aratrma

EMO zmir ubesi

Mesleki Denetim Uygulamasnn
40.Ylnda-6
90l Yllarda
Elk. Mh. Ahmet Becerik
ahmet.becerik@emo.org.tr
14-Teknik Uygulama Sorumluluu
Hizmeti ve lkemizde Uygulanmas:
lkemizin kurulu yllarndan
gnmze zel ve kamu tm yaplarn
ruhsatlandrlmasn zorunlu klan
imar mevzuatna ilikin kimi yasal
almalar deiik tarihlerde
yaplmasna karn etkili bir yap
denetim sreci dzenlenmemitir.
Trkiyenin ilk mar Yasas 10
Haziran 1933 tarihli Resmi Gazetede
yaymlanan 2290 sayl Belediye Yap
ve Yollar Yasasdr. Yasada fenni
mesulden sz edilmekte ise de,
kavram kurumlatran hukuksal temel
9 Temmuz 1956 tarihinde yaynlanan
6785 sayl mar Yasasdr.
6785 sayl yasann 8.maddesinde
Belediyelere kar yapnn fenni
mesuliyetini zerine alan meslek
mensuplar, yapy ruhsat ve eklerine
uygun olarak yaptrmaya ve mal
sahibinin ruhsatiye ve eklerine uygun
yaptrmad ileri belediyeye
bildirmeye zorunlu tutulan fenni

mesul (TUS) toplumsal ve teknik bir

gereksinim olarak domutur.
Ekonomik yetersizlikler ve kadro
olanakszlklar nedeniyle birok
belediyede, deiik dallarda mimar ve
mhendislerin altrlmamas ve
byk kentlerdeki teknik elemanlarn
ise hzla artan yaplar denetleyebilmek iin saysal adan yetersiz
bulunmas, lke genelinde yap
denetim alannda oluan boluklar
gidermek amacyla TUS hizmetinin
getirilmesi doru bir seim olarak
ortaya kmt. cretini yap sahibinden almakla birlikte, TUS bir kamu
grevi yrtmektedir ve ncelikle
kamuya kar sorumludur.
9 Mays 1985 tarihinde Resmi
Gazetede yaymlanan ve gnmzde
yrrlkte olan 3194 sayl mar
Yasasnn 28 ve 38.maddeleri, kimi
ufak deiikliklerle, 6785 sayl yasaya
bal kalmtr. TUSun yasal tanmnn ok dar tutulmas, yetkilerinin
ynetmeliklerle ayrntl olarak dzenlenmemesi, uygulamada karlalan

90l Yllarda zmir ve evre illerde mesleki denetim uygulamasn ve TUS

mcadelesini etkin biimde yrten EMO zmir ubesinin 20.-21.-22. Dnem
(1994-1999) arasnda grev alan ube Ynetim Kurulu yeleri

Musa ztufan
M.Macit Mutaf
Sadk Sirkeolu
A.Levent nal
Alpaslan Gzeli
Yavuz Alkan
Recai Kolay

Mehmet Gzel
Tarkan Tekcan
Ertan Beyazt
Ouz Dikenelli
mr Akman
Eyp Akpnar
Olgun Sakarya

E. Sabri Akst
Talat Canpolat
Banu cal Dalg
zcan Uurlu
Memet Uluda

Musa ztufan

emo izmir ubesi

sorunlarn byk blmnn zmsz kalmas sonucunu getirmitir.

Yap sahipleri tarafndan, grevini
yerine getirmek isteyen TUSnun neri
ve ynlendirmeleri gereksiz mdahale
ve engellemeler biiminde deerlendirilmi, yap denetiminde nemli bir
yer tutan ve kurallara uymamay
alkanlk edinen kimi ykleniciler,
balar sktka btn sorumluluu
zerine yktklar TUSnu inaatlardan
uzak tutmay yelemilerdir.
TMMOBne bal Odalarn teknik
uygulama sorumluluunu kurumlatrma yolundaki giriimleri, 6235
sayl TMMOB Yasasnn dar kalplar
iersinde genelleme olana
bulamamtr. Odalarn dzenleyici
ilem ve kararlar, ou zaman deiik
bakanlk ve kimi kamu kurumlar
tarafndan engellenmitir.
Proje yapmclar (mellifleri),
genellikle kendi tasarmlarn uygulama aamasnda denetleme eiliminde olmulardr. Bu istemler Odalardan
da destek grmtr. Giderek projenin
uygulamadaki yetkinliine ynelen
mhendis ya da mimarn mesleki
denetimi ile kamusal bir ykmllk
olan TUS i ie gemitir.
Kamu organlarnn da TUSnu
doru algladklar sylenemez. TUSu
yap sahibi iveren vekili biiminde
deerlendirip olas i kazalarndan
sorumlu tutan Bakanlk genelgeleri
yaymlanmtr.

Macit Mutaf

33

ocak 2010

aratrma
15- EMO zmir ubesinin 90l yllarda Mesleki Denetim almalar:
Elektrik mhendislii SMM hizmetlerinin ok daha geni alana yaylmas
iin gemiten bu yana yrtt
almalarn deiik zorluklara karn
EMO zmir ubesi 90l yllarda da
srdrd. Bilim ve teknolojiyi yadsyan
siyasal iktidarlarca karlan zorluklar
zmir ve lkemizin deiik yrelerinde
yaanan felaketler sonucu yllardr
ihmal edilen mhendislik hizmetlerinin
gndeme gelmesini salamtr.
Bayndrlk Bakanlnn 1993
ylnda yaynlad 21896 sayl bir
genelge ile yasal dzenlemeye aykr
olarak, yaplarn mimar ya da inaat
mhendisi tek bir TUS tarafndan
yrtlmesini ngrmt. Bylece
mesleki uzmanlk ayrm ile birlikte
glkle yerletirilmeye allan
hukuksal yap nemli yaralar almt.
EMO zmir ubesinin konuya
ilikin giriimleri, belediyelerce uygulanmakta olan tip yap ruhsat
standard nedeni ile engellerle

karlam ve TUSnun bir kii

olaca belirtilmiti. Bayndrlk ve
skan Bakanl ile yaplan idari
yazma ve ikna srecindeki grmelerden baar salanamamas
zerine ilgili genelge, TMMOB adna
EMO zmir ubesi tarafndan yasal
bavuru ile yarg srecine tand.
TUS hizmetinin yalnz inaat mhendisi ya da mimar tarafndan deil
uzmanlk konularna gre ilgili mhendislerce stlenilecei ynndeki
grmze kar kan Bayndrlk
ve skan Bakanl aleyhine Dantay
6.Dairesi 28.12.1994 gnl karar ile
lehimize sonulanmasna karn,
temyiz ve karar dzeltme aamalarndan sonra, ancak 1999 ylnda
yanl uygulamadan dnlebilmitir.
Gnmzde de sren mesleki
uzmanlk ayrml TUS uygulamas, o
yllarda TMMOB adna sreci izleyen
EMO zmir ubesinin baarl giriimleri ile yaama gemi ve ilgili
kurumlar tip yap ruhsatn deitirmeye zorlam ve drtl yap ruhsat

bu dava sonucunda hazrlanarak

yrrle girmiti.
te yandan salkl tesisler kurulmas, SMM yeler arasndaki haksz
rekabetin ortadan kaldrlmas v.b.
nedenlerle TUS hizmetinin iler
duruma getirilmesi iin yap denetim
uygulamasna geilmesi karar verildi.
Bu balamda yap denetim ilkeleri ve
TUS puanlamas konula-rnda
almalar yapld. Yap denetimi iin
odada grevli elektrik mhendisi
kadrosunun yan sra TUS puanlamas iin zel bilgisayar program
altyaps oluturuldu. Kimi belediyeler
ve yap birlikleri ile protokoller
imzaland ve Aralk 1996 tarihinden
balayarak zmirde uygulamaya
geilerek sre ierisinde SMMlerin
TUS kontenjan puan izlendi.
zmirde 90l yllarda gndeme
gelen yksek yaplar konusunda
yrrlkteki standart ve ynetmeliklerin yetersiz oluu belediye
tarafndan yeterli denetim yaplamamakta ve ek nlemler istenilmekteydi.

NSANLAR SALIKLI KONUTLARDA YAAMALI

Getiimiz yl 4 Kasmda zmirde yaanan su basknnda yklan evlerin yerine yine ayn yerlerde yenilerinin yapld ve benzer doa
olaynda yine ayn facialarn olacan tahmin edebiliyoruz. Selde yaamn yitiren insanlarn bir ksmnn elektrik arplmas sonucunda ldde
iddialarn iinde yer alyordu.
Evet, insanlarn salkl konutlarda ve iyerlerinde yaamas iin ina edilen tm yaplarn yer seimlerinden balayarak mar Yasasna uygun
olarak yrtlmesi ve denetlenmesi gerekir.Eer yaplamaya kapal bir blgede yaplan evlere enerji balanyorsa burada hem Valiliin hem
Bykehir Belediye Bakannn sorumluluu vardr.
Kaak olmayan yaplara ynelik aratrmalarda ruhsat aamasndan balayarak denetime ak mekanizmalarn yaratlmad ortaya
kmaktadr
zmir tfaiye Mdrlnce hazrlanan raporda 1995 ylnda, zmirde 363 yangnn elektrie dayal olarak kt ve yangn nedenleri iersinde
ikinci sray ald aklanmtr.
Gerek zmir Bykehir Belediyesi gerekse ile belediyelerinin byk ksm yap retim sreci iersinde elektrii ihmal etmekte ve elektrik
tesisatlar ile ilgili denetimlerin TEDAa ait olduu sans ile konuyu nemsememektedir.
Elektrik, gnlk yaantmzn ayrlmaz bir paras. Salksz ve denetimsiz yapldnda her an tehlike yaratabilecek bir potansiyel.
Elektrik Mhendisleri Odas olarak mar Yasas ile Elektrik Tesisleri Ynetmelii arasndaki eliki zerine ortaya kan denetimsiz
ortamn ortadan kaldrlmasna ynelik abalarmz sonucu 30 Kasm 1995 tarihinde Elektrik Tesisleri Ynetmeliinde deiiklik saland.
Deiikliin en nemli yan mar Yasasnda belirtilmesine karn belediyelerce yeterince denetlenmeyen elektrik tesisatlar iin fenni
mesullerin devreye girmesini salamas yani denetim mekanizmalarnn oluturulmas idi.
Ancak lkemizde her trl denetime kar kan gler buna da kar ktlar ve anlan ynetmelik 25 Ekim 1996 tarih ve 22798 sayl Resmi
Gazetede yaynlanan yeni bir ynetmelikle iptal edildi. Yaplarn mar Yasasnda tariflendii gibi ruhsat eki projelere ve standartlara uygun olarak
ve yetkili kiilerce yaplmasndan sorumlu fenni mesuln (TUS) grevini yapmasn salayan ve denetleyen bu deiiklii iptal eden Refah-Yol
Hkmetinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanna sormak istiyoruz.Deiiklik almalar10 yldr konu ile ilgili tm kurulularn katlm ile
yrtlen ynetmelii niin ayn yntemle , yani dier kurulularn gr alnmadan iptal ettiniz? Yaplamadan sorumlu Bayndrlk ve skan
Bakanlnn yetki alanna giren bir konuda bu bakanln bilgisi dnda ve mar Yasasna aykr olarak nasl deiiklik yaptnz? Sayn Bakana
gre bu lkede standart d malzeme retilmemekte, elektrik tesisatna dayal yangnlara ve lmlere rastlanmamakta ve denetime gerek
bulunmamaktadr.
Evet, kentimiz ve insanlarmz asndan olduka nemli olan yap denetimi konusunda Valilik ve Belediye Bakanlklarnn duyarl olmasn ve
mar Yasasnn yaplama ile ilgili maddelerinin aynen uygulanmasn salamalarn bekliyoruz.
Getiimiz yl,zmirde,Dinarda yaadmz ac olaylar tekrar yaamamak iin srekli yap denetimi ilkesini gndeme getirmemiz ve artk
insanlarmzn an gerektirdii donanma uygun konutlarda yaamasn salamamz gerekiyor.
EMO zmir ubesi 21. Dnem(1996-1997) Ynetim Kurulu
11 Kasm 1996 tarihli Basn Aklamas

ocak 2010

34

emo izmir ubesi

aratrma
zmir Bykehir Belediyesi egdmnde arasnda EMO zmir ubesinin de bulunduu alma grubunca
bir yl sren alma sonucu BB
Yksek Yaplar Ynetmelii hazrland. Uzmanlk alanmzla ilgili yangn
ihbar ve alarm, gvenlik, haberleme,
asansr, i ve d tesisat ve YG
tesisat konularnda ynetmelikle
getirilen kurallarn 30.80 mt ykseklii
geen yaplarda tesisine ynelik
denetleme srecine de ubemiz
katld.
1989 ylnda Sanayi ve Ticaret
Bakanl tarafndan yaynlanan ve 20
Aralk 1995 tarihinde deiiklie
urayan Asansr Ynetmelii asansrl bina yneticilerine ve bakmc
firmaya asansrlerinin ylda en az bir
kez denetiminin yaptrlmas, ilgili
belediyelere ya da valiliklere ise
denetimi gerekletirmesi grevini
yklemiti. Ancak kadrolarnda yeterli
teknik eleman bulunmayan zmirdeki
kimi belediyeler bu denetimin EMO ve
MMO zmir ubeleri tarafndan yerine
getirilmesi istemi zerine bu konuda
l protokoller hazrlanarak1996
ylndan Karyaka snrlar iindeki

asansr denetimleri ile balayan

uygulama gnmzde de kente
yaylm bir biimde srdrlmektedir.
Yetkisiz kiilerin meslek alanmzda hizmet retmeleri sklkla elektrik
mhendislii SMMler tarafndan dile
getirilen sorunun nlenmesine ynelik
olarak 90l yllarn ikinci yarsnda
inceleme balatld. TEDA zmir ve
Aydn birimlerinin kabul tutanaklar
zerinde yaplan incelemelerde
Elektrik Kuvvetli Akm tesisleri
Ynetmelii kapsamna giren bir ok
tesisin SMM ya da elektrik mhendisi
olmayan kiiler tarafndan yaplmasna karn kabul ilemlerinin SMM
yelerimizce kendilerince yaplm
gibi gsterildii ortaya kt. Bu yelere
ve ilgili TEDA birimleri ile EMO
merkezine aklayc ve dzeltici
bilgiler gnderilmi ve yant vermeyen
SMM yeler ise EMO Onur Kuruluna
gnderildi.
nc ahs trafolu abonelerin
Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii gereince TEDAa bildirmekle
ykml olduu YG Trafo Merkezi
letme Sorumluu ubemizde
balayan ancak zmir il merkezi

snrlar dnda yeterince denetlenmeyen bir uygulama idi. TEDA EDM

ile yaplan grmeler sonucu zmir
ilelerinde de denetimler arttrlarak
uygulamann salanmasna ynelik
yazlarn iyerlerine bildirilmesi saland. letme sorumluluu ile ilgili
eitimler 90l yllarda da srdrlerek
konuya ilikin teknik ve idari denetim
iin n alma yaplarak kaytlar
bilgisayar ortamna geirildi.

MESLEK DENETMDEN VAZGELEMEZ

Smrnn, talann, zenginlemenin yeni alanlar olan kentlerde ranta dayal ayrcalkl uygulamalara kar mcadele edecek nemli
glerden birisi de mhendis-mimar odalardr. Uzmanlklar nedeni ile evre, kent, planlama, ulam, imar, enerji, gvenlik, gda ve benzer
alanlarda genel ve yerel ynetimlerin uygulamalarn duyarl yeleri ile birlikte rgtl bir ekilde izleyerek bu alanda yanllar tespit eden ve kamu
oyu olumasn salayan TMMOB, bu misyonu ile kar odaklarnn hedefi oldu.
Kamusal yamaya kar kan TMMOBni ynetim erkleri sindirmeye abalarken, dier yandan yine kamu niteliinde meslek kuruluu
olmalarna karn Sanayi ve Ticaret Odalarnn mesleki denetimi kaldrma politikalar, kar gruplarnn rant kaygsyla akyor.
Sorunun dier bir boyutu TMMOBnin baz yeleriyle yaad elikiler olarak dikkat ekiyor.Yaplarn byk ksmnn kaak yaplar olarak ina
edilmeye allmas, ekonomik daralmann yaratt isizlik, yatrm azl bu alanda alan yelerimizi ekonomik ynden skntya drmekte,
azalan gelirleri nedeni ile kurallara uymama, haksz rekabetin gelimesi ve baz evrelerin karlarna uygun olarak Oda denetimine kar klmas
sonucunu yaratmaktadr.
Bu nemli gelimelere kar TMMOB yneticilerine den sorumluluk kamusal alan toplum yararna dzenlemeye alrken dier ynden
yelerinin hizmet retiminden olabildiince eit olarak paylaabilecei politikalarn retilmesi olmaldr. Bu erevede ilkesizlik ve haksz rekabetin
nne geilmesi, mesleki etiin oluturulmas, mesleki almalarn zlmesi salanmaldr.
Mesleki denetimin yok edildii ortamlarda, mesleki saygnln arttrlmas, hizmet alanlarnn gelitirilmesi ve mesleki dayanmann
salanmas mmkn deildir.
Unutmayalm, mesleki denetim mcadelesi lkeye ve topluma sorumluluumuzun nemli gstergelerinden birisidir.
M. Macit Mutaf
EMO zmir ubesi 22.Dnem(1998-1999)
Y.K.Bakan

Kaynaka:
EMO 34.-35.-36.Dnem Oda Genel Kurul alma Raporlar
EMO zmir ubesi 20.-21.-22.Dnem Genel Kurul alma Raporlar
EMO zmir ube Haber Blteni say:102-103-104 (1998)say:111- 112 (1999)
Elektrik-Elektronik ve Bilgisayar Mhendislii Hizmetleri lgili Ynetmelikler, Tip Szleme ve En Az cret Tanmlar Kitaplar (19971998-1998)

emo izmir ubesi

35

ocak 2010