi.

4. Inhibicija izvoza ATP. ATP-ADP-translokazu specifino inhibiraju niske

koncentracije biljnog glikozida atraktilozida ili bongkrekine kiseline
(antibiotika iz plijesni).

Osnove biokemije B. Mildner

18

20.5.2015.

Regulirano odvajanje transporta protona od sinteze ATP

dovodi do stvaranja topline

Termogenin (uncoupling protein, UCP-1) odvaja tok protona od sinteze ATP i

pri tome nastaje toplina. Energija gradijenta protona koja se uobiajeno
koristi za sintezu ATP, koristi se za stvaranje topline.
To je znaajno za hibernirajue ivotinje kao i za novoroenu djecu koja
imaju tzv. smeu mast.

Odvajanje transporta elektrona od sinteze ATP

Odvajanje transporta elektrona od ATP
sinteze moe se postii s 2,4dinitrofenolom ili nekim drugim kiselim
aromatskim spojevima.
Ovi spojevi prenose protone kroz
unutarnju mitohondrijsku membranu
slobodnom difuzijom te time naruavaju
gradijent protona.
U prisutnosti ovih spojeva nije sprijeen
prijenos elektrona s NADH na kisik, ali ne
dolazi do sinteze ATP.
Umjesto sinteze ATP, oslobaa se toplina.

Osnove biokemije B. Mildner

19

20.5.2015.

Prijenos energije pomou gradijenta protona koristi se u

mnogim procesima

Gradijenti protona stvaraju energiju koja se moe

pretvarati u razliite oblike energije.

Osnove biokemije B. Mildner

20