Professional Documents
Culture Documents
maTematika
V
klasi
maswavleblis wigni
redaqtori Teimuraz vefxvaZe
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2011
maTematika
V klasi
maswavleblis wigni
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi 2011
M at h s V
Teacher's Book
Intelekti Publishers
Tbilisi 2011
ISBN 978-9941-430-18-3
gamomcemloba `inteleqti~, 2011.
gamomcemloba inteleqti
Tbilisi, ilia WavWavaZDis gamz. 17b. tel.: 25 05 22, 91 22 83.
www.intelekti.ge
info@intelekti.ge
inteleqti@caucasus.net
intelekti Publishers
17b Ilia Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia. Tel.: (995 22) 25 05 22, 91 22 83.
sarCevi
Sesavali..........................................................................................................................................................6
V klasi, wlis bolos misaRwevi Sedegebi........................................................................................10
wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi.............................................................11
Sinaarsisa da miznebis ruka.................................................................................................................16
saswavlo masalis wardgenis fazebi da gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi.....19
Sefasebis zogadi principebi................................................................................................................23
1. gameoreba, milionze meti ricxvebi
1. gavixsenoT naturaluri ricxvis wakiTxvisa da Caweris wesebi......................................24
sanimuSo gakveTili #1...................................................................................................................27
2. milionze meti ricxvebi.................................................................................................................29
damoukidebeli wera #1..................................................................................................................31
3. vadarebT da valagebT naturalur ricxvebs.........................................................................32
4. amocanebis amoxsna............................................................................................................................35
sakontrolo wera #1......................................................................................................................38
5. naturaluri ricxvebis Sekreba. Sekrebis Tvisebebi...........................................................40
6. naturaluri ricxvebis gamokleba..............................................................................................41
damoukidebeli wera #2..................................................................................................................44
7. ricxviTi sxivi....................................................................................................................................45
sanimuSo gakveTili #2...................................................................................................................47
8. naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi.............................................49
sanimuSo gakveTili #3...................................................................................................................52
sakontrolo wera #2......................................................................................................................54
9. gamravlebis Sedegis Sefaseba. weriTi gamravleba...............................................................55
sanimuSo gakveTili #4...................................................................................................................58
10. sakoordinato bade...........................................................................................................................60
sanimuSo gakveTili #5...................................................................................................................62
damoukidebeli wera #3..................................................................................................................63
11. ricxviTi da asoiTi gamosaxulebebis Sedgenisa da gamartivebis meTodebi.............65
12. or sidides Soris damokidebulebis gamosaxvis xerxebi...................................................67
Ddamoukidebeli wera #4..................................................................................................................69
13. amocanebis amoxsna ricxviTi an asoiTi gamosaxulebis SedgeniT..................................70
14. xarisxi. ricxvebis Caweris sxvadasxva wesi.............................................................................72
sakontrolo wera ##3......................................................................................................................75
15. amocanebis amoxsnis sxvadasxva xerxi........................................................................................76
2. naturaluri ricxvebi da wiladebi
1. naturaluri ricxvis jeradebi da gamyofebi........................................................................81
D amoukidebeli wera #5..................................................................................................................83
d
2. martivi da Sedgenili ricxvebi...................................................................................................85
3. wrewiri. wre........................................................................................................................................87
sakontrolo wera #4......................................................................................................................88
sanimuSo gakveTili #6...................................................................................................................90
4. wiladi _ mTelis nawili...............................................................................................................92
5. wiladi, rogorc erTobliobis nawili.....................................................................................93
damoukidebeli wera #6..................................................................................................................95
6. wiladi da naturaluri ricxvebis gayofa..............................................................................97
7. wiladebis toloba. wiladis gamartiveba................................................................................99
sakontrolo wera #5....................................................................................................................101
8. Sereuli ricxvebi da wiladebi..................................................................................................102
9. wiladebisa da Sereuli ricxvebis Sedareba.........................................................................105
damoukidebeli wera #7................................................................................................................108
10. wiladebis jamis Sefaseba.............................................................................................................109
11. wiladebis Sekreba. wiladis naturalur ricxvze gamravleba.......................................112
sakontrolo wera #6....................................................................................................................114
12. wiladebis gamokleba......................................................................................................................115
13. Sereuli ricxvebis Sekreba.........................................................................................................116
damoukidebeli wera #8................................................................................................................117
14. Sereuli ricxvebis gamokleba....................................................................................................118
15. vagrZelebT Sereuli ricxvebis Sekrebisa da
gamoklebis magaliTebis ganxilvas...........................................................................................120
sakontrolo wera #7....................................................................................................................122
viqtorina...........................................................................................................................................123
sanimuSo gakveTili #7.................................................................................................................124
16. amoxseniT amocanebi sinjvis xerxiT........................................................................................125
3. sidideebis gazomva. geometriuli figurebi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Sesavali
maswavleblis wignis daniSnulebaa miawodos maswavleblebs meTodikuri rekomendaciebi
axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviT Sedgenili V klasis saxelmZRvanelosTvis (guram
gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe, ia mebonia, lamara qurCiSvili, maTematika V); daexmaros maT
saxelmZRvaneloSi warmodgenili masalis gaanalizebasa da saswavlo procesis warmarTvis
meTodebis SemuSavebaSi.
warmodgenilia yvela tipuri gakveTilis, aqtivobisa da savarjiSos meSveobiT swavlebis
rekomendaciebi. mowodebulia damatebiTi masala, miTiTebulia literatura, rac exmareba
maswavlebels sakuTari SesaZleblobebis srulyofaSi, wigni Seicavs miTiTebebs, Tu ra
damatebiTi resursebis gamoyeneba SeuZlia maswavlebels saswavlo procesSi.
maswavleblis wigni Seicavs erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli misaRwevi
Sedegebisa da Sesabamisi indikatorebis CamonaTvals. Sinaarsisa da miznebis rukis mixedviT
ki axsnilia erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul romel
Sedegs ukavSirdeba
saxelmZRvaneloSi warmodgenili TiToeuli Tema. maswavleblis wignSi SemoTavazebuli
meTodika iTvaliswinebs maswavleblis profesiuli standartis moTxovnebs (maswavleblis
profesiuli standarti, maTematika, dawyebiTi safexuri, 2008 weli). magaliTad, yuradReba
eqceva ricxvebis adekvaturad gamoyenebas, poziciuri sistemebis gamoyenebis unaris
ganviTarebis, zomis sxvadasxva erTeulebis erTmaneTTan dakavSirebis flobas, geometriul
figuraTa swori klasifikaciis aRqmas da misi gamoyenebis unaris ganviTarebas. yoveli
Temis swavlebasTan dakavSirebuli sakiTxebis gadmocemisas ganvixilavT am Temis Sesabamis
mecnierul safuZvlebs _ vzrunavT maswavleblis kompetenciis ganviTarebaze.
vcdilobT davexmaroT maswavlebels sxvadasxva strategiis, didaqtikuri xerxisa Tu
teqnologiebis gamoyenebaSi.
yuradRebas vuTmobT sxvadasxva akademiuri donis moswavleebTan muSaobis Sesaxeb reko
mendaciebis miwodebas; saxelmZRvaneloSi masalis gadmocemis meTodika (magaliTad, xSiri
mimarTeba ukve Seswavlilisadmi) exmareba maswavlebels am mimarTulebiTac. SegaxsenebT,
erovnul saswavlo gegmaSi Camoyalibebul erT-erT ZiriTad princips: saganmanaTleblo
procesis centrSi dgas TiToeuli moswavle da miRweuli Sedegi.
yoveli Tavisa da paragrafis mixedviT mkafiod aris Camoyalibebuli miznebi da
mosalodneli Sedegebi.
maswavleblis sarekomendacio wignSi Tavebisa da paragrafebis numeracia da dasaxeleba
emTxveva moswavlis saxelmZRvaneloSi SemoRebul numeraciasa da dasaxelebas.
ZiriTadi mecnierul-meTodikuri principebi, romlebic gansazRvravs saxelmZRvanelos
Sinaarssa da wyobas, aris
saxelmZRvanelos Sesabamisoba erovnul saswavlo gegmasTan;
sistematuroba masalis dalagebaSi; Sinaarsis mecnieruloba; Teoriisa da praqtikis kavSiris
principis ganxorcieleba; gadmocemis mosawvdomoba, enis garkveuloba, sizuste da simartive;
savarjiSoebisa da maTi Sesrulebis formebis mravalferovneba. es ukanaskneli exmareba
maswavlebels sxvadasxva TamaSebis, Sejibrebebis, viqtorinebis organizebaSi. maswavlebels
saSualeba aqvs xSirad gamoiyenos sityvebi: ifiqre, moisazre, Seafase, Seadare, daasabuTe _
moswavleTa saazrovno unaris ganviTareba erovnuli saswavlo gegmis erT-erTi umTavresi
moTxovnaa: `moswavle unda gacdes masalis ubralod damaxsovreba-gazepirebas. kerZod, man
codnis dagrovebasTan erTad (informaciis SenarCuneba) unda SeZlos am codnis gageba,
gamoyeneba, analizi, sinTezi da bolos, Sefaseba. am dros moswavle ara mxolod flobs
informacias, aramed mas SeuZlia qmedeba, raimes swavla swored azrovnebis Sedegia~...
(erovnuli saswavlo gegma, zogadsaganmanaTleblo skolebisTvis, 2009-2010 saswavlo weli).
davalebebis mravalferovneba, sxvadasxva xerxiT davalebis Sesrulebis SesaZlebloba swavlis
stimulirebis erT-erTi mniSvnelovani aspeqtia. sworad SerCeuli da kargad organizebuli
TamaSi xels uwyobs moswavleTa yovelmriv, harmoniul ganviTarebas, exmareba moswavles
gamoimuSavos cxovrebaSi saWiro Cvevebi. kerZod, daxvewos sakuTar gancdaTa gamovlenis
koreqtuli formebi. TamaSma SeiZleba xeli Seuwyos moswavleebSi mexsierebis, yuradRebis,
SemoqmedebiTi warmosaxvis, operatiulobis, TviTSemowmebis unaris ganviTarebas. TamaSi
xels uwobs sakuTari qmedebebis dasaxuli amocanebisadmi daqvemdebarebis, dawyebuli saqmis
bolomde miyvanis Cvevebis dauflebas. TamaSebSi mniSvnelovania SejibrebiToba, radgan
Sejibrebis dros vlindeba moswavleTa aqtiuroba da gamarjvebisken swrafva.
saxelmZRvaneloSi mowodebuli davalebebi saSualebas aZlevs maswavlebels SearCios
sxvadasxva organizaciuli forma _ gakveTili-TamaSi, gakveTili-mogzauroba, gakveTilisazrianTa klubi, gakveTili-viqtorina da a. S. didaqtikuri TamaSebi exmareba maswavlebels
saganmanaTleblo-aRmzrdelobiTi amocanebis gadawyvetaSi.
maswavlebels kvlav SevaxsenebT erovnul saswavlo gegmaSi warmodgenil ramdenime
miTiTebas _ `saxelmZRvanelo aris erT-erTi saSualeba da ara erTaderTi, romelic
emsaxureba saswavlo gegmis sagnobriv programebSi mocemuli Sedegebis miRwevas.
saxelmZRvanelo ar aris TavisTavad programa _ Sesabamisad, maswavlebeli ar unda
iyos saxelmZRvaneloSi mocemuli `masalis gavlaze~ orientirebuli, aramed aqcenti
unda gaakeTos saxelZRvaneloSi mocemuli teqstebis, savarjiSoebisa da ilustraciebis
gamoyenebaze sagnobrivi standartis Sedegebis misaRwevad. sworia, roca maswavlebeli
argebs saxelmZRvanelos moswavleebis saWiroebebs da ara piriqiT, rodesac maswavlebeli
cdilobs moergos saxelmZRvanelos. maswavlebels SeuZlia swavlebis
process miudges
SemoqmedebiTad, ar gamoiyenos romelime teqsti an aqtivoba, Secvalos drois xangrZlioba,
romelic romelime konkretul Temas eTmoba, gadaanacvlos paragrafebis Tanamimdevroba,
daamatos sakuTari aqtivobebi da sxva~. magaliTad, maswavlebelma saswavlo wlis dasawyisSi
SeiZleba meti dro dauTmos IV klasis saswavlo programiT gaTvaliswinebuli sakiTxebis
gameorebas, vidre Cven mier SemoTavazebul saxelmZRvaneloSia warmodgenili.
swavlebis meTodikac SeiZleba sxvadasxvanairi iyos, rogorc gamoCenili pedagogi d. poia
aRniSnavda (CvenSi farTodaa gavrcelebuli misi naSromis rusuli gamocema: `. .
o ~, , 1976), `swavleba xelovnebaa... yovel karg maswavlebels
swavlebis sakuTari xerxebi aqvs. amiT yoveli kargi maswavlebeli gansxvavdeba sxva kargi
maswavleblisgan. yoveli efeqtiani xerxi unda Seesabamebodes Seswavlis gansazRvrul xerxs...~.
Tumca, unda iTqvas, rom arsebobs zogadi meTodikuri principebi, romelTa codna daexmareba
maswavlebels muSaobaSi. es principebi Camoyalibebulia TviT d. poias cnobil samtomeulSi
da im masalebSi, romlebsac maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri da erovnuli
saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri gamoscemen (SeiZleba mivuTiToT, `maswavlebelTa
profesiuli standartebi~, Jurnali `maswavlebeli~, meTodologiuri saxelmZRvaneloebi,
magaliTad, `rogor vaswavloT azrovneba~ da sxva).
maswavlebelis wigni iTvaliswinebs V klasSi swavlebis Taviseburebebs; am etapze icvleba
moswavleTa akademiuri Sefasebis sistemis gamoyeneba. cxadia, Sefasebis principebi igive
rCeba _ kvlav ZalaSia maswavlebelTa komentari-Sefasebebi, maT emateba niSnebiT gamoxatuli
Sefasebebi _ trimestruli, sagnis wliuri, saerTo wliuri. niSnebis wera V klasidan iwyeba,
Sesabamisad, davamateT davalebebi (e. w. damoukidebeli da sakontrolo werebis nimuSebi
_ Sesabamisi kriteriumebiT), romlebic daexmareba maswavlebels naSromTa Sefasebisas. aqve
SevaxsenebT maswavleblebs, rom aRniSnuli tipis davalebebis Semowmebis Semdeg ar unda
Semoifarglos niSnis daweriT; SefasebaTa gamocxadebamde sasurvelia klasSi moswavleTa
aqtiuri monawileobiT gavaanalizoT sakontrolo davalebebi. visaubroT amoxsnis gzebze
mimarTuleba:
ricxvebi da
moqmedebebi
1. iyenebs axal
ricxviT saxelebs,
poziciur
sistemas da axdens
naturaluri
ricxvebis
klasifikacias
2. kiTxulobs,
gamosaxavs, afasebs,
adarebs da alagebs
wiladebs
3. asrulebs
moqmedebebs
naturalur
ricxvebze da
tolmniSvnelian
wiladebze
4. iyenebs da
erTmaneTTan
akavSirebs
zomis sxvadasxva
erTeulebs
10
kanonzomierebebi
da algebra
geometria da
sivrcis aRqma
5. gamosaxavs
da aRwers
sidideebs Soris
damokidebulebas
7. amoicnobs, aRwers
da gamosaxavs
geometriul
figurebs
6. amocanis
amoxsnisas adgens
da amartivebs
algebrul
gamosaxulebas
8. adgens mimarTebebs
figurebs Soris da
figuris elementebs
Soris
9. poulobs da
adarebs brtyeli
figurebis
farTobebs
erTmaneTs
10.
orientirebs
badiT dafarul
areze
monacemTa analizi,
albaToba da
statistika
11. moipovebs dasmuli
amocanis amosaxsnelad
saWiro Tvisebriv
da raodenobriv
monacemebs
12. warmoadgens
Tvisebriv da
raodenobriv
monacemebs dasmuli
amocanis amosaxsnelad
xelsayreli formiT
13. akeTebs Tvisebriv
da raodenobriv
monacemTa
interpretaciasa da
elementarul analizs
1
2
0
0
nimuSi 3
2
4
1
4
1
8
2
8
1
4
3
8
2
4
4
8
3
4
3
4
5
8
6
8
7
8
1 11 12 1 3
4
4
4
1
3
1
12
1
6
2
6
2
3
12 12
4
12
2
3
4
6
3
6
5
12
6
12
7
12
8
12
5
6
9
12
10
12
11
12
asrulebs moqmedebebs
wiladebze
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:
naturalur
ricxvebze
da
tolmniSnvnelian
11
12
13
maT. V.11.
14
akeTebs Tvisebriv da
elementarul analizs
raodenobriv
monacemTa
interpretaciasa
da
15
Temebis CamonaTvali
savaraudo
saswavlo
dro
naturaluri ricxvis wa
kiTxvisa da Caweris wesebi.
milionze meti ricxvebi,
maTi Sedareba da dalageba
9 sT
naturaluri ricxvebis
Sekreba da gamokleba.
amocanebis amoxsna.
ricxviTi sxivi.
naturaluri ricxvebis
gamravleba da gayofa
18 sT
sakoordinato bade,
amocanebis amoxsna.
6 sT
asoiTi gamosaxulebis
Sedgenisa da gamartivebis
magaliTebi.
amocanebis amoxsna
7 sT
3 sT
ricxvis jeradebi da
gamyofebi.
martivi da Sedgenili
ricxvebi.
6 sT
16
4 sT
9 sT
9 sT
18 sT
droisa da
sigrZis erTeulebi.
masis erTeulebi.
amocanebis amoxsna (naSTis
gamoyeneba).
10 sT
9 sT
17
farTobi. farTobis
Sefaseba
figuraTa urTierTSeTavsebiT
farTobebis Sedareba, Sefaseba,
figuris farTobis Tvisebebis
gamoyeneba figuraTa kombinaciiT
miRebuli figuris farTobis
mosaZebnad V. 5
3 sT
marTkuTxa paralelepipedis
waxnagebi da wiboebi.
4 sT
viyenebT monacemTa
Segrovebis sxvadasxva xerxs
monacemTa mopoveba
SekiTxvebiT, dakvirvebiT, amokrebiT
da arCevanis dasabuTeba. V. 11.
3 sT
warmovadgenT monacemebs
cxrilis an diagramis saxiT.
vmsjelobT monacemTa
Sesaxeb.
vxsniT amocanebs cxrilis
an diagramis gamoyenebiT
12 sT
SeniSvna:
miTiTebul droSi naangariSevia Sesabamisi weriTi samuSaoebis Catareba-garCevac;
maswavlebels saTadarigod rCeba miaxloebiT 14 sT.
18
19
20
21
urad erTvebian miRebuli Sedegebis saerTo ganxilvaSi _ ukeT gauweven oponirebas sxvaTa
mosazrebebs. SeiZleba jgufebSi samuSaobi ganawildes da moswavleTa erToblivi muSaoba
raime erTi amocanis gadawyvetas gulisxmobdes; jgufis wevrebma unda gaiazron, rom maTi
warmateba erTmaneTzea damokidebuli. es zrdis wevrebis pasuxismgeblobas. TanamSromlo
bis xarisxis asamaRleblad SeiZleba cadoT saerTo Sefaseba _ jgufebi asruleben saerTo
davalebas da maTi wevrebi iReben erTnair Sefasebas. Tumca es wesi zogierTi moswavlisTvis
ar unda iqces daumsaxurebeli maRali Sefasebebis miRebis saSualebad.
sasurvelia, rom jgufuri muSaobisTvis gankuTvnili amocana sxvadasxva xerxiT ixsne
bodes. igi saintereso msjelobis saSualebas iZleva.
jgufuri muSaobis daskvniT etapze _ Sedegebis sajaro ganxilvisas Zalze mniSvnelo
vania pedagogis roli moswavleTa mier polemikis koreqtuli formebiT warmarTvaSi, sxvaTa
mosazrebis mosmenis unaris damkvidrebaSi, warmatebisa Tu warumateblobis gamoxatvis mis
aRebi formebis CamoyalibebaSi.
22
23
I Tavi
24
16
amocanebi aris
15 amocanaSi aTaseulis cifri icvleba 1-iT naklebi cifriT, anu ricxvi Semcirdeba 1
000-iT, xolo erTeulis cifri icvleba 1-iT meti cifriT, anu ricxvi izrdeba 1-iT. pasuxi:
ricxvi Semcirdeba 999-iT.
25
16 am ricxvis erTeulis cifri aTi aTaseulis cifrze 8-iT nalebia. amrigad, es ricx
via 86420 an 97531.
Tu moswavleebi sinjvis meTodiT daiwyeben pasuxis Ziebas, darwmundebian, rom
17
ricxvi 12-iT an 21-iT ver daiwyeba. marTlac, 12358? verc 40-iT dawyebuli ricxvi gamodgeba
40448? darCa: 101123, 112358, 202246 da 303369.
yoveli amocanis dawvrilebiT analizi maswavlebels daakvalianebs moswavlis saxelmZRva
nelos gamoyenebasa da saswavlo procesis organizebaSi.
26
sanimuSo gakveTili #1
aqtivoba: jgufuri muSaoba: naturaluri ricxvebis Caweris aTobiTi sistemis Sesaxeb.
aqtivobis mizani. moswavle ukeT Cawvdes ricxvis Caweris poziciuri sistemis arss, mis
upiratesobas arapoziciur sistemasTan SedarebiT; Cawvdes ricxvis Caweris aTobiTi sistemis
arss; daukavSiros zogierTi sididis sazomi erTeulebi Tvlis aTobiT sistemas. moswavlem
SeZlos miRebuli codnisa da saTanado unarebis aqtiurad gamoyeneba praqtikuli saxis
amocanebis gadawyvetaSi.
aucilebeli wina codna.
didi ricxvebis wakiTxva da Cawera.
ricxvis Cawera gaSlili formiT
ricxvis Cawerisas Tanrigebis klasebad dayofa
kavSiri sigrZis sazom erTeulebs Soris
drois sazomi erTeulebi, kavSiri maT Soris.
aqtivobis aRwera
moswavleebs dafaze davuweroT ramdenime ricxvi, romelTa CanawerSi erTi da igive
cifrebia gamoyenebuli. magaliTad, 111, 2222.
moswavleebma TiToeuli ricxvisTvis unda daasaxelon da Caweron sxvadasxva poziciaSi
dawerili erTi da imave cifris mniSvnelobebi, Semdeg ki _ Seadaron es mniSvnelobebi.
magaliTad,
2 2 2 2
2000 + 200 + 20 + 2
anu
2 2 2 2
20010 + 2010 + 210 + 2
anu
2 2 2 2
ramdenjer metia yoveli momdevno (ufro maRali) Tanrigis cifris mniSvneloba? (10jer).
ramdennair cifrs viyenebT xolme ricxvebis Cawerisas? (10-s)
swored amitom, ricxvebis am wesiT Cawerisas vRebulobT naturaluri ricxvis aTobiT
Canawers da iqmneba naturaluri ricxvTa aTobiTi sistema. radgan am wesiT ricxvis Cawerisas
yoveli cifris mniSvneloba CanawerSi cifris adgilzea (poziciazea) damokidebuli, amitom
ricxvTa aTobiT sistemas uwodes poziciuri. Tu maRalia klasis akademiuri done, SeiZleba am
etapzeve arsebiTad gaaRrmavoT moswavleTa warmodgenebi poziciur sistemebze; magaliTad,
erToblivad aRweroT Zalze mokled (aTobiTis msgavsad) xuTobiTi sistema da dasvaT
amocana:
ra ricxvs warmoadgens 2222 Canaweri xuTobiT sistemaSi?
2 2 2 2
2555 + 255 + 25 + 2
xuTobiT sistemaSi 2222 warmoadgens 312-s (2555+255+25+2=312) aTobiT sistemaSi. vfiq
robT, am etapze es magaliTic ikmarebs.
amis Semdeg moswavleebs davyofT jgufebad da maT vTavazobT saxelmZRvaneloSi oTxi
cxrilis Sevsebas (I, II, III da IV). isini akvirdebian, aRweren _ masis da sigrZis sazomi
erTeulebis `gamsxvilebisas~ naklebi erTeuli mravldeba 10-ze an 10-is ufro maRal xarisxze.
magaliTad, 1 dm=101 sm, 1 m =101 dm, 1 km=1010101 m.
drois sazomi erTeulebis gamsxvilebisas es kanonzomiereba irRveva _ kavSirebi aTobiT
sistemas ar efuZneba.
amis Semdeg jgufebs vTavazobT baraTebze daweril winadadebebs:
27
5437 mm=5 m 4 dm 3 sm da 7 mm
62135 mm=6 km 2m 1dm 3 sm da 5 mm
7285 wm=7 dRe-Rame 2 sTY 8 wT da 5 wm
627 kg=6 tona 2 cent da 7 kg.
da vTavazobT swori tolobebis amocnobas.
jgufebi pasuxebs waradgenen da Seecdebian Tavisi varaudis dasabuTebas, warmoadgenen
mcdari winadadebebis Sesworebul variantebs.
Semdeg SeiZleba kvlav davubrundeT aTobiT sistemas. magaliTad, ricxvis 111 yoveli
1-iani sxvadasxva mniSvnelobisaa, Tu ar iqneba es Canaweri poziciuri, maSin yoveli 1-iani,
mosalodnelia 1-s aRniSnavdes da 111 simbolo 3-s warmoadgendes. ricxvebis Caweris aseT wess
iyenebs `romauli sistema~, romelSic simbolo 1 aRniSnavs 1-s, V _ xuTs, X _ aTs.
SevTavazoT jgufebs romauli sistemiT Caweron ricxvebi 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12.
warmoadginon pasuxebi cxrilis saxiT. moswavleebi Taviseburad ganaTavseben am simboloebs.
magaliTad, 9-is qveS SeiZleba miaweron VIIII, ricxvebis Caweris yoveli mcdeloba unda
waxalisdes maswavleblis mxridan. Tumca, moswavleebs 12-ve ricxvis Canawerebi Tqven unda
gaacnoT. iqneb dasvaT kidec SekiTxva: romauli sistemiT ricxvTa warmodgena savaraudod ra
princips efuZneba? amis Semdeg jgufebi ecnobian saxelmZRvanelos me-3 punqtSi warmodgenil
cxrils. msjelobis sagani unda gaxdes 4-isa da 6-is Canawerebi, movisminoT moswavleTa
varaudebi _ ratom aqvs 5-is Sesabamis V simbolos erT SemTxvevaSi simbolo I marcxnidan
miwerili, meore SemTxvevaSi marjvnidan? mosalodnelia, moswavleebi daaskvnian, rom
marjvnidan miwerili I emateba 5-s, marcxnidan miwerili _ akldeba. am mosazrebas gaamyarebs
9-isa da 11-is. Canawerebi, anu romauli sistema aris ricxvebis Caweris arapoziciuri sistema.
magram, aqac gvxvdeba poziciuri sistemis elementebi _ marjvnidan miwerili naklebi
erTeulebis aRmniSvneli simbolos SemTxvevaSi gviwevs mimateba, marcxnidan miwerili _
gamoklebaze miuTiTebs.
SeiZleba amave muSaobisas (Tu dro dagvrCeba) SevTavazoT jgufebs poziciur sistemasTan
dakavSirebuli amocanebis amoxsna rubrikidan `moisazre~.
aqtivobis Sefaseba
am jgufuri muSaobis Semdeg moswavle gaiazrebs ricxvis Caweris wesebis arss _ poziciuri,
arapoziciuri (kerZod, romauli), aTobiTi; uCndeba momavalSi ricxvebis araaTobiTi
Canawerebis Seswavlis; arapoziciuri sistemebis gacnobis interesebi. SeiZleba (Tumca, es ar
aris aucilebeli) kidev gaaRrmavoT ganxilva: miuTiToT kompiuterul sistemebSi orobiTi
sistemis gamorCeuli rolis Sesaxeb, dasvaT SekiTxva: ramdeni cifri gamoiyeneba orobiT
sistemaSi, rogor Caiwereba 23 (aTobiTi Canaweri) orobiTSi? (10111). ifiqron saxlSi da Semdeg
gakveTilze gaagrZelonN saubari amis Sesaxeb.
28
da
meba ricxvis Canaweri Tvlis aTobiT sistemaSi am terminis mniSvnelobaSi moswavleebi para
grafis bolos gaTvaliswinebuli jgufuri muSaobisas gaerkvevian. aqvea araaTobiTi sistemis
pirveli nimuSi (arasrulad warmodgenili).
29
moisazre
vebis gaxsenebac ikmarebs: 100 da 999. samniSna ricxvebis odenobaa 99999=900; amdeni samniSna
ricxvis Casawerad saWiroa 9003=2700 cifri,
4 milioni aTasze 1000-jer metia, miliardi milionze 1000-jer metia, trilioni mil
iardze 1000-jer metia. am kanonzomierebas arRvevs `aTi miliardi~.
30
damoukidebeli wera #1
Tema:
naturaluri ricxvebis wakiTxvisa da Caweris wesebi;
milionze meti ricxvebi.
1. dawereT mocemul ricxvSi xazgasmuli cifris mniSvneloba: 587641.
1) 7641
2) 7
3) 7000
4) 700000.
2. CawereT mocemuli ricxvi gaSlili formiT: 406080331.
1) 40+60+80+331
2) 400000000+6000000+80000+300+30+1
3) 400000000+60000000+30000000+300000+1
4) 400000+60000+8000+300+30+1.
3. warmoadgineT as xuTi miliard 7 milion asi aTas ocdaerTis aTobiTi Canaweri.
1) 105700100021
2) 1050710021
3) 105007100021
4) 105710021.
4. warmoadgineT ricxvis mokle sityvieri Canaweri: 260425310.
1) 260 miliard 425 aTas 310
2) 2 miliard 60 milion 425 aTas 310
3) 26 miliard 42 milion 5 aTas 310
4) 260 milion 425 aTas 310.
31
5. Tu eqvsniSna ricxvSi wavSliT asi aTaseulis Tanrigis cifrs _ 3-s, maSin es ricxvi
Semcirdeba
1) 300000-iT
2) 3-iT
3) 3-jer
4) 30000-iT.
6. rvaniSna ricxvSi Secvales erTi cifri da es ricxvi 40 aTasiT gaizarda. Secvlili
cifri
1) aTeulis Tanrigisaa
2) aTaseulis Tanrigisaa
3) aTi aTaseulis Tanrigisaa
4) asi aTaseulis Tanrigisaa.
7. mocemulia ricxvi 9068347. misi romeli cifrebi unda wavSaloT, rom miviRoT:
a) umciresi SesaZlebeli oTxniSna ricxvi;
b) udidesi SesaZlebeli xuTniSna ricxvi?
8. mocemulia cifrebi: 0, 1, 2, 4, 9. SeiZleba TuU ara am xuTive cifris gamoyenebiT CaweroT
xuTniSna ricxvi, romlis aTaseulebis klasis cifrTa jami 2-iT aRemateba erTeulebis klasis
cifrebis jams? dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi warmoadgineT yvela SesaZlebeli ricxvi.
Sefasebis sarekomendacio sqema.
testuri tipis (daxurulboloiani) amocanebidan TiToeulSi swori pasuxis miTiTeba
Sefasdes 1 quliT, arasworis _ 0 quliT.
me-7 amocana _ 2; 1 an 0 quliT _ a-punqti 1 quliT da b-punqti 1 quliT.
me-8 amocanis amoxsnac 2; 1 an 0 quliT Sefasdes _ erTi mainc SesaZlebeli ricxvis
warmodgenisTvis 1 qula, eqvsive SesaZlebeli ricxvis warmodgenisTvis kidev 1 qula.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad.
32
savarjiSoSi, Tu II ricxvi iwyeba 9-ze naklebi cifriT, maSin cxadia, I metia II-ze, Tu meore
ricxvi iwyeba 9-iT, maSin momdevno _ aTaseulis Tanrigis SedarebiT kvlav vRebulobT: I
metia II-ze, e. i. nebismier SemTxvevaSi I ricxvi metia II-ze. analogiurad, d) savarjiSoSi II
ricxvi daiwyeba 1-iT, Tu 1-ze meti ricxviT, mainc II ricxvi metia I-ze.
14 amocanaSi meore ricxvis erTeulis cifria 0, aTeulis cifri nulze metia. amitom
es ricxvi metia pirvel ricxvze.
15 amocanaSi imsjeleT ninikos Secdomebze. mogiwevT sigrZis, masis, dros erTeuleb
is da maT Soris kavSirebis gaxseneba. miaqcieT yuradReba: b) punqtSi zogierTi moswavle
Seecdeba 1000 wm gadaiyvanos saaTebSi, es ufro rTuli gzaa, magram sworia da waxalisebas
imsaxurebs.
amocanis amoxsnisas SeiZleba moswavlem gamoTvalos 355+50 gamosaxulebis mniS
20
vneloba da Seadaros 2 lars, anu 200 TeTrs. SeiZleba ase imsjelos: 4 cali 50-TeTriani
33
Seadgens 2 lars. 1 cali 50-TeTriani mWirdeba nayinisTvis, 3 cal 55 TeTrian purs 3 cali
50 TeTriani ar eyofa.
or avtobusSi 72 adgilidan 23+18=41 adgili ukve dakavebulia da darCenilia
21
7241=31 adgili, es adgilebi yofnis ninikos klasis moswavleebs, mSobels da damrigebels,
maTi odenoba zustad 31-ia, (29+1+1). msjeloba SeiZleba asec warimarTos: I avtobusSi aris
3623=13 Tavisufali adgili, II-Si _ 3618=18. sul _ 13+18=31 (adgili).
moisazre
fria _ 3. aTeulis Tanrigi moswavlem SeiZleba sinjvis meTodiT daadginos. pasuxi: 123.
2 999 981-ze meti eqvsniSna ricxvis aseulis an ufro maRali Tanrigis cifri ar Sei
Zleba meti iyos mocemuli ricxvis Sesabamisi Tanrigis cifrze. erTeulis Tanrigis cifri,
pirobiT, 1-ia. darCa aTeulis Tanrigi, romelic unda iyos 9-is toli. pasuxi: 999 991.
3 xelis CamorTmevaTa odenobis dasaTvlelad ninikos kargi gza aurCevia, Tumca yoveli
xelis CamorTmeva orjeraa daTvlili _ mis mier CamoTvlil wyvilebSi erTnairi cifrebiT
Cawerili ricxvebi erTi da imave wyvilis xelis CamorTmevas aRniSnavs (magaliTad, 36 da 63
_ orive warmoadgens, me-3 da me-6 megobris xelis CamorTmevas). amitom cxrilis elementebis
odenoba _ 72 unda gaiyos 2-ze. pasuxi: 36.
SeiZleba moswavleTa msjeloba warvmarToT damxmare kiTxvebiT.
ramden megobars CamoarTva xeli TiToeulma? (8-s).
89=72
ramdenjer davTvaleT TiTo xelis CamorTmeva? (2-jer. magaliTad me-6 da me-3 megobars
Soris xelis CamorTmeva orjer davTvaleT).
ramdeni xelis CamorTmeva Sedga? (72:2=36).
orive SemTxvevaSi gadaTvlis erTsa da imave princips viyenebT, Tumca II gzam cxrilis
Sedgenas agvarida.
am amocanis amoxsna xisebri diagramiTac SeiZleba warmovadginoT:
1
23456789
2
13456789
3
12456789
. . .
cifrebis yoveli wyvili (megobrebis nomrebi) orjeraa SeerTebuli wiboTi. sul 72 wyvi
lia, yoveli maTgani orjer dasaxelda.
me-3 amocanis ramdenime gziT amoxsnis Semdeg me-4 da me-5 amocanebis yovel SemTxvevas
moswavleebi swrafad upasuxeben. Tu megobrebis odenoba 6-ia, xelis CamorTmevaTa odenoba
iqneba (65):2=15;
roca megobrebis odenoba 7-ia _ (76):2=21;
roca megobrebis odenoba aris 8 _ (87):2=28.
5 (109):2=45.
am amocanebis seria daexmareba moswavleebs SemdgomSi ufro rTuli kombinatoruli amo
canebis amoxsnisas gamravlebis wesis gamoyenebaSi.
wignSi warmodgenili esa Tu is amocana klass SeTavazeT xolme mxolod mas Semdeg, roca
miiCnevT, rom is Tqven mier Sedgenili gakveTilis gegmis organuli nawilia, gaqvT misi
ganxilvisTvis saWiro dro da es ganxilva iqneba warmatebuli. erovnuli saswavlo gegmis
34
4. amocanebis amoxsna
mizani. amocanebis amoxsnisas amocanis Sinaarsis gagebis, amoxsnis strategiis gansazRvr
is da ganxorcielebis, Sesasrulebeli samuSaos Sedegis Semowmebisa da gaanalizebis unaris
ganviTareba.
paragrafSi aRwerilia amocanis amoxsnis etapebi _ 4 etapi. yoveli maTgani
gasagebi
gaxdeba moswavlisTvis konkretuli amocanebis amoxsnisas. amocanebis amoxsnis dawyebamde
SeiZleba gavixsenoT:
ra moqmedebas vasrulebT saerTo odenobis sapovnelad? (Sekrebas).
sasurvelia moswavleebma Tavad moifiqron Sesabamisi situaciebi. magaliTad, diliT am
ovxseni 6 amocana, saRamos _ 5. sul ramdeni amocana amovxseni?
dedam momca 15 lari, mamam _ 28 lari. ramdeni lari momces mSoblebma?
ra moqmedebiT SeiZleba SevcvaloT Sekreba, roca toli Sesakrebebi gvaqvs? (gamrav
lebiT).
magaliTad, maswavlebelma klasis 20 moswavlidan TiToeuls 3 rveuli moatanina. ramdeni
rveuli Segrovda klasSi?
3+3+...+3=203=60.
20-jer
ra moqmedebas viyenebT nivTebis tolad gadanawilebisas? (gayofas).
magaliTad, 48 wigns 3 Taroze tolad vanawilebT. TiTo Taroze unda davdoT 48:3=16
wigni.
20 kanfets 4 megobari Tanabrad inawilebs. TiTos Sexvdeba 20:4=5 kanfeti.
ra moqmedebas vasrulebT ricxvebis Sedarebisas? (gamoklebas)
magaliTad, ramdeni wliT ufrosia 51 wlis marika 23 wlis rusudanze?
am kiTxvebiT gavixsenebT im SemTxvevebs, roca oTxive moqmedebidan ama TuU im moqmedebas
virCevT. moswavleTa mier SemoTavazebuli yoveli amocana unda iqnes ganxiluli, maT Soris
sainteresoTa avtorebi _ waxalisebuli.
# 7
35
13 cxadia, sqemaze (romelic rveulSi unda gakeTdes) unda miuTiTon qalaqebs Soris
280 km
3 . 15 km
14 yuTebSi 350 wignia. TiToeul yuTSi wignebis odenobis dasadgenad saWiroa vicodeT
yuTebis odenoba (magaliTad, 10), amasTanave yuTebSi wignebis Tanabari odenoba unda iyos.
msgavsi amocanebis mofiqrebiT moswavleebs unviTardebaT SemoqmedebiTi azrovnebis un
ari, uCndebaT motivacia amoxsnan megobris mier mofiqrebuli amocana; Seadaron, gaanali
zon es amocanebi; unviTardebaT oponirebis unari. magaliTad, kritikulad unda ganixilon
amocana, romelSic avtomobilis siCqare aRmoCnda 2 km/sT, an 500 km/sT, an qalaqebs Soris
manili 20 000 km miiRes da a. S.
saSinao
2 sT-Si 35 km; 105 aris 35-ze 3-jer meti, e. i. droc 3-jer meti daixarjeba _ 6 sT.
nucas zedmeti 8 lari Tanabrad unda ganawildes: 4 lari ubrundeba nucas, 4 lari
_ paatas.
3
nikam daxarja 10, darCa _ 7, hqonda _ 17. Tornikesac hqonda 17. daixarja 17+10=27.
amocana momdevno gakveTilze gansjis sagani unda gaxdes: orive sacavSi darCa
17
12+24=36kg Warxali.
orive sacavidan erTad 100(12+24)=64 kg Warxali gautaniaT.
ramdeni gautaniaT TiToeulidan _ amis gageba SeuZlebelia damatebiTi pirobis gareSe.
gavaanalizoT TiToeuli moswavlis mier damatebuli piroba. magaliTad, SeiZleba daematos,
rom
Tavdapirvelad orive sacavSi toli odenobis Warxali iyo (TiToSi 50 kg, I-dan gauta
niaT 5012=38 kg, meoredan _ 5024=26 kg).
18 natam gacura 850=400 m, gasacuri darCa 1000400=600 metri. 600 metris gasacurad
natam auzi 600:50=12-jer unda gadacuros.
36
moisazre
0
0
1
0
IV Tanrigi
0 1
0 1 0 1
an
1
0
0
0
1
0
1
0
1
1
16 varianti
37
sakontrolo wera #1
Tema:
1) mxolod 5
3) nebismieri cifri
2) mxolod 9
4) nulisgan gansxvavebuli nebismieri cifri.
38
8. puris qarxanam sam maRazias Tanabari odenobis puri miawoda. pirvelma maRaziam gayida
56 cali puri, meorem _ mxolod 14 _ zustad imdeni, rac darCa gasayidi pirvel maRazias;
mesame maRaziam gayida imdenive puri, rac pirvelma da meorem erTad. ramdeni puri darCa
gasayidi samive maRazias?
SeniSvna: warmodgenilia sakontrolo weris savaraudo varianti. sasurvelia misi
gamoyenebiT Sedges odnav gansxvavebuli ramdenime bileTi, gamravldes da daurigdes
moswavleebs Sesasruleblad.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad:
7. 602+35=155 (km)
8. amocanis piroba SeiZleba sqemiT warmovadginoT:
II
I
gaiyida
56
darCa
14
gaiyida
14
III
darCa
56
gaiyida
56+14
darCa
0
39
19 a) 3 6 milionisa da 19
ionze), 4
6 milioni + 19
b) 4 7 milionisa da 29
ki 696 milions ar aRemateba.
milioni >4
5 milionze.
6 milioni
jgufuri
40
I SesakrebSi aseulis Tanrigis cifri Seamcires 2-iT, anu jami Semcirda 200-iT; II
Sesakrebis SecvliT jami Semcirda 3-iT; III Sesakrebis SecvliT jami gadidda 100-iT, sab
olood miiRes mocemuli ricxvebis jamze 103-iT naklebi ricxvi, e. i. mocemuli ricxvebis
jamia 12083+103=12186.
41
42
amocana
pasuxi
TamaSi
`jaWvi~
TamaSis dawyebamde, instruqciis gacnobis Semdeg, jgufebi ecnobian saxelmZRvaneloSi
SemoTavazebul `jaWvs~. rwmundebian, rom yovel baraTze gamosaxuli moqmedebis Sedegi
(gamosaxulebis mniSvneloba magaliTis pasuxi) aris mezobeli baraTis I komponenti.
akvirdebian jaWvis agebis princips. am jaWvis Semowmebisas, axali jaWvis agebisas da
mowinaaRmdegis jaWvis aRdgenisas moswavleebi iwafebian Sekreba-gamoklebaSi, eCvevian
jgufur muSaobas.
moswavleebi, albaT, pirveli 7 baraTis Sedgenisas izruneben mxolod imaze, rom
TiToeulSi moqmedebis Sedegi iyos naturaluri ricxvi da am Svideulis yovel Semdeg
baraTSi I komponenti iyos wina baraTSi miRebuli Sedegis toli, merve baraTiT ki Seikras
es jaWvi. magaliTad, jaWvi SeiZleba ase gamoiyurebodes.
723-303
420+320
523+200
643-120
740-352
388+401
564+79
789-225
43
damoukidebeli wera #2
naturaluri ricxvebis Sekreba. Sekrebis Tvisebebi.
naturaluri ricxvebis gamokleba
Tema.:
1. elenes aqvs 136 lari, kaxas ki _ 122 lari. Tanxebis gasaTanabreblad elenem kaxas
unda gadasces
a) 6 lari
2) 7 lari
3) 14 lari
4) 8 lari.
2. or konodarbazSi adgilebis erTi da igive odenobaa. pirvelSi kinoseansze 170 bileTi
gaiyida, darCa gasayidi _ 65. meoreSi gaiyida 140. ramdeni bileTi darCa gasayidi meore
kinodarbazSi?
1) 135
2) 60
3) 75
4) 95.
3. Tu a, b da c nebismieri ricxvebia, maSin (a+b)+c=a+(b+c) _
1) Sekrebis ganrigebadobis Tvisebaa
2) Sekrebis jufTebadobis Tvisebaa
3) toloba SeiZleba ar Sesruldes
4) toloba mcdaria.
4. gemi 3 saaTSi 20 km-s gadis. es gemi 60 km-s gaivlis
1) 6 saaTSi
2) 7 saaTSi
3) 9 saaTSi
4) 8 saaTSi.
3*1*2*
*8*6*9
**81042
CD=30:5=6 (sm)
C
D
30 sm
AB=6+30=36 (sm)
AB+CD=42 (sm)
moswavleTa codnis done am etapze SesaZleblobas aZlevs moswavleebs airCion amoxsnis
`algebruli gzac~. magaliTad, CD-s sigrZe _ x sm, AB-s sigrZe _ 6x. CD aris AB-ze 30 sm-iT
mokle, anu 6xx=30, 5x=30, x=6, 6x=36, AB+CD=42 sm.
ar aris gamoricxuli sxva gzebic SemogvTavazon moswavleebma. maTi Canafiqris
realizaciisas miRweuli raime sayuradRebo Sualeduri Sedegi SeiZleba 1 quliT Sefasdes.
amoxsnis dasruleba kidev 1 qulas SesZens maT.
44
8.
391423
689619
1081042
Tu am amocanaSi 8 saZiebeli cifridan mxolod oria arasworad dadgenili, vfiqrobT,
dasaSvebia 1 qulis dawera, uares SemTxvevaSi Sefaseba _ 0 qulaa, ukeTes SemTxvevaSi _ 2
qula.
yuradRebiT aris gansaxilveli amoxsnis is variantebi, romlebSiac erTi Secdomis daSveba
iwvevs danarCen cdomilebebs _ faqtobrivad daSvebulia erTi Secdoma. am SemTxvevaSic,
vfiqrobT, SesaZlebelia amoxsna erTi quliT Sefasdes.
amrigad, pirveli eqvsi amocana TiTo quliania, bolo ori amocana or-or quliani, sul
naSromis umaRlesi Sefaseba SeiZleba iyos _ 10.
sasurvelia, rom Sedges damoukidebeli weris amocanebis ramdenime varianti, SedarebiT
rTuli amocanebi SeiZleba yvelas ar SevTavazoT, didi sifrTxilea saWiro aseTi araTanabari
sirTulis davalebaTa Sesrulebis Sefasebisas, gvaxsovdes rom moswavlis codnis obieqtur
Sefasebas aqvs mastimulirebeli efeqti. Tu Sefasebas araobieqturobis, dasjis an
angariSsworebis `elferi dahkravs~, maSin Sefaseba iqceva saswavlo procesis Semakavebel,
arahumanur aqtad.
sasurvelia, rom damoukidebel weras mosdevdes naSromTa ganxilva _ tipuri Secdomebis
analizi, saTanado komentarebi, romlebSic dasaxelebuli iqneba Sedegebis gaumjobesebis
gzebi; Zalze mniSvnelovania moswavleTa mosazrebebi am amocanaTa Sinaarsisa da Sefasebis
kriteriumebis Sesaxeb.
Akomentarebi sasurvelia weriTi formiT axldes TiToeul naSroms. zogjer, roca amas
pedagogi saWirod miiCnevs, dasaSvebia zepiri ganxilvac. yvelaze nayofieri mainc komentarebis
orive formis gamoyenebaa.
es saswavlo weli garkveul siaxleebs gvTavazobs Sefasebis sistemaSi. amitom sasurvelia
kidev erTxel gaecnoT saTanado masalas am wignSi (ix. gverdi 22) es sakiTxebi warmodgenilia
erovnuli saswavlo gegmis mixedviT, masSi Cveni gamocdilebac aris gaTvaliswinebuli.
gaiTvaliswineT Tqvens skolaSi SemuSavebuli zogadi Sefasebis saxelmZRvanelo principebic
da amis safuZvelze miiReT konkretuli gadawyvetilebebi.
+
7. ricxviTi sxivi
mizani. moswavlem SeZlos ricxviT sxivze naturaluri ricxvebis ganlageba, gaiwafos
ricxviT sxivze naturalurkoordinatiani wertilis koordinatis povnaSi da piriqiT,
mocemuli koordinatiT sxivze wertilis mdebareobis gansazRvraSi. gaixsenos gasul wels
aTvisebuli masala, gaaRrmavos is, ganiviTaros saTanado unarebi. amiT moswavle eufleba
analizuri geometriis elementebs, axdens codnis integrirebas, rac mis saganmanaTleblo
procesSi erT-erT umniSvnelovanes process warmoadgens.
mniSvnelovani praqtikuli amocanebas amoxsnisas. ricxviTi sxivis da geometriuli
TvalsaCinoebis gamoyeneba.
paragrafis teqstSi moswavle suraTis mixedviT poulobs wertilebis koordinatebs.
magaliTad, I suraTze A da B wertilebis koordinatebia 6 da 8, AB-s Sua wertilis
koordinatia 7. II suraTze 5-is bijiT svlis Sedegi _ C wertili gamosaxavs 20-s. III suraTze
pirveli monakveTi 1 milionia, E-s koordinatia 3 milioni, G-s koordinatia 5 milioni, B-s
koordinatia 8 milioni.
savarjiSoebiT gviwevs sxvadasxva bijiT svlisas mocemuli ricxvebis Sesabamisi wertilebis
sxivebze ganlagebis dadgena, monakveTis Sua wertilis Sesabamisi ricxvis povna.
45
B(b)
B marjvnivaa.
saSinao davalebis
Zieba, raTa daiTvalos ricxvebi 97-dan 256-mde (CaTvliT). kerZod, man unda Seasrulos
2
gamokleba, magram
savarjiSos gamocdilebiTac SeamCnevs, rom swori pasuxis misaRebad
mas mouwevs 25697+1 gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvla (1-is mimatebis gareSe pasuxidan
gamoiricxeboda erTi ricxvi _ 97).
amrigad, vRebulobT saZiebel odenobas _ 160.
8
9
10
46
sanimuSo gakveTili #2
aqtivoba. ricxviTi sxivi ($7)
aqtivobis mizani:
moswavlem aRmoaCinos da aiTvisos naturalur ricxvTa gamosaxvis axali forma. pirveli
warmodgenebi Seiqmnas ricxviT simravlesa (amjerad naturalur ricxvTa simravlesa) da
sxivis garkveul wertilTa simravles Soris urTierTcalsaxa Sesabamisobaze _ moswavlem
SeZlos mocemuli ricxvis mixedviT ricxviT sxivze Sesabamisi wertilis mdebareobis dadgena,
wertilis gadaadgilebis aRwera, SeZlos ricxviT sxivze aRebuli wertilis mixedviT misi
Sesabamisi ricxvis (koordinatis) dadgena;
SeZlos am axali warmodgenebis gamoyenebiT praqtikuli amocanebis amoxsna.
kvlevis arsenalSi CarTos axali meTodis SesaZleblobebi.
aucilebeli wina codna
naturaluri ricxvebi, moqmedebebi naturalur ricxvebze
ricxvebis damrgvaleba
ricxvebis Sedareba
geometriuli figurebis (wrfe, sxivi, monakveTi) amocnoba, aRwera.
47
1
O
4) planeta marsis masa miaxloebiT 9-jer naklebia dedamiwis masaze. Tu marsis masa
(tonebSi) K wertiliT gamoisaxeba, maSin am ricxviT sxivze sad moniSnavT (TvalzomiT) im D
wertils, romelic dedamiwis masas miaxloebiT warmogvidgens?
O
K(k)
48
49
22
amocanaSi jer namravlebs Caweren jamis saxiT, Semdeg jams _ kvlav namravlis
saxiT, magaliTad,
g) 3b+5b+b=b+b+b+b+b+b+b+b+b=9b
3b
5b
SesaZlebelia, ganrigebadobis Tvisebebze dayrdnobiT, asec vimsjeloT:
3b+5b+b=(3+5+1)b=9b.
msgavsi savarjiSoebi saSinao davalebaSic SexvdebiT ( 15 ).
saSinao davalebis
50
30 sm
C
B
30 sm
30 sm
TamaSi
b) erTis Tvisebas
4. 452+448=4(52+48)=4100=400. gamoyenebulia
a) namravlis gadanacvlebadobis Tviseba
b) jamis gadanacvlebadobis Tviseba
g) namravlis ganrigebadobis Tviseba Sekrebis mimarT
d) nulis Tviseba.
51
5.
a)
b)
d)
8025(2828)=0 gamoyenebulia
sxvaobis gadanacvlebadobis Tviseba
nulis Tviseba
g) erTis Tviseba
namravlis jufTebadobis Tviseba.
a
b
g
*
*
*
*
d
am TamaSis dros moswavleebi kidev erTxel ixseneben moqmedebebis Tvisebebs, iwafebian
maT gamoyenebaSi, amocanebis pasuxebs cxrilis saxiT warmoadgenen _ es erTgvari wvrTnaa
momavali muSaobis warmatebiT Sesasruleblad.
SeiZleba TamaSi gavarTuloT iseTi amocanebiT, romlebSic ori an meti Tvisebis gamoyeneba
mouwevT, magaliTad,
45725=4(5725)=4(2557)=(425)57=5700
gamoyenebulia gamravlebis jufTebadobisa da gadanacvlebadobis Tvisebebi, amasTan
jufTebadobis Tviseba _ orjer;
457+434=457+443=4(57+43)=4100=400.
gamoyenebulia gamravlebis gadanacvlebadobisa da gamravlebis ganrigebadobis Tviseba
Sekrebis mimarT.
sanimuSoO gakveTili #3
aqtivoba. naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi ($8)
aqtivobis mizani:
moswavleebma aRidginon da gaifarTovon codna naturaluri ricxvebis gamravlebis
Sesaxeb, gamravlebis operaciis Sekrebis operaciasTan kavSiris Sesaxeb.
magaliTebis saSualebiT gaixsenon gamravlebis Tvisebebi; moaxdinon maTi zogadi saxiT
formulireba;
gamoimuSavon ariTmetikuli moqmedebebis Sesrulebis dros am Tvisebebis gamoyenebis
unari;
gaiwafon amocanis konteqstis mixedviT mis amosaxsnelad moqmedebaTa mimdevrobis
SerCevisa da am moqmedebebis SesrulebaSi.
gaiRrmavon ganzogadebis unari, zogadi saxis debulebebis Camoyalibebis unari;
ganiviTaron algebrul gamosaxulebebTan operirebis unari.
aucilebeli wina codna.
naturaluri ricxvebis Sekreba
Sekrebis Tvisebebi
erTniSna ricxvebze gamravleba.
aqtivobis aRwera. moswavleebs vTavazobT paragrafis dasawyisSi Omocemul amocanas (5
gundia, TiToSi 6 moswavlea, sul ramdeni moswavlea?). misi amoxsnisas toli Sesakrebebis
Sekrebaa saWiro. am moqmedebas (toli Sesakrebebis jams) vcvliT gamravlebiT.
52
saklaso savarjiSoebidan
4 , 12 , 13 , 14 ,
15 ,
1 ,
unda gamaxvildes im faqtze, rom ori ricxvis namravli 0-ia maSin da mxolod maSin, roca
am Tanamamravlebidan erTi mainc nulia, am Tvisebis ilustracia magaliTebiT movaxdinoT:
07=0, 00=0, 70=0, 750.
jufTebadobisa da ganrigebadobis Tvisebebis gasaxseneblad SeiZleba dafa gavyoT orad
da paralelurad ori moswavlis dafasTan muSaobiT, mTeli klasis aqtiurobiT, amovxsnaT
magaliTebi, CavweroT formulebi:
(53)7=
5(37)=
(212)5=
2(125)=
formula (ab)c=a(bc)
53+57=
5(3+7)=
10(2+9)=
102+109=
formula a(b+c)=ab+ac
53
sakontrolo wera #2
Tema:
1.
ricxviTi sxivi
naturaluri ricxvebis gamravleba. gamravlebis Tvisebebi
A(12)
B(k)
M(45)
3) 5
4) 36.
P
A(50000)
1) O da A
B(100000)
C(150000)
2) A da B
D(200000)
3) B da C
4) C da D.
G
+90
1) 90
2) 120
3) 180
4) 150.
4) 0.
+53
A(m)
C(p)
E(215)
D(t)
B(n)
-48
54
-36
+21
8. ipoveT x, y, z da k ricxvebi:
a) 7(x5)=0;
b) y(91)=8;
g) z4530=453016;
d) 81652(3+k)=816520.
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad
7.
8.
t+21=215, t=21521=194;
n+53=t, n+53=194, n=19453=141;
p=t36, p=19436, p=158;
m=p48, m=15848=110.
Sefasebis sqema.
testuri tipis amocanebi _ TiToeuli swori amoxsna Sefasdes 1 quliT.
me-7 da me-8 amocanebidan TiToeuli Sefasdes maqsimum 2 quliT _ TiToeuli cvladis
povna 0,5 quliT.
naSromTa gasworebisas gamoiyeneT 22-e gverdze warmodgenili komentarebi.
55
klasSi
13 g) 3611=36(10+1)=360+36=396.
16 a) 41234020, an 41234023, an 41234120. samive es miaxloeba naklebobiTaa. amocanis
pirobis gaTvaliswinebiT SeiZleba gamravleba Sesruldes aseTi miaxloebiT
41234025=1000.
17 19282030=600, metobiT.
18 Tanamamravlebi: 185 da 14 davamrgvaloT umaRles Tanrigebamde, miviRebT:
19
3862840030=12 000 metobiT. e. i. 4 kviraSi/28 dReSi navi gaivlis 12 000 km-ze naklebs.
56
erTniSna ricxvze unda gavamravloT 3, rom miviRoT 3 an 3-iT daboloebuli ricxvi? _ 1-ze).
meore etapze amoicnoben I Tanamamravls, is 483-ia. Semdeg aRadgenen danarCen cifrebs.
b) ra ricxvze unda gavamravloT 8, rom, miviRoT 0 an 0-iT daboloebuli ricxvi? _ 0-ze
an 5-ze. 0 ar gamodgeba. masze gamravlebiT oTxniSna ricxvi ar miiReba, darCa _ 5. es cifri
aris II Tanamamravlis erTeulis cifri.
ra ricxvze unda gavamravloT 8, rom miviRoT 4-iT daboloebuli ricxvi? _ 3-ze an 8-ze.
8 ar gamodgeba, radgan 3188 ar aris samniSna ricxvi, e. i. II Tanamamravlis aTeulis cifria 3.
danarCeni cifrebis aRdgena qveSmiweriT gamravlebis wesiT moxdeba, miviRebT: 31835=11 130.
26 maklebia a, saklebi _ 5a, sxvaoba _ 5aa=4a. 4a metia a-ze 4-jer. pirobiT, a=720;
saklebia 5720=3600, sxvaoba _ 4720=2880.
27 maklebia a, saklebi _ 6a, sxvaoba _ 6aa=5a. sxvaoba 5-jer metia maklebze. sxvaoba
tolia 5324=1620-is.
saSinao davalebis 23 savarjiSoSi:
a) oTxniSna ricxvis 9-ze gamrvlebiT miiRes kvlav oTxniSna
ricxvi. amitom, I
Tanamamravlis aTaseulis Tanrigis cifria 1. ra ricxvze unda gavamravloT 9, rom miviRoT
7-ze daboloebuli ricxvi? _ 3-ze. amrigad, I Tanamamravlis erTeulis Tanrigis cifri 3-ia,
aTeulis cifri 0 unda iyos. miviReT: 1 1 0 3
9
9 9 2 7
b) mocemuli samniSna ricxvi 1-ze unda gamravldes, rom kvlav samniSna ricxvi miviRoT.
e. i. II Tanamamravlis erTeulis Tanrigis cifri 1-ia, I Tanamamravlis erTeulis cifri _ 5.
II Tanamamravlis aTeulis cifri luwia da am luwi ricxvis 6-ze gamravlebiT miiReba 2-iT
dawyebuli orniSna ricxvi. es ricxvia 4. miviReT, rom II Tanamamravli 41-ia, I Tanamamravli
_ 625. pasuxi: 62541=25625.
moisazre
2
4
2 8
2 8
SeiZleba gamoiyenoT sinjvis meTodi, romlis drosac unda ganixiloT c-s mxolod oTxi
mniSvneloba 1; 2; 4; 8 (ixileT wina amocana).
sxvaoba 1400-ia, maklebi 2-jer naklebia _ 700, saklebi 3-jer metia maklebze _ 2 100.
57
5 II ricxvi iyos x, I ricxvi _ 5x, II ricxvi 3-jer naklebia x+5x=6x-ze. e. i. III ricxvia 2x.
II ricxvi 2-jer naklebia III-ze.
I _ 3x
4x
II _ x
III _ 2x
III metia II-ze 2-jer.
6439=3215+2572=5787.
gamravleba ase dasruldeba:
643
945
3215
2572
5787
607635
9 yuradRebas vaqcevT termins `erTi mainc wiTeli vaSli~ (adre gvqonda `erTi mainc
sanimuSoO gakveTili #4
aqtivoba. gamravlebis Sedegis Sefaseba ($9, I punqti).
aqtivobis mizani. mocemuli ricxviTi gamosaxulebis daxasiaTebisas mniSvnelobis
Sromatevadi, araaucilebeli gamoTvlebis Tavidan acilebis mizniT moswavlem SeZlos
moqmedebis komponentebis damrgvaleba da Semdeg maTze moqmedebebis swrafad Sesruleba;
amasTanave, man unda SeZlos, amocanis pirobidan gamomdinare, dagegmos ganxilvis gza, SearCios
damrgvalebis wesi _ metobiT daamrgvalos, Tu naklebobiT; gaiwafos gamravlebis Sedegis
SefasebaSi.
aucilebeli wina codna.
0-ebze daboloebuli ricxvebis gamravleba
erTniSna ricxvze gamravleba
58
ricxvebis damrgvaleba
amocanis konteqstis mixedviT moqmedebebis Tanamimdevrobis SerCeva.
aqtivobis aRwera. Temis Seswavlas viwyebT amocanis ($9-is I punqti, I amocana) dasmiT,
sadac moswavles mouwevs amocanis amoxsnisTvis saWiro moqmedebis Sedegis 626 000-Tan
Sedareba. es Sedareba SesaZlebelia dawvrilebiTi gamoTvlebis gareSe _ swrafi angariSiT
moxerxdes. moswavleebi amocanis gadasawyvetad saWiro moqmedebas weren dafaze 26 70018 da
Semdeg TiToeuli Tanamamravlis umaRles Tanrigamde metobiT damrgvalebiT miRebul ricxvs
(600 000-s) adareben 626 000-s. cxadia, kompania am davalebas ver Seasrulebs.
dafaze davtovoT Sefaseba: 26 70018<600 000.
axla SeiZleba SevTavazoT igive amocana Secvlili monacemebiT: kompanias dReSi SeuZlia
32 300 litris gamoSveba; SeZlebs Tu ara es kompania 22 dReSi 600 000 litris gamoSvebas?
moswavleebi imave meTodiT Tu isargebleben, miiReben, rom 32 3002230 00020=600 000.
imsjelon, ra igulisxmeba miRebul miaxloebiT pasuxSi _ kompanias zustad 600 000 lit
ris damzadeba SeuZlia, metis, Tu naklebis? erToblivi gansjiT miviRebT 32 30022>600 000.
pasuxia _ kompania am davalebis Sesrulebas SeZlebs.
am ori amocanidan unda gamoitanon daskvnebi: I SemTxvevaSi Tanamamravlebi metobiT
damrgvalda Tu naklebobiT?
sasurvelia moswavleebma orive SemTxveva sityvierad aRweron. magaliTad, I SemTxvevaSi
kompania amzadebs 600 000 litrze naklebs, II SemTxvevaSi 600 000 litrze mets.
am ori amocanis Semdeg SeiZleba gavagrZeloT I punqtSi SemoTavazebuli amocanebidan
meore _ fexburTis matCze mayurebelTa odenobebze.
am amocanebis ganxilvis Semdeg moswavlem unda SeZlos 3 SemTxvevis gamoyofa:
a) erT-erTi Tanamamravli damrgvalebulia metobiT _ miaxloebiTi Sedegi miRebulia
metobiT, anu miaxloebiTi Sedegi metia zustze.
b) erT-erTi Tanamamravli damrgvalebulia naklebobiT _ miaxloebiTi Sedegi miRebulia
naklebobiT, anu miaxloebiTi Sedegi naklebia zustze.
g) Tanamamravlebidan zogi metobiTaa damrgvalebuli, zogi naklebobiT, am dros
gamravlebis Sedegis Sefasebas Semdgomi dazusteba esaWiroeba.
gamravlebis Sedegis Sefasebasa da mis mravalmxriv gamoyenebaSi gawafvisTvis SeiZleba
amoixsnas saklaso savarjiSoebidan
1 - 12 , 14 , 17 , 18 , 19 , 20 , 24 savarjiSoebi.
12 ,
14 ,
15 ,
16 ,
18 .
59
Sesrulebis Semdeg
60
6
da
savarjiSoSi moswavleebs vTavazobT
Tavad moifiqron bade da miuTiTon obieqtebis koordinatebi.
am savarjiSoebis Sesrulebisas isini ukve gawafulni arian
koordinatebiT obieqtis mdebareobis gansazRvraSi. saklaso
oTaxi
SeiZleba Teatris darbaziviT dafaron badiT: anu
jer miuTiTon rigi, Semdeg adgili. magaliTad, Teonas
koordinatebia rigi 3, adgili 4.
rigi
adgili
61
sanimuSoO gakveTili #5
aqtivoba. sakoordinato bade ($10)
aqtivobis mizani. moswavle daeuflos sakoordinato badeze obieqtis mdebareobis
gansazRvras koordinatebiT; daeuflos badeze gadaadgilebis aRweras koordinatebiT;
gamoiyenos miRebuli codna momijnave disciplinebSi (magaliTad, geografia). am aqtivobiT
safuZveli eyreba koordinatTa sistemis gaazrebasa da mis aqtiur gamoyenebas.
aucilebeli wina codna.
sakoordinato sxivze wertilis mdebareobis da misi gadaadgilebis aRwera koordinatebis
saSualebiT.
ariTmetikuli moqmedebebi naturalur ricxvebze.
sakoordinato sxivze wertilis gadaadgilebis dakavSireba Sekrebisa da gamoklebis
operaciebTan.
masala:
saxelmZRvanelos $10-is suraTebi.
ori sakoordinato bade yoveli moswavlisTvis.
aqtivobis aRwera.
Temis axsnas paragrafis dasawyisSi mocemuli suraTis ganxilviT viwyebT. erT-erTi
raionis gegma sakoordinato badiTaa dafaruli, koordinatebiT obieqtis mdebareobis
miTiTebaSi moswavleebs daexmarebaT maswavleblis kiTxvebi:
ra obieqtia g svetSi (lokomotivis stadioni, WavWavaZis gamziris nawili, TamaraSvilis
quCis nawili, ipodromis da vakis parkis nawili),
ra obieqtia me-2 striqonSi?
ra obieqtia g svetsa da me-2 striqonSi? _ lokomotivis stadioni, vakis parkis
nawili,
lokomotivis stadionis koordinatebia (g; 2), vakis parkis nawilic (g; 2) kvadratSia
gamosaxuli.
am suraTis saSualebiT moswavleebi gaiwafebian obieqtis koordinatebis dasaxelebaSi da
piriqiT, koordinatebiT obieqtis mignebaSi.
amis Semdeg moswavleebs davavaloT maTTvis darigebul cariel badeebze ganaTavson maT
mier `daarsebuli~ `qalaqebi~, `regionebi~, `saxelmwifoebi~, ganalagon obieqtebi da aRweron
isini koordinatebiT.
isargebleT romelime moswavlis gegmiT, saxelmZRvaneloSi $10-is teqstis bolo suraTiT
da dasviT kiTxvebi:
ra koordinatebis mqone ujrebi unda gaiaros mgzavrma klubidan saavadmyofoSi
misasvlelad?
miuTiTeT sxva traeqtoria imave gadaadgilebisTvis.
mocemuli koordinatebiT aRwereT mgzavris gadaadgileba:
(6; 2) (6; 3) (6; 4) (7; 4) (8; 4). (saavadmyofo _ tba ).
miuTiTeT umoklesi traeqtoria imave gadaadgilebisTvis da sxva.
es savarjiSo moswavleebs saSinao davalebis
62
Ddamoukidebeli wera #3
Tema:
63
skola
zooparki
cirki
5. mocemul sakoor
dinato
badeze
`baRis~
Sesabamisi
kvadratebis
koordinatebia:
a) (a; 2)
2) (b; 4)
3) (d; 3)
4) (g; 2).
stadioni
baRi
auzi
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
64
Sefasebis sqema.
yoveli testidan TiToeulis amoxsna _ 1 qula.
me-7 amocana _ a) _ 0,5 q.
b) _ 0,5 q.
me-8 amocana _ sworad moniSnuli yoveli wertilisTvis da misTvis sworad amowerili
koordinatebisTvis _ 1 qula.
srulyofili pasuxebisTvis _ 3 qula.
naSromTa gasworebisas gamoiyeneba 22-e gverdze warmodgenili rekomendaciebi.
65
2
142857
... 14
142857
5
714285
11
12
18
18
iraklis: 1811=7
zuras: 1812=6
an irakli, zura
7
13
zuras: 137=6.
66
da
12
x Tvis Semdeg simaRle iqneba 40+3x sm; Sesabamisad, Tu x=4, simaRlea 40+34=52 sm.
67
sacalo
germanuli
inglisuri
sabiTumo
x1
x2
3 gaviTvaliswinoT, rom ukanaskneli gverdis nomeri luwi ricxviT gamoisaxeba, anu 312iT, amovardnili gverdebis odenobaa 312212=100, rac 50 furcels Seadgens.
68
Ddamoukidebeli wera #4
ricxviTi da asoiTi gamosaxulebebis Sedgena da gamartiveba;
or sidides Soris damokidebulebis gamosaxvis xerxebi.
Tema:
d) 52+15x.
x5+2
x5+2
g)
x5+2
10
52
10
52
10
73
73
23
32
d)
x5+2
52
10
52
37
37
32
23
6. daCis xelfasi ori Tvis ganmavlobaSi TveSi 540 lari iyo, Semdegi 3 Tvis ganmavlobaSi
ki _ TveSi x lari. gamosaxeT daCis mier am 5 TveSi miRebuli Tanxa cvladiani gamosaxulebiT.
a) 540+x
b) 2540+x
g) 2540+5x
d) 2540+3x.
7. samkuTxedis erTi gverdis sigrZea x sm, meore gverdi pirvelis gaorkecebulze 3 smiT grZelia, xolo mesame 1 sm-iT moklea meoreze.
a) warmoadgineT am samkuTxedis perimetri cvladiani gamosaxulebis saxiT;
b) ipoveT am samkuTxedis perimetri, roca x=5.
8. telefonis gadasaxadi Sedgeba saabonento da wuTobrivi gadasaxadebisgan. vTqvaT,
saabonentoa _ TveSi 7 lari, wuTobrivi _ 1 wuTian saubarSi 2 TeTri.
ra Tanxa unda gadaixados ojaxma zafxulis ganmavlobaSi telefoniT sargeblobaSi, Tu
saubrebis saerTo xangrZlivoba 472 wuTia?
pasuxebi da miTiTebebi amocanebis amosaxsnelad
1
g
2
d
3
a
4
b
5
g
6
d
69
Sefasebis sqema
testuri tipis amocanebi _ TiToeuli swori pasuxi Sefasdes 1 quliT.
me-7 da me-8 amocanebidan TiToeuli SeiZleba Sefasdes maqsimum 2 quliT. es amocanebi
SeiZleba Sefasdes TiTo quliTac (maTSi xarvezebis arsebobisas). magaliTad, me-7 amocanis
mxolod pirveli davalebis Sesrulebisas daiwereba 1 qula.
Sefasebis gamocxadebamde SeecadeT sajarod ganixiloT yvela amocana da daavaloT
moswavleebs Tavad daasaxelon maTi savaraudo Sefasebebi. moswavleTa aseTi aqtivobis
mravalmxriv mniSvnelobaze Cven araerTxel visaubreT analogiuri wesebis mimoxilvisas.
yuradRebiT ganixileT moswavleTa kritikuli mosazrebebic, maTi ganxilvisas moswavlem
unda miiRos obieqturi argumentebi, mowodebuli uaRresad koreqtuli formiT.
12
13
70
240(120+40)=80 (km)
1150137=1013 (km).
14
1135+(1135645)=1625 (km).
gantolebis gamoyenebiT amocanebis amoxsnisas mniSvnelovania xelsayreli
sididisa, romlis mimarTac SeadgenT gantolebas.
SerCeva im
17 x-iT aRvniSnoT alublis wvenis odenoba (kovzebiT). wylis odenoba 4-jer metia, anu
4x-ia, Taflia x. pirobiT, sruli odenoba 18-ia.; amitom x+4x+x=18, 6x=18, x=3 _ saWiroa 3
kovzi wveni.
22
I xerxi:
II xerxi:
an
1 m 50 sm + 50 sm + 25 sm=2m 25 sm.
(x50)25=150, x50=175, x=225 (sm)
x(50+25)=150, x75=150, x=225 (sm).
23
I xerxi: gamoviyenoT `ukusvlis~ meTodi
3516+95+8=31.
II xerxi:
x8+59+16=35, x=31.
amocanebi jgufuri muSaobisTvis
am amocanebze samuSaod moswavleebi SeiZleba dayoT wyvilebad _ es gazrdis maTi
saqmianobis efeqtianobas, Tqven ki kidev erTxel mogecemaT SesaZlebloba daakvirdeT
TiToeuli moswavlis msjelobas, sakuTari poziciis dacvasa, Tu mis mimarT kritikulad
ganwyobil oponentTan dialogis warmarTvis unar-Cvevebis ganviTarebis process, moaxdinoT
reagireba SeniSnul xarvezebze, daxvewoT jgufuri muSaobis formebi.
+10
+10
+100
+100
+100
+1000
+1000
+1000
71
72
73
Sevsebas. muSaobas SeiZleba mivceT Sejibris saxe. jgufis muSaobis Sefasebisas gaiTvaliswineT
samuSaos Sesrulebis dro da xarisxi. magaliTad, yoveli Secdoma TiTo sajarimo quliT
SeafaseT. daakvirdiT jgufebis muSaobis process. savaraudoa, rom garkveuli drois
Semdeg ramdenime striqonis Sevsebis Semdeg, moswavleebi aRar Seasruleben gamravlebas
srulad da yoveli momdevno striqonis Sesavsebad gamoiyeneben wina striqonis monacemebs _
gamoimuSaveben cxrilis Sedgenis strategias.
xarisxis maCvenebeli
bolo cifri
moisazre
74
3 orniSna ricxvebSi cifri 0 gvxvdeba mxolod erTeulebis TanrigSi 9-jer (10, 20, ...,
90) da ricxv 100-Si 2-jer. sul 11-jer.
cifri 1 erTeulebis TanrigSi gvxvdeba 10-jer, aTeulebis TanrigSi 10-jer, aseulebis
TanrigSi erTxel, sul 21-jer.
4
aTniSna
ricxvebze
SevasrulebinoT.
2-iT,
6 -is pasuxia: d)
d) 20.
b) 66
g) 222222666
d) 65.
75
1
g
2
a
3
b
4
g
5
g
6
d
x+18
7. 2(x+18+x)=96
x=15 (sm),
x+18=33 (sm)
8. a) 92:3+(106)35=81:3+435=27+320=347
b) (8272)10:(52+25)=(6449)10:(25+25)=1510:50=150:50=3.
Sefasebis sqema
me-7 amocanis Sefasebisas, Tu sworadaa Sedgenili gantoleba, vwerT 1 qulas, gantolebis
sworad amoxsnis SemTxvevaSi kidev erT qulas.
me-8 amocanis TiToeuli davalebis umaRles Sefasebad SeiZleba miiCnioT 1 qula.
SeiZleba Sefasebis ufro moqnili sistemac airCioT. Tu moswavle avlens xarisxis codnas,
magram daudevrobis gamo ver iRebs swor pasuxebs, SeiZleba es amoxsna SeafasoT 1 quliT.
Tumca aqve saTanado komentari daurToT Tqvens gadawyvetilebas da mouwodoT moswavles
izrunos xarvezebis gamosasworeblad. moismineT Tavad moswavlis komentarebic _ daSvebuli
Secdomebis mizezebis axsna.
76
swori pasuxebis
odenoba
araswori
pasuxebis odenoba
qulebis odenoba
15
150 _ metia
12
1209=111 _ metia
10
10015=85 _ metia
9018=72 _ tolia
klasSi
I gza. TuU monawileebs gadavnomravT, miviRebT wyvilebs (1,2; 1,3; 1,4; 1,5; 1,6; 1,7;
2,3; 2,4; 2,5; 2,6; 3,4; 3,5; 3,6; 4,5; 4,6; 5,6) _ 15 partia.
II gza. TiToeuli monawile TamaSobs 5 partias _ 56.
magram aseTi daTvlisas yoveli partia orjer viangariSeT, amitom partiaTa odenobaa
56:2=15.
34=12.
cisferi
wiTeli
12
18
SeuZlebelia
pasuxi: 6.
77
12
erT jibeSi SeiZleba CavidoT sami monetidan erTi romelime (3 varianti), sami
monetidan ori romelime (3 varianti), samive moneta (1 varianti), an arc erTi (1 varianti).
sul 3+3+1+1=8 varianti.
pedagogebs SevaxsenebT amoxsnis kidev erT xerxs: erT-erT (SerCeul) jibeSi 5-TeTrians
an CavidebT, an ara (gvaqvs 2 SemTxveva). TiToeuli SemTxvevaSi 10-TeTrians an CavidebT amave
jibeSi an ara (sul 4 SemTxveva). am oTxi SemTxvevisas mesame monetasac an CavidebT an ara
(sul 8 SemTxveva).
13
90:32=60.
SeiZleba saZiebeli ricxvebi xiTa da 2x-iT aRvniSnoT, miviRebT x+2x=90, saidanac x=30.
pasuxi: 30 da 60.
gantolebis SedgeniT: AB-s sigrZe aRvniSnoT x-iT, maSin BC=2x, CD=4x. miviRebT gan
tolebas
x+2x+4x=35, saidanac x=5.
pasuxi: BC=10 sm.
saSinao
suraTidan Cans, rom am dros SviliSvili 11 wlisaa. es sqema gantolebis Sedgenis tolfasia.
78
SevniSnoT, rom gantolebis Sedgenis gziT am amocanis amoxsnisas ufro bunebrivi iqneboda
x-iT aRgveniSna saZiebeli ricxvi. maSin miviRebdiT gantolebas: 5(15x)=59x, romlis amoxsna
problemebs Seuqmnida me-5 klaselebs. am mosazrebaTa gaTvaliswinebiT avirCieT zemoT
warmodgenili gza. cxadia, moswavleTaTvis ufro martivi iqneba _
II gza. sinjvis meTodi. SevadginoT wlovanebis cxrili,
bebia
SviliSvili
59
15 ar akmayofilebs
58
14 `-------------------~
57
13 `-------------------~
56
12 `-------------------~
55
11 akmayofilebs
SeiZleba moswavlem pirdapir 55-is mosinjviT daiwyos, radgan bebiis asaki 5-ze unda
iyofodes.
9
cxvari
fexebi
10
10
60
11
62
12
64
cotaa, e. i. cxvrebis
raodenoba unda
gavzardoT.
II varianti
I gakv.
maTematika
istoria
II gakv.
qarTuli
maTematika
III gakv.
istoria
qarTuli
79
11
(87):2=28.
12
13
321.
80