SISTEM ZA HLAENJE MOTORA SUS

SADRAJ:
1. UVOD.. 3
2. ZADACI I KARAKTERISTIKE SISTEMA ZA HLAENJE
MOTORA SUS . 4
3. ELEMENTI SISTEMA ZA HLAENJE MOTORA SUS ..5
3.1HLADNJAK .. ..... 5
3.2PUMPA ZA RASHLADNU TENOST ......... 5
3.3TERMOSTAT ......... 6
3.4TERMOMETAR ...... 7
4. VRSTE SISTEMA ZA HLAENJE MOTORA SUS.8
4.1HLAENJE PROTOKOM SVJEE VODE .... 8
4.2TERMOSIFONSKO HLAENJE .... 8
4.3HLAENJE POD PRITISKOM .... ..9
4.4OTVORENI SISTEM HLAENJA ....9
4.5ZATVORENI SISTEM HLAENJA .. 10
5. VAZDUNO HLAENJE MOTORA SUS ....11
5.1 KARAKTERISTIKE VAZDUHOM HLAENIH MOTORA .... 11
6. KARAKTERISTIKE RASHLADNIH TENOSTI 12
7.POREDBENE KARAKTERISTIKE MOTORA HLAENIH
TENOU I MOTORA HLAENIH VAZDUHOM .... 15
7.1KARAKTERISTIKE HLAENJA TENOU 15
7.2KARAKTERISTIKE HLAENJA VAZDUHOM ... 15
8. ZAKLJUAK ..17
9. LITERATURA .18

1. UVOD
Kao to je poznato,za vrjeme rada motora dolazi do sagorjevanja radne smjee,pri
emu se razvija toplota i vri pritisak na elo klipa i tako se ona pretvara u mehaniki
rad.
Nastala
toplota
se
djelimino
prenosi
na
zidove
cilindra,cilindarsku
glavu,ventile,klipove i druge djelove.
U prostoru za sagorjevanje temperature moe dostii vrjednost 2000 C - 2500 C,
na izduvnom ventilu oko 700 C - 900 C, na usisnom oko 550 C itd.
Sa toplih mjesta u motoru toplotu je potrebno odvesti,to je i uslov za normalan rad
motora, 30% energije se odvodi hlaenjem.
Uloga hlaenja je znaajna i sa aspekta boljeg punjenja cilindra radnom smjeom kod
benzinskih motora,odnosno vazduhom kod dizel motora.
Prema tome, zadatak sistema za hlaenje je da odvede suvinu toplotu,to je i
neophodno za normalan rad motora.

Uzmemo li u obzir da se u unutranjosti cilindra prilikom izgaranja smjee goriva i

zraka razvije temperature od oko 2200 C,jasno je da bi se bez nekog sistema
hlaenja,motor ubrzo poeo raspadati, a njegovi djelovi deformisati i/ili ak topiti.Kako
se samo stjenka cilindra ne smije zagrijavati na vie os 260 C, kada nastupi
raspadanje ulja i drastino pada njegova sposobnost podmazivanja,stvorenu je toplotu
potrebno nekako odvesti.Zato za odvoenje toplote u veini dananjih automobilskih
motora brine rashladna tenost.U prosjeku, ovom se metodom odvodi oko 1/3 ukupne
koliine toplote proizvedene u komori za izgaranje.No osim hlaenja rashladni sistem
ima jo dvije uloge. Prva prema znaaju svakako je ona u kojoj ovaj sistem brine za
odravanje ispravne radne temperature motora, dok drugi zadatak omoguava grijanje
putnike kabine.

2.ZADACI I KARAKTERISTIKE SISTEMA ZA

HLAENJE MOTORA SUS
Od toplotne energije nastale u motorima sa unutranjim sagorjevanjem samo se jedna
etvrtina pretvori u koristan rad.Preostalu toplotu treba odvesti i to tako da se nijedan
dio motora ne pregrije.Pri vazdunom hlaenju vjetar u toku vonje ili zrak koji
pokree ventilator struji oko rashladnih rebara na vanjskoj strani glave i cilindra.Pri
hlaenju tekuinom su stjenke motora oplakivane rashladnim sredstvom, a to je
obino voda sa raznim dodatcima.
Glavni sastavni djelovi savremenog hlaenja vodom su:
- vodeni prostori koji okruuju vrue djelove motora
- hladnjak,koji toplinu rashladne vode predaje zraku,
- ventilator,koji pokree zranu struju kroz hladnjak,
- vezne cjevi,koje na gornjoj i donjoj strani vezuju hladnjak s motorom i
sastavljaju kruno strujanje vode
- pumpa za vodu koja ubrzava kruno proticanje vode,
termostat na izlazu rashladne vode iz motora,koji zatvara ili priguuje protok
- vode kroz hladnjak, dok motor ne razvije radnu temperaturu.
Kada je temperature na stjenkama cilindra nia od 60 C, nastaje kondezacija i
korozija, i stoga termostat prekida ili priguuje kruenje vode da se motor bre zagrije.
Nepropusni ep na otvoru za punjenje hladnjaka omoguava zagrijavanje vode za
hlaenje iznad 100 C.Osim toga , spreava nastajanje parnih mjehura u blizini
prostora za izgaranje.Parni mjehuri bi mogli uzrokovati pregrijavanje motora na nekim
mjestima,uslijed ega bi se mogla deformisati glava i blok motora, a mogli bi se
otetiti i klipovi.
Motor ima najugodniju radnu temperaturu kad bez obzira na broj obrtaja okreta
temperature rashladne vode u blizini termostata iznosi 80 do 85 C.Dogaa se ipak
da se motor pregrije;obino zbog manjka vode u rashladnom sistemu, a i iz drugih
uzroka.Obino su epovi otvora za punjenje izraeni za predpritisak 0.5
bara(atm.).tako da rashladna voda na nadmorskoj visina 0 m ne provri do 112C.
Na svakih 300 metara nadmorske visine vrelite vode se snizi za 1.1 C.

Slika 1.

3.ELEMENTI SISTEMA ZA HLAENJE MOTORA

SUS
SASTAVNI DJELOVI:
1.HLADNJAK
2.PUMPA ZA RASHLADNU TENOST
3.TERMOSTAT
4.TERMOMETAR

3.1.HLADNJAK
Za vrijeme kretanja vozila kroz hladnjak struji vazduh i preuzima toplotu od tenosti
koja prolazi kroz vertikalno postavljene cjevice u hladnjaku,rebra hladnjaka su
najee izvedena u vidu talasa ili rupiastih otvora.
Cjevi hladnjaka kroz koje prolazi tenost za hlaenje najee su izraene od bakra ili
mesinga kao osnovnog metala,jer su ovi metali otporni na koroziju.Hladnjak je sa
motorom povezan preko elastinih cjevi,a posredstvom gumenih nosaa sa
okvirom,odnosno samonosaem karoserijom vozila.

3.2.PUMPA ZA RASHLADNU TENOST

Kod ranijih konstrukcija motora na vratilu pumpe na jednom kraju se nalazilo kolo sa
lopaticama, na drugom kraju privrena je remenica, preko koje se vri pokretanje
pumpe, odnosno ventilatora,koji ima zadatak da vri potiskivanje vazduha prema
motoru.
Za pokretanje ventilatora potrebna je znatna snaga,zbog ega se odustupilo od
klasinog reenja pumpe za tenost sa ventilatorom, na putnikim vozilima.

Slika. 2.

Na slici (2) je prikazana centrifugalna pumpa za tenost.

Na pumpi razlikujemo kuite(1),vratilo pumpe na kome se nalazi turbine sa
lopaticama(3).Vratilo pumpe (2),okree se na kuglinim leajevima (4).Na prirubnici
(7),pomou zavrtnja privruje se remenica, preko koje se pokree vratilo pumpe,
odnosno ventilator pumpe.Strelicama su obiljeeni smjerovi strujanja tenosti.
Novo konstruktivno rjeenje sa elektrinim pogonom ventilatora je povoljnije, jer se
ventilator ukljuuje i iskljuuje u zavisnosti od temperature u sistemu za
hlaenje.jedno od rjeenja povremenog ukljuivanja iskljuivanja ventilatora
obezbjeeno je podsredstvom elektromagnetne spojnice,koja se ukljuuje preko
bimetalnog prekidaa,i u zavisnosti od radne temperature tenosti za hlaenje.

3.3. TERMOSTAT
Uloga termostata je da omogui odlazak tenosti iz motora u haladnjak kada
temperature dostigne oko 80 C.Termostat je kod ranijih konstrukcija motora najee
izraivan u vidu meha-harmonike u kome se nalazila tenost sa niskom takom
kljuanja (eter).Meutim, zbog odreenih nedostataka sve se manje primjenjuje
ovakav termostat.Na slici (3) je prikazan zatvoreni termostat temperature tenosti
manja je od 78C.Kada termostat zatvori vodu prema hladnjaku,pumpa potiskuje
tenost koja krui samo po prostoru unutar motora.Kada se termostat otvori (sl.3
b),tenost odlazi iz motora u hladnjak.Na istoj slici prikazan je termostat u otvorenom
poloaju,kada je temperature tenosti za hlaenje vea od 91C.Na slici je prikazan
termostat ,ija je unutranjost ispunjena parafinom ili voskom,koji se sve vie
upotrebljava.

Slika 3.

3.4 TERMOMETAR
Na slici(4) prikazan je sistem za registrovanje temperature tenosti u sistemu za
hlaenje.U bloku motora(1) nalazi se dava temperature,(2) sa bimetalnim kontaktima
(4i5),odnosno otpornikom (4).Automat se nalazi u bloku motora,koji je istovrmeno i
jedan pol,a drugi pol je obezbjeen preko zavrtnja (6),koji je povezan sa pozitivnim
polom akumulatora.Kada se (4 )motor zagrije tenost se prenosi preko tjela automata
na bimetalne kontakte i zahvaljujui razliitoj provodljivosti tih kontakata,odnosno
otpornika (4) stvara se elektromagnetna indukcija, radi ega se kontakti
spajaju- zatvara se strujno kolo.Tada se na instrument- tabli moe oitati vrjednost
temperature rashladne tenosti.

Slika 4.

4.VRSTE SISTEMA ZA HLAENJE MOTORA

SUS
Prema nainu hlaenja, motori mogu biti:
-

hlaeni tenou
hlaeni vazduhom

Hlaenje tenou se moe podjeliti na:

- hlaenje pod pritiskom
- hlaenje sa protokom svjee vode
- termosifonsko hlaenje

4.1 HLAENJE PROTOKOM SVJEE VODE

Ovaj nain hlaenja primjenjuje se na motorima koji slue za pogon amca i brodova,
jer je neograniena mogunost vode u te svrhe.
Poseban problem pri ovom nainu hlaenja je u tome to je teko ili nemogue
regulisati da se motoru stalno obezbjedi odgovarajua radna temperatura.

4.2.TERMOSIFONSKO HLAENJE
Ovaj nai hlaenja motora je jedan od najstarijih i danas veoma rjetko je u
primjeni.Princip hlaenja kod ovoga sistema je zasnovan na opte poznatom fizikom
zakonu da se zagrijana voda kao specifino laka die nagore i preko sistema
spojenih sudova dospjeva u hladnjak.
Kod ovog sistema ne postoji pumpa za potiskivanje (pumpa za vodu) rashladne
tenosti.
Kod ovog hlaenja ograniene su mogunosti brze cirkulacije vode.
Njegova primjena bila je mogua kod sporohodnih motora i motora manje snage.

4.3.HLAENJE POD PRITISKOM (PRINUDNO)

Ovaj sistem hlaenja dobio je naziv po tome to je u principu zatvoren, a kroz njega
se potiskuje tenost pod odreenim pritiskom pumpe za rashladnu tenost
(pumpe za vodu).
Prema konstruktivnom rjeenju,sistem za hlaenje pod pritiskom moe se podjeliti:
- otvoreni sistem za hlaenje
- zatvoreni sistem za hlaenje.
-

hlaenje pod pritiskom

hlaenje sa protokom svjee vode
termosifonsko hlaenje

4.4.OTVORENI SISTEM HLAENJA

Funkcionisanje otvorenog sistema za hlaenje moemo vidjeti na slici (5.).
Za vrjeme rada motora dolazi do pokretanja remenice(3), i ventilatora (6), preko kaia,
koji posredna veza izmeu koljenastog vratila i remenice.
Okretanjem remenice pokree se vratilo pumpe (4), a time i kolo pumpe sa lopaticama
(5).Pumpa potiskuje tenost kroz prostor u motoru,koja pod tim pritiskom odlazi u
hladnjak(1).Kao to se moe vidjeti termostat(7) je otvoren i tenost odlazi u hladnjak.

Slika 5.
Na poklopcu hladnjaka se nalazi tkz.parovazduni ventil,ija je uloga da omogui
izlazak pare van sistema za hlaenje, tako to zagrijana tenost,odnosno para vri
pritisak na ventil,koji se otvara pod dejstvom nadpritiska.Parovazduni ventil ne bi
trebao da se otvara ako je pritisak u sustemu manji od 0.3 bara nadpritiska.
Prolaskom kroz hladnjak,tenost se oslobaa koliine toplote i dospjeva ponovo u
motor.Tok kretanja tenosti za vrjeme hlaenja moe se vidjeti na sl.(5).
Tenost je odlian izolator buke i zahvaljujui toj karakteristici, priguena je buka za
vrjeme rad motora.Pomou davaa temperature(8)i(9) registruje se i oitava
temperature tenosti u sistemu za hlaenje.U sistemu za hlaenje termostat ima ulogu
regulatora temperature. Ako je tenost zagrijana,termostat dozvoljava da ona odlazi u
hladnjak, a ako nije, termostat je zatvoren i tenost ostaje da krui u prostoru motora.

4.5. ZATVORENI SISTEM ZA HLAENJE

Na sl.(6) prikazan je zatvoreni sistem za hlaenje sa tenou,koji nije stvarno
zatvoren, ve je njegovom konstrukcijom omogueno da se tenost kree u
zatvorenom krugu od hladnjaka do dodatnog suda i obrnuto.Nain funkcionisanja
ovog sistema je sledei: za vrjeme rada motor pokree vratilo,koje preko remenog
kajia(2) pokree remenicu(1).Poto je remenica privrena na vratilo pumpe za
vodu(4), okretanjem lopatica pumpe vri potiskivanje tenosti prema motoru.Iz motora
tenost e, zahvaljujui pumpi,dospjeti u gornji dio hladnjaka(9) podsredstvom cjevi
(10), a odatle e vertikalo postavljenim cjevima (6) prolaziti kroz hladnjak(8).Tenost
e daljim kretanjem iz hladnjaka kroz cjevi (11) dospjeti do termostata(14), odnosno
pumpe sa lopaticama, i tako se krug cirkulacije tenosti zatvara.
Meutim ako doe do zagrijavanja tenosti preko dozvoljene temperature,u sistemu
poinje da se iri tenost sa parom i zapremina tenosti se poveava , odnosno u
sistemu poinje da vlada nadpritisak od oko 0.30 bara.Ovaj nadpritisak djeluje na
regulacioni ventil koji se nalazi u poklopcu (7),otvara ga i tenost preko cjevi (12)
dospjeva u dodatni sud(13).s obzirom da poveanjem nivoa tenosti u sudu nastaje
nadpritisak,vazduh biva potisnut kroz otvor zaptivaa (18),odnosno na otvor na
samom poklopcu(19).Kada se ohladi motor u sistemu za hlaenje nastaje podpritisak
koji e djelovati na povratni ventil.Stvaranjem podpritiska otvara se ventil, pa se iz
suda (13), preko cjevi (12) i povratnog ventila, tenost vraa dopunjujui sistem za
hlaenje.Odlaskom tenosti iz suda (13) nivo tenosti opada,nastaje podpritisak i
zahvaljujui tome vazduh iz atmosfere preko otvora na poklopcu (sl.6) dospjeva u
rezervoar.Cjeli postupak se ciklino ponavlja.Tenost u sistemu za hlaenje moe da
se zagrije do 95 C, a u nekim sluajevima i vie. Ako je temperatura tenosti ovako
visoka, onda se misli na hlaenje sa zatvorenim sistemom.
Potrebno je svakodnevno vriti kontrolu tenosti,kako u otvorenom tako i u
zatvorenom sistemu.Nivo tenosti u zatvorenom sistemu ne bi smio da bude ispod
oznake mimimum na dodatnom sudu.

Slika 6.

10

5.VAZDUNO HLAENJE MOTORA SUS

Kod vazdunog hlaenja motora toplota se prenosi na povrinu rebra cilindra.

Sa ovih povrina toplota se prenosi na vazduh koji je u neposrednoj vezi sa rebrastim
povrinama.Ovakav nain prenoenja toplote,odnosno hlaenja namee obavezu da
se motor izrauje od materijala koji svojim osobinama omoguava dobro sprovoenje
toplote.Kod vazduhom hlaenih motora moe se smatrati da je oreberna povrina oko
15 put vea od povrine cilindra.Zbog potrebe hlaenja motora na nekim
konstrukcijama su meusobno razdvojeni cilindri,i na taj nain stvoren je vei prostor
izmeu njih,odnosno poveana je povrina hlaenja.Kod motora iji su zahtjevi
hlaenja stroiji,konstruktivno rjeenje je sloenije,jer kod ovog sistema postoji
odreeni usmjeriva (ulazno izlazni), preko kojih se obezbjeuje kruno kretanje
vazduha koji potiskuje turbine.Hlaenje vazduhom je nepovoljnije za konstrukcije
vozila kod kojih se motor nalazi pozadi,jer se ne mogu koristiti vazduna strujanja koja
se stvaraju pri kretanju vozila.Kod vazduhom hlaenih motora korozija je znatno
manja ,nego kod motora hlaenih tenou.Kod vazduhom hlaenih motora
mogunost oteenja klipa i cilindra,kada je motor hladan je manja nego kod motora
hlaenih tenou, jer motor bre postie radnu temperature.Kod vazduhom hlaenih
motora postie se zagrijanost motora do 60 C oko jedan minut, dok kod motora
hlaenih tenou za oko 3-4 minuta.

5.1KARAKTERISTIKE VAZDUHOM HLAENIH MOTORA

Dobre strane:motori su pouzdaniji u radu i mogua su vea temperaturna odstupanja
za vrjeme rada (120-160 C) nago kod motora koji se hlade tenou;motori su trajniji i
kao takvi pogodniji za vozilo koje se koristi u gradskoj vonji; manje se pregrijavaju
nego motori koji se hlade tenou;bre se postie radna temperature;specifina
teina vazduhom hlaenih motora je manja; u cjelini proizvodnja ovih motora je
skuplja,ali s obzirom da su trajniji,taj se nedostatak kompenzuje.
Nedostatci.kod vazduhom hlaenih motora zazor izmeu klipa i cilindra vei je nego
kod motora hlaenih tenou,pri radu motor je buniji, jer je vazduh slab
izolator;zgrijavanje vozila je nedovoljno,naroito pri malom broju obrtaja i pri niskim
spoljnim temperaturama,zbog ega se primjenjuje posebno rjeenje za zagrijavanje
unutranjosti vozila;troi se dosta snage na pokretanje turbine (6 -12% snage
motora),iji rad vie poveava buku motora,to je poseban nedostatak putnikih i
drugih vozila.

11

6.KARAKTERISTIKE RASHLADNIH TEMOSTI

ANTIFRIZ:
BAZNI FLUID + ADITIV - VODA
Osnovni zahtjevi zatite hladnjaka su:
-spreavaje koroziju koju izaziva vrela voda
-spreavanje povrinske korozije
-spreavanje kontaktne korozije
-spreavanje korozije u pukotinama
-spreavanje kavitacije
-spreavanje taloenja kamenca
-spreavanje pjenuanja
-kompatibilnost sa materijalom
Tenosti koje imaju taku smrzavanja ispo 0C,nazivaju se antifrizi
1.antifriz na bazi etilnog alkohola(gdje alkohol brzo ispari i pokazuje kvalitet etila)
2.antifriz na bazi glicerina(imaju veu gustou i manju provodljivost od vode)
3.antifrizi na bazi etil-glikola(ovo su najbolji,imaju dobre osobine,jedina im je loa
strana to nagrizaju metal)
Monoetilenglikol(MEG) je najbitniji za antifriz jer odreuje temperature
kljuanja,temperature smrzavanja i karakteristike prenosa toplote rashladnog
sredstva.Temperatura smrzavanja se odreuje standardom (ASTM) metodom i
definie temperature pojave prvih kristala u vodenom rastvoru antifriza.
Temperature smrzavanja vode i glikola obrnuta je proporcionalna koncentraciji glikola,
opada sa poveanjem koncentracije ali samo do 60%.Sa daljim poveanjem
koncentracije ,temperature smrzavanja poinje da raste.Taka smrzavanja
koncentrovanog antifriza 100% je 17.5 C.

Aditivi su obavezni dodatci tenostima za hlaenje. isti monoetileglikol izaziva

koroziju crnih i obojenih metala. Monoetilenglikolu se dodaje multifunkcionalni paket
aditiva koji ima zadatak da sprjei pojavu pjene usljed prodora vazduha ili izduvnih
gasova,pojavu re i korozije koja moe nastati usljed djelovanja produkata razlaganja
glikola, a koji su kisele prirode. Zadatak aditiva je da zadri PH vrjednost rashladne
tenosti 7 i 11 u toku upotrebe. Zbog troenja aditiva tokom upotrebe, proizvoai
rashladnih tenosti preporuuju njenu zamjenu nakon dvije godine za konvencionalne,
tri godine za hibridne i pet godina za organske.
-

Konvencionalne rashladne tenosti sadre inhibitore korozije na bazi silkata.

Hibridne rashladne tenosti sadre silkate i mjeavinu raznih organskih
kiselina.
12

Organske rashladne tenosti ne sadre fosfate,silkate,nitrite i nitrate.Inhibitori

korozije su mjeavina organskih kiselina.

Mjeanje rashladnih tenosti razliitih proizvoaa se dozvoljava samo ako su na bazi

monoetilglikola i ako su istog hemijskog sastava.Meutim,preporuka je da antifrize
razliitih proizvoaa i razliitih tipova ne treba mjeati.Ako se pomjeaju
konvencionalni tip antifriza koji sadri silkate kao i inhibitore korozije sa antifrizom
organskog tipa, koji sadri silkste,fosfate,nitrite i nitrate (inhibitor korozije kod ovog tipa
antifriza je mjeavina organske kiseline),moe se kao posljedica pojaviti korozija na
aluminijumu.
Rashladne tenosti ne bi trebale sadriti nitrate kao inhibitore korozije.Nitriti se tokom
upotrebe transformiu u kancerogene nitrosoamine.Poto se ipak moe dogoditi da
neki antifriz sadri nitrite, treba izbjegavati kontakt sa koom prilikom zamjene I ne
treba ih bacati u kanalizaciju i rjeku.

13

Opti zahtevi specifikacije ASTM D 3306-00a

Tip I
Karakteristike

Boja
Gustina na 150C, g/ml
Taka mrnjenja, 0C, max.
Pripremljen za upotrebu

100%
100%
etilenglikol propilenglikol
1,110 1,145

Tip III

Tip IV

rastvor 1:1

rastvor 1:1

Tip II

Metode
ispitivanja

etilenglikol propilenglikol
navodi se
Vizuelno
1,030 1,065 min. 1,065 min. 1,025 ASTM D 1122

- 37

- 32

40% v/v, rastvor glikola u vodi

- 24

- 21

50% v/v, rastvor glikola u vodi

- 37

- 32

60% v/v, rastvor glikola u vodi

- 52

- 48

70% v/v, rastvor glikola u vodi

Taka kljuanja, 0C, min.
Sadraj pepela, %, m/m, max.
pH-vrednost
Sadraj vode, % m/m, max.
Rezervna alkalnost, ml, min.
Korozivnost u staklenoj posudi,

- 60
160
5
7,5 9,0
5
10,0

150
5
7,5 9,0
5
10,0

108
2,5
7,5 9,0
5,0

104
2,5
7,5 9,0
5,0

Razblaen u sledeem odnosu:

ASTM D 1177

ASTM D 1120
ASTM D 1119
ASTM D 1287
ASTM D 1123
ASTM D 1121

gubitak mase, mg/ploici, max.

Bakar

Lem

15
ASTM D 1384

Mesing

elik

Sivi liv

Aluminijum i legure alumin.

Sklonost penuanje/stabilnost,
ml/ml, max.

15
50/5

ASTM D 1881

14

7.POREDBENE KARAKTERISTIKE MOTORA ZA

HLAENJE TENOU I MOTORA
ZA HLAENJE VAZDUHOM
7.1. KARAKTERISTIKE HLAENJA TENOU
Hlaenje pomou tenou za hlaenje podrazumjeva da se motor obliva rashladnim
sredstvom,a to je obino antifriz ili destilovana voda.Rebrasti hladnjak je najee
izveden u vidu talasa ili rupiastih otvora .Za vrjeme kretanja vozila , kroz hladnjak
struji vazduh i preuzima toplotu od tenosti koja prolazi kroz vertikalno postavljene
cjevice.Cjev hladnjaka kroz koju prolazi tenost najee je izraena od bakra i
mesinga jer su otporne na koroziju.
Dobre strane:pomou tenosti postie se ravnomjerno hlaenje i pri veem broju
obrtaja motora nee biti posljedica; obezbjeuje ravnomjernije temperature za vrijeme
hlaenja; potrebna snaga za pokretanje pumpe kod veih motora je manja nego za
pokretanje turbine kod vazdunog hlaenja; tenost svojim prisustvom omoguava
stvaranje omotaa oko hlaenih povrina, im se obezbjeuje izolacija buke.
Nedostaci: ureaj u cjelini zahtjeva veliki prostor;tenost u sistemu hladnjaka moe
se smrznuti,te kao posljedica toga mogu nastati mehanika oteenja
(blok,cilindar,pumpa,itd.). Potrebno je due vrjeme za zagrijavanje motora, s obzirom
na veu masu koju treba zagrijati(metalne povrine i tenost za hlaenje).

7.2.KARAKTERISTIKE HLAENJA VAZDUHOM

Kod vazduhom hlaenih motora toplota se prenosi na povrinu rebra cilindra i glave.
Sa ovih povrina toplota se prenosi na vazduh koji je u neposrednoj vezi sa rebrastim
povrinama.Ovakav nain hlaenja namee obavezu da se motor izrauje od
materijala koji omoguava dobro sprovoenje toplote. Kod ovih motora orebrena
povrina je vea 15 puta od povrine cilindra.Hlaenje vazduhom je najpovoljnije
rjeenje za konstrukciju vozila kod kojih se motor nalazi pozadi,jer se ne mogu koristiti
vazdunsa strujanja.
Hlaenje motora se moe podjeliti na:
-hlaenje prirodnom cirkulacijom ,najvie se primjenjuje na motociklima i na manje
stabilnim motorima.
-hlaenje pri prinudnoj cirkulaciji vazduha je najrasprostranjeniji nain hlaenja
vazduhom, a najvaniji i osnovni dio je turbine koja dobija pogon od radilice.Ti motori
su napravljeni od legura aluminijuma, povrina im je orebljena im se postie bolje
hlaenje.

15

Dobre strane:
-motor je pouzdan u radu dobro podnosi vea temperaturna odstupanja
-motor ima dui vjek trajanja
-tee se pregrijava
-brzo dostie radnu temperaturu
Nedostaci:
-motor je buniji zato to je vei zazor izmeu klipa i cilindra
-u zimskom periodu je slabije zagrijavanje kabinskog prostora
-turbina oduzima dosta snage motoru od 8 do 12%
-hlaenje motora je neravnomjerno

16

8.ZAKLJUAK

U zavisnosti od temperature okoline zavisi i hlaenje, to znai da u uslovima

ekstremnih hladnoa motor teko postie optimalnu radnu temperature, a u toplijim
uslovima hlaenje motora je oteano.
Ugradnja ventilatora moe se ostvariti prisilna cirkulacija vazduha i na taj nain
poboljati hlaenje
Rasipne povrine se prave od materijala koji su dobri kao provodnik toplote.
Vodeno hlaenje bazira se na principu postojanja posrednika u prenosu toplote ,a
poto je kod rashladne tekuine,koja je u ovom sluaju posrednik i prenosi toplotu
najzastupljenija voda , sistem je nazvan vodeno hlaenje.
Princip rada motora podrazumjeva izgaranje goriva i pretvaranje hemijske energije
goriva u mehaniki rad.
Pri tome nastaje toplota koju trebamo odvoditi u okolinu da bi se osiguralo da motor
moe da radi u uslovima optimalne radne temperature.

17

LITERATURA

1.MOTORI I MOTORNA VOZILA

Josip Lenasi I Tomislav Ristanovi

2. asopis VRELE GUME

3.asopis AUTO-MOTO
4.Http:/www.renault.com
5. Http:/ www.sppead.com

18