MAINSKI FAKULTET SARAJEVO

Odsjek za industrijsko ininjerstvo i menadment

Ergonomija i biomehanika

SEMINARSKI RAD

Mentor:

Studenti:

Prof. dr. Fikret Veljovi

Vahid Deli
Armin Vatre

Sarajevo, 2013

Zadatak

Radnik nosi teret na leima, mase 40 kg (G=400 N), na duini 7,5 m. Potrebno je odrediti:
-

Optereenje L4/L5
NIOSH/RULA analize
Caryy analizu

Analize je potrebno sprovesti nad procesom( poetni poloaj, uzimanje predmeta, odlaganje
predmeta)
Nakon sprovedenih analiza pomou CATIA V5 uraditi dimenzionisanje tereta prema
dobijenim rezultatima te ako je potrebno ponoviti analizu radnog mjesta.

Slika 1. Odreivanje visine ovjeka

Ergonomija i biomehanika

Slika 2. Odreivanje mase ovjeka

Slika 3. Odabir optereenja i prikaz biomehanikih optereenja prilikom kretanja

Ergonomija i biomehanika

Slika 4. RULA analiza prilikom kretanja

Slika 5. Carry analiza prilikom kretanja

Ergonomija i biomehanika

Slika 6. Biomehanika optereenja prilikom preuzimanja i odlaganja tereta

Slika 7. RULA analiza prilikom preuzimanja i odlaganja tereta

Ergonomija i biomehanika

Slika 8. Lift-Lower analiza prilikom preuzimanja i odlaganja tereta

Ergonomija i biomehanika

Indeks podizanja LI omoguava relativno izraunavanej fizikog naprezanaj koje je u vezi s

poslom amnuelnog podizanja tereta. Odreuje se izrazom:
LI=

teina tereta
preporuena granicadizanja

L
= RWL

gdje je:
L [kg] masa objekta koji se podie;
RWL [kg] preporuena granica teine;
Granine vrijednosti LI faktora su:

LI >1 poveani rizik za bol u leima uslijed dizanja tereta;

LI >3 veina zaposlenika je pod poveanim rizikom od povreivanja;
LI <1 veina uposlenika je bezbjedna na radnom mjestu.

Vrijednosti LI 1 predstavljaju idealne uslove.

Maksimalno dozvoljeno optereenje, za zdrave subjekte, kimene kraljenice izraeon u sili
pritiska na mjestu prljenova L4/L5 je 3.4 kN. Ovo je granina veliina i ima individualne
karakteristike, a zavisi od fizike spreme kao i od antropromjera subjekta.
Jednaina za preporuenu granicu teine (RWL) je predstavljena izrazom:
RWL=LC HM VM DM AM FM CM
gdje je:
LC [kg] Load constant; konstanta koja predstavlja teret prihvatljiv za 75% enske
populacije i 99% muke populacije zdravih zaposlenika starosne dobi 18-60 godina i iznosi
23 [kg] ili 230 [N]. To preporuena maksimalna teina za dizanje na standardnoj lokaciji za
dizanje, s uobiajenim uglom zakretanja, dobrim hvatitem za teret i za udaljenost tereta
manju od 25 [cm].
HM Horizontal Multiplier; Horizontalni faktor koji karakterie odstojanje od centralne linije
stopala do centralne linije ruke dok se dri teki objekt. Sa poveanjem horizontalnog
odstojanja tereta od kime poveava se moment ruku to dovodi do poveanog naprezanja
kraljenice.
H [cm] Horizontalno rastojanje ruku od sredinje take izmeu glenjeva. Mjeri se veliina
na poetku i na kraju izvrenog rada. Prosjena irina tijela iznosi 25 [cm].

Ergonomija i biomehanika

Slika 9. Horizontalni faktor

HM=

25
H

25
53

=0,471

VM Vertical Multiplier; Vertikalni faktor koji karakterie odstojanje od poda do ruku u

poetnom momentu dizanja. Odraava se na poveano naprezanje kraljenice kada se
podie teret blizu poda. To zahtijeva troenje vee energije, pa moe da smanji RWL za
22.5% ako dizanje tereta zapoinje s poda. Takoer je opasno podizanje tereta do i iznad
ramena, to moe umanjiti RWL za 22.5% ako se radi o visini ramena.
V [cm] Vertikalno rastojanje izmeu ruku i poda. Mjeri se u poetnom i krajnjem poloaju, a
uzima se najnepovoljniji sluaj.

Slika 10. Vertikalni faktor

VM=1-0.0003|V-75|=1-0.0003(77-75)=1,994
DM Distance Multiplier; Faktor razdaljine predstavlja rastojanje na kojem treba dizati teret.
D [cm] Ukupno vertikalno rastojanje poetnog i krajnjeg poloaja.

Ergonomija i biomehanika

Slika 11. Faktor razdaljine

DM=1,82 +

4,5
93

= 0,868

AM Asymetric Multiplier; Faktor asimetrinosti koji predstavlja veliinu ugla od 0 - 90 0 za

koju se tijelo uvija pri radu.
A [0] Ugao asimetrije. Mjeri se na poetku i na kraju izvrenog rada, a uzima se
najnepovoljniji sluaj.
AM=0,5
FM Frequency Multiplier; Faktor koji predstavlja uestalost podizanja tereta u jednoj minuti.
Odreuju ga tri varijable i to:
Trajanje rada
Vertikalno dostojanej ruku od poda
Frekvencija

Slika 12. Faktor uestalosti

FM=1,72

Ergonomija i biomehanika

CM Copuling Multiplier; Faktor koji karakterie uslove prihvatanja tereta dok se podie.
Odreuju ga dvije varijable i to:
Kvalitet kontakta s teretom
Vertikalno rastojanje ruku od poda
Tabela 1: Faktor hvatita
Tip prihvatanja
Dobro
Srednje
Loe

Faktor prihvatanja
V<75 cm
V>75 cm
1
1
0,95
1
0,90
0,90

CM=1
Sada jednaina za RWL ima oblik:
RWL=23 0,471 1,994 0,868 0,5 0,72 1
RWL=6,76
Indeks podizanja iznosi:

40

LI = 6,76

=5,91

LI>3, zaposlenik je pod poveanim rizikom od povreivanja.

Proraun energije utroene na prenos tereta

Rad koji se utroi na dranje tereta tokom kretanja izmeu poetka i cilja se moe izraziti kao
proizvod sile u rukama i puta koji pree. Na ovaj nain dobijeni rad za ruke se sabira sa do
sada utroenim radom na dizanje okretanje i sputanje tereta.
Sila u rukama se rauna kao zbirna sila koja optereuje obje ruke i rauna se na osnovu
mase tereta koji radnik nosi i gravitacionog ubrzanja.
F=m g=4010=400 N
gdje je :
m [kg] masa tereta
g [m/s2] gravitaciono ubrzanje
Put koji ruke preu nosei teret predstavlja duine koje radnik pree od mjesta preuzimanaj
tereta do maine i mjerene su od teita tereta u poetnom i krajnjem poloaju.
Rad koji se izvri poredstavlja proizvod sile i puta.
A=F s=4007,5=3000 J
gdje je:
F [N] sila koja djeluje na ruke
Ergonomija i biomehanika

10

s [m] preeni put

Sila potrebna za prenos tereta s jednog na drugo mjesto se rauna prema izrazu:
F=m g =40100,5=200 N
gdje je:
F [N] sila koja djeluje na ruke
g [m/s2] gravitaciono ubrzanje
- koeficijent trenja izmeu podloge i stopala radnika, obino vrijednosti 0.5.
Snaga utroena za vrijeme jedne smjene (8 sati) se rauna prema izrazu:
E= A f P = 3000 1 42 = 24000
gdje je:
A [J] rad utroen za prenos tereta
f frekvencija aktivnosti
P period trajanja aktivnosti
faktor zamora (1.1 lagani poslovi; 2 teki poslovi)

Proraun BMR energije

Koliina energije potrebne organizmu za pravilno funkcionisanje naziva se osnovna
metabolika stopa. Ova koliina energije je individualna i zavisi od mnogih faktora:
Najee se koristi Harris-Benedictova formula:

Za enske subjekte BMR=655+(9,6M)+(1,8H)+(4,7Y)

Za muke subjekte BMR=66+(13,7M)+(5H)+(6Y)

M [kg] masa subjekta

H [cm] visina subjekta
Y starosna dob subjekta
Izraunavanjem BMR-a dolazimo do vrijednosti potroene energije u toku jednog radnog
ciklusa (RC).
BMR=66+(13,790)+(5180)+(624)
BMR=2343
Ukupna utroena snaga predstavlja zbir BMW i snage utroene za vrijeme smjene.
Eu=E+BMR=24000+2343=26343 J
Energetske potrebe moemo izraunati koritei vie formula. Ovdje e biti prikazana formula
koja se moe koristi za oba pola:
EP=ITM 24 ffa
Ergonomija i biomehanika

11

gdje je:
ITM [kg] idealna tjelesna masa
ffa faktor fizike aktivnosti (ffa=2,1)
24 orijentaciona vrijednost bazalnog metabolizma
Idealnu tjelesnu masu moemo odrediti koristei Lorenzovu formulu:
Za ene: (H-100)-(H-150/2,5)
Za mukarce: (H-100)-(H-150)/4
ITM = (180-100)-(180-150)/4=80-7,5= 72,5 kg
Sada e energetske potrebe za jedan dan biti:
EP=72,5 24 2,1
EP=3654 kcal

Optimizacija radnog mjesta

U cilju optimizacije radnog prostora i smanjenja optereenja na uposlenike, konstruisan je i
postavljena pokretna traka za prenos tereta ime je znatno smanjeno optereenje radnika.
Sada emo opet sprovesti analizu

Slika 13 Biomehanika optereenja

Sa prethodne slike vidimo da je moment koji djeluje na lumbalne L4 i L5 prljenove znatno
manji od onog kdo prethodnog rjeenja.

Ergonomija i biomehanika

12

Slika 14 RULA analiza

Moemo uoiti da je ovjekovo tijelo znatno manje optereeno i da postoji manji broj dijelova
tijela koji trpe vea optereenja.

Slika 15 Push-Pull analiza

Na osnovu ove analize vidimo da je optereenje ovjeka znatno manje u odnosu na
dozvoljeno.

Ergonomija i biomehanika

13

Sada emo imati:

LI=

teina tereta
preporuena granicadizanja

L
= RWL

RWL=LC HM VM DM AM FM CM
RWL=23 0,471 1,994 1,868 0,5 1,72 1=14,52

LI= RWL

40
=2,75
14,52

F=m g=2010=200 N
A=F s=2007,5=1500 J
E= A f P = 1500 1 42 = 9000 J
BMR=66+(13,790)+(5180)+(624)=2343 J
Eu=E+BMR=9000+2343=11343 J
EP=ITM 24 ffa
ITM = (180-100)-(180-150)/4=80-7,5= 72,5 kg
EP=72,5 24 1,8
EP=3132 kcal

Ergonomija i biomehanika

14