1.

TEMEL KAVRAMLAR

Kesik izgiyle gsterilen hatlar, gelimenin bugnk durumunda byk lde fzibl; ama
ekonomik bakndan deerli (rantabl)olmayan dnm yollarn gstermektedir.
dev: Fzbilite?, Seeback ve Peltier etkileri (ve nerede kullanldklar)?

ENERJ TASARRUFU = PARA TASARRUFU

ENERJ = PARA

Enerji tasarrufu ve enerji verimlilii ayr; ancak birbiriyle ilgili ancak ayr
kavramlardr. Enerji tasarrufu, fiziksel terimlerle llerek, enerji tketiminin
(aslnda, teknik olarak, kullanlan enerji miktar demek daha dorudur.(???))
art azaltld zaman elde edilebilir. Bundan tr, enerji tasarrufu,
retkenliin art veya teknolojik ilerlemeler gibi, baz sre ve gelimelerin
sonucu olabilir.
te yandan, enerji verimlilii, kty, tketimi veya konfor dzeylerini
etkilemeden, belirli bir rn, sre veya retim (veya tketim) alanndaki enerji
younluunun drlmesiyle oluur. Enerji verimliliinin zendirilmesi, enerji
tasarrufuna katk koyar ve bundan tr, enerji tasarrufunu zendirmeye
ynelik politikalarn entegre bir ksmdr.

Enerji verimlilii: Enerji ve enerji kaynaklarnn, retimden tketime kadar

bir srete en yksek etkenlikle deerlendirilmesidir.
Enerji tasarrufu: Enerjinin verimli olarak deerlendirilmesi amacyla,
reticiler datclar ve kullanclar tarafndan alnan tedbirler sonucunda
belirli bir miktardaki retimi ve hizmeti gerekletirmek iin her aamada
harcanan enerji miktarndaki azalmadr.
Enerji ynetimi: (dev ynetim tanmlar?): Karlar maksimuma
karmak (giderleri minimuma drmek) ve rekabet konumlarn arttrmak
iin, enerjinin aklc ve etkin kullanmdr.

Enerji ynetimi, en alt kademeden en st kademeye kadar herkesi iine alan Bir ynetim
biimidir; nk her bir kademenin kendine zg, ilevleri sz konusudur.Bir bakma, ayn zincir
benzetmesi rneinde olduu gibi, nasl bir zincir en zayf halkas kadar salamsa, enerji
ynetim sistemi de, sistem iinde en zayf ksm kadar gldr.

Enerji (verimlilii) etd (enerji auditi): Enerji taramas (incelemesi),

enerji analizi veya enerji deerlendirmesi olarak da adlandrlan enerji
(verimlilii) etd (enerji yasasnda bu ifadenin kullanlmas nedeniyle bu
ifade kullanlacaktr); enerji tketen sistem veya tesisin derinliine
incelenmesidir.
Enerjinin rasyonel kullanm: Enerjinin, tketiciler tarafndan sosyoekonomik ve ekolojik adan en elverili biimde kullanlmas ve enerji
kaynaklarnn uygun yerine konmasdr.
Srdrlebilir
kalknma
ve
srdrlebilir
enerji
sistemi:
Srdrlebilir kalknma kavram; insan ile doa arasnda denge kurarak,
doal kaynaklar tketmeden, gelecek nesillerin ihtiyalarnn karlanmasna
ve kalknmasna olanak verecek ekilde, bugnn ve gelecein yaamn ve
kalknmasn programlama anlamn tar. Srdrlebilir enerji sistemi; yerel
kaynaklar ve ebekeleri etkin olarak kullanan, gider bakmndan etkin,
gvenilir ve evre dostu enerji sistemi olarak ele alnabilir.
Enerji, entropi ve ekserji: dev(enerji, ekserji ve entropi tanmlar, temel
denklemsel olarak ifadeleri, korunurlar m? korunmazlar m ? neden?) ???

Enerji
Ekserji
Sadece madde yada enerji ak parametrelerine baldr ve evresel Madde veya enerji ak ve evresel parametrelerin her ikisine de baldr.
parametrelere bal deildir.
Sfrdan farkl deerleri vardr

Sfra eittir (evreyle dengede olarak l durumda)

Tm sreler iin termodinamiin birinci yasasyla gsterilir.

Sadece tersinir sreler iin termodinamiin birinci yasasyla gsterilir

(tersinmez srelerde, ksmen veya tamamen yok olur).

Tm sreler iin termodinamiin ikinci yasasyla snrldr (tersinir Termodinamiin ikinci yasas nedeniyle tersinir sreler iin snrl deildir.
olanlarda dahil).
Hareket yada hareketi retme kabiliyetidir.

yada i retme kabiliyetidir.

Bir srete her zaman korunur; ne vardan yok olur, ne de yoktan var Tersinir srelerde her zaman korunur ama tersinmez srelerde her zaman
olur.
tketilir.
Miktarn (niceliin) bir lsdr.

Niceliin entropi nedeniyle niteliinin (kalitesinin) bir lsdr.

Ekserji

Entropi

Size, enerjiyle neler yapabileceinizin teorik limitlerini aklar

Size, enerjiyi gerekten kullandnz ekilde ne kadar tersinmezlik ve

belirsizlik rettiiniz aklar.

Enerjiyle bir ey yapmann potansiyeli hakkndadr

Size, enerjiye gerekten neyin olduu hakknda biraz bir eyler anlatr.

Size,durumun dengenin ne kadar dnda olduunu, gradyenlerin ne kadar

byk olduunu ve yararl bir ey yapma potansiyelini anlatr

Size, bir srete olan sadece tersinmezlik hakknda bilgi verir.

EKSERJ, enerjiyi bir ekilden dierine dntrdnz zaman, kazanlan

enerji hakknda sahip bilgidir

ENTROP ARTII, enerjiyi bir ekilden dier ekle dntrdnz

zaman, enerji hakknda ortaya kardnz belirsizliktir.

Enerji younluu: Gayri safi milli hasla (dev ???) bana tketilen enerji
miktardr. Enerjinin verimli kullanmn salanmasnda en temel gsterge,
enerji younluunun drlmesidir. (dev: Trkiyede kii bana tketilen
elektrik miktar ve OECD lkeleriyle karlatrlmas, Trkiyenin enerji
younluu ve OECD lkeleriyle karlatrlmas, OECD lkeleri ???).
Trkiyede 25 Ekim 2008 tarihinde Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin
Kullanmnda Verimliliin Arttrlmasna Dair Ynetmelik karlmtr. Bu
ynetmelikte ;
Endstriyel iletme: Elektrik retim faaliyeti gsteren lisans sahibi tzel
kiiler dndaki yllk toplam enerji tketimleri bin Ton Edeer Petrol
(TEP) ve zeri olan ticaret ve sanayi odas, ticaret odas veya sanayi odasna
bal olarak faaliyet gsteren ve her trl mal retimi yapan iletmelerdir.
Enerji younluu: Bir birim ekonomik deer retebilmek iin tketilen
enerji miktar olarak tanmlanr. Enerji younluu ile ilgili olarak, bu
ynetmelikte geen ksmlar:

a) Endstriyel iletmelerde zgl enerji tketimini, mal retimi ile enerji

tketimi ilikisini, enerji maliyetlerini, iletmenin enerji younluunu
izlemek ve bunlar iyiletirici neriler hazrlamak gereklidir.
b) Herhangi bir endstriyel iletme iin yl iinde enerji younluunu
ortalama olarak yzde on orannda azaltmay taahht ederek, Elektrik
leri Ett daresi (EE) Genel Mdrlyle gnll anlama yapmak
isteyen tzel kiiler, Genel Mdrln internet sayfasnda yaynlana
bavuru formu ile birlikte her yl Ocak aynn sonuna kadar Genel
Mdrle bavurur.
c) Gnll anlama bavurusunda bulunan tzel kiilerin bavuru
tarihinden nceki yllara ait enerji younluklar aadaki formlle
hesaplanr:

Et Ed
E
Enerji Younluu
D (1/ FE ) ( PF
i i)

Et : TEP olarak iletmenin yllk toplam enerji tketimi

Ed : TEP olarak iletmenin genel ynetin ve destek hizmetlerindeki enerji tketimi
D : 2000 yl olarak iletmenin genel ynetin ve destek hizmetlerindeki enerji tketimi
FE : l g ili sektrn retici fiyat endeksi
Pi : Yl ieri sin de retilen mal miktarlar
Fi : 2000 yl ile bin ( 1000 ) Trk Liras cin sin den, yl ieri sin de retilen mallarn piyasa fiyatlar

Gnll anlama deerlendirme komisyonu, anlama yapmaya deer olan

bavurular referans enerji younluu deerinin ve taahht edilen enerji
younluu azaltma orannn yksek olmas kriterlerini dikkate alarak,
aadaki forml ile hesaplanan toplam puanlarna gre (P) gre en yksek
puandan balamak suretiyle sralar:

P 0.6 REY 0.4 EYA

REY : 100 puan zerinden, en yksek deerine gre normalize edilmi referans enerji younluu puan
EYA : 100 puan zerinden, en yksek deerine gre normalize edilmi taahht edilen enerji younluu azaltma oran puan

Gnll anlamaya taraf olan bavuru sahibi anlamaya konu olan endstriyel
iletmesindeki enerji younluunun: EE Genel Mdrl tarafndan
izlenmesi iin ihtiya duyulan bilgileri verir. EE Genel Mdrl onun adna
hareket eden grevlileri bu bilgileri gizli tutmakla ykmldr.
d) Gnll anlama bavurusunda bulunan tzel kiilerin anlama dnemi
boyunca enerji younluklar aadaki forml kullanlarak hesaplanr:

Et Ed E yk
E'
Enerji Younluu

D (1/ FE ) ( PF
i i)
E yk : aada aklanan kapsamda TEP cin sin den yl ieri sin de retilen enerjidir

Gnll anlama yapan tzel kiilerin, endstriyel iletme iinde tkettikleri

enerjiden; atklar modern yakma tesisleri ile sl ve elektrik enerjisine
dntren tesislerinde, toplam evrim verimi yzde seksen ve zeri olan yurt
iinde imal edilen kojenerasyon tesislerinde (DEV???) veya hidrolik, rzgar,
gne veya biyoktle kaynaklarn kullanarak rettikleri enerji, bu tesislerin
anlama dnemi, iinde iletmeye alnmas halinde, bir defaya mahsus olmak
zere enerji younluu hesabnda endstriyel iletmenin yllk toplam enerji
miktarndan drlr.
Endstriyel iletmelerde enerji younluunun hesaplanmas:
Enerji younluunun hesaplanmasnda kullanlan veri ve kabuller aada
verilmitir.
a) Fabrikann enerji younluunun hesap edilecei yllara ait enerji tketim
verisi ( Bin TEP olarak) hesaplanmaldr.
b)Fabrikann enerji younluunun hesap edilecei yllara ait bilano deeri
zerinden retimden gelen net sat haslatlar (1000 TL olarak )
belirlenmelidir.
- Baz yl olarak seilen yla bir nceki yldan devreden stok olmas
durumunda olmas durumunda sz konusu yln net sat haslatndan
devreden mamul ve yar mamul stokun deeri dlr.

-Anlamann bittii yldan bir sonraki yla devreden stok olmas durumunda
sz konusu yln net sat haslatna devreden mamul ve yar mamul stokun
deeri eklenir.
c) Trkiye statistik Kurumu Bakanl (TK) tarafndan 1997 yl baz
alnarak hesaplanan retici Fiyat ndekslerinin seilen baz ylna gre
( gnll anlama yaplacak yldan b ir nceki yl) tekrar hesaplanmas
sonucu elde edilen fiyat indeksleri hesap edilmelidir.
d) letme, tekstil sektrnde faaliyet gstermekte olup, gnll anlama
yaplan yl 2004 yl olarak kabul edilmitir. Bu durumda, baz yl olarak, 2003
yl seilir.
Yukardaki verinin altnda; rnek bir tekstil iletmesinin nc yln
sonunda enerji younluundaki art/azal orann yzde olarak hesap
edilsin:
Hesaplama yntemi, drt aamadan oluur.
a) 1994 yl baz alnarak hesaplanan malat Sanayi retici Fiyat ndeksleri,
2003 yl baz alnarak tekrar hesaplanr:

Yllar
malat sanayi creti fiyat
indeksi

2003

2004

2005

2006

5019.6

5491.2

5365.3

5722.2

Yllara Gre malat Sanayi retici Fiyat ndeksi

Tabloda 1994 yl baz alnarak yllara gre verilen indekslerden, 2003 yl baz
alnarak aadaki tablodaki gibi yeni indeks hesaplamas yaplr.
rnek iletme, tekstil sektrnde faaliyet gsterdiinden sz konusu
sektrn fiyat indeksleri esas alnr.
Yllar
2003
malat sanayi retici 5019.6
fiyat indeksi
--------Baz yl (2003)
x100=100
5019.6

2004
5491.2
---------x100=109.4
5019.6

2005
5365.3
---------x100=106.9
5019.6

2006
5722.2
---------x100=114.0
5019.6

2003 Yl Baz Alnarak Belirlenen Yeni ndeks Deerleri

b) retimden gelen net sat haslatlarnn fiyat artlarndan arndrarak reel

(gerek) olarak baz yl fiyatlaryla ifade edilir.
Aadaki tabloda, cari fiyatlarla ilgili endstriyel iletmenin yllara gre
bilano deeri zerinden retimden gelen net sat haslatlar gsterilmitir.
Sz konusu deerler esas alnarak, nceki ilgili yln fiyat indeksine blnmesi
durumunda, enflasyondan arndrlm reel net sat haslatlar elde edilir.
Yllar
retimden gelen net sat haslatlar
(milyon TL)

2003

2004

2005

2006

27.7

33.1

33.9

36.2

Endstriyel letmenin Yllara Gre retimden Gelen Net Sat

Haslatlar
Yllar

2003
2004
2005
2006

retimden Gelen net sat haslatlar

(cari fiyatlar ile )
(milyon TL)
27.7
33.1
33.9
36.2

retimden Gelen net sat haslatlar

(2003 yl fiyatlar ile )
(milyon TL)
(27.7/100.0).100=27.7
(33.1/109.4).100=33.3
(33.9/106.9).100=31.7
(36.2/114.0).100=31.8

Endstriyel letmenin Yllara Gre Bilano Deeri zerinden gelen

Net Sat Haslatlar

c) Bulunan net sat haslatlarnn yllk enerji tketimlerine (Bin TEP)

blnmesi ile enerji younluu hesaplanr. Aadaki tabloda verilen enerji
tketimlerinin Tablo1.8de yllara gre enflasyondan arndrlm olan net
sat haslatlarna blnmesi sonucunda enerji younluu deeri hesaplanr.
Enerji younluu deeri Tablo 1.10da verilmitir
Yllar

2003

2004

2005

2006

Enerji tketimleri (Bin TEP)

8.4

9.2

8.0

7.7

Endstriyel letmenin Yllara Gre Enerji Tketimi Deerleri

Yllar

retimden Gelen net sat haslatlar

(2003 yl fiyatlar ile )
(milyon TL)

Enerji tketimleri
(1000 TEP)

Enerji younluu
(1000 TEP/milyon TL)

2003
2004
2005

27.7
30.3
31.7

8.4
9.2
8.0

0.30
0.30
0.25

2006

31.8

7.7

0.24

Endstriyel letmenin Yllara Gre Enerji Younluu

Deerleri

d) Hesaplanm enerji younluklarnn 2003 yl baz olmak zere 3 yllk

ortalama art/ azal hesab aadaki tabloda verilmitir.

Yllar
2003
2004
2005
2006

Enerji younluu
(1000 TEP/milyon TL)
27.7
33.1
33.9
36.2
Ortalama enerji younluu azal/art

Enerji younluu
(%)(- azalm; + art)
(2000=100)
[(0.30-0.30)/0.30)].100=0.0
[(0.25-0.30)/0.30)].100=-16.7
[(0.24-0.30)/0.30)].100=-20.0
[(0.0)+(-16.7)+(-20.3)]/3.1=-12.2

Endstriyel letmenin Yllara Gre Enerji Younluu

Oranlar

Enerji Kaynaklarnn Alt Isl

Edeerine evrim Katsaylar

deerleri

ve

Petrol

Enerji Ynetim Sistemi Standardndaki Baz Tanmlar

Enerji : Elektrik, yakt,buhar, s, basnl hava ve yenilenebilir

enerjilerdir.

Enerji Amac: Kuruluun, gerekletirmek iin kendisini

ayarlad enerji politikasyla uyumlu,toplam enerji amacdr.

Enerji Etd (Auditi): Enerji ynetim sisteminin kurulua

belirlenen kriterlere uygunluunun boyutunu belirlemek
amacyla, kantn belirlenip ama bakmndan deerlendirilmesi
iin yaplan sistematik, bamsz ve belgelenmi bir ilemdir.

Enerji Hedef: Amalar gerekletirmek iin ayarlanmas ve karlanmas

gereken ve enerji amacndan ortaya kan, kurulua veya bununla ilgili
ksmlara uygulanabilen, llebilen (saylatrlabilen) ayrnt enerji
performans ihtiyacdr.

Enerji Performans: Kuruluun enerji ynetim sisteminin llebilir

sonucudur.

Enerji Politikas: Faaliyet iin bir ereve salayan enerji performans ile
ilintili amalarn ve prensiplerin kurulua belirlenmesidir.

Enerji Profli: Kuruluun enerji performansnn konumudur.

Enerji Tketimi : Kullanlan enerjinin miktardr. Bu terim, teknik olarak

doru olmamasna ramen, yaygn olarak kullanlan bir terimdir.Teknik
olarak, enerji tketilmez, sadece bir ekilden dier ekle dnr; ama
tketilmez (tersinmezlikler nedeniyle).

Enerji Verimlilii: Bir kuruluun faaliyetlerini, mallarn veya hizmetlerinin

kts ile enerji girii arasndaki bir orandr.

Enerji Ynetim Sistemi : Enerji politikasn ve amalar kurmak ve bu

amalara ulamak iin bir kuruluun etkileimde bulunduu bir dizi
unsurdur.

Kurulu (Organizasyon) : Enerji kullanm ve tketimini kontrol etme

yetkisi olan kendi idari makam ve fonksiyonlar bulunan, irket,anonim
irket, firma, iletme kurum veya kurulu, veya bunlarn bir ksm veya
kombinasyonu, etkileimde olsun yada olmasn, kamu yada zeldir.

Srekli yiletirme : yiletirilmi enerji performansna yol aan ve

kurulu tarafndan srekli olarak yaplan faaliyetler veya enerji
performansn ve enerji ynetim sistemini iyiletirmek iin tekrarlanan
faaliyettir.

st Ynetim : Kuruluu en st dzeyde yneten ve kontrol eden insanlar

grubu veya kiidir.