MT S LUN IM P DNG TRONG NGHIN CU KHOA HC X HI July

31st, 2008
X hi khao kht v Thn Chn l c mt mi ngi sng tt hn. Nh
thc chng tin l c mt v Thn Chn l, mi ngi hy i tm. Nh din
dch phn bc li rng, mi ngi u nhn thy mt v Thn Chn l, vy
hy i tm v thn c nhiu ng nhn thy, chnh l v Thn Chn l
ca x hi. Mc k h ci nhau, nh ph phn li khng khng cho rng,
v Thn Chn l ca x hi cha chc l tht, cn nhiu v khc mi
ch th l Thn Chn l. Bit u Thn Chn l l v m ch c mt hay
vi ngi thy th sao? V nh ph phn lt nga Thn Chn l ln bi
lng tm vt Nhng bng cch no i chng na, mt git chn l c
gp vo i dng kin thc chnh l thnh qu ch thc ca nh nghin
cu.
Kin thc m nhn loi c c l thnh qu ca nghin cu. S khc bit ng
Ty l do xut pht im khc nhau trong quan nim v nhn thc. Trn nn tng
ca trit l nghin cu ni bt ln ba h nhn thc: Khch quan (Objectivism), To
dng (Constructionism) v Ch quan (Subjectivism). Ba h nhn thc ny tuy mu
thun nhng li b sung cho nhau. Trn c s mi h nhn thc, cc lun im
(Theoretical perspectives) c xy dng. T lun im li hnh thnh nn cc
phng php lun nghin cu (Research Methodologies) v tip theo l hnh
thnh nn cc phng php nghin cu (Research Methods).
1. Nghin cu khoa hc
i vi nhiu ngi, nghin cu l mt khi nim r rng. l mt qu trnh c
tnh cht h thng nhm quan st, gii thch hoc khm ph nhm to dng
nn s tht, chn l hoc a ra cc kt lun. Nghin cu trong khoa hc x hi l
p dng qu trnh trn nhm hiu v quan h v ng x ca con ngi trong
x hi. Nghin cu to ra kin thc.
Ngc li vi khi nim r rng v nghin cu,vic trin khai mt qu trnh nghin
cu hoc cch tip cn trong nghin cu li c th l mt vn gy tranh
ci.Trong cng mt trng hp hoc mt hin tng c nghin cu, khng ch
c nhiu qu trnh v cch tip cn khc nhau m ngay c cc kt lun a ra
cng c th rt khc tu vo phng php tip cn v cch thc tin hnh nghin
cu.
2. Thc chng lun (Positivism)
Nhng ngi tin vo thc chng lun cho rng nghin cu trong khoa hc x hi
c th p dng tng t nh trong khoa hc t nhin. Vi mc ch tm kim
nhng quy lut tng qut, nhng s tht hin nhin v nhng l thuyt khch
quan (value excluded theories), cc nghin cu thc chng khi xng bi Comte
(1798 1857) v pht trin bi nhng ngi k tha ng c thi gi v tr thng
tr trong khoa hc x hi. iu ny c th hiu c bi v trit hc v sau l
khoa hc t nhin pht trin t rt sm v c vai tr c tn trong thi k u ca
lch s nghin cu khoa hc. Khi chuyn sang nghin cu x hi, mt s nh khoa
hc t nhin vn dng lun phng php lun trong nghin cu khoa hc t
nhin vo khoa hc x hi v c th ni c nhng ng gp nn tng cho khoa
hc x hi.
Nhng nh thc chng tin rng th gii loi ngi, tng t nh th gii t nhin,
hot ng theo trt t v c mt s tht khch quan tn ti trong n c th

c khm ph thng qua vic quan st, lm thc nghim hoc so snh. Thc
chng nguyn thy tm kim s tuyt i, s tin chc v trt t logic
(absoluteness, certainty and order). Nhn thc lun khch quan (Objectivist
Epistemology) bao trm thc chng lun, do gi tr nn tng ca cc nghin
cu thc chng l tnh khch quan.
V sau, thc chng lun chia lm nhiu h phi. V d nh thc chng Logic
(Logical positivism) b sung thm nguyn tc kim chng (verification principle).
Theo h phi ny, kin thc ch c ngha sau khi c kim chng bng kinh
nghim (hoc d kin c ngha sense data, Crotty, 1998) v nhng khi nim c
th phn bit c. Cc l lun siu hnh, o l, m hc v tn gio khng cha
ng cc d kin nhn bit c v v th, b loi b khi trit hc thun ty.
(Crotty, 1998)
Ngc li, hu thc chng lun (Postpositivism) li khng tha nhn s tuyt i
v s tin chc. Karl Popper (1902-1994), ngi sng lp ra nguyn l kim nh sai
(Principle of Falsification) a ra mt cch nhn mi v th gii loi ngi theo
khng th chng minh ng hoc lm r mi th (Verifiable) nhng c th chng
minh sai (Falsifiable). Vi ng, nghin cu khoa hc l mt tin trnh (on going
process) kim nh li tnh ng n, n gin ch v cc nh khoa hc s khng
bao gi bit c chc chn rng l thuyt ca h c th ng vng trong tng
lai hay khng. V th, l thuyt phi c tnh m c kim nh. S khng
khng nh (tentativeness), tnh nht thi (provisionality), tnh xc sut
(probabilistically) thay th cho s tin chc. Rt cuc tnh khch quan ch cn l
mc tiu l tng m thi. Mt th d minh ha l vic o nhit si ca nc.
D nh nghin cu c o bao nhiu ln i chng na cng khng hon ton khng
nh c nc si 1000C. Tuy nhin ch cn mt ln quan st c nc si
nhit thp hn (hoc cao hn) trong iu kin p sut thay i, l c th
bc b kt lun nc si 1000C chung chung, m phi thm vo iu kin p
sut. Nguyn l ca Popper khng loi tr thc chng nguyn thu, m ch a ra
cch tip cn b sung tim cn chn l.
Ni tip v c phn i xa hn K. Popper l P. Feyerabend (1924 -1994) khi cho
rng khoa hc cn phi tip nhn h thng cc khi nim bn ngoi khoa hc, t
tn gio chng hn (Crotty, 1998). Bng cch nghi ng n cng ci gi l s tht
tuyt i, ng c v nh t chn vo ranh gii gia nhn thc lun to dng
(Constructivism Epistemology) v nhn thc lun khch quan. Khoa hc (x hi)
khng cn ngha hp l v tin on c, m n cha cc yu t lch s, c th
thay i v khng tuyt i.
Vy th nhng phng php lun nghin cu (Research methodologies) no bt
ngun t thc chng lun p dng c trong khoa hc x hi? l cc phng
php quan st (Observation), nghin cu thc nghim (Experimental Research),
nghin cu bng kho st (Survey Research). Tht kh bit c c bao nhiu l
thuyt c xy dng bi thc chng lun, ch tnh ring nghin cu bng kho
st c ghi nhn l phng php nghin cu quan trng nht trong khoa hc
x hi ng dng (W. Trochim, 2002).
Tuy nhin, cng c nhng hn ch khi p dng thc chng lun vo khoa hc x
hi. Trc ht, cc bin c x hi c th ch xy ra duy nht mt ln v khng bao
gi lp li hoc c m phng chnh xc, do quan st trc tip l iu khng
tng cho mi nh khoa hc (V d: i vi hin tng suy thoi kinh t thp nin

1930, cc nh kinh t hc hin nay ch c th nghin cu da trn nhng ti liu

lu tr cn st li c ghi nhn mt cch khoa hc cng nh khng khoa hc,
chnh xc cng nh khng chnh xc). Th hai, cc hin tng x hi khng th
c ng khung hoc cch ly ra khi x hi quan st. V d nh mt a tr
(hay mt trng, mt lp hc) khng th c dy d ring o lng kh nng
ca n (hay ca trng, ca lp) hoc o lng hiu qu ca chng trnh dy.
Cui cng, nhng g m cc nh khoa hc quan st c cha chc l s tht
hoc hin tng tht. X hi v vn ha c bn kt bi nhng v s nhng
quan h hu c trong khi kinh nghim v kh nng ca cc nh khoa hc th c
gii hn. Chnh v l , ngoi nn mng thc chng, cc nh nghin cu khoa hc
x hi li phi ln ra nhng hng i mi xy dng nn kin thc.
3. Din dch lun (Interpretivism)
Nhng nh nghin cu chi b cc quan im thc chng c th tm thy din
dch lun (interpretivism) l mt cch tip cn cu cnh. Ban u din dch lun
gn lin vi t tng ca Max Weber (1864 1920), ngi cho rng trong khoa
hc v con ngi (human sciences) chng ta cp n hiu bit (Understanding)
so vi vic gii thch nguyn nhn (Causality Explanations) thng thy trong
khoa hc t nhin (Crotty, 1998).
Khng nh kin thc trong khoa hc t nhin c xy dng bi cc nh nghin
cu thng qua cc phng php trc tip (Direct methods) (1), kin thc trong
khoa hc x hi c xy dng khng ch bi cc nh khoa hc, m cn bi nhiu
ngi khc trong x hi. Hot ng, ng x v nhng gi nh hay tin
(assumptions)(2) ca con ngi c xy dng da trn cc mi quan h tng
tc trong x hi. Cc hin tng x hi ni ln l kt qu ca cc mi quan h
tng tc gia cc c nhn lin quan. Do cc c nhn t hnh thnh cc cm
nhn, hiu bit ring v trn ht l ngha hoc cch hiu (meaning) ring v hin
tng . Crotty (1998) c kt: i vi cng mt hin tng, r rng l
nhng ngi khc nhau c th to dng nhng cch hiu ring khc nhau.
Nhng im gi nh ca din dch lun ch ra rng kin thc c to dng
(Constructed) mt cch x hi (socially) t cc cch hiu ca cc c nhn. Lun
im din dch ny a n mt tip cn nghin cu hon ton khc l thu
thp cc cch hiu ca mi ngi khc nhau. y l cch tip cn n tng c
nhn (hay cch tip cn c nhn ho individualising method) vi trng tm l
qu trnh thu thp v din dch cc cch hiu ca cc c nhn. V l , nhn thc
lun to dng (Constructionism) bao trm h thc ny.
Mi c nhn li c mt hon cnh v mi trng sng ring trc tip tc ng ln
cch hiu ca c nhn . Do vy, vn ha v lch s ng vai tr quan trng
trong vic hnh thnh v din dch cc cch hiu. H phi tng tc tng trng
(Symbolic Interactionism) i hi phi xem xt cc hin tng x hi trong bi
cnh vn ha v lch s ca n. V th nh nghin cu phi t t mnh vo v tr
c quan st (tc cc i tng c nghin cu) thy c cch ngi khc
nhn nhn th gii hu gip cho vic phn nh trung thc cch hiu ca ngi ta.
C kh nhiu phng php lun nghin cu gn vi tng tc tng trng. V d
nh l thuyt c s (Grounded Theory) thc hin nghin cu nhm a ra l
thuyt trn c s phn tch v quy np cc d liu nh tnh (qualitative) mt cch
c h thng. D liu nh tnh l cc cch hiu quan st c. Nghin cu kho
st (survey research) trong thc chng cng c thc hin tng t nhng trn

c d liu nh tnh v nh lng.

Ngc li, hin tng lun (Phenomenology) nhn ra nhng gii hn ca vn ha.
Bn thn nh nghin cu cng b bao trm bi vn ha v b gn kt cht vo cc
tin gi nh (Presuppositions) hay cm nhn. Do , hin tng lun i hi nh
nghin cu phi nhn s vt hin tng vi cng t (hoc loi b hn) cc tin gi
nh cng tt. Hai c im c nhn mnh l tnh khch quan v tnh ph phn.
Hin tng lun nhc nh cc nh nghin cu khng c p t cc thnh kin
v cc tin gi nh ln d kin, d kin phi khng b lm mo m. Nh nghin
cu phi t x chn mnh vo giy ca ngi khc, hay chui vo chn ngi khc
nh gi tnh hnh rn rp cho ng vi cm nhn ca ch nhn.
L mt h phi khc ca din dch lun, bnh ging lun (Hermeneutic) trc tin
l cch c c th hiu mt vn bn. Sau bnh ging lun pht trin mt s
phng php khng ch hiu m cn c th din gii vn bn. Bnh ging lun
c mt s gi nh, l ngha ca vn bn khng ch gii hn trong ngha cu
ch th hin trong vn bn. C mt bin gii rng hn nhiu c th m rng
ngha ca vn bn, l bi cnh vn ha, x hi ca tc gi. Hiu ni dung mt
vn bn khng ch l nm bt ngha b mt (hiu bi cu ch n thun) m phi
i su vo nm bt ngha v ca tc gi n su trong m ngay c tc
gi cng khng th din t ht bng cu ch ca mnh ti ngn ngoi. Qua
qu trnh bnh ging, c th hnh thnh nn ngha hay cch hiu m cha tng
c bit n trc . Khng ch c tc phm, ngi ta cn phi c c tc
gi hiu tc phm.
Bnh ging lun ch ra cch tip cn ti ngha ton vn ca vn bn trong php
bin chng (Dialectic method) l mt cch. Bin chng nhm vo vic khm ph
ngha ca vn bn da trn vic phn tch v mt c php. C mt s c lp gia
ngha ca tng on vn v ngha ca c vn bn.
Nh vy, nh nghin cu phi ch n Vng Bnh ging Hermeneutic Circle.
Vng bnh ging bt u khi nh nghin cu t mnh vo bi cnh lch s x hi
ca tc gi hiu c ton b ngha ca vn bn. Sau nh nghin cu tip
tc vn dng kin thc v bi cnh lch s x hi ca mnh chuyn ng. Vng
bnh ging cho php ti hin li mt cch y nguyn ngha ca vn bn trong
bi cnh mi.
R rng iu ny c ngha i vi nghin cu. Bnh ging lun l qu trnh
hiu thu o. Trong khoa hc x hi, nh nghin cu khng th t mnh o lng
v hiu hon chnh mt hin tng x hi, n gin v c qu nhiu th hm cha
trong n. V th, vic xem xt li cc nghin cu khc, cc cch hiu khc v hin
tng l cn thit. Tng quan t liu (Literature review) l mt bc m phng
cch tip cn bnh ging lun nhm gip cho nh khoa hc nm bt c ngha
ton din ca hin tng x hi. Bc i ny khng ch lm ngn li qu trnh
nghin cu m cn nhm m bo tnh khch quan v gi tr ca nghin cu. V
bng vo qu trnh so snh i chiu nhng phn nh khc nhau v hin tng x
hi, bng vo vic trao i tng vi nhng nh nghin cu khc, cc kt lun
c tnh cht ng thun mi c th c a ra. Qu trnh phn bin trong
nghim thu cc kt qu nghin cu cng l cch tip cn ny.
Tuy nhin, bnh ging lun li ph thuc qu nhiu vo bi cnh lch s x hi m
trong nhng kin, quan im ch o chim u th. Chnh v th mt h thc
khc ra i nhm gii quyt phn cn khim khuyt ny.

4. Ph phn lun (Critical Inquiry)

Cch tip cn khc chnh l ph phn lun. Khng nh thc chng lun v din
lch lun, ph phn lun khng nhm vo vic gii thch hoc hiu thc trng x
hi theo s ng v quan im ch o, m nhm vo vic i hi mt lun im
mi ring c th thay i hin trng th gii. Nhn thc lun ch quan
(Subjectivist Epistemology) bao trm h thc ny.
Theo , x hi b che ph mt cch h thng bi thng tin d dng. Trong qu
trnh xy dng kin thc, nhng kin ca thiu s thng b b qua do h
khng c c hi by t cch hiu, cch ngh. Mt khc kin ca a s cha hn
ng (nhn ti nh l ma thu, nn kin ca nhn ti c khi b ln t bi a
s bnh thng khc). Do trong nghin cu phi xem xt mt cch ton din v
quan st trn tt c cc gc d l nh nht. Bn cnh , lun phi ch phn
bin nhng tng ch quan thin lch d a s nu ra cng cha chc ng.
Mt phng php lun nghin cu in hnh cho cch tip cn ny l nghin cu
hnh ng (Action Research). Nghin cu hnh ng tm kim s thay i trong
tng i tng c nghin cu cng nh s thay i hon cnh ca i tng
c nghin cu. Phng php ny c bit hiu nghim trong qun tr nhn s,
ni i hi cc gii php mang tnh cht c nhn v nhm hn l cc gii php
tng th.
Ngoi ra c th ni cch tip cn theo kiu kho st thc trng, phn tch nguyn
nhn v ra gii php thuc vo ph phn lun. Nh vy, mc tiu ca cc
nghin cu loi ny l nhm thay i, ci thin hay hon thin mt hin tng
x hi c th. Nghin cu loi ny c tnh p dng cao. Tuy nhin, cch tip cn
ny i hi nh nghin cu phi hiu v c tm nhn bao qut ton b vn trn
mi kha cnh v theo tin trnh lch s ca vn , iu m khng nhiu nh
nghin cu ring l c th thc hin c. Nh vy, tnh ch quan ca cch tip
cn ny c l khng ph hp cho cc nh nghin cu cn t kinh nghim v tm
tri thc. Bn cnh , kin thc cn phi c to lp trc khi c th hon thin
hay thay i. Kt qu nghin cu ca loi nghin cu ny phi c tnh mi, tnh
t ph v tnh sng to i din cho cch nhn hin tng x hi theo hng
hon thin n, thay i n. Bng khng, nhng gii php a ra c th ch l
nhng gi v on m tnh ch quan. Khng c kt lun th tt hn mt kt
lun ti.
5. Mt s lun im khc
Cng c nhng lun im khc ang ni ln nh hu hin i lun,
(Postmodernism), n gii lun (Feminism). Tc ng ca nhng lun im ny
dng li mc tro lu x hi. Nhng lnh vc nghin cu nh bnh ng gii, xa
i gim ngho c cch tip cn ny. Tuy nhin c l cn sm c th tng kt
li cc tro lu ny.
Ngoi ra, c cch phn loi nghin cu nh tnh v nghin cu nh lng
(Qualitative and Quantitative researches) da trn d kin nghin cu. Nghin cu
nh lng da trn vic phn tch d kin dng s, c bit l mi tng quan
gia cc bin s ghi nhn hay o lng c t cc bin ng x hi. V d mi
tng quan gia tht nghip v t nn x hi. Bn cnh , nghin cu nh tnh
da trn d kin khng th din t di dng s. V d nh vic kho st cc yu
t tc ng n vic thay i t chc chng hn, tht kh m thu thp c d
kin dng s bng vo vic phng vn cc thnh vin ca t chc.

Tuy vy, vi nhng cng c tnh ton mi, c bit l my vi tnh v phn mm,
d kin dng s v d kin nh tnh c th chuyn i qua li (W. Trochim 2002).
V th vic phn bit gia hai dng nghin cu ny cng tr nn t c ngha m
thng c kt hp trong nghin cu khoa hc x hi.
6. La chn phng php tip cn trong nghin cu khoa hc
Nh vy c nhiu phng php tip cn nghin cu. Lm th no chn c
phng php tip cn tt nht l cu hi quan trng th hai ca ngi lm nghin
cu, sau cu hi quan trng nht nghin cu ci g, tc tm cu tr li cho cu
hi nghin cu (research question). Mt lnh vc nghin cu trong khoa hc x hi
c th gn vi mt nhn thc lun ny hn nhn thc lun khc. Do trc tin
nh nghin cu cn quyt nh chnh xc cu hi nghin cu, sau tham kho
cc nghin cu cng loi c thc hin nhn bit c cc phng php
lun nghin cu c s dng. Cng khng nht thit phi nghin cu vi cng
mt phng php c s dng ph bin trong lnh vc . Vi vic so snh v
i chiu cc nghin cu thc hin, nh nghin cu c th t quyt nh i
theo phng php c p dng ph bin hay chn mt phng php mi. C
hai cch u c th h m nhng kin thc mi v b ch.
Kt lun
X hi khao kht v Thn Chn l c mt mi ngi sng tt hn. Nh thc
chng tin l c mt v Thn Chn l, mi ngi hy i tm. Nh din dch phn bc
li rng, mi ngi u nhn thy mt v Thn Chn l, vy hy i tm v thn c
nhiu ng nhn thy, chnh l v Thn Chn l ca x hi. Mc k h ci nhau,
nh ph phn li khng khng cho rng, v Thn Chn l ca x hi cha chc
l tht, cn nhiu v khc mi ch th l Thn Chn l. Bit u Thn Chn l l v
m ch c mt hay vi ngi thy th sao? V nh ph phn lt nga Thn Chn l
ln bi lng tm vt
Nhng bng cch no i chng na, mt git chn l c gp vo i dng kin
thc chnh l thnh qu ch thc ca nh nghin cu
Ch thch:
(1) Direct methods: Nh khoa hc, bng quan st v thc nghim, t nghin cu
v khm ph ra cc quy lut. V d: Lut vn vt hp dn ca Newton (1642
1727) l do ring ng khm ph ra, khng phi c kt li t nhng ngi i
trc.
(2) Assumptions: cc gi nh hay tin . V d Khng t gi nh rng vua l tri
con thin t, hay Euclid gi nh rng qua hai im ch c th k c mt
ng thng m thi. T cc gi nh, h thng l thuyt tc cc quy lut (t
nhin) v quy c (x hi)- c xy dng, v d nh o Khng, Hnh hc phng.
V d v quy c: vua mun nh ot th gii th no cng c qun x thn
t. Cc gi nh sai c th dn n s sp ca ton b h thng l thuyt phi
sinh cng nh cc trt t x hi c duy tr theo h thng l thuyt