HEMIJSKA KINETIKA

Hemijska kinetika je deo hemije koji se

bavi prouavanjem brzine odvijanja
hemijskih reakcija.
Prouava se:
odreivanje brzine hemijske reakcije
uticaj pojedinih faktora na brzinu reakcije
mehanizam odvijanja reakcije

 ODVIJANJE HEMIJSKE REAKCIJE

TEORIJA SUDARA
Kada se izmeaju reaktanti da bi dolo do
hemijske reakcije to jest do nastajanja
proizvoda reakcije potrebno je:
1.estice reaktanata se moraju sudariti
2.estice treba da imaju dovoljnu energiju
3.estice treba da se sudare sa pogodnom
orjentacijom
Ispunjavanje ovih uslova dodvodi do
efikasnog sudara Cl +NOCl -> NO + Cl2

Cl +NOCl -> NO + Cl2

Energija aktivacije-min E potrebna za

poetak hemijske reakcije i nastanak
prelaznog stanja

BRZINA HEMIJSKE REAKCIJE

promena koncentracije sa vremenom
1.
2.
3.
4.

prirode reaktanata
koncentracije reaktanata
temperature
dodirne povrine reaktanata
(vrsta faza)
5. katalizatora
6. Zraenja (fotohemijske reakcije)

aA + bB >cC + dD

V = - d[A]/ a dt = -d[B]/ b dt

brzina nestajanja reaktanata

V = d[C]/ c dt = d[D]/ d dt
brzina nastajanja proizvoda
A+B=C+D
V1 = k [A][B] (brzina direktne reakcije)

 k = konstanta brzine reakcije

zavisi od fiziko-hemijskih osobina
reaktanata i temperature (ne zavisi
od [A] i [B])

k = v / [A][B]
mol dm-3s-1
mol2dm-6

mol dm3 s-1

UTICAJ TEMPERATURE NA BRZINU

HEMIJSKE REAKCIJE

sa porastom toC za 10oC, brzina poraste

2-3 puta (eksponencijalno)
Sa porastom temperature znatno raste
udeo molekula sa energijom koja je
vea od Eaktivacije
Uticaj dodirne povrine
Ako se smanji veliina estica reaktanata
poveava se broj molekula na povrini koji
mogu reagovati.
Zbog toga reakcija protie bre.

Uticaj katalizatora
Katalizatori su supstance ije prisustvo u
reakcionoj smei menja brzinu reakcije
(najee poveavaju brzinu reakcije).
Karakteristike delovanja katalizatora:
Deluju u maloj koliini
Ne uestvuju u hemijskoj reakciji
Ubrzavaju samo termodinamiki mogue
reakcije
Specifinost delovanja
Ne utiu na poloaj hemijske ravnotee

Supstance koje se lako oksiduju i redukuju (NO)

Voda
H+i OH-joni
Metali posebno plemeniti (Ag, Au) i oni iz
VIII grupe (Co, Fe, Ni...)
Oksidi metala (Al2O3, V2O5, Fe2O3....)

Proces u kome katalizatori deluju na brzinu hemijske reakcije naziva se

kataliza.
Postoji:
HOMOGENA KATALIZAreaktanti i katalizator ine jednu fazu (imaju isto
agregatno stanje)
HETEROGENA KATALIZA-reaktanti i katalizator su u razliitim fazama

Mehanizam delovanja
katalizatora
Katalizatori sniavaju Ea hemijske reakcije

UTICAJ KONCENTRACIJE REAKTANATA NA BRZINU

HEMIJSKE REAKCIJE

Poveanjem C reaktanata poveava se

broj efikasnih sudara, pa je i brzina
reakcije vea.
Za razliku od uticaja toC, brzina hemijske
reakcije se poveava srazmerno
poveanju koncentracije reaktanata.

uticaj zraenja

na neke hemijske reakcije utie zraenje

(obino UV, moe i mikrotalasno)
Npr. Cl2 + H2 ne reaguju u mraku

Na svetlosti inicira se raspadanje Cl..Cl

na Cl. radikale, koji u sudaru sa H..H grade
HCl, nastaje radikal H. koji se sudara sa novim
molekulom Cl2 (lanana reakcija)
fotosinteza takoe ne moe bez zraenja

Red i molekularnost reakcije

C2H4 (g) + H2 (g) > C2H6 (hidrogenizacija
etena u etan)
V = k [C2H4 ]1 [H2]1
reakcija drugog reda
bimolekularna reakcija (sudar 2 estice)
N2O5 (rastvor u CCl4) > 2NO(g) + O2(g)

V = k [N2O5 ]1
prvog reda, monomolekularna

C() + O2(g) > CO2 (g)

V = k [O2]

prvog reda,bimolekularna

(CH3CO)2O(g) + H2O(t) = 2CH3COOH(t)

(anhidrid) prvog reda,bimolekularna
2NO (g) + O2(g) > 2NO2 (g)
treeg reda, trimolekularna

 red reakcije = zbir eksponenata

koncentacije reaktanata (eksperimentalni
podaci)
molekularnost= broj molekula reaktanata
koji uestvuju kao reaktanti u jednom
elementarnom procesu (teorijski podatak
na osnovu mehanizma reakcije)

2NO(g) + 2H2 (g) N2(g)+2H2O(g)

V = k [NO]2[H2]
*2NO(g) +H2(g) N2O(g) + H2O(g) spora
N2O(g) +H2(g) N2(g) +H2O(g) brza
_______________________________
2NO +2H2 +N2O N2 +2H2O +N2O
meuproizvod
* stupanj koji odreuje brzinu reakcije redukcije
azot(II) oksida vodonikom
RED SLOENE REAKCIJE ODREUJE
NAJSPORIJA REAKCIJA ELEMENTARNE
REAKCIJE

 HEMIJSKA RAVNOTEA
Povratne i nepovratne hem. reakcije
Hemijske rekacije ne teku uvek do kraja
( to jest do stanja da na kraju reakcije
imamo samo proizvodee reakcije)
Hemijske reakcije koje teku do kraja su
nepovratne hem. reakcije
Hemijske reakcije koje ne teku do kraja su
povratne ili reverzibilne hem. reakcije