Odreivanje parametara tla

(linearno-elastini-idealno-plastini model ili

Mohr-Coulombov model)

Antun Szavits Nossan

Graevinski fakultet Sveuilita u Zagrebu

2009
1

Linearno elastini idealno plastini model

Parametri
Parametri elastinih deformacija

Youngov modul . E (drenirano), E (nedrenirano)

Poissonov broj .. n
. 0,5

Parametri plastinosti
Ploha poputanja

Kut trenja .. j
Kohezija c

Dilatacija y ili D

ju = 0
. cu (nedrenirana
vrstoa)

0
2

Poetno stanje naprezanja

z

dz ,

v
0

K0

v,

v
h

v
h

Normalno konsolidirano tlo

Prekonsolidirano tlo K 0
Kvocijent prekonsolidacije

u
u

K 0nc

sin

K 0nc OCR

OCR

sin

tc

Nastanak prekonsolidacije:
sedimentacija i rastereenje u geolokoj prolosti

Sitnozrno i krupnozrno tlo

OCRA(1) =
OCRA(2) =

'v

pA/

(1)

'vA(2)
(1)

(2)

K 0nc

K0

K 0nc OCR

'h

rastereenje

1
0

enje
,K

ija

1:
Kp

sedimentacija

'vA

ra s t
e re

dim

en

tac

Ka

,K

0n

pA

se

'vA(2)

sin
sin

(2)
A

K 0nc OCR

'vA(1) =
0.5

pA

Kp
4

Laboratorijski i terenski ureaji za

ispitivanje krutosti i vrstoe tla

Laboratorijski

klasifikacijski pokusi: Atterbergove granice (wL, wP), prirodna vlanost

(w0), granulacija, relativna zbijenost (ID) , jednoososna vrstoa (qa), ...
neposredna ispitivanja uzoraka tla: edometar, troosni ureaj, direktno
smicanje, ...

Terenski

posredno ispitivanje (uz koritenje korelacija): standardni penetracijski

pokus (broj udaraca N), statiki penetracijski pokus (otpor iljka qc), ...
neposredno ispitivanje: krilna sonda (nedrenirana vrstoa), presiometar
(otpor irenju cilindrinog otvora buotine), probna ploa (slijeganje
optereene krune ploe na povrini tla ili u buotini), geofizika
ispitivanja (brzina irenja elastinih valova; elastini valovi irenje
poremeaja u tlu pri vrlo malim deformacijama; brzina uzdunih valova
vp Eoed / , brzina posminih valova vs G0 /
5

Krutost od malih deformacija do sloma

Troosni ureaj i sekantna krutost tla

sekantni posm ini m odul G

G0

deformacije
male

vrlo male

0 .00 01

0 .00 1

0.0 1

0 .1

velike

10

posmina deformacija (%)

Terenski pokusi

SPT
CPT
DMT
MPMT
FVT
Geofiziki

povrinska
refrakcija
SASW
cross-hole
down hole
7

Standardni penetracijski pokus (SPT) 1

Uteg W = 0,623 kN; visina pada H = 0,76 m; broji se broj

udaraca koji sondu-uzorkiva zabiju oko 30 cm u dno
buotine
Teoretska energija udara je Ent =WH, stvarna energija udara, En, je

manja od teoretske zbog razliitih gubitaka; kvocijent energije

definiran je kao ER = En/Ent, a standardnim se smatra ER = 0.6; kod
ureaja u Hrvatskoj su mjereni ER u rasponu od 0.6 do 0.7)

Korekcije mjerenog broja udaraca, N, na standardni, N60:

N 60

ER
C BC SC R
N
0.6
8

Standardni penetracijski pokus (SPT) 2

Korekcije na standardni promjer buotine, CB

CB = 1 za promjer buotine od 65 do 115 mm;
Korekcija detalja uzorkivaa, CS
CS = 1 za uzorkiva s kouljicom, a CS = 1.2 kad kouljice nema;
Korekcija duine ipki u buotini, CR
CR = 1 za duinu ipki veu od 10 m, a CR = 0.95 za krae ipke

Korekcija na veliinu vertikalnog efektivnog naprezanja u

tlu na mjestu sonde:
(N1 )60

C N N 60

CN

1/

/ pa

pa

100 kPa
9

Statiki penetracijski pokus (CPT)

Korekcija kao kod SPT

qn

qcC N ,

C N korekcija za SPT

10

Prikaz rezultata 1
Geotehniki profili, sondani profili
% frakcija
0 20 40 60 80 100 0

w (%)
20 40 60 80 0

q u (kPa)
200 400 600 0

N (SPT)
20 40 60 80 0

vs (m/s)
200 400 600

10

dubina (m)

15

20

25

30
nasip
vrsta glina
ljunak
kruta glina

% glina
% glina+prah+pijesak
granica plastinosti
prirodna vlanost
granica teenja

aksijalna vrstoa
SPT
brzina posminih valova (down hole)
brzina posminih valova (model)

11

Prikaz rezultata 2

Sondani profili i zbirni prikazi 2

12

Prikaz rezultata 3

Specijalizirani prikazi za izbor parametara tla

13

Odreivanje OCR 1

Sitnozrno tlo

Cr

Iz edometarskog pokusa
(Casagrande) za sitozrna tla

rmin

Cc
1

log 'v

Iz nedrenirane vrstoe i korelacija

cu
cu

0, 11

(cu

iz qa (cu
qa

0, 0037 I p (%)
0,8
p ) (OCR)

qa / 2)

OCR

cu
(cu

1,25
v
p)

aksijalna vrstoa
14

Odreivanje OCR 2

Iz SPT-a (vrlo grubo)

OCR

0, 58 N

pa

pa

atmosf. tlak (100 kPa)

IZ CPT-a uz pomo pritiska prekonsolidacije

p

(qt

v0

)/ 3

qc u2 (1 a ) je korigirani otpor iljka

- pritisak prekonsolidacije; qt
sonde qc , u 2 je mjereni tlak vode u filtarskom kamenu (piezometru) u sondi
neposredno iznad stoastog iljka, a a je kvocijent povrine stoastog iljka koji se
dobije kalibracijom i kod kvalitetnih se ureaja kree u rasponu od 0.75 do 0.82 za
ureaje s povrinom poprenog presjeka sonde od 10 cm2.
p

15

Odreivanje OCR 3

Krupnozrno tlo

danas vrlo teko i vrlo nepouzdano

pri procjeni koeficijenta bonog tlaka mirovanja (K0)
pretpostavlja se da je krupnozrno tlo normalno
konsolidirano; ima indikacija da je kod zbijenih
krupnozrnih tla koeficijent bonog tlaka mirovanja vei
od onog za normalno konsolidirano tlo

16

Poissonov broj (drenirano stanje)

Sitnozrno tlo

Normalno konsolidirane gline i praine

K 0nc
1 K 0nc

nc

sin
sin

, raspon: 0.25 do 0.35

Prekonsolidirano
oc

nc

raspon: 0.1 do 0.2

oc

1
2

Krupnozrno tlo

malo podataka, ali se moe pretpostaviti analogija:

vrlo rahlo tlo normalno konsolidirano tlo

zbijeno tlo prekonsolidirano tlo
17

Youngov modul iz troosnog ureaja

Drenirano
stanje

q=

1
E0

Et tangentni modul

Et

1
E50

E sekantni modul
1f

1f/2

Odnos nedreniranog i dreniranog modula

G
E

E
2(1
3E
2(1

E
2(1

0.5)

)
18

Youngov modul iz edometra

Youngov i edometarski modul

E

E oed

)(1

2 )

Opi izraz za tangentni edometarski modul

E oed

v
v

(1

e)

2, 3(1
C

Normalno konsolidirana glina

Prekonsolidirana glina

Cc

Cr

Iz korelacija za gline
Cc

0, 009 (wL (%)

Cc

I P / 74,

Cr

10)
I P / 370
19

Youngov modul iz korelacija 1

Iz Cam Clay modela za gline

Nedrenirano stanje
64M (1 e)(1 ln OCR)
,M
0,8
C c (OCR)

E 0 / cu
E 50

6 sin
3 sin

1
E0
2

Drenirano stanje
E

2(1

)
3
20

Youngov modul iz korelacija 2

Za gline i praine iz broja udaraca N SPT-a (Stroud

1975)
E oed / pa

f2N ,

Ip(%)

f2

10

20

30 i vie

4,5

E oed

(1

)(1

2 )

Ip indeks plastinosti

21

Youngov modul iz korelacija 3

Raspon za pijeske

E / pa

Zbijenost (ID)

Tipino

Piloti

0 0.4

100-200

275-550

Srednji

0.4 0.6

200-500

550-700

Zbijeni

0.6 0.8

500-1000

700-1100

Pijesak
Rahli

Procjena zbijenosti pijeska iz SPT-a

ID

(N 1 )60
60

ID

emax
emax

e
emin
22

Youngov modul iz korelacija 4

Za pijeske i ljunke (konzervativno)

E 50 / pa

5N 60 (za prainaste pijeske)

10N 60 (za iste rahle pijeske)
15N 60 (za iste zbijene pijeske)

23

Youngov modul iz korelacija 5

Iz modula pri vrlo malim deformacijama (E0) te razlike vrnog (jp) i kritinog (jcv) kuta
trenja (Lee, Salgado i Cararro 2004) za pijeske i prainaste pijeske

E '0

2G0 (1

G0

vs2

')

gustoa tla
vs brzina posminih valova
Mp

6sin j p
3 sin j p

24

Krutost pri vrlo malim deformacijama

Za vrlo male deformacije iz geoseizmikih pokusa

na terenu (cross-hole, down-hole, refrakcija,
SASW, itd.)
vs2

G0

Iz korelacija s SPT
G0 / pa

(1

0, 5) 120 N 0,77

Za deformacije u statikim uvjetima priblino

G50

(0, 05 do 0, 4)G0

E50

2G50 (1

)
25

vrstoa 1

Sitnozrna tla nedrenirana vrstoa

Iz troosnog pokusa ili iz aksijalne vrstoe

cu

tf

qa

aksijalna vrstoa

Iz krilne sonde (uz korekciju)

cu insitu
b

qa / 2,

cu VST

1.05 b I P (%)
0.015 0.0075 log t f (min)
vrijeme do sloma u minutama

26

vrstoa 2

Iz indeksa konzistencije
cu

Ic

wL
wL

w0
wP

Iz indeksa plastinosti
cu /

1, 7 10

2I c

0,11

0037I P

0,23

0, 04

Iz efektivnog kuta trenja iz troosnog pokusa (tc)

cu /

0
tc ( )/100

27

vrstoa 3

Utjecaj prekonsolidacije
cu /

0,8
p )(OCR)

Utjecaj brzine smicanja

cu / cu

(cu /

1% / sat

Korelacija s SPT
cu / pa
f1N

1, 0

0,1log( /

1)

Ip

f1

10

0.080

20

0.075

30 i vie

0.045
28

vrstoa 4

Korelacija s CPTom
cu / pa

qc

Nk

Nk

7 do 15

29

vrstoa 5
0.6

Utjecaj smjera smicanja

1. CIUC

2. CK0UC

CIUC
CK0UC
SS
DSS
CK0UE

0.5

3. CK0UE
cu /'v0 (-)

0.4

4. SS

5. DSS

0.3

0.2

0.1

1. izotropno konsolidirano nedrenirano tlaenje;

2. anizotropno konsolidirano (K0) nedrenirano tlaenje
3. anizotropno konsolidirano (K0) nedrenirano razvlaenje
4. jednostavno smicanje
5. direktno smicanje

15

20

25

30
' (0)

35

40

45

30

vrstoa 6

Sitnozrna tla drenirana vrstoa

Vrna ( cp , p ) samo iz laboratorijskih pokusa

smicanja
Kritina ( cv ) iz neposrednih mjerenja na prognjeenim
uzorcima u troosnom ureaju ili procjena iz indeksa
plastinosti (kritina kohezija uvijek je jednaka nuli)
sin

cv

0, 8

0, 094 ln I P

31

vrstoa 7

Rezidualna iz neposrednog mjerenja u ureaju za

direktno smicanja (cikliko optereenje) ili rotacionog
direktnog smicanja ili procjenom iz teinskog postotka
sadraja estica gline
(estice manje
od 0.002 mm)

32

vrstoa 8

Krupnozrna tla (drenirana vrstoa; nedrenirana

rijetko zanimljiva)

Vrni efektivni kut trenja iz laboratorijskih pokusa

nepouzdan zbog nemogunosti dobivanja
neporemeenih uzoraka
Vrni efektivni kut trenja iz SPT-a
0

( )

C arctg

12, 2

N
20, 3(

0,34

/ pa )

C = 1 (troosna kompresija), = 1,2 (troosna ekstenzija), =

= 1,1 (ravninsko stanje deformacija)
33

vrstoa 9

ili
'p (0 )

200

15.4(N1 )60

Vrni efektivni kut trenja iz CPT-a

0
(
)
p
0

( )

C arctg 0,1
C 17, 6

0, 38 log(qc /

11, 0 log

qc / pa
(

/ pa )0,5

C isti kao u prethodnom izrazu za SPT

34

vrstoa 10

Iz empirikih korelacija s indeksom zbijenosti za

kvarcne pijeske (Bolton 1986)

35

vrstoa 11

Kritini kut trenja iz neposrednih mjerenja u

laboratoriju ili slijedeom procjenom
0
(
)
cv

420

17R

R zaobljenost (omjer prosjenog polumjera zakrivljenosti povrine

zrna krupnozrnog tla i polumjera najvee kugle koja se moe zrnu
opisati); kree se od 0.1 za uglata do 0.9 za dobro zaobljena zrna

36

Dilatacija

U elasto-plastinom modelu koristiti ju samo u

sluaju dreniranih analiza

Bolton 1986 (pijesci)

p

0.8

cv

Rowe 1962

sin

sin
1

sin

sin
p

sin

cv
cv

37

Zakljuak

Postoji niz pokusa za odreivanje parametara tla; za pojedina vrste tla pogodni su
samo neki pokusi;
Ispitivanja treba prilagoditi vrsti tla i naprezanjima koja se oekuju u danom
problemu (ispitivanja prilagoditi utvrenom problemu, a kako se saznanja
upotpunjuju, prilagoditi program istraivanja istraivanja u vie faza);
Mnogi detalji ureaja i ispitivanja mogu znatno utjecati na rezultate pa o njima
svima treba voditi rauna i paljivo ih biljeiti; po mogunosti pokuse izvoditi po
priznatim standardima;
Sve dostupne podatke treba vrednovati i pogodno prikazati da bi se izvrila suvisla
i racionalna sinteza te mogli izabrati karakteristine vrijednosti parametara tla;
Odreivanje parametara zahtjevan je i vrlo odgovoran dio rjeavanja geotehnikih
problema.

38