momenti inercija

13. GEOMETRIJSKE KARAKTERISTIKE

RAVNIH PRESJEKA TAPA

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Kao to pri aksijalnom optereenju tapa
apsolutna vrijednost naprezanja zavisi, izmeu
ostalog, od povrine poprenog presjeka, tako
kod savijanja tapa vanu ulogu imaju aksijalni
i centrifugalni momenti inercije poprenog
presjeka tapa s obzirom na os kroz teite
presjeka, a pri uvijanju polarni moment
inercije s obzirom na teite presjeka.

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
U statici krutih tijela pri odreivanju teita statikim
momentima ravne figure povrine F s obzirom na bilo
koje osi x i y nazivamo dvostruke integrale:

Sx ydF
(F)

Njihova je dimenzija [cm3].

Sy xdF
(F)

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
ys

x
x

dF

dF x x dF

dF

xs

y0
x

0 (z )

F
a)

b)

c)

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Oznaimo li koordinate teita S figure u sustavu 0xy sa
x0 i y0, moemo prema Varignon-ovom teoremu napisati:

Sy Fx 0

Sx Fy 0

odatle dobivamo koordinate teita

Sx
Sy
y0
x0
F
F
Za teine osi xs i ys tada je:

Sx s 0

S ys 0

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Momenti inercije ravne plohe povrine F (geometrijski
momenti inercije, momenti povrina drugog reda,
kvadratni momenti povrina) s obzirom na osi x i y
(aksijalni momenti inercije) odreeni su izrazima:

I x y 2 dF
(F)

I y x 2 dF
(F)

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Polarnim momentom inercije ravne plohe povrine F, s
obzirom na pol O nazivamo dvostruki integral:

I p 2 dF
(F)

2
2
2
Kako je x y , izraz za polarni moment inercije je:

I p x 2 y 2 dF x 2 dF y 2 dF
(F)

(F)

Ip Ix I y

(F)

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Zamislimo da smo osi x i y (b) zakrenuli oko nepomine
take 0, tako da su one opet meusobno okomite. Tada
e suma Ix + Iy biti opet jednaka konstantnoj vrijednosti
Ip. Prema tome, suma Ix + Iy ne zavisi od poloaja
ishodita 0 koordinatnog sustava.
Algebarska suma aksijalnih momenata inercije Ix i Iy
ravne plohe, s obzirom na dvije proizvoljne meusobno
okomite osi x i y to prolaze kroz istu toku, konstantna
je i jednaka polarnom momentu inercije Ip s obzirom na
os (z), koja prolazi kroz toku 0 i stoji okomito na ravninu
plohe.

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Centrifugalnim (devijacionim) momentom inercije Ixy
ravne figure povrine F, s obzirom na dvije meusobno
okomite osi to lee u ravnini figure (b), nazivamo
dvostruki integral:

I xy xydF
(F)

Iz (c) moe se zakljuiti da ako je jedna od osi, os

simetrije povrine F, onda je centrifugalni moment
jednak nuli. To je zato to je svakoj vrijednosti izraza
xydF s pozitivnim predznakom pridruen izraz jednake
apsolutne vrijednosti ali sa suprotnim predznakom.

STATIKI MOMENTI I MOMENTI

INERCIJE RAVNIH PLOHA
Aksijalni, polarni i centrifugalni moment inercije
imaju dimenziju [L4] i obino se mjere u cm4 ili mm4
(u brodogradnji i pomorstvu pri proraunu stabiliteta
broda mjere se u m4).
Te veliine igraju vanu ulogu u nauci o vrstoi, a
napose u teoriji savijanja i uvijanja. Aksijalni i
polarni momenti inercije uvijek su pozitivni, dok
centrifugalni momenti mogu biti pozitivni, negativni
ili jednaki nuli.

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

1. PRAVILO O ZBRAJANJU MOMENATA INERCIJE
Ako je ravna ploha sastavljena od vie dijelova, onda je
njezin moment inercije, s obzirom na os x koja lei u
ravnini plohe, jednak algebarskoj sumi momenata
inercije pojedinih dijelova s obzirom na istu os (a), to
moemo izraziti ovako

I x I x I I x II I x III

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

a

II

II

III

III
c

d
a)

b)

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

2. PRAVILO O POMAKU DIJELOVA PRESJEKA

Moment inercije presjeka s obzirom na bilo koju os ne e
se promijeniti ako cijeli presjek ili pojedine njegove
dijelove pomaknemo u pravcu paralelnom s tom osi.

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

a)

b)

c)

d)

e)

c
a

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Na slici se vidi da se paralelnim premjetajem sastavnih
dijelova pravokutnog okvira mogu dobiti profili razliita
oblika. Kako se pri takvom premjetanju ne mijenjaju ni
veliine tih dijelova niti njihove udaljenosti od osi x, to
znai da se ne mijenja ni aksijalni moment tih profila s
obzirom na istu os x.
Za sve profile na slici vrijedi izraz za aksijalni moment
inercije s obzirom na os x:

1
3
3
I x bh ac
12

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

3. PRAVILO O PRIJENOSU MOMENTA INERCIJE
Moment inercije presjeka s obzirom na os x', koja je
paralelna s osi kroz teite presjeka, jednak je momentu
inercije tog presjeka s obzirom na teinu os, plus
umnoak iz povrine presjeka i kvadrata udaljenosti osi
x' od teine osi (Steiner-ovo pravilo).

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

dF

e
ys

y
x

a
x'
F

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Dokaz Steiner-ovog pravila
Moment inercije povrine prema slici u odnosu na os x
moe se odrediti prema relaciji:
I x ' y dF ys a dF ys 2ys a a
2

(F)

(F)

(F)

ys 2 dF 2a ys dF a 2 dF
(F)

(F)

(F)

2 2

dF

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Prvi lan relacije

2
y
s dF Is
(F)

predstavlja moment inercije u odnosu na paralelnu os

kroz teite presjeka xs.
Drugi lan izraza

y dF
s

(F)

je statiki moment povrine u odnosu na vlastito teite

te je prema definiciji jednak nuli.

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Trei lan izraza

a 2 dF a 2 F
(F)

to znai da je ukupni aksijalni moment inercije u odnosu

na os x odreen izrazom

Ix ' Ix a 2 F
to odgovara definiciji Steiner-ovog pravila.

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Primjer:
Proraun momenta
inercijeza pravokutni
presjek za osi kroz
teite presjeka te
proraun momenta
inercije za os x:

y'

dx
dy

dF

h
2

S
x
h
2

b
2

b
2

x'

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Moment inercije pravokutnog presjeka prema slici u
odnosu na os x koja prolazi kroz teite presjeka S moe
se odrediti kako slijedi:
h / 2

b / 2

y
2
2
I x y dx dy y dy dx b
3
h / 2
b / 2

bh 3
Ix
12

h / 2

h / 2

bh 3

12

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Analogno vrijedi izraz za moment inercije s obzirom na
os y koja prolazi kroz teite presjeka S:

hb3
Iy
12
Aksijalne momente inercije u odnosu na osi x i y
odreujemo prema Steiner-ovom pravilu:
2

bh h
h
Ix ' Ix F

12 2
2

bh 3
bh
3

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

bh
Ix '
3

i analogno vrijedi za os y

hb
Iy '
3

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Polarni moment inercije s obzirom na teite S je:

bh 3 hb3 bh 2
2
Is I x I y

b h

12
12 12
Kako se radi o simetrinom presjeku centrifugalni
moment inercije jednak je nuli.

I xy 0

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Osim momenata inercije, u primjeni je esto vaan i moment otpora
presjeka definiran relacijom:

Ix
Wx
e
gdje je:
- Wx aksijalni moment otpora presjeka s obzirom na os kroz teite,
- e je najvea udaljenost konture presjeka od osi kroz njegovo
teite,
- dimenzija momenta otpora je [cm3, mm3].

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

4. CENTRIFUGALNI MOMENTI INERCIJE
Centrifugalni moment inercije presjeka s obzirom na
dvije meusobno okomite osi, koje su paralelne s osima
kroz teite presjeka, jednak je centrifugalnom momentu
inercije toga presjeka s obzirom na teine osi, plus
umnoak iz povrine presjeka i razmaka izmeu oba
para paralelnih osi.

I x ' y ' I xy Fab

TEOREMI O MOMENTIMA INERCIJE

Iz pravila koja odreuju promjene momenata inercije pri
translaciji koordinatnog sustava,moe se zakljuiti da:

a) Od svih momenata inercije ravne plohe s obzirom na paralelne

osi najmanju vrijednost ima moment inercije s obzirom na os to
prolazi kroz teite plohe.

b) Momenti inercije ravne plohe s obzirom na dvije paralelne osi,

koje su jednako udaljene od teita, imaju jednake vrijednosti,

c) Polarni moment inercije ravne plohe ima najmanju vrijednost ako

se pol nalazi u teitu plohe,

d) Za centrifugalni moment ne postoji minimum.