Medyann farkl aralar ve kanallar araclyla toplumlar zerindeki youn ve

hzl etkileri, bilinli medya okuryazar bireylerin yetitirilmesini

gerektirmektedir. Yaplan almalara gre, medya okuryazarl ile bireyin
medya mesajlarn doru anlayabilmesine olanak salayacak bir medya
bilincinin oluturulmas ve eletirel bir bakla medya kltrn zmleyen
bireylerin yetitirilmesi amalanmaktadr. Medya okuryazarlnn amac
dikkate alndnda, bireylerin medya kullanmnda bilinli olabilmelerinin
eletirel bir takm becerilere sahip olmalar gerektii grne dayanmaktadr.
Medya okuryazarl, yazl ve yazl olmayan eitli yaplardaki (internet,
televizyon vb.) mesajlara ulama, bunlar zmleme, deerlendirme ve
iletme yetenei olarak tanmlanmaktadr. Medya okuryazarl ile medya
mesajlarn doru okuyan, bu mesajlar bilinli bir ekilde zmleyen ve bu
zmleme sonularn dikkate alarak deerlendiren bilinli bir kamuoyu
oluturmak amalanmaktadr.
Medya tketiminde eletirel olma, problem zme, verileri kullanabilme,
sorgulama yeteneklerine sahip olma, kitle iletiim aralarnn doas, teknii
ve etkisi hakknda bilgiye ve eletirel anlaya sahip olma, sunulan ierii
gereklerle karlatrlabilme.
Eletirel dnme, olaylarn nedenleri ve sonularn geerli ve gvenilir
verilere dayandrarak aklamaya alan ve temelde neden sorusuna yant
arayan bir dnme becerisidir.
Medyann salad olanaklarn yansra medyann artan eitlilii ve bu
eitliliin her yataki bireyleri etkileme gc, medya okuryazarl kavramn
ortaya karmtr.
Medya okuryazarlyla televizyondaki reklamdan diziye, ark szne, gazete
yazsndan, bir tirtn stndeki slogana kadar farkl biimlerde kodlanan ve
farkl kanallardan ulatrlan medya mesajlar karsnda bireylerin
farkndaln salamak amalanmaktadr, nk farkl bireyler ayn mesajlar
farkl biimlerde almaktadrlar. Medya okuryazarlnn amacnn, bireyin
medya mesajlarn doru anlayabilmesine olanak salayacak bir medya
bilincinin oluturulmas ve bu dorultuda medya kltrn zmleyen,
eletirel bir bak as kazandrabilmektir.
Medya okuryazar bir bireyin zellikleri u ekilde aklanabilir:

Medyay bilinli, etkili ve kendi amac iin kullanr.

Alternatif bilgi kaynaklar arar, farkl kaynaklardan gelen bilginin

doruluunu deerlendirir.

Medyann bireylerin ve toplumlarn inan, tavr, davranlar ve deerler

zerindeki etkisinin bilincindedir.

Medyann fikir, bilgi ve haberi bir bakasnn bak asyla aktardnn

farkndadr.

Medya mesajlarnn belli bir yaratm sreci sonunda olutuunun

farkndadr.

Medya mesajlarnn ekonomik, sosyal, politik, tarihi ve estetik gibi eitli

balamlarda retildiinin
farkndadr.

Medya okuryazar bir bireyin sahip olmas gereken bu zelliklere gre

bir medya okuryazar, medyay amal bir biimde seer, kullanr, geerli
ve gvenilir bilgiye ulamaya alr. Medyadaki mesajlarnn, planl bir
almann sonucunda ortaya ktn ve medya mesajlarnn hangi
aralar kullanlarak hangi amalarla yaplandrldnn farknda olan
medya okuryazar, bu ynyle sorgulayc davranlar gsterir.

Dnme eylemi sorularla balar, yaam kalitemiz dnme kalitemize

baldr. Eletirel dnce, sorunlarn zne inen, farkl alardan irdeleyen,
anlamaya alan, gerekirse kar kabilen bir dnme biimidir. Eletirel
dnme, amaca ynelmi, akla dayal, amal ve anlaml bir dnmedir,
karar verme, olaslklar hesaplama, karmlar formle etme ve sorun
zmeyi ieren kapsaml bir sretir. Sistematize edilmeyen dnceler
nyargl, arptlm, tarafl, bilgilendirilmemi ve indirgemeci bir zellik
gsterir.
.

Eletirel medya okuryazarlnn, politik, ekonomik, sosyal ve kltrel

karlar dorultusunda medyann nasl ortaklaa altn eletirel
biimde anlalmasn salama, kar amac gtmeyen alternatif medyay
aratrma, rencilerin ve ailelerinin medya okuryazar kullanclar
olmalar iin eitimcilerin sorumluluklarn tanmlamaolmak zere
boyutu bulunmaktadr

Eletirel dnen bir medya okuryazar; medyay kendi amalar

dorultusunda, akll, etkili ve sorgulayarak kullanr, okuduklarn,
dinlediklerini, grdklerini ayrntl bir biimde ele alr. Arad bilgiye
ulamak iin alternatif bilgi kaynaklarn tarar, bu kaynaklardan gelen
bilginin doruluunu deerlendirir. Bir baka deyile, medya araclyla
edindii bilgilerde yanl bilgilendirme, arptma olabileceini dnr
ve belli bir phe iinde bu bilgileri alglar. Eletirel dnen bir medya
okuryazar; medyadaki her hangi bir bilgiyle ok byk kitlelerin
harekete geebileceinin farkndadr. Bir baka deyile medyann
bireylerin ve toplumlarn inan, tavr, davranlar ve deerler zerindeki
etkisinin bilincindedir. Eletirel dnen bir medya okuryazar;
medyadan edinilen bilgilerin bir bakasnn bak asyla
oluturulduunu bu nedenle baz gerekler zerinde durulduu,
bazlarnn grmezden gelindii, bazlarnn da zerinde oynandnn
farkndadr. Bir baka deyile medya mesajlarnn belirli bir yaratm

srecinde olutuunun bilincindedir.

Ben inanyorsam, o dorudur.
Biz inanyorsak, o dorudur.
Ona inanmak istiyorsak, o dorudur.
Bizim menfaat ve ilgilerimize hizmet ediyorsa, o dorudur.
yerine
Ona inanyorum ama o doru olmayabilir.
Ona inanyoruz ama hatal da olabiliriz.
Ona inanmak istiyoruz, fakat arzularmz bizi nyargl yapabilir.
O, ona inanacak derecede kklemi karlarmza hizmet ediyor, fakat bu
karlarmzn gerekle hibir ilgisi yoktur.