rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

HANG TR RGT KLTRNE SAHP LETMELER YENLKTE BAARILI

OLURLAR?
1) Yenilikilik:
a. Tanm:
Gnmzde, firmalar aras rekabetin odak noktas yeni veya yeniliki rnlerin istenen
zamanda, istenen kalitede, istenen miktarda ve uygun fiyatla pazara kartlabilmesine
kaymtr1. Bu nedenle, bu almada, yeniliin hangi tr rgt kltrlerinde baarl bir
ekilde meyve verip uyguland hususu merak edilip aratrlmtr.
Bu almada yenilik, inovasyon kelimesiyle anlacaktr. novasyonla ilgili pekok tanm
bulunmaktadr. Bu tanmlar birletiren ve inovatif rn, sre, organizasyon, pazarlama, vb.
trlerini tek bir potada eriten aadaki tanm (Stevenson, Kaafarani, 2011:39-42), bu
almada esas olarak kullanlmtr:
Bir eyin gerek anlamyla bir inovasyon (yenilik-yenilikilik ieren ey) olabilmesi iin
rnn, hizmetin ya da iletmenin u temel eyi iermesi gerekir2:
i.

zgn (benzersiz) olmal (baka bir ifade ile, trnn tek rnei olmal): Bu zellik,
inovasyon gerekletii srada, daha nce hi kimsenin bunu yapmadna iaret eder.

ii.

Tanmlanabilen bir deer tamal: Bir rnn, hizmetin ya da iletmenin, insan

yaamnda yaratt pozitif etki olarak tanmlanan deer, inovasyonun kalbidir.

iii.

Dei toku deeri olmal: lk iki unsurun gerekleri yerine getirildiinde (bir iletmenin
elinde gerek bir deer sunan, benzersiz bir ey olduunda), insanlar iletmenin
elindeki eyi alabilmek iin bir ey vermeyi ya da bunun karlnda bir dei toku
yapmay isterlerse, inovasyon sreci baarlm olur. Bu ou zaman en basit ekilde
parasal bir dei toku eklinde tanmlansa da, niversitelerin ya da aratrmaclarn
elde edilen bulgular paylamalar gibi, entelektel bir al-veri, ya da sadakat ve
destek gibi (zaman ayrmak, katlm gstermek, gnll almak, vb.) duygusal bir alveri de olabilir. Bununla birlikte i dnyas kltrnde, inovasyonun kabiliyetini

: STEVENSON, Jane, KAAFARAN, Bilal, eviren: SEBER, Yeim, Srden Ayrlmak: Byk Liderler Srdrlebilir Bymeyi
Yakalayan novasyonu Nasl Yaratrlar?, Nisan 2012 (Orijinali: 2011), Doan Egmont Yaynclk ve Yapmclk, STANBUL, s: 3942
2
: STEVENSON, Jane, KAAFARAN, Bilal, eviren: SEBER, a.g.e. Nisan 2012 (Orijinali: 2011), s: 39-42

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

lmek iin ticari baar ya da en azndan para kazanmak ve yatrmn makul bir
getirisini almak gibi kstaslar kullanlr.

b. nemi:
A.B.D.de Stanford Research Institute tarafndan varlklarn glkle srdrebilen
iletmelerle hzl bir tempoda gelien iletmeler zerinde yaplan karlatrmal aratrmalar
sonucu yenilie ve deiiklie ak iletmelerin daha hzl bir gelime erisi bulunduu ve
sektrlerinin liderleri olduklar grlmtr. Bu aratrma yeniliin; byme, gelime,
varln srdrme, rekabette avantaj salama ve hatta lider olmadaki roln ortaya
koymaktadr3.
c. Sreci:
novasyon parlak fikirler ve bunlarn planszca uygulanmas deil, yeni fikirlerin,
teknolojik ve toplumsal faydaya dntrlme srecidir (Timmerman, 2009: 4ten aktaran
Sat & Ik, 2011: 547).
novasyon etkileimli bir sre olduundan, yenilik srecinin incelenmesinde artk; temel
bilimden gelen yeni bilginin balatt,
temel bilim > teknolojik gelitirme > imalt > pazarlama > sat
diziliindeki teknoloji itimli dorusal model veya pazar talebinin balatt,
pazar talebi > teknolojik gelitirme > imalt > sat
diziliindeki talep ekimli dorusal model, yerini etkileimli (sistemik) modellere
brakm bulunmaktadr (Clark, J. and Guy, K., 1997) (ekil 1)4.

:GKE, Sinem Gravar, novasyon Kavram ve novasyonun nemi, Frat Kalknma Ajans Yayn,
16.07.2010, (http://www.fka.org.tr/SayfaDownload/Inovasyon%20Kavrami.pdf)
4
: AKYOS, Mfit, Firma Dzeyinde Yenilikilik (Yenilik) ve Bilgi Ynetimi, http://sistem.ie.metu.edu.tr/know_info1.htm,
eriim tarihi: 07.05.2012

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

ekil 1: Etkileimli Bir novasyon Sreci Modeli5

Bu ekilden de tarafmzca anlald gibi, bir iletmenin inovasyonda baarl olabilmesi
iin, parasal getiriyle sonulanabilecek ok sayda orijinal fikir retilmesi ve ardndan da iyi
bir ekip almas ile pazar yerine sunumuna kadar olan aamalarn minimum maliyetle ve en
ksa zamanda (rakiplerden nce ve uygun pazar koullar ortadan kalkmadan) baarlmasna
baldr. Orijinal fikirlerin retilmesi ve rgt ii iletiiminin tevik edilmesini salayan rgt
kltrleri ile verimlilie dayal ekip kltrn destekleyen rgt kltrleri dolaysyla farkl
farkl olabilecektir. O halde, rgtn baarsn salamak adna, birbirinden farkl alt kltrler,
farkl grevleri paylaan ekipler iin farkl farkl olacak ekilde tasarlanabilir. rgt kltr
tasarlamak ve uygulamak ise, nemli lde liderlerin iletiimine, zellikle de davranlaryla
rnek olmalarna baldr. eklin bize esas gsterdii en nemli husus ise, rgtn iten ok
da odaklanmasnn gerekliliidir. Bu husus, inovasyonun yukarda tanmlanan deer
iermesi ile de ilgilidir. Dolaysyla, rgt yelerinin iten ok da odaklanmalar da
alkanlk haline getirilmelidir. Dardan gelen bilgi, ieride de iki ynl akmal, dolaysyla
bilgi paylam da nemli bir deer olarak alanlara alanmaldr.

: AKYOS, Mfit, A.g.e.

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

d. letmelerde Yenilikilik Kapasitesini Etkileyen zellikler ve Faktrler Arasnda

rgt Kltrnn Yeri:
Girdi

Dnm

Yaratc kiiler, takmlar ve rgt

Yaratc Sre, Durum

Bireysel zellikler
Bilisel yetenek/tarz,
kiilik, bilgi, isel
motivasyon
Takmn zellikleri
Takmn deerleri, uyumu,
bykl, eitlilii, sorun
zme yaklamlar

kt
Yaratc rn

Yaratc Davran
rgtsel
Yaratclk
Yaratc Ortam

rgtsel zellikler
Kltr, Kaynaklar,
dller, Strateji, Yap,
Teknoloji
ekil 2: rgtsel Yaratclk6

ekil 2den de tarafmzca anlald zere, rgtsel yaratclk iin bireylerin, ekiplerin ve
rgtlerin sahip olmas gereken zellikler bulunmaktadr. Bunlardan rgtsel zellikler
arasnda, kltre de yer verilmitir. Ayrca takmn zellikleri bal altnda yer alan takmn
deerleri, uyumu olarak saylan unsurlar da kltrel deikenler olarak grlebilir. Takmn
sorun zme yaklamlar da ksmen teknik, ksmen de kltrel etkiler altnda ele alnabilecek
bir unsurdur. ekil 1de inovasyonun ilk aamas yaratc- fikir retme olarak grlmektedir.
Bu nedenle, bu almada ekil 2ye de yer verilerek, yaratclk iin gerekli unsurlar arasnda
kltrn de nemini gstermek asndan bavurulmutur.

6:

WOODMAN, SAWYER VE GRIFFIN (1993), s.309dan aktaran GMLOLU, Lale, novasyon ve

Liderlik, Savunma Sanayii Gndemi, Ekim 2009, s: 38 (Trke kaynakta balklardaki tm inovatif
kelimeleri orijinaline sadk kalnarak yaratc olacak ekilde dzeltilmitir.)

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

Tablo 1: Stratejik novasyonun Boyutlar

Boyut

Kltr

Yap

Stratejik olarak inovasyonel irketler

sorgulayc davrana sahip olma
baary ve baarszl dllendirme, durgunluu cezalandrma
hatalara tolerans gsterme
deiiklii karlama
risk almay ve deiimi destekleme
takm almasn ve ibirliini destekleme
hzl ve dzgn
kk birimler
ibirliini tevik etme
mteriyle direk temas halinde olan zerk takmlar

Sreler

hzl ve brokratik olmayan

datlm karar verme
dnce jenerasyonunu, deneyimini ve uygulamasn destekleme

Sistemler

stratejik inovasyon srecini destekleme

ibirliini olas klma
bilgi kullanmn ve yaratcln olas klma
risk almay ve davranlar dllendirme
mteriler arasndaki iliki yaratma iin kullanlma

nsanlar

eitlilik (i ve d)
ibirlii
ihtiya duyulan strateji ve deneyimler hakknda eitilme

Kaynak: Sniukas, 2007: 95ten aktaran Sat ve Ik, 2011:550-5517.

Benzer ekilde, tablo 1de stratejik inovasyonun boyutlar arasnda kltre de yer verilmi
olup, iletme yneticilerinin rgt kltrn etkilerken hangi unsurlara dikkat etmesi halinde
inovasyonun olumlu ynde etkilenecei de bu ekilden grlmektedir. Tek bana kltr,
inovasyonun baarsn etkilemez, garantilemez, baar iin kltrle birlikte tablo 1de saylan
dier boyutlarn da dikkate alnmas ve bu boyutlarn birbirleriyle ilikilerinin de
gzlemlenmesi ve incelenmesi de nem arz etmektedir.

: SATI, Zmrt Ecevit, IIK, zlem, novasyon ve Stratejik Ynetim Sinerjisi: Stratejik novasyon, Celal Bayar
niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011, C:9, S:2, sayfa: 550-551

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

2) rgt Kltr ve Bileenleri

a. Tanm:
rgt kltr, yelerinin zihnindeki ortak dnsel yapdr. Bu yap, temel varsaymlara ve
deerlere dayanr. Bu varsaym ve deerler yeni yelere nasl alglayacaklar, dnecekleri,
hissedecekleri, davranacaklar ve dierlerinin hangi davranlarna sayg gstereceklerini retir.
Edgar Sheina gre rgtsel kltr, rgtteki kiiler d evreye uyum salama ve rgt ii
btnleme sorunlaryla baarl bir ekilde ba edebilmeyi rendike zaman ierisinde geliir, ortak
bir dil ve ortak gemi halini alr. rgt baarl klan her ne ise o, kltrel alkanlklara dnr.
Kltr, liderlikle balar, rgt yelerinin birikimli renmeleriyle salamlatrlr ve insan
davrann belirleyen gl kuvvetler dizisi olarak tanmlanr. rgt kltr, misyon ifadesinden
daha derinlerde yatar, rtk (st kapal) anlaylardan, snrlardan, ortak dilden ve yelerce
paylalan beklentilerden oluan bir adr8.

b. Bileenleri:
Literatrde rgt kltrne farkl bak alar bulunmaktadr. Bu almada, yenilikilii
destekleyen ve yenilikilik karsnda engel yaratan rgt kltr unsurlar, Hofstedenin
bak as erevesinde ele alnmaya allmtr. Bu bak asna gre toplumda hakim olan
temel baz kltrel zellikler, rgtlerin kltrn ve dolaysyla rgtlerde i yapma biimini
ve rgt yelerinin birbirleriyle ilikilerini de etkilemektedir. Bu bileenler ve rgt kltrne
etkileri, aada aklanmtr:
i.

G mesafesi: hiyerarilerin ve eitlii bozan g dalmnn nasl izlendiiyle

ilgilidir9. Kltrn bu boyutu, bir toplumda kurumlar ve rgtlenmeler iindeki gcn

dalm biimini; bu dalmdaki farkllklarn, eitsizliklerin yeler tarafndan benimsenme
ve kabul edilme derecesini gsterir10
ii. Belirsizliklerden Kanma: rgt yelerinin, belirsizlik ve ok az yapsallk
ortamnda kendilerini ne lde rahat hissettikleriyle ilgilidir11.
iii. Bireysellik ya da Toplumculuk: Bireylerden, ne derece tek balarna ve yardm
almadan bir eyler retebilmelerinin beklendii, ya da ne derece bir gruba entegre
olabilmelerinin istendiiyle ilgilidir12.

: L.Aiman-Smith, Short Summary: What Do We Know About Organizational Culture,

http://www4.ncsu.edu/~hp/LAS_overview.pdf, 2004, eriim tarihi: 15.05.2011, eviri: SNMEZ, Glnur
9
: L.Aiman-Smith, a.g.e., ev: SNMEZ, Glnur
10
: BAKAN, smail, BYKBEE, Tuba, BEDESTENC, etin, rgt Srlarnn zmnde rgt Kltr: Teorik ve
Ampirik Yaklam, Aktel, 2004, sayfa:82
11
:L.Aiman-Smith, a.g.e., ev: SNMEZ, Glnur
12
: L.Aiman-Smith, a.g.e, ev: SNMEZ, Glnur

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

iv. Erillik ya da diillik: Bu boyut ilikilerde sertlik ya da yumuaklk; kabalk ya da

duyarllk gsterilmesiyle ilgilidir13.
v.

Uzak ya da yakn gelecee odaklanma: rgt yelerinin doyuma ksa vadede ya da

uzun vadeye ertelenmi olarak ulamaya nasl baktklaryla ilgilidir14.

Tablo 2: Toplumsal Kltrn rgt Kltr zerindeki Etkileri

Kaynak: Einli, akr, 201115

13

: L.Aiman-Smith, a.g.e., ev: SNMEZ, Glnur

: L.Aiman-Smith, a.g.e., ev: SNMEZ, Glnur
15
: ENL, Ayen Temel, AKIR, Sinem Yeygel Toplum Kltrnn Kurum Kltrne Yansmas, Sosyal ve
Beeri Bilimler Dergisi, Cilt3, No2, 2011, s: 41
14

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

Tablo 3: Toplumsal Kltrn Gelecee Dnk Olma Boyutunun rgt Kltr zerindeki
Etkileri
Uzak Gelecee Odaklanma
motivasyonu yksek bireylerden oluur
rgt, uzun vadeli stratejilere odakldr..
rgt ve ynetimi esnektir ve evresel koullardaki
deiimlere kolay uyum salar.
Maddesel
baar
ve
manevi
kendini
gerekletirmeyi bir btn olarak grrler.

Doyumun (dln) ertelenmesine deer verirler,

uzun dnemli baarya daha byk ncelik verirler.
Kaos ve belirsizlikte uzun vadede oluan benzer
kalplar grebilen vizyoner liderlie vurgu
yaparlar.

Yakn Gelecee Odaklanma

motivasyonu dk bireylerden oluur.
rgt, daha ksa vadeli stratejilere odakldr.
rgt ve ynetimi katdr ve evresel koullardaki
deiimlere zamannda uyum salayamaz.
Maddesel
baary
ve
manevi
kendini
gerekletirmeyi ikilik olarak grr ve birini daha
iyi yapabilmek iin dierinden taviz vermek
gerektiine inanrlar.
En ksa zamanda doyum salanmasn isterler ve
ksa vadeli baarlarn annda dllendirilmesine
ncelik verirler.
Yeniden retilebilen ve rutin sralamalardan oluan
tekrarlara odaklanan liderlie vurgu yaparlar.

Kaynak: Abu-Jarad, Yusof, Nikbin, 201016

3) rgt Kltr Boyutlar ile Inovasyon Arasndaki liki ve neriler:

G mesafesi ile innovasyon ilikisiyle ilgili olarak Shane, yksek g mesafesinin
inovasyona engel olduunu savunmaktadr. Bu anlamda blokajlar, hakim gcn younluu,
bilginin yukardan aaya doru akmas ve yukardan aaya kontrol mekanizmalarnn
gll olarak saymtr. Bu zellikler deiime diren gsterilmesine ve inovasyona ve ArGe verimliliine katkda bulunabilecek yeni yollar nerilmesi hususunda isteksizlie neden
olurlar. Mokyr, yeni bilgiye ak olmann (ki genellikle dk g mesafesi ile ilikilendirilir)
yksek inovasyon kapasitesine neden olacan sylerken benzer bir noktaya deinmi
olmaktadr. Herbig ve Miller, dk g mesafesine sahip rgtlerde dnmsel
inovasyonlarn geliim ortam bulduunu, ancak yksek g mesafesine sahip rgtlerin
yenilii kabullenmede (benimsemede) daha baarl olacaklarn savunmaktadr. Nakata ve
Sivakumar, yeni rn gelitirmenin ilk aamalarnda dk g mesafesinin, sonraki
aamalarnda ise yksek g mesafesinin etkili olabileceini nermektedir. Birikimsel
inovasyonda, rn adaptasyonlarnda st ynetimin katlm, aka belirlenmi karar yaps
16

: ABU-JARAD, Ismael Younis, YUSOF, NorAini, NKBN, Davoud, A Review Paper on Organizational Culture
and Organizational Performance, International Journal of Business and Social Science, Center for Promoting
Ideas, U.S.A., Vol:1, No:3, December 2010, s:38 (House ve arkadalarndan (2004) uyarlanm).

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

ve sk kontrol elerinin, dolaysyla yksek g mesafesinin uygulama aamasnda nemli

olduunu savunan aratrmaclar arasnda Chakrabati ve Rubenstein, Maidique ve Zirger,
Thomas, Johne saylabilir. Nakata ve Sivakumar, yksek g mesafesinin yeni kavramlara ve
deiime direnci krmada kullanlabileceini sylemektedir17.
Btn bu aratrmalardan karlacak olan sonu, rgtte yksek yaratclk gstererek yeni
fikirler ortaya atmas beklenen ekiplerde dk g mesafesi, fikirleri uygulamas beklenen
ekiplerde ise nispeten yksek g mesafesi kullanarak inovasyonda baary yakalamann
mmkn olabileceidir. Bylece, ilk aamada dk g mesafesi uygulamas sayesinde
alanlar ekinmeden rahata yenilikler nerebilecekler, yenilik nerilerini ekinmeden
tartabilecekler, nerilen yenilikler arasndan seim yapldktan ve uygulanmasna karar
verdikten sonra da nispeten yksek g mesafesi sayesinde artk kapanm olan tartma
aamasna geri dnler ve itirazlar ortadan kaldrlabilecektir.
G mesafesinin ykc (ar) derecede yksek olduu iletmelerde, u durumlar
gzlemlenmektedir (baz iletmelerdeki gzlemlerimize dayal olarak):
-

Yneticiler len yemeklerini alanlarla ayn meknda yemezler, hatta yemekleri de

farkldr.

Yneticiler odalarn, mesafeyi ve farkl snflardan olduklarn alanlarna hissettirecek

ekilde tasarlamlardr. alanlarn her zaman grmek iin odalarna arrlar, onlar
odalarnda ziyaretleri ise sadece kontrol amal olur, haber vermeye gerek duyulmaz.
Kendi kiisel alanlarna yaklalmasna izin vermezlerken, alanlarnn kiisel alanlarn
ihlal etme hakkn kendilerinde grrler.

Yneticiler alanlara sen diye hitap ederlerken, alanlar yneticilere her zaman
siz diye hitap etmelidirler.

ki orta dzey ynetici yatay iletiim kuracaklar zaman, mutlaka bal olduklar st
dzey yneticinin ya da yneticilerin nceden haberi olmaldr. O kadar ki, bazen tm
yatay yazmalarn en tepedeki yneticiden gemesi gerektii bile grlr.

Yazmalarda yaznn ieriinden, anlatmak istedii konunun neminden ve sorunun

zmne kafa yormaktan ok, biimsel yaz kurallarna taklma durumu gzlemlenir. Bu
yzden yaz yazmak iin haddinden fazla zaman harcanr.

17

: AMBOS, Bjrn, SCHLEGELMILCH, Bodo B., Innovation in Multinational Firms: Does Cultural Fit Enhance
Performance?, Management International Review, Vol:48, 2008/2, s:192-195, ev: Glnur Snmez

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

Bir sorun ortaya ktnda yneticiler sorumluluk almazlar, kendi hatalarn grmezler,
hatada paylar olsa bile cezalandrlmazlar, alanlarn hatadan ders almalar konusunda
yreklendirmek yerine cezalandrrlar. Bu da snflar aras farkn en belirgin
gstergelerindendir.

Karar alma tarz otokratiktir ve hiyerarinin alt basamaklarna inildike, annda

uygulanmas beklenir.

Yneticiler zel salk sigortas, i d eitim gibi olanaklardan yararlandrlrken, mavi

yakallar iin en ok piknik gibi basit etkinlikler dnlr.

Yneticiler alanlarla akalaabilirken, alanlar yneticilerle akalaamazlar. Ast-st

ilikilerinde informel iletiim ok azdr, bu tarz iletiimi ynetici balatabilir.

eriden terfiler liyakatten ok, itaate dayal olur. Yneticiden farkl dnenler,
iletmenin iyiliini dnyor olsalar bile, zaman ierisinde psikolojik bask ve
yldrmalarla rgtten elenirler.

Toplantlar, birlikte bir grevi baarma hedefine ynelmekten ok, ara kademe
yneticilerin kendi baarlarn yneticilerine anlattklar bir gze girme platformuna
dnr. nceden rapor hazrlayan teknik alanlar, toplantlara davet edilmez.
G mesafesinin bu derece yksek olduu iletmelerde, liderin tek bana isabetli

dnmesi ok nemlidir. nk bu atmosferde neri vermek cesaret isteyeceinden,

alanlarn katklarn minimum dzeyde alabilecek, alternatifler arasnda kyaslama
yapamayacaktr.
Bu tarz bir iletmede inovasyon hayaldir. Bu nedenle, g mesafesinin dkten en fazla
ortann

biraz

st

kadar

olduu

iletmelerde

inovasyonun

baarl

olabilecei

dnlmektedir. Yeni kurallarn sorgulanmadan kabullenilmesi anlamnda bir itaat, ksa

vadede inovasyonun uygulanmasnda baar gibi grnse de, uzun vadede belki de zaman
zaman pazarn desteklemeyecei rnlerin piyasaya srlmesi ile de sonulanabilir. Bu tr
iletmelerde, yneticilerin alanlar doru yere srkleyip srklemedikleri nemlidir,
inovasyon projeleri de bunun bir istisnas deildir.
Belirsizlikten kanma ve inovasyon ilikisine bakldnda, Nakata ve Sivakumar ile
Shanee gre bu boyutun yksek derecede olmas, inovasyon yeteneini ortadan kaldrrken,
kesinlik ve dakiklik gibi bu boyutun derecesini ykselten zellikler, mevcut yeteneklerden

10

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

maksimum fayday salama asndan, yani inovasyonun fikir retmeden sonraki

aamalarnda ie yarar grlmektedir18.
zellikle dnmsel inovasyonun dier ad da belirsizliktir denebilir. nk bu tr
inovasyonlarn proje planlar yaplrken, projenin ne kadar srecei, piyasa koullarnda
benimsenip benimsenmeyecei gibi ngrler, her ne kadar verilere dayal yaplsa da, uzun
vadede evresel koullar ok sk deitiinden, bu ngrlerin tutmama riski, daha ksa
srede gelitirilen birikimsel inovasyona gre ok daha fazladr. Ayrca, riske atlan yatrm
miktar da daha fazladr. Bu nedenle, belirsizlikten kanan, belirsizlikle nasl ba
edebileceini bilemeyen toplumlarda ve rgtlerde, dnmsel (radikal) inovasyon
projelerine yatrm yapabilecek giriimci ya da bu projeleri kariyeri iin byk risk olarak
algladndan bu riski gze alabilecek st dzey ynetici bulmak ok zordur. Dolaysyla,
iletmeler zaman ierisinde, alanlarnn belirsizlikle ba edebilme yeteneklerini
gelitirmelerini destekleyici eitim almalaryla, risk alan ama baarsz olan kiileri
cezalandrmak yerine hatalarndan ders alabilecek ekilde ynlendirerek rgt kltrnn bu
boyutunu glendirmeleri nerilebilir. Birikimsel inovasyon gerektiinde ise belirsizlik ve
yatrm miktar nispeten daha az ve projeler daha ksa erimli olduundan, bu kltrel boyutta
gerek dk, gerekse yksek skora sahip olan iletmeler bu tr durumlarda rahatlkla risk
alabilecekler, hatta bu tr inovasyonlar yapmamay daha byk bir risk olarak
alglayabileceklerdir.
Bireysellik ya da toplumculuk (kollektivizm) ile inovasyon ilikisine bakldnda,
orijinal, dnmsel inovasyonlarda zgrlk, otonomi ve bamszlk kavramlarnn n
plana ktn ve dolaysyla bireyselliin baskn olduu kltrlerde yeni rn gelitirme
baarsna etkisinin olumlu olabileceini savunan aratrmaclar arasnda Chakrabarti,
Rubenstein, Maidique, Johnes/Davis yer almaktadr. Shane tarafndan ulusal dzeyde yaplan
analizler de bu gr desteklemektedir. Bu aratrma sonucunda patent saylar, ulusal
dzeyde inovasyon ile bireysellik arasnda pozitif bir korelasyon gstermitir. Benzer ekilde
Jones ve Teegen, lkeye gelen yabanc Ar-Ge yatrmlaryla bireysellik arasnda bir
korelasyon bulmutur. Buna karlk kollektivizm, innovasyon srecinin sonraki aamalarnda
daha uygun olabilir. Nakata ve Sivakumar ekiplere odaklanma ve konsensus (fikir birlii)
araynn yksek kollektivist kltre sahip Japonyada inovasyonlarn uygulanma baarsn
desteklediini ne srmtr. Benzer ekilde, Herbig ve Miller, ardndan Jones ve Davis,
18

: AMBOS, SCHLEGELMILCH, 2008, a.g.e. ev: SNMEZ, Glnur

11

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

inovasyonun benimsenmesinde kollektivist kltrlerin nispeten daha avantajl olacan

savunmulardr. Morris ve arkadalar, bireysel-kollektivist boyutunu rgtsel giriimcilik ile
ilikilendirmilerdir. Bu aratrmann sonucunda, radikal (dnmsel) inovasyonlarda
bireyselciliin, birikimsel inovasyonlarda ise kollektivist deerlerin daha uygun olacan
nermilerdir 19.
Buradan karlabilecek sonu ise, bireysellikle toplumculuun harmanlanabildii bir
ortam yaratlmasnn ve her greve uygun kiilik tiplerine sahip bireylerin atanmasnn
rgtn inovasyon yeteneine katkda bulunabilecek olmasdr. Bu bireylerin, farkl
kltrlerle ilgili olarak bilinlendirilmesi, zaman ierisinde kltrel farkllktan kaynaklanan
atmalarn azalmasn salayacaktr. Gnmzde kresellemenin de etkisiyle, en toplumcu
lkelerin bile kltrel bir dnm geirmekte olduu ve bireysellie yneldii
gzlemlenmektedir. lkemizde de zellikle sanayilemi blgelerde bu etkinin artmakta
olduu aka belli olmaktadr. Ancak yine de batl toplumlarla kyaslandnda, kolektivist
olduumuz ve bu anlamda Japon kltrne daha yakn olduumuz dnlmektedir.
Ekip almasnda farkllklarn derecesi nemlidir. Gzlemlerimize gore, bireyci ekiplerde
ok ayr ularda dnenlerin birlikte ortak bir sonu (rn) ortaya koymalar ansa kalacaktr
ve mmkn olsa bile hem ok vakit alacaktr, hem de sonular ekibin yelerini pek de tatmin
etmeyecektir. ok benzer dnenlerden oluan bireyci bir ekipte ise, kr noktalar oluacak
ve kimse bunu fark etmeyeceinden, elde edilen rnn mteri iin deeri pheli
olabilecektir. Bu nedenle, hem ortak dnce alanlar olan, hem de baz noktalarda farkl
fikirleri olan ve bunlar serbese syleyebilen, farkl dncelere ak, ikna etmeye olduu
kadar ikna olmaya da hazr kiilerden oluan ekipler (ama ikna edilen her zaman ayn
kiilerse, buna da pheyle yaklalmal) daha baarl sonular reteceklerdir. Bireysellikle
ekibe uyum arasnda denge salanmasnn yollarndan biri, bireysel alanlarn toplumcular,
toplumcu alanlarn ise bireyselleri rnek alarak her bireyin bu konuda orta noktaya
ulamasn salamaktr. Yine bu konuda orta derecede bireyselliin inovasyon srecinin
batan sona baarl olmas asndan nem tad dnlmektedir. Proje ekiplerinde,
kurum ii ve dndan yelerin birlikte grev almalarn salamak ve dolaysyla farkl
kltrlere sahip kiilere yer vermek de (kurum dndan geri bildirim salamak adna)
inovasyonun baarsn artracaktr.

19

: AMBOS, SCHLEGELMILCH, 2008, a.g.e. ev: SNMEZ, Glnur

12

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

Erillik/Diillik boyutu ile inovasyon ilikisine bakldnda, literatrde yksek lde

erillik gerektiren ama odakl olma ve biimsellik zelliklerinin yeni rn gelitirmeyi olumlu
ynde etkiledii nermesine yer verilmektedir. Nakata ve Sivakumar, ak hedeflerin,
iddiacln ve baarma arzusunun yeni bir rnn pazara itilmesinde etkili olduunu
dnmektedirler. Ancak ayn yazarlar, diilliin zellikleri arasnda saylan insanlara ve
aralarndaki ilikilere ynetsel ilgi gsterme etkeninin yeni rn gelitirmede iletken rol
stlendiini de savunmulardr. Bu aratrmaclar sonuta, rn gelitirmenin balang
aamalarnda diillik, uygulama aamalarnda ise erillik zelliine sahip kltrlerin daha
baarl olacan ifade etmilerdir. Benzer ekilde Jones ve Teegen, Herbig ve Miller, Jones
ve Davis, eril kltrlerin birikimsel inovasyonda, diil kltrlerin ise dnmsel (radikal)
inovasyonda daha baarl olacaklar sonucuna varmlardr20.
Yukarda bahsedilen baz eril zelliklerle baz diil zelliklerin harmanlanmas, yine
inovasyon baarsn artracaktr. alanlar iddial, atlgan, mevcudu sorgulayan, hep daha
iyisini arayan bir yapya sahip olurken, dier yandan da empati kurmaya alma, dier
bireylerin de sylediklerine kulak verme, kiiler arasnda arabuluculuk etme ve kendinden
emin olmad iin daha fazla aratrma yapp veri toplama gibi alkanlklar bir arada
yaatmay baarabildikleri takdirde, inovasyon teebbs baarl olacaktr.
Uzak/Yakn Gelecee Odaklanmann inovasyona etkileri hususu incelendiinde ise,
uzak gelecee ait bir takm hedefleri olan iletmelerin daha baarl olacaklar
dnlmektedir. Inovasyonlarn tarihine bakldnda, hibir dnmsel (radikal) inovasyon
projesi ksa erimli deildir. rnein: uzay projeleri, zerinde allmakta olan yakt hcreleri,
yenilenebilir enerjinin daha verimli kullanlmasna ynelik araylar, birer inovasyonla
sonulanm ya da sonulanacak olan projelerdir. letmelerde ksa/uzun vade dengesi tam bir
paradokstur. Ksa vadeye odaklanmak, uzun vadeli baarlar garantilemez, ama ksa vadede
firma ortadan kalkarsa, nnde uzun vade diye bir ey de kalmayacaktr. Bu nedenle, bu
hususta dengeyi tutturmak gtr. En uygunu, bir yandan anda yaarken, dier yandan da sz
konusu an gelecekteki bir hedefe ulamak iin en verimli ekilde geirmektir. letmelerde
nakit aknn salanmas ve alanlarn geimini salayabilmesi iin, ksa vadede rne
dnp satlabilen rnleri de olmaldr, ancak bu ksa vadede elde edilen gelirlerin tamam

20

: AMBOS, SCHLEGELMILCH, 2008, a.g.e. ev: SNMEZ, Glnur

13

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

ksa vadeli rnlere ayrlmayp, bir ksm da uzun vadeli aratrmalar iin ayrlmaldr. Bu da
bir kltr meselesidir.
4) Sonu:
almann bu blmne kadar, kltrn 5 nemli bileeni ve bu bileenlerin inovasyona
olas etkileri aklanmaya allmtr. Bu alanda, kstl sayda alan almalar bulunmakta
olup, hem sonular zaman zaman birbiriyle elimekte, hem de genellenebilirlii
bulunmamaktadr. Yine de zerinde en ok allan konunun Geert Hofstedenin almas
olduu grlmektedir. Aslnda bu 5 bileen, birbirlerinden ayr dnlemez. Bu 5 bileen
arasndaki etkileim de incelenmeli, inovasyona etkileri buna gre aratrlmaldr. Ayrca, bu
bileenlerin baz alt bileenleri, inovasyona etkileri asndan daha n plana kyor olabilirler.
Bu nedenle, alt bileenler de ayr ayr seilip aratrlabilir. Yaplan almalarn ounda,
inovasyonun baarl olma gstergesi olarak, patent says gibi somut deerler kullanld
grlmektedir. Oysa, birikimsel inovasyonlarda, patent alnamamaktadr. Ayrca patentler,
sadece rn inovasyonlar hakknda fikir verebilirler. Srete, organizasyonda, pazarlamada,
kurum ii ve d halkla ilikilerde yaplan yenilikleri iermezler ya da czi miktarda ierirler.
Szgelimi, bu devde nemli lde yer verilen aratrma sonucunda, dnmsel inovasyon
iin nemli kltrel bulgular elde edilmekle birlikte, birikimsel inovasyonla ilgili anlaml bir
sonuca ulalamad dile getirilmektedir. Bunun nedeni olarak da birikimsel inovasyonun
homojen olmamas gsterilmektedir.
Hofstede dnda, rnein; Cameron ve Quinn ile Denisonn kltrel snflandrmalarnda,
i odaklla karlk d odakllk ve esneklik ve saduyuya karlk stabilite ve kontrol
boyutlar ele alnarak, da odakl ve esnek rgt kltrne sahip iletmeler, Adokrasi Kltr
olarak isimlendirilmi ve innovasyonun bu kltrde yaayabildii, hatta tavan yapabilme
ihtimalinin dahi olduu dile getirilmitir21.
lkemizde de buna benzer rgt kltr-inovasyon ilikisine dayal almalar zellikle
bu amala oluturulan teknoparklardaki firmalar ele alarak incelemek, nemli sonular ortaya
koyabilecektir. Bu anlamda kaynaklarn nemli lde kamudan (vergilerden, hazineden,
teviklerden, vb.) alan kurulularla kaynaklarn nemli lde kendi yaratan zel kurulularn
ayr ayr allmas da nerilebilir. lkemiz toplumsal kltrne ilikin sonular http://geert21

: L.Aiman-Smith, a.g.e, ev: SNMEZ, Glnur

14

rgt Teorisi Dnem devi

Hazrlayan renci: Glnur Snmez

Mays 2012

hofstede.com/turkey.html web adresinde zet olarak yer almaktadr. Bu sonularn iletmelere

yansmasnn aratrlmas gerek inovasyon, gerekse dier rgtsel performans boyutlar
asndan incelemelerde balang noktas olarak kolaylk salayabilecektir.

15