aratrma

Yksek Yaplar'da
Elektrik Mhendislii-1II
Aydnlatma Tasarm
ve Kontrolu
Elk. Mh. Ahmet Becerik
ahmet.becerik@emo.org.tr
6-Yksek Yaplarda Aydnlatma
Sistemleri :
Yksek yaplarda kat alanlarnn,
az ve orta ykseklikteki yaplara
oranla fazla olmas, alma
alanlarnn yeterli dzeyde doal k
almasn engellemektedir. Doal
aydnlatmann yetersiz olduu bu
yaplarda alma alanlarndan en
etkin ekilde yararlanabilmek iin
yapay aydnlatma sistemlerinin
dzenlenmesi kanlmazdr. Ayrca
prestij unsuru olarak ortaya konan bir
ok yksek yapnn i mekan
aydnlatmas kadar, d aydnlatmas
da etkin bir evresel imaj yaratmas
asndan nem tamaktadr.
Yksek yaplarda elektrikle
aydnlatma projesi hazrlanrken tam
olarak amaca hizmet edebilmesi iin
ncelikli olarak gereksinmelerin
doru olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu balamda birok kriter
gz nnde bulundurularak gerekli
olan en uygun zm iin bir alt
yapnn oluturulmas salanabilecektir.
Alt yapnn oluturulmasnda sunulacak zmlerin amaca yneltilebilmesi iin, projelendirmeyi yapan
veya ynlendiren kiinin konuyla ilgili

emo izmir ubesi

altyapya ve geni bir malzeme

bilgisine sahip olmas gerekmektedir.
Seim aamasnn ardndan proje
tasarmlarnn etkinliinin deerlendirilmesi ve sonularn analiz
edilmesi, hesaplamalarn doruluu
sistemin verimlilii ve projelendirmenin uygunluu asndan byk
nem tamaktadr. Her ne kadar
doru elektriksel eleman, etkin k
kaynaklar ve verimli aydnlatma
aygt da kullanlsa projelendirme
srecindeki mhendislik yaklamlar
sistemin daha verimli olmasna
olanak salayabilmektedir. Bir
ortamn aydnlatlmas, ortamn en
ekonomik k kaynayla klandrlmasndan daha te bir zm
olarak dnlmeli ve iletmeyatrm maliyetlerinin yan sra
istenilen grsel konfor kriterlerini
yerine getirecek en uygun zm
aranmaldr.
6.1- Aydnlatma Tesisat Tasarm
Sreci:
Yksek yaplarda aydnlatma
tasarm yaplrken, ncelikle mimari
tasarm incelenerek, mekan kullanclarnn gereksinimleri, evresel ve
mali adan istekler/zorunluluklar

33

belirlenmeli, mekann estetik ve

teknik zellikleri deerlendirilmelidir.
Bu balamda, aydnlatma tasarm
srecinin veri toplama aamasnda
yaplan incelemelerden elde edilen
veriler dorultusunda kavramsal bir
aydnlatma tasarm (konsepti)
ortaya konmaldr.
Aydnlatma kavram aamasnda, yksek yapnn zelliine
(konut, iyeri, karma v.b) gre
deien, k kayna tr, niteliksel
ve niceliksel belirlemeler ile ilgili
ilkesel kararlar alnr. Bu balamda,
mekanda k kayna tr olarak
doal, yapay ya da btnleik
aydnlatma trlerinden hangisinin
kullanlaca belirlenir. Doal aydnlatmada, pencere ve i ya da d
engeller vb, yapay aydnlatmada ise
lamba, aygtlar v.b eler nem
kazanr.
Aydnlatma tasarm srecinde
son aama, elde edilen veriler ve
aydnlatma kavram dorultusunda
alnan ilkesel kararlarn kesinlemesi
ve aydnlatma projesinin oluturulmas aamasdr. Bu aamada yapay
aydnlatma asndan, mekanda
oluacak aydnln nicelii ve nitelii
ile ilgili kararlara bal olarak, lamba

kasm 2010

aratrma
Bu aamada ok daha karmak
tasarmlarn yaplabilmesi iin
geleneksel yntemler yerine bilgisayar destekli hesaplama ve modelleme programlarnn kullanlmas ok
daha baarl sonular elde edilmesine olanak salayacaktr. Gnmz
standartlarnda kullanlan aydnlatma modelleme yazlmlar bu noktada gereksinimleri fazlasyla salayabilecek niteliktedir. Yaplan hesaplamalarn doruluu ayn zamanda
uygulamann doruluu anlamna
geleceinden elde edilen veriler
nem tayacaktr. Hesaplama
Yksek Yapda Yatay ve Dey (Ana/Yedek) Bus-Bar Beslemeli Enerji Datm Sistemi sonularnn analiz edilmesine
paralel olarak yeni sistem ve
uygulama yaklamlarnn da
LED Aydnlatma Sistemiyle Aydnlatlm Mekan
yaplmas, seeneklerin retilmesi
ve aygtlarn seimleri yaplr. programlardr. Aydnlatmaya ynelik
iin iyi bir zemin oluturacaktr.
Bunlarn tipi, gc, renksel ve ksal bilgisayar programlar, eitli
zellikleri ile ilgili belirlemeler yaplr, zelliklerde hazrlanm, birbirinden
7-Aydnlatma Kontrol Sistemleri :
ilk yatrm ve kullanm giderleri bamsz konular ieren, deiik
Aydnlatma tasarmnda nemli
deerlendirilir. Seilen lamba ve hesap yntemleri ve varsaymlar
etkenlerden biri de aydnlatma
aygtlarn yerleri ve dzenleri dikkate alan aralardr.
kontroldr. Aydnlatma kontrol
belirlenir. rnein, i mekan iin s
Yksek yaplarda aydnlatma
sistemleri, genelde yapay
ve ses denetimi, tayc sistem, sistemi tasarlanrken birtakm
aydnlatma dzeninin, kullanm
asma tavan gibi mimari elerin deikenlere uygun tercihlerin bir
sresi (saat), kullanm skl (gn,
fiziksel boyutlarna ilikin veriler ou tasarmcnn teknik bilgisi ve
ay, yl) ve doal aydnlatma ile birlikte
dorultusunda lamba ve aygtlarn tasarm yetenei dorultusunda
kullanlabilirlii gibi konular gz
tespit koullar ortaya konur.
yaplrken dier bir ksm ise
nne alnarak, dzendeki lamba ya
hesaplama ve analiz srecinde
da aygtlarn srekli/aralkl alma6.2-Aydnlatma Tasarmnda olumaktadr. Tercihlerin ardndan
sn ya da almamasn salayan
Bilgisayar Program Kullanm:
balatlan analiz ve hesaplama
sistemlerdir. Bir aydnlatma dzeniAydnlatma tasarm kapsamnda srecinde, yaplan tercihlerin
nin harcayaca elektrik ener-jisinin
y e r a l a n a l m a l a r n , h e m etkilerinin incelenmesi ve yeni
azaltlmas iin aydnlatma kontrol
gereklemesi de hem de sunulmas seeneklerin deerlendirilmesi
sistemlerinden yararlanlmaldr.
iin eitli aralar bulunmaktadr. Bu sreci ortaya kacaktr.
Teknolojinin hzla ilerlemesi ile
aralardan biri de bilgisayar
Bu noktadaki ilgili hesaplamalarn
birlikte makina gc her iin
gerekletirilmesine ynelik olarak
yaplmasnda kullanlabilir hale
farkl kurum ve kiiler tarafndan
gelmitir. Yaplarn bymesi ve
geleneksel hesaplama teknikleri
daha karmak hale gelmesi ile
gelitirilmitir. Genel olarak
birlikte yksek yaplarn aydnlatma
geleneksel hesaplama yntemleri
sistemlerinin kontrolnn insan
basit aydnlatma hesaplar iin kabul
kapasitesi ile yaplmas olduka
edilebilir dorulukta sonular verse
zorlamtr. Bu nedenle otomatik
de, ok daha karmak yaplarda
kontrol sistemlerinden yararlanlistenilen boyutlarda hesaplama
maya balanmtr.
yaplmasna olanak vermemektedir.
Bilgisayar program ile hazrlanm
te yandan aydnlatma kontrol
d aydnlatma simlasyonu

kasm 2010

34

emo izmir ubesi

aratrma

Toplant salonunda farkl lolatrma (dimmerleme) seviyelerine gre senaryolar

sistemlerinin her mekann kullanc
ya da kullanclar tarafndan ayr ayr
ya da yetkili grevli tarafndan tek bir
merkezden ynetimi (kumandas)
olanakldr. Her iki durumda da elle
(manel) ya da otomatik kumanda
edilebilen sistemleri, temelde ama
kapama (anahtar) ve lolatrma
(dimmerleme) ile mekandaki enerji
tketimini ve aydnlk dzeyini kontrol
etmek olanakldr.
a) Ama Kapama (anahtar)ile
Kontrol
Lambay ap kapatan, yani
lambaya elektrik enerjisini srekli
veren ya da kesen kontrol biimidir.
Anahtarl sistemde lambalar tek tek
ya da gruplar halinde kumanda
edilebilir. Alp kapatlan lambalar ile
aygttan kan k aks istenen
dzeyde ayarlanabilmektedir.
rnein, birden ok lambann iinde
yer ald bir aygtta tek bir lamba
altrlabilir ve bylece aygt ya da
aygtlardan kan k aks istenildii
gibi azaltlp, ortamdaki aydnlk
dzeyi drlebilir. Ya da mekann
belli bir blgesindeki tm aygtlar
alp kapatlarak, mekan iinde
birbirinden ok farkl aydnlk
dzeyleri elde edilebilir. Anahtar

sistemleri basmal (mekanik) ya da

manyetik kartl (elektronik) olabilir.
b) Lolatrma (dimmerleme) ile
Kontrol
Lambaya gelen elektrik
enerjisinin belli ve kk zaman
aralklar ile kesilerek lambadan
yaymlanan k aks azaltlmasna
ynelik kontrol biimidir. Bu durumda
yaymlanan k aks azalacandan
ortamdaki aydnlk dzeyi decektir.
Dimmer kullanlmas, k aksnn
azaltlmas oranna bal olarak,
lambalarda hem elektrik enerjisi
tketimi azalmasn hem de lamba
mrnn uzamasn salar.
Lolatrma yntemi seilirken,
aydnlatma aygtnda kullanlacak
olan lamba tipi bu alma tipine
uygun seilmelidir.
c) Elle (manel) Aydnlatma
Kontrol Sistemleri
Aydnlatma kontrol sisteminde
yer alan anahtar ya da dimmerlerin
insanlar tarafndan elle (mekanik
yolla) ya da uzaktan kumanda
(elektronik yolla) ile kontrol
edilebildii sistemlerdir. Aydnlk
dzenindeki lamba ve aygtlarn
alma durumlar ve dolaysyla
mekndaki aydnlk dzeyi, mekn
kullanclar ya da yetkili grevli
tarafndan, deiik gereksinim, istek
ya da belirlemelerine gre kumanda
edilebilir.
d) Otomatik Kumandal
Aydnlatma Kontrol Sistemleri
Bu sistemlerde meknn uygun
noktalarna (tavan, duvar vb)
yerletirilen alglayclar (sensrler)

aracl ile elde edilen bilgiler kontrol

birimine iletilir. Alglayclarn grevi,
mekandaki deiiklikleri alglamak ve
bunlar kontrol birimine iletmektir.
Kontrol birimi alglaycdan ald
bilgiler dorultusunda gerekli
ilemleri yapar, istenen aydnlk
dzeyi ve dier koullar salamak
zere gerekli yerlere (aygt, lamba,
perde vb) komut verir. Kontrol
kararlarn veren, hazrlanm bilgisayar programlardr.
Alglayclar kullanm amacna
gre deiik uyartlar (k, hareket,
ses, s vb) alglayabilen elektronik
aygtlardr. Alglayclar, alglama
alanlar (gr alar) dikkate
alnarak yeterli sayda ve uygun
konumlarda (tavan, duvar vb.)
yerletirilmelidir. Aydnlatma kontrol
sistemlerinde, genellikle k, hareket
ve ses alglayclarndan yararlanlarak elektrik enerjisinden tasarruf
salanmas hedeflenmektedir.
Kaynaka :
Aydnlatma Tasarmnda Kullanlan
Bilgisayar Programlar zerine Bir
nceleme-Zeynep elebiYaymlanmam Yksek Lisans Tezi
-YT/Fen Bilimleri Enstits-2007
Aydnlatma Tasarm ve
Simlasyonu-Mehmet Alper
Albayram- Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi -YT/Fen Bilimleri
Enstits-2009
Otel Aydnlatmasnda Genel
lkeler-Didem ahinYaymlanmam Yksek Lisans Tezi
-YT/Fen Bilimleri Enstits-2006

Farkl zelliklere sahip hareket sensrleri

emo izmir ubesi

35

kasm 2010