Professional Documents
Culture Documents
Ernst Krenek: Modal Kontrpuan
Ernst Krenek: Modal Kontrpuan
Ernst Krenek
!
!
!
MODAL KONTRPUAN
!
!
!
Klavuz
!
!
!
!
!
!
!
!
eviren:
!
!
!
!
Ouz Usman
!
!
!
!
!
nsz1
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
1
#
Ernst Krenek
!
!
!
!
!
NDEKLER
!
1. Ses Malzemesi
!
!2.
!
!
Melodi
1
2
3. ki Sesli Kontrpuan
A. Aralklar
B. Disonanslarn Kullanm
C. Ritim ve l
10
D. zel Teknikler
10
E. Ezamanl Hareket
12
F. Taklit
14
G. ifte Kontrpuan
17
H. Motet
19
4. Sesli Kontrpuan
Ek
21
26
1. SES MALZEMES
Sz konusu olan mziin daarc, Do majr diziye (piyanonun beyaz tularna) karlk gelen
diyatonik serilerden oluur. Modal kontrpuanda birbirleriyle bir araya getirilecek olan melodiler,
tipik olarak mod ad verilen bu diyatonik serilerin belirli ksmlarnda hareket ederler. Her mod bir
modal dizi tarafndan temsil edilir. Alts otantik alts plagal olmak zere toplam oniki adet mod
vardr. Plagal modlarn isimleri ilgili otantik modlarn ismine "hipo" n eki eklenerek oluturulur.
rnek A
Otantik modlarn ilk notas final2 olarak adlandrlr. Hipo modlar, ilgili otantik modlar ile ayn final
sesine sahiptir.
ng. final; talyancas finalis olan bu ses baz kitaplarda tonik olarak adlandrlr. (Aksi belirtilmedike btn dipnotlar
eviriyi yapan Ouz Usman'a aittir.)
2
#
!
Aadaki alterasyonlarn kullanlmas mmkndr:
!
Si bemol:
!
Do diyez:
!
Fa diyez:
!
Sol diyez:
!
Mi bemol:
!
Triton, tam ses adm ieren her trl ilerlemedir (artm drtl ya da eksilmi beli, rn.: Si - Fa,
Fa - Si, Mi - Si bemol, Do - Fa diyez, vs.).
Kromatik ilerlemeler kullanlamaz (rn.: Si - Si bemol, Do - Do diyez), yani diyatonik dizinin bir
tonunun ncesinde veya sonrasnda, o tonun kendi alterasyonu bulunamaz.
!
Artk ve eksik aralklar melodik ilerlemede kullanlamaz.
!
!
!
a)
!
2. MELOD
Kullanlabilir ritmik deerler4:
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
#
3
ng. leading tone; bu ses iin baz Trke kitaplarda Franszca kkenli sansibl szc de kullanlr.
Bu ritmik deerlerin, 13. yy. sonlarndan 1600'lere kadar kullanlm olan notasyon sistemi Mensural Notasyon'daki
karl srasyla breve, semibreve, minima, semiminima ve fusa'dr ve bunlar bugn kullandmz yuvarlak notalardan farkl
olarak keli bir biimde yazlrlar. Krenek bu almasnda mmkn olduunca uygulamaya dayanan sade bir sistem
yaratmak istedii iin terminolojinin yansra eski anahtarlarn kullanmndan da kanr.
4
#
b) lsel koullar:
Potansiyel olarak aksanl ve aksansz vurular5 dnmldr. Her iki ikilik ( ) notadan biri
potansiyel olarak aksanldr.
ki drtlk nota potansiyel olarak aksanl bir vuruta kullanlamaz; bunun iin en azndan
bir drtlk notann bir nceki deerden bal gelerek hazrlanmas, veya ardndan daha
Score
fazla drtlk notann ya da bir sonraki deere bal olan ikilik nota gelmesi gereklidir.
!
!
!
!
!
!
c)
!
rnek 1
&
doru
doru
doru
yanl
Melodik
izgi:
5
&
!
!
!
!
!
&
rnek 2
yanl
doru
yanl
&w
12
&
doru
nici atlamalar
her trl vurutan;
kc atlamalar ise sadece aksansz vurulardan balayabilir.
lden byk atlamalar aksi ynde hareket izlemelidir.
!
!
!
!
!
!
ng. potentially accented and unaccented beats; kuvvetli ve zayf zamanlar olarak da kabul edilebilir. Krenek, her kuvvetli
zaman artikle
edilmedii iin (yani bir nceki vurutan bal da gelebilecei iin) "potansiyel olarak aksanl" ifadesini
21
kullanr.
#
5
6
#
&
Yani kc olarak nce byk daha sonra kk, inici olarak ise nce kk daha sonra byk atlama gelmelidir.
!
!
!
rnek 3
&
yanl
&
yanl
yanl
doru
doru
doru
!
!
!
!
!
!
!
!
d)
!
&
! rnek
! 4
&
.
yanl
yanl
= basamaksal hareket
&
!
!
!
!
!
!
doru
doru
= atlama
yanl
doru
yanl
doru
!
Btn ritmik deerlerde:
Score
!& ! ! !
yanl
doru
doru
!&
!
!
!
!
& !
& .
&
rnek 5
!
!
!
!
!
!
!
Potansiyel olarak aksanl vurularn te ikisinden fazlas artikle edilmemelidir. Geri kalan
! aksanl
! vurular,
!
!bir nceki
! notadan
!
!bal gelmelidir.
!
!
!
!
potansiyel
& ! olarak
7
#
&
ng. sequence
!
!
!
!
!
!
rnek 6
w # W
& w .
kilik nota ( ) temel birimdir. Melodinin yaklak %75'i ikilik ve daha geni deerlerden
olumal, drtlk notalarla dengelenmelidir. ok az sayda sekizlik nota sadece iftler
halinde,
sadece aksansz
! vurularda
!
! ve sadece
! basamaksal
!
! olarak
! kullanlabilir.
!
! Bir! dizide
& ! fazla! drtlk
sekizden
nota bulunmamaldr.
e) Modal oryantasyon:
Kural olarak final sesi ya da beli yukars ile balanr. Cmle final sesi ile bitirilir. oksesli
! dndaki
! partiler
! final sesinin
!
! yukars! ile bitirilebilirler.
!
& !
almalarda,
en!pes partinin
beli
Cmleler aksanl vurular zerinde, ikilik ya da daha byk deerler ile bitirilmelidir.
Melodi iinde, otantik modlarda modun final sesinin beli yukars (Frigyen modunda altl
yukars), plagal modlarda ise modun final sesinin l yukars (Hipo-Miksolidyen
modunda drtl yukars) belirli bir oranda ne karlmaldr.8
f)
Kadanslar:
Modun final notasna st veya alt yeden sesinden basamaksal olarak ulalmaldr. Her iki
yeden sesine de basamaksal olarak gelinmelidir.
oksesli almalarda zellikle en pes parti final sesine modun beinci sesinden, zellikle
ikiden fazla sesli almalarda modun drdnc sesinden atlama yoluyla ulaabilir (Frigyen
modunda sadece drdnc notadan) ("Plagal Kadans"). Bkz. rnek 20 b ve c.
Doryen, Miksolidyen ve Eolyen modlarnda alt yeden sesi final sesine gidite her zaman
ykseltilir. Eer Eolyen modunun yeden sesine aadan basamaksal olarak geliniyorsa,
Score
dizinin altnc sesi de ykseltilir. (Yukardaki Musica ficta balna baknz.) Frigyen modunun
yeden sesi hibir zaman ykseltilmez.
!
!
!
!
rnek 7
a) Miksolidyen
w
#
b) Frigyen
& w
c) Doryen
. w
e) Lidyen
Eolyen
w
# #
f ) Eolyen
# w
#
& w
!
!
!
!
!
Burada kastedilen ses, talyancas repercusi olan ve Krenek'in ilerleyen blmlerde dominant olarak adlandraca,
sesi "tone of secondary emphasis" (ikincil nemdeki ton)
modlara gre basama farkllk gsterebilen sestir. Krenek bu
olarak tanmlar (bkz. rnek A).
8
#
& !
g) Alan:
Melodiler, kural olarak kullanlan modun ambitus9'unun dna kmamaldr, yani bir oktav
her iki ucuna ilave edilebilecek bir veya iki ses ile birlikte snr kabul edilmelidir.
h)
!
Triton:
Score
!
Belirli bir yne douru ilerleyen melodinin bir blm asla kendinden nce gelen seslerden
biriyle tritonus oluturan bir notada durmamal, aksine basamaksal olarak devam etmelidir.
!
!
!
!
!
rnek 8
.
&
. w
. bw
yanl
yanl
doru
= Triton
i)
!
!
!
!
Doruk noktalar:
f ) Eolyen
!
!
Melodinin
her cmlesi, kendi en tiz notasna
sadece
&
!Score
& !
!
Btnsel Melodiler
!
# #
!rnek
! 9 !
.
# W
!
!
!
!
!
!
!
!
a) Miksolidyen
&w
& !
.
&
b) Frigyen
c) Hipo-Lidyen
&w
&
&
d) Eolyen
.
.
# #
!
!
Ambitus (Lat.); Ortaa makamsal mziinde ve Rnesans anda asl moddan ayrlmadan kalnan ses alan. (rkin
Aktze, Ansiklopedik Mzik Szl, Pan Yaynclk)
9
#
e) yonyen
!
!
!
!
!
!
!
!
!
c) Hipo-Lidyen
&w
&
d) Eolyen
&
&w
&
&
e) yonyen
# #
. b w
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
f ) Hipo-Doryen
# n W
dev
& !
!! !
3. K SESL KONTRPUAN
!
I.
!
A. Aralklar
Konsonanslar10:
Tam11 konsonanslar:
nison
tam beli
oktav
Yarm12 konsonanslar:
majr ve minr l
majr ve minr altl
II. Disonanslar13:
#
10
#
11
ng. perfect
12
#
ng. imperfect
13
#
Kurallar:
!
a)
!
Her zaman tam konsonans aralklar ile balanr ve bitirilir. Konsonans aralklar her
yerde kullanlabilir, disonans aralklar ise sadece bir sonraki blmde aklanan
ekilde kullanlr.
!
!
B. Disonanslarn Kullanm
Score
Aksansz vurularda:
1. Gei sesleri14: kilik ( ), drtlk ( ) ve sekizlik ( ) deerlerde.
!
!
!
!
!
!
!
& w
= gei sesi
.
w
rnek 10
Score
2. leme sesleri15: Sadece drtlk ( ) deerlerdeb)ve
-ardndan bir sonraki notaya
Frigyen
balanm
notann gelmedii durumlarda- sadeceinici
ekilde iki
ikilik
. olarak.
bir
Ayn
inici.
W
w #
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
c) Hipo-Lidyen
&w
&
w
.
&
& .
w
.
doru
& = ileme sesi
d)doru
Eolyen
rnek 11
w
w
w
w
w
.
doru
yanl
w
ww
ww
yanl
# # W
e) yonyen
W
w
!& w .
Aadaki artlara uymak koulu ile sadece ikilik ( ) deerlerde.
!
b) Aksanl vurularda:
1. Disonans
sesin, kendinden nceki konsonans nitelikteki ikilik ya da daha geni
.. oluturan
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w! ! hazrlanm
& bir
! gelerek
deerden
wwbal
olmas gereklidir.
!
!
.
& tones ! ! b ! ! w
ng. passing
22
14
#
15
#
f ) Hipo-Doryen
! ! # n ! W !
Score
2. zleyen yarm vuruta, kullanlabilir olan herhangi bir ritmik deer tarafndan
basamaksal ve inici olarak yarm konsonans bir arala zlmelidir.
rnek 12
!
!
! & w w w w
!
!
!
! & w
w
!
w
!
!
!
!
Disonans ve zm arasndaki eklentiler:
!
7
doru
yanl
yanl
yanl
doru
doru
w
2
doru
yanl
10
! ileme
! fonksiyonu
! ! ile !gelen !iki sekizlik
! nota
! (
! ).
2. nici&
olarak
9
rnek 13
! w! !
w
! & ! ! !
! w! !
! &w
w
w
!
!
!
! & w b w w
!
!
!
Ek tavsiyeler:
!
Aksanl vurularda -zellikle kadanslara yaklarken- fazlaca disonans kullann.
! w
Artm
aralnn aksanl
vuruta
! ! !kullanm
! ! kural
! !olarak
! mmkn
! ! ! deildir.
! !
& drtl
w w w w
!
!
!
! & !
!
!
!
!
!
!
!
!
23
doru
yanl
doru
doru
doru
= eklenmi ses
= nceleme
doru
yanl
23
ng. anticipation; nceleme, antisipasyon. Sesin ya da akorun ondan alnan bir sesle zamanndan nce duyuruluu.
(Aktze, a.g.e.)
16
#
C. Ritim ve l
Birbirini tamamlayc nitelikteki ritimler arlkta olmaldr, yani bir partideki geni ritmik deerler
bir dier partideki ksa deerler ile birletirilmelidir.
l:
!
!
a)
!
!
D. zel Teknikler
"Cambiata":
Drt notadan oluan melodik bir figrdr:
Score
kinci nota aksansz bir drtlk nota olmaldr ve disonans olabilir (bu disonans bir aralktan
atlama yoluyla uzaklalabilecek tek durumdur). nc nota konsonans olmaldr,
drdnc nota gei sesi ileviyle kullanlan disonans olabilir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
b)
!
w
&w
w
rnek 14
.
w
b w
w
w
& w .
w
w
& w w w ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w
Burada amalanan
doru iletiimde
yanl kesinlik kazanlmasdr. Eer "aksansz drtlk nota" deniliyorsa, bununla kastedilen her
ikilik notann ikinci drtldr; yani drtlk deerler balamnda her ikilik nota aksanldr. Fakat "aksansz" bir ikilik
notadan bahsediliyorsa, burada ana birim birlik nota olacak ve buna gre her ikinci ikilik nota aksansz olacaktr.
17
#
23
&
10!
& w w w ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w
Score
doru
yanl
rnek 15
& w
& 25 w
"ncelenen18 disonans":
! ! ! ! ! ! !
&
= ncelenen disonans
7
!
!
!
!
!
!
!
c)
!
Bu durum, ikilik bir notann ( ), "aksanl gei notas" durumundaki gibi kullanlan iki
drtlk ( ) notaya kar bir sonraki ikilik ( ) notaya balanmas ve bu iki drtlk ( )
Score
notadan ikincisinin bir stteki notaya dnen alt ileme sesi olmas artlar ile oluur.
w
w . 19
&
Bu yolla ortaya kan disonans, kurallarda belirtildii ekilde aaya doru zlmelidir.
rnek 16
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
e)
& w w
= ncelenen disonans 5
w Score ww
.
& doru
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w w
yanl
rnek
17
.
& . .
w
&
aksansz
drtlk
Her birinin kendi partilerinde
27
doru
koulu ile,
vurulardaki
w kullanlmalar
5
20
! ! 18! ! ! ! ! ! ! ! !
& w w w ! ! ! rnek
w
doru
yanl
b
&
w
& w
!
!
!
!
!
!
!
& !
#
18
25
ng. anticipated
19
#
20
#
& w w w 11! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w
doru
yanl
E. Ezamanl Hareket
rnek 19
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
yanl
&
d)
yanl
yanl
& w
doru
yanl
c)
w
w
b)
yanl
w
w
.
bw
e)
yanl
yanl
b w
w
w
yanl
yanl
.
! ! ! ! !ki! !Sesli
! !almalar23
& ww ! ! . . ! ! !Btnsel
! w
.
rnek 20
11
6
10
!
!
!
!
!
!
!
!
!
w
w
& ww
a)
w!.
.
& !w ! !
a)
27
&
Miksolidyen
! w
w.
.
# W
= birbirleri ile disonans oluturan drtlk notalar
w . w
Hipo-Miksolidyen
# W
.
&
# ki oktav ya da beli arasnda
21
en az iki ikilik (ya da bir birlik) nota deeri bulunmaldr.
b)
Hipo-Eolyen
. w
w
.
.
W
# Antik mzikte bolca kullanlm olmasna karn, bu ilevini modern zamanlarda kaybetmi olan Do anahtarlarn
23
bu
#
22
Eolyen
ng. cross relation
almalara geni lde dahil etmeyi gerekli grmedim. Bununla birlikte, gnmzde hala viyola iin kullanlmakta
olduundan her mzisyene ana olmas gerektiini dndm Alto [do] anahtar izleyen egzersizlerin bazlarnda
kullanlacaktr.
c) Eer renci, alto do anahtar ieren bir rnei akc ekilde okumakta ar bir zorluk ekerse, bu
partileri sol veHipo-Lidyen
fa anahtarlarndan kendisi iin en kullanl olduunu dndne uyarlamaldr. Bu iyi bir egzersiz
olacaktr. (Yazarn notu)
&
B
Lidyen
12
b
.
w
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
b)
&
B
c)
&
B
d)
w . w
Hipo-Miksolidyen
Hipo-Eolyen
. w
Eolyen
Hipo-Lidyen
Lidyen
&
Frigyen
&
Frigyen
&
e)
.
# W
# W
w
.
. w
b
.
w
w.
& .
W
b
Hipo-Doryen
Hipo-Doryen
B
w
? w
n .
n # W
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
dev
Btn modlarda rnek 20'dekileri model
alan iki sesli almalar yazn.
!
13
F. Taklit24
Birinci parti iki ile drt birlik notalk alan kapsayan karakteristik bir motif sunduktan sonra, ikinci
parti ayn motifi istenilen herhangi bir aralkta tekrarlamak zere girer. nison, oktav, st beli veya
alt drtl en sk kullanlanlardr. lk parti kontrpuansal olarak devam eder, para geliir ve nceki
almalar gibi serbest kontrpuanla sona erer.
Taklit eden parti tam veya yarm konsonans ile balayabilecei gibi, ilk partideki kart notann,
taklit eden partinin girii iin bir nceki ikilik deerden bal gelerek hazrlanmas ve izleyen ikilik
deerde doru olarak zlmesi koulu ile disonans da olabilir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
rnek 21 a
&w
!
&!
= disonans
21 b
w w rnek
w w
W
& w . b b
.
& w # W
B ! !
!
w
&
!
!
!
!
!
!
!
!
c)
serbest
&
Hipo-Lidyen
! ! ! !
w .
# W
Eolyen
w . w
! ! ! ! B .w .
W
b)
w
.
W
b)
21 c
rnek
w w
! w . # W
d) w .
&
W
Frigyen
w
w
& w & . . w W Eolyen
#
w . w
B
!
w
. .
W
M2 m2
M2
M2
m3 Frigyen
& w.
.
.
!
.
& ! c) !
w
Hipo-Lidyen
& w w M3 m2 M2 M2 M2 W
w
&
w
W
Lidyen
B
b w w
.
.
W
& . W
14
b)
= disonans
d)
w
Frigyen
e)
w
# W
.
w
& Hipo-Doryen
w .
.
= disonans
!
!
!
!
!
!
!
!
!
24
#
ng. imitation
tonal
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&w
&!
&w
rnek 21 d
b
final dominant
dominant
b final
final dominant
ya da gerek olabilir.25
(Tonal
.
& ! taklit!ilkelerinin! uygulanmam olmas
halinde.)
!
!
dzeltme
dzeltme
! w . # W
&
w
a) Evirtim26:m3 M2 M2 M2 m2
Eolyen
. b !
w
&
w . verir,
w
kinci partideki taklit, ilk partinin sunduu al .motifine
w .evrim ile cevap
W
yani kc aralklar edeerdeki inici olanlara, iniciler ise kc aralklara
kalmak
birlikte).
olan dzeltmelerle
! Orjinal
modda
& c) dntrlr
(seilen
iin gerekli
w
Hipo-Lidyen
motifte, kart ynde kullanlmas kural d olan hereyden kanlmaldr (rnein
ileme seslerine vs. ilikin
atlamalara,
(m2 ) notalardaki
altl
M2
&
M2w M2 drtlk
m3 atlamalara,
W
.
w
kurallara
baknz).
b
!
& w Lidyen
= disonans
b)
dominant final
zel teknikler:
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&
rnek
21 e
.
.
w
. w
& wd) Frigyen
&
!
!
w
& ! Frigyen
.
& drtlk
= aksanl
w . notadan kcatlama
wile uzaklama .
!&
&
&
& .
b
w
yanlw
!
!
w
.
w w
W
w
w w
W
d)
w.
w
.
W
ng. (srasyla) strict, free, tonal, real; Burada zel olarak belirtilmemekle birlikte tonal ve gerek taklit, serbest taklidin alt
kategorileridir. Tonal taklitte, aralklarn sadece majr-minr gibi nitelikleri deil kendileri de deiim gsterir; bylelikle
orjinal motifteki do-sol (final-dominant, tam beli) taklitte sol-do (dominant-final, tam drtl) halini alr. Gerek taklit ise
aralklar olduu gibi alrken bu aralklarn niteliklerinde deiimler yapabilir; rnein orjinal motifin la-si-do (M2+m2)
dizisi taklitte mi-fa-sol (m2+M2) olarak yer alr.
#
25
26
#
w
& e) Hipo-Doryen
w
W
ng. inversion; baz kitaplarda evirim olarak trkeletirilmitir.
B b
15
.
&
Hipo-Doryen
W
? w
w
n .
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
b) Geniletme27:
kinci partideki taklit, ilk partinin sunduu al motifine iki kat daha byk
ritmik deerler ile cevap verir.
w.
& .
b . w
rnek 21 f
w.
& ! & ! . w
bw . w w
w.
&!
w.
c) Daraltma28:
w yars kadar
! olan
! ritmik
! deerler
! ile sunar.
! Orjinal
& Taklit,
motifte, daha kk ritmik deerlerde kullanlmas kural d olan hereyden
dzeltme
dominant final
final
dominantorjinalinin
al
motifini,
dzeltme
M2 M2 m2
m3
dominant final
M2drtlk
. srasyla
)
ya
da
sekizlik
(
)
deerlere
dnecei !aklda tutulmaldr.
final
dominant
!
!
! ! !
& &
w
rnek 21 g
. m3 M2 M2 M2b m2 !
!
! !
!
&
.
# w
. b
!
! !
&! ! !
J
!
!
!
!
!
!
!
!
. w . w. w w w w . ww w
& w&
yanl
= yanl ritim,
= aksanl drtlk notadan kc atlama ile uzaklama
!
!
w
& d)!
. w ! ! w w
& !
!
d)
walan
ikisesli
& &! ! w . w . rnek
21'dekileri
. model
!
!
!
almalar yazn.
& ! w . w
d)
& Kanon:
.
W.
ww
iin
wolan dzenlemelerin
. bitirilmesi
& &
gerekli
w W W yapld son ller dnda- tm
& .
B b
e)
Hipo-Doryen
!
!
n .
w b . n .
e)
Hipo-Doryen
Hipo-Doryen
? Bw
ng. augmentation; baz Trke kitaplarda uzama (uzatma) ya da byme (bytme) olarak da geer.
Hipo-Doryen
16
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
rnek 22 a
& w . . w w
&! !
. . w
w w W
w
wW
&
!m2 !
& !m3M2M2M2
&
dominant final
rnek 22 b
!
. .
!
A'
w
w
w
b
!
! !
&! ! ! B
J
w
.
w
&
W
w
& w.
w.
.
w
w
=yanl ritim,B'
kc atlama ile uzaklama
=aksanl drtlk notadan
&
w
w
w
W
w
w
yoluyla
! d) daraltma
yoluyla
geniletme
A' = A motifinin
taklidi.
&
taklidi,
B' =B motifinin
A
&w
w.
. dev
w.
w
22 a'y model
. # w rnek
birka
b tane ve
. alan
!
!
!
&! ! !
J
rnek 22 b'yi model alan bir veya iki tane
kanon yazn.
w
&
w
W
! & w.
!
w
. w w
w.
w
29
ifte Kontrpuan
& . G.
W
!
Partilerden ikisi de,
her birinin dierine kar hem st hem dewalt partiolarak
w grebilecei
ilev
ilevini
deitirmek iin
! d) ifte
kontrpuan,
&
e)
ekilde yazlmaldr.
dierine
kar
partinin
hangi aralkla
Hipo-Doryen
transpoze edildiine gre "oktavda", "onluda", "on ikilide"
vs. olarak adlandrlr.
! B ! b n . .
aralklara dntne
Dzgn &
ileyii salamak
transpoze
hangi
w . iin, orjinal
w
yoluyla
aralklarn
Hipo-Doryen
dikkat edilmesi
gerekir.
! ? w w
.
& w
w
29
# ng. double counterpoint; bu kontrpuan tr invertible counterpointW
(evirtimli komtrpuan) adyla da anlr.
&
& .
17
Orjinal aralklar:
Transpozisyondan sonra:
1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1
rnek 23 a
!
! & w w . w
!
!
! & !
!
!
!
!
! & !
!
!
! B
. w
w w
!
!
!
Onluda ifte kontrpuan iin sonu:
!
# W
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Orjinal aralklar:
Transpozisyondan
sonra:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
# W
w
! w
rnek 23 b
w w
.
.
w
w
.
B
!
& ! ! b b n
&!
! !
. b
J
d)
w. w w w
W
W
.
yer deitirmi
hali.
w
w
e)
Hipo-Doryen
B b
n .
B ! ! b b
n . W
Hipo-Doryen
? w w
.
& .
&
w w
W
w
B ve
w
ise llerin
altllarn
paralel
hareketinden
kanlmaldr,
nk
bunlar
transpozisyondan
w w
B b n . sonra
&
W
paralel oktav ve belileri ortaya karr.
Hipo-Doryen
? . w . .
b
18
w
w
W
? nw #w W .
.
B
dev
Ovtavda ve onluda ifte kontrpuanda
rnek 23 a ve b'dekileri model alan birka
alma yazn.
!
H. Motet
Bu almalarn amac olan motet, metni ya da drt lengistik cmleden oluan, dini bir vokal a
cappella30 kompozisyon olarak tanmlanr. Modern dillerin metrik zellikleri sz konusu mziksel
stilden biraz ayrk olduu iin Latince dizeler seilmesi tavsiye olunur (tercihen Mezmurlar
Kitab31'ndan).
!
!
a) Metnin kullanm:
Drtlkten byk olan her nota32 bir hece tayabilir. Birka notadan oluan bir
grup -ritmik deerleri farketmeksizin- bir hece tayabilir.
rnek 24 a
!
!
!
!
!
& w.
Do
mi - no
Do
mi - no
Eer
ncesinde ve sonrasnda daha byk deerler veya tek bir hece tayan birka
3
drtlk
notadan oluan
gruplar bulunuyorsa, drtlk
!
!bir nota! bir hece
! tayabilir.
!
!
&
!
!
!
!
12
&
w
doru
rnek 24 b
!
!
!
!
!
!
& . w
yanl
Do
mi - num
yanl
Do
!
!
!
!
&
&
doru
14
&
rnek 24 c
w w
Do
yanl
-
& .
!Do
mi - no
w
!
mi - nus
mi - num
Notalar yeni
! hecelerde
! tekrarlanabilir.
!
!
21
doru
!
!
alg eliksiz
&
! ! w ! !
! !! !
&! !
w
w !
yanl
Do - mi-num
14
&
Do
mi - no
31
#
ng. The Book of Psalms; Zebur diye de bilinen ilahi ve dua kitab.
32
#
Drtlk nota buna dahil deildir. Drtlk notann bir hece tayabilecei durumlar bir alt paragrafta aklanmtr.
19
23
doru
yanl
doru
b) Ek tavsiye:
Metnin her yeni dizesi yeni bir mzikal motif ile takdim edilmelidir. Her yeni
mzikal motif taklitte de sunulur. zellikle iki sesli yazmda her blm, partilerden
her birinin bir dierinden bamsz ekilde srdrerek tam kuvvetli bir zamanda
tamamlad belirgin bir melodik kadans ile son bulmaldr. Motetin blmlerinin i
ie gemesi iin, partilerdeki kadanslar -iki sesin biti kadans iin bir araya geldii
son blm hari- st ste gelmemelidir.
Suslar vastas ile ayrlmalar kaydyla -ki bu her zaman motetin ardk blmleri
arasndaki bir durum olmaldr- bir blmn son sesi ile izleyen blmn ilk sesi
arasnda her trl aralk kullanlabilir.
rnek 24 d
!
!
!
!
&w
e
!
!
!
le
&w
yanl
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&!
&
!
&
!!
trans
per
vi
trans - i - tis
at - ten
w
-
# w
& w
lor
at - ten - di - te,
tis
per
et
vi
vos
te,
lor,
20sic - ut do
bw
om
om
et
vi - de
w
vi - de
w
-
nes
at -
at - ten - di -
te
est
te,
et
w
lor
si
me
at - ten - di - te,
at - ten - di - te,
w w
do
et
sic - ut
nes,
doru
! . .
di - te,
n w
w ! b ! b w
am,
am,
vi - de
om
yanl
w w
. w
di - te,
te,
do
!! !
! ! ! ! ! !
w
rnek 25
qui
& .
&
ste
vos
doru
23
qui
w!
nes
ten
Chri
&w
&
i - son.
!
!
!
!
. w w
Nw
& !
w
14
&w
# w
vi -
us.
# W
& .
te,
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&
at - ten
w
do
# w
& w
de
e)
lor
te,
&
& .
di - te,
et
w w
n w
sic - ut
w
si est do
do
w
lor,
lor, sic - ut do
bw
si est
do
vi - de
te,
et
w
-
lor
lor
me
us.
us.
# W
sic - ut do - lor me
dev
!W
3. SESL KONTRPUAN
aadakiler
.
B iin
ilave
olarak
nnde
ki sesli kontrpuan
b kurallara
geerli
n gz
olan
bulundurulmaldr:
!
!
vi -
Hipo-Doryen
Hipo-Doryen
33:
w bileimler
?
sesli
a) Konsonans
olan
w
!
Eksilmi beli akorunun birinci evrimi.
!
stisna olarak, aksansz ikilik ( ) vuruta gelmesi ve drtlsnn kurallara uygun bir
biimde zlen baka bir disonansa bal olarak gitmesi durumunda majr ve
minr drt-alt34 akoru.
rnek 26
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&
!
!
&
# Krenek'in bu almasnda mmkn olduunca uygulamaya dayanan sade bir sistem yaratmak istedii iin,
33
belirtmitik.
. da kandn
kinci evrim.
&w
21
. w
Eer aksanl ikilik ( ) vurutaki disonans, iki parti arasndaki normal bir ileyite
ise36, nc parti, aksansz drtlk ( ) vuruta bu disonansa atlayp ardndan
tekrar geri srayabilir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
rnek 27
& w . w
?
w
& .
&
b w n w w
ile doru ilikide olmaldr. Genel olarak, her parti, kendinden byk ritmik deerler
tayan btn dier partiler ile her yerde badamaldr.
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
rnek 28
&
w
w
w
& w . w w w # ww
yanl
w
?
!
!
!
w
w . . ! w !
&
w
= bir parti ile disonans oluturan ikilik nota; drtlk nota dier her iki partiye
kar konsonanstr.
d)
!&
!
Ezamanl hareket:
d)
(partilerin
aprazlamas38. orta partiyi
olarak
d
parti
yapar).
w . geici
w
! edilebilirdir.!
parti dierlerine
gre tersw.hareket yapyorsa,wbu durum zellikle kabul
&!
& ? !
w
&
!W
#
35
#
36
& .
W
37
# Yani her birlik notann ikinci ikilii.
w
w
& w .
e) olarak da bilinir. Geici olarak, ilk partinin orta partiden daha pes
yanl
ng. crossing; "kruvaze"
ya da alt partinin orta
Hipo-Doryen
partiden daha tiz seslere sahip olmas durumu.
38
#
&
! ! !b w ! n ! .
&
.
22
Hipo-Doryen
rnek 29
!
!
!
!
!
!
!
&
?
doru
e) Mesafe:
f) Biti:
doru
yanl
w
yanl
.
&
w
ls srasyla Fa diyez, Sol diyez ve Do diyeze ykseltilir. Final sesinin (ls
yanl edilir. En pes ses her
kullanlmakszn) beli ve oktavnn kombinasyonlar tercih
zaman final sesine sahiptir.
!&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Btnsel
Sesli alma
= bir parti
ile disonans
oluturan ikilik nota; drtlk nota dier her iki partiye
&w
B !
?!
& !
d)
30
w
rnek
kar konsonanstr.
. ! w .
&
w.
!
!
w .
&
w
w
!
!
!
!
!
& .
w
.
w .
w
w
.
. w W
e) Hipo-Doryen
&
B b n .
Hipo-Doryen
w
B
w
&
. w
.
w
w
?
w
B
w
.
W
W
.
w
w dev
b
w
&
rnek 30'u model alan en az iki tane
ten - di - te,
at
- ten - di - te, et
vi - de - sesli
et
vi - yazn.
de
te
si est
te, b alma
W
#
. w w
w
w
B
!
! !
&
23
te,
at - ten
di - te,
et
vi - de
te,
et
vi -
!
!
!
g) Motet:
Seslerin ara sra birka vuru iin beraberce eit ritimde sylemeye braklmas ve
metni ezamanl olarak telaffuz etmeleri (homofonik veya "bilindik" stil; bkz. rnek
31, pasaj "in nocte, coram te"), vaya daha ok sesli motetlerde kabul edilebilir ve
tavsiye olunur. Bu teknik sadece seyrek olarak kullanlmaldr.
rnek 31
&!
Do
mi - nus
De
B w w
bw
?!
Do
&w
mi - nus
De
us,
Do
tis
me
sa - lu
?w
-
tis
me
mi - nus
De
lu
mi - nus
De
us
Do
ae,
sa - lu
tis
in
me
di
ae,
.
-
us
sa
B w
. w
e,
?w
w
.
& . w
in
sa
ae,
B n w
us
bw
di
in
w
in
di
di
lu
tis
me
w
cla - ma
vi,
A w
. w
e
cla - ma
cla
24
vi,
ae,
in
noc
w
in
noc
. #
-
ma
vi,
in
noc
& !
te
cor
am te.
! ! !
w ! ! !
? !
w ! w . w
te, cor - am
n w
te
&
B
te.
te.
tio me
w
in con
me
w A A
w
spec
tu
tu
tu
tu
tu
tu
b w
o,
o,
o,
Do
Do
Do
mi - ne.
# n w
mi - ne.
b w
-
bw
in con
tio
o - ra
tio me
in
tret
spec
con - spec
In - tret o - ra
In - tret o - ra
# . n b
cor - am
In
. w
. w w
B w
te, noc
! w
mi - ne.
!
dev
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
B
?
b !
Hipo-Doryen
Hipo-Doryen
n .
25
!
!
EK
Geleneksek olarak modal kontrpuan eitimi, Viyana'l teorisyen ve besteci J. J. Fux'un Gradus ad
Parnassum (1725) isimli eserinde biimlendirdii "be tr" retisine dayanr. nsz'de de
belirttiimiz gibi, biz bu metodu tavsiye etmiyoruz, ancak halen birok okulda kullanlmaya devam
ettii iin renci, aada ksaltlm biimde ana hatlaryla verilmi bu sistemin ilkelerine aina
olmann yararlarn grebilir:
renciye modlardan birinde, birlik deerlerde yazlm bir melodi verilir, rnein:
rnek 32
!
!
!
!
!
&w
"Birinci tr", cantus firmus'un her notasna kar bu kitapkta ele alnan kurallara gre bir nota
39 ibarettir. stisnasz olarak sadece konsonanslar
koymak yoluyla yazlan
2 bir kontrpuandan
kullanlabilir.
! ! ! !
&
!
!
!
!
!
doru
&w! w
&w w
12
w!
w
w
yanl
rnek doru
33
w ! w w! w !# w w!
w w w w w w
! ! ! !
21
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
yanl
rnek doru
34
doru
&w
& w!
w ! w
w!
21
& ! b ! ! ! ! n # w ! w
&
12
!w
w!
w! w
!
39
#
&
doru
yanl
doru
&
26!
w
!
!
!
!
!
"nc tr", cantus'un her notasna karlk drt nota takdim eder. Drtlk notalar iin bu
2
kitapkta belirtilen
kurallar geerlidir. (J. J. Fux ayrca basamaksal harekette nc vurutaki
!
! da izin!vermektedir,
! ki bu! on altnc
! !yzyldaki
! !
disonansa ve de kc
cambiata'ya
& hareketteki
uygulamaya ters der.)
!
!
!
!
rnek 35
!
!
!
!
!
!
!
!
!
# w
&
&w
"Drdnc tr", bire kar iki notaya geri dner ve aksanl veya "askda" disonansa adanmtr.
2
(Askda olma
durumunun yaratlmasnn mmkn olmad yerlerde, ikinci trn kurallar
!
!
!
!
! ! ! ! ! !
geerlidir.)
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
rnek 36
! ! ! !
&
yanl doru # w
doru &
&
&
12
&w
!
!
!
!
!
w
!
!
!
!
w
!
"Ssl kontrpuan"40 olarak da bilinen "beinci tr" almasnda cantus firmus'a ilave edilen parti, bu
2
kitapkta aklanan kurallara gre kullanlm eitli ritmik deerler ierir.
21
&
!
!
&
&
& . !
!
!
&
doru
!
& w &w
12
&
&
& !
&
doru
& !
&
&
12
40
#
21
!
!
!
!
yanl!
!
!
!
!
! ! ! ! !
! rnek! 37 !
!
!
!
! ! ! ! !
wn # w
! doru!
!
!
!
!
yanl
w
!
!
!
w
!
!
doru
!
!
!
w
!
!
27
!
w
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
w
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!