You are on page 1of 109

, ( , )

;+zf]wg
!= lghfdtL ;]jf -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%)
@= g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%%
#= lghfdtL ;]jf -bf];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%^
$= lghfdtL ;]jf -t];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%(
%= lghfdtL ;]jf -rf}yf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^)
^= lghfdtL ;]jf -kfrf} ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^!
&= lghfdtL ;]jf -5}7f}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^!
*= lghfdtL ;]jf -;ftf}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^$
(= lghfdtL ;]jf -cf7f}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^&
!)= lghfdtL ;]jf -gjf}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^*
!!= lghfdtL ;]jf -bzf}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^*
!@= lghfdtL ;]jf -P3f/f}+ ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&)
!#= lghfdtL ;]jf -a|fxf} ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)&@

!=
@=

#=

#s=

@)%).#.@*

g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt

@)%).&.#
@)%%.(.!(
@)%^.$.@&
@)%(.!).@#
@)^).(.!)
@)^!.%.@*
@)^!.!@.!
@)^$.*.@)
@)^&.%.!%
@)^*.$.$
@)^*.!@.#
@)&).!.#)
@)&@.^.&

lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf &% n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n] b]xfosf lgodx? agfPsf]5 .
kl/R5]b !
k|f/lDes
;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx?sf] gfd lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) /x]sf]5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
kl/efiff M ljifo jf k|;n] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,
-s_ P]g eGgfn] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( ;Demg' k5{ .
-v_ ljefuLo k|d'v eGgfn] cg';"rL! df tf]lsPsf] clwsf/L ;Demg' k5{ .
-u_ sfof{no k|d'v eGgfn] cg';"rL@ df tf]lsPsf] sfof{nosf] k|d'v ;Demg' k5{ .
-3_ OsfO sfof{no k|d'v eGgfn] sfof{no k|d'v dftxtsf OsfO sfof{nosf k|d'v ;Demg' k5{ .
o; lgodfjnLsf] JofVof M -!_ s'g} clwsf/Ln] o; lgodfjnLsf] s'g} lgod k|of]u ubf{ u/]sf] JofVofaf6 s'g} lghfdtL
sd{rf/LnfO{ dsf{ k/]df lghn] g]kfn ;/sf/, ;fdfGo k|zf;g dGqfno ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bgsf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] u/]sf] JofVofnfO{ ;fdfGo k|zf;g
dGqfnon] ;DalGwt ;a} ;/sf/L sfof{nox?sf] hfgsf/L tyf dfu{bz{gsf] lgldQ k7fpg]5 .
Joj:yfkg k/LIf0f ;DaGwL sfo{ljlw M -!_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] P]gsf] bkmf &@s= adf]lhd cfsl:ds ?kdf g]kfn
;/sf/sf ;a} lgsfox?df cfnf]kfnf] u/L Joj:yfkg k/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] cfgf dftxtsf ljefu / lgsfox?nfO{ ;d]t pklgod -!_ adf]lhd Joj:yfkg
k/LIf0f ug{ nufO{ k|ltj]bg k]z ug{ nufpg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd Joj:yfkg k/LIf0f ubf{ g]kfn ;/sf/sf ;DalGwt lgsfox?n] ;DalGwt clen]v
tyf sfuhftx? b]vfpg' kg]{5 .
-$_

P]gsf] bkmf &@s= adf]lhdsf] g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ePsf] Joj:yfkg k/LIf0fsf] jflif{s k|ltj]bg
;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;fj{hlgs u/L Joj:yfkg k/LIf0f ul/Psf] lgsfodf k7fpg]5 . To:tf] k|ltj]bgdf plNnlvt
s}lkmot, ;'emfj jf clgoldttf km5\of}{6 ug]{ bfloTj ;DalGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vsf] x'g]5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] k|ltj]bgdf plNnlvt s}lkmot, ;'emfj jf clgoldttf km5of{}6 gug]{ ljefuLo
k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] cjlw tf]sL km5\of}{6sf] nflu n]vL k7fpg]5 . o;/L tf]lsPsf]
cjlwleq To:tf] s}lkmot, ;'emfj jf clgoldttf km5\of}{6 gug]{ ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ clVtof/jfnfn]
ljefuLo sf/afxL ug]{5 .

of] lgodfjnL ;+jt\ @)^@ ;fn j}zfv ! ut]b]lv k|f/De ePsf] .


bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

, ( , )
kl/R5]b @
;7g ;+/rgf / kb Joj:yf
$=

;7g ;+/rgf / b/aGbL ;DaGwL Joj:yf M -!_ s'g} sfof{nosf] ;7gsf] :jk tof/ ug]{ jf ;7g ;+/rgfdf x]/km]/
ug]{ jf :yfoL kb ;[hgf jf vf/]h ug]{ :jLs[lt k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;DalGwt
lgsfodf n]vL k7fpg]5 / ;DalGwt lgsfon] ;f] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ldltn] kGw| lbgleqdf b/aGbL clen]v cBfjlws
u/L To;sf] hfgsf/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-@_ ;7gsf] :j?k tof/ ug]{ jf ;7g ;+/rgfdf x]/k]m/ ug]{ qmddf :yfoL kb ;[hgf jf x]/km]/ ug'{ k/]df yk
jf x]/k]m/ ug{ vf]lhPsf] kbsf] sfo{ ljj/0f ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ cfof]hgf jf sfo{qmdsf] nflu :jLs[t c:yfoL b/aGbLdf lghfdtL ;]jfsf :yfoL lghfdtL sd{rf/LnfO{
sfhdf v6fO{ sfd sfh u/fpg' kg]{5 . To:tf] b/aGbLdf :yfoL sd{rf/Laf6 kbk"lt{ x'g g;s]df cfof]hgf k|d'v, n]vf
k|d'v / lhG;L ;+/Ifs -:6f]/lsk/_ afx]ssf cGo kbdf ;]jf s/f/af6 sfdsfh u/fpg' kg]{5 .
-$_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/sf ljleGg lgsfox?n] ljleGg sfo{s|d
;~rfngsf] nflu bft[ lgsfo / bft[ ;+:yf;u ;Demf}tf ubf{ To:tf sfo{s|dnfO{ cfjZos kg]{ hgzlQmsf] ljifo klg
pNn]v x'g cfPdf ;Demf}tf ug'{ k"j{ hgzlQmsf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfno / cy{ dGqfnosf] ;d]t ;xdlt lng'
kg]{5 .

%=

ljz]if kbsf] ;[hgf M -!_ b]xfosf] cj:yfdf ljz]if kb ;[hgf ug{ ;lsg]5 M
-s_ s'g} lghfdtL sd{rf/L ;?jf ePsf] sfof{nodf k'Ug sfa' aflx/sf] kl/l:yltn] ubf{ l9nf ePdf,
-v_ s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfhdf v6fpbf ;fljs sfof{nosf] sfdsfh ug{ gEofpg] ePdf,
-u_ s'g} lghfdtL sd{rf/L tfnLd, 5fqj[lQ, ;]ldgf/ cflbdf vl6Pdf,
-3_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] Ps dlxgfeGbf a9L ljbf lnO{ a;]df,
-_

P]gsf] bkmf &s= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd l/Qm x'g] kb dfu u/L k7fOPsf]df To:tf] kb l/Qm gx'b} nf]s
;]jf cfof]uaf6 sd{rf/L l;kmfl/; eO{ cfPdf .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ljz]if kb ;[hgf ubf{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ /fhkqflt kbsf]
xsdf ;DalGwt dGqfno, cfof]u jf ;lrjfnosf] ;lrj:t/af6 / /fhkq cglt kbsf] xsdf ;DalGwt ljefuLo k|d'v
:t/af6 lg0f{o x'g' kg]{5 .
t/ pklgod -!_ sf] v08 -s_, -u_ / -_ sf] cj:yfdf Ps dlxgf eGbf sd cjlwsf] nflu ljz]if kb ;[hgf
ug'{ k/]df ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lng' kg]{ 5}g .
-#_ pklgod -!_ sf] cj:yf ljBdfg g/x]df To;/L ;[hgf ePsf] ljz]if kb :jtM vf/]h x'g]5 .
^=

kb btf{ ug]{ M ;DalGwt dGqfnon] P]gsf] bkmf ^s= adf]lhd ;[hgf ePsf kbx?sf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x Pj+ >]0fL
;d]t v'Ng] u/L kb ;[hgf ug]{ lg0f{o ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq clgjfo{ ?kdf lghfdtL lstfavfgfdf kb btf{
u/fpg' kg]{5 . To;/L kb btf{ u/]kl5 To;sf] hfgsf/L lghfdtL lstfavfgfn] ;fdfGo k|zf;g dGqfno, cy{ dGqfno /
;DalGwt lgsfodf k7fpg' kg]{5 . To;/L kb btf{ ePsf] hfgsf/L kfP kl5 dfq kb k"lt{ ug{ ;lsg]5 .

&=

lghfdtL kbx? M P]gsf] bkmf % adf]lhd lghfdtL ;]jfsf ljleGg >]0fLx? cGtu{t /xg] kbx? ;DalGwt ;]jf ;d"x ;DaGwL
lgodx?df pNn]v eP adf]lhd x'g]5g\ .

1&s=

/fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] kb M -!_ P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd ;d"xLs/0f -Sni6/_ ul/Psf ;]jfdf /xg]
/fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf kbx? cg';'rL@s= adf]lhd x'g]5g\ .
-@_ g]kfn ;/sf/n] of] lgodfjnL k|f/De ePsf] ldltn] tL; lbgleq /fhkqflt ljlzi6 >]0fLdf sfo{/t sd{rf/LnfO{
lghsf] of]Uotf / cg'ejsf] cfwf/df pklgod -!_ adf]lhdsf] pko'Qm ;d'xLs/0f -Sn:6/_ sf] kbdf ;?jf Pj+ kb:yfkg
ug'{ kg]{5 .
-#_ of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 x'g] /fhkqf+lst lalzi6 >]0fLsf] a9'jfdf ;DjlGwt ;d'xLs/0f u/]sf] ;]jfdf /x]sf
/fhkqf+lst k|yd >]0fLsf sd{rf/Lx? dWo]af6 dfq a9'jf ul/g]5 .
-$_ o; lgod adf]lhd sfod ePsf kbx?sf] ;]jf ;d]t v'Ng] u/L lghfdtL lstfjvfgfn] clen]v cBfjlws u/L
;DalGwt lgsfonfO{ hfgsf/L lbg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
1a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

, ( , )
*=

;d"x tyf pk;d"xx? M P]gsf] bkmf ^ sf]2 pkbkmf -$_ adf]lhd lghfdtL ;]jfdf /xg] ;d"x tyf pk;d"xx? cg';"rL#
adf]lhd x'g]5g\ .

*s=

;]jf, ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ubf{ ckgfpg' kg]{ cfwf/ M g]kfn ;/sf/n] P]gsf] bkmf @^ adf]lhd s'g} lghfdtL
sd{rf/Lsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x kl/jt{g ubf{ b]xfosf cfwf/x? ckgfpg' kg]{5 M
-s_ lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/jt{g ug{ vf]lhPsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] nflu ;f] ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;u
;DalGwt lgodfjnLdf pNn]v ul/P adf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] / To:tf] lghfdtL sd{rf/Lsf] bIftf /
cg'ej kl/jt{g ug{ vf]lhPsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xnfO{ cTofjZos ePsf] .
-v_ kl/jt{g ug{ vf]lhPsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xdf lghfdtL sd{rf/Lx? ckof{Kt ePsf] .

(=

sfo{ ljj/0f M -!_ lghfdtL kbxsf] cg';"rL$ adf]lhdsf] sfo{ ljj/0f ;DalGwt ;lrj, ljefuLo k|d'v / sfof{no
k|d'vn] nfu" ug'{ kg]{5 . To:tf] sfo{ ljj/0fsf] Ps k|lt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ b]xfosf kbsf] sfo{ ljj/0f b]xfosf] kbflwsf/Ln] :jLs[t ug]{5g\ M
-s_ g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrjsf] g]kfn ;/sf/n],
-v_ /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] d'Vo ;lrjn],
-u_ v08 -v_ afx]s dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf cGo s]Gb|Lo lgsfosf lghfdtL sd{rf/Lx? /
ljefuLo k|d'vsf] ;DalGwt ;lrj jf /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Ln],
-3_ v08 -v_ / -u_ df pNn]v ul/Psf afx]s ljefu, If]q, c~rn, l8lehg, lhNnf / O{nfsf :t/sf
sfof{nosf /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lx?sf] ;DalGwt ljefuLo k|d'vn],
-_

v08 -3_ adf]lhdsf] sfof{nosf /fhkq cglt tyf >]0fLljxLg kbx?sf] ;DalGwt sfof{no k|d'vn] .

-#_ of] lgod k|f/De x'bfsf jvt axfn /x]sf lghfdtL sd{rf/Lx?sf] sfo{ ljj/0f of] lgod k|f/De ePsf] 5
dlxgfleq ;DalGwt kbflwsf/Ln] :jLs[t u/L nfu" u/L ;Sg' kg]{5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ ljj/0fdf d"Nofg ug{ ;lsg] j:t'ut cfwf/x? ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 /
k|To]s sfo{sf] ;"rsf cfwf/ ;d]t tf]Sg' kg]{5 .
-%_ sfo{ ljj/0f nfu" eP gePsf] ;DaGwdf ;DalGwt dGqfnon] dftxtsf ljefux?sf], ljefun] dftxtsf
sfof{nox?sf] / ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;a} dGqfno ;lrjfnocfof]u jf s]Gb|Lo lgsfosf] cg'udg ug]{5 .
-^_ P]g / o; lgodfjnL adf]lhd sfo{ ljj/0f nfu" gug]{] ;lrj jf ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ ;fdfGo
k|zf;g dGqfnosf] l;kmfl/;df clVtof/jfnfn] ;r]t u/fpg' kg]{5 . To;/L ;r]t u/fpbf ;d]t sfo{ ljj/0f nfu"
gu/]df lghnfO{ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/afxL ug'{ kg]{5 .
-&_ sfo{ ljj/0fdf pNn]v ePsf] ;"rsfsf] sfo{ k|ultsf] cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{
;Dkfbg d"Nofg ug'{ kg]{5 .
-*_ k|To]s /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] kbsf] sfo{ ljj/0fsf cfwf/df cfk"mn] ug'{ kg]{ sfo{sf] jflif{s
sfo{ of]hgf agfO{ k|To]s cfly{s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwleq sfof{no k|d'vaf6 :jLs[t u/fO{ ;f] cg';f/ sfo{
;Dkfbg ug'{ kg]{5 .
t/ of] lgod k|f/De eP kl5 klxnf] k6s lghfdtL sd{rf/Ln] bf];|f] rf}dfl;s cjlwleq To:tf] sfo{ of]hgf
agfpg ;Sg]5g\ .
!)=

lghfdtL sd{rf/Lsf] clen]v M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tyf cGo clen]v lghfdtL lstfavfgfdf
/flvg]5 .
-!s_

pklgod -!_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tyf cGo clen]v cBfjlws u/L /fVg]
k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/sf dGqfno, ;lrjfno, ljefu, sfof{no, ;+j}wflgs c+u tyf lgsfo / ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Ln] ;d]t lghfdtL lstfavfgfnfO{ ;do ;dodf cfjZos ljj/0f pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ ;]jf ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno tyf cGtu{tsf ljefu / sfof{nox?n] klg cfgf] dftxtsf lghfdtL
sd{rf/Lsf] clen]v lghfdtL lstfavfgfsf] clen]v;u b'?:t x'g] u/L cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
-#_

lghfdtL lstfavfgfn] ;]jf, ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno tyf cGtu{tsf ljefu / sfof{nox?n] pklgod @_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f tyf clen]v lghfdtL lstfavfgfsf] clen]v;u b'?:t x'g] u/L
2

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

, ( , )
cBfjlws u/L /fv]sf] g/fv]sf] cfjZostf cg';f/ lg/LIf0f ug]{5 . o;/L lg/LIf0f ubf{ s'g} q'6L km]nf k/]df lghfdtL
lstfavfgfn] To:tf] q'6L ;'wf/ ug{ ;DalGwt dGqfno, ljefu jf sfof{nonfO{ ;"lrt ug]{5 . o;/L ;"lrt u/]sf q'6Lx?
;'wf/ ug'{ ;DalGwt ljefu jf sfof{nosf] st{Jo x'g]5 . lghfdtL lstfavfgfn] ;"lrt u/]sf] q'6Lx? tLg dlxgfleq
;'wf/ gug]{ ;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ljefuLo sf/afxL ug]{, u/fpg]5 .
-$_ g]kfn ;/sf/sf dGqfno, ;lrjfno, ljefu, sfof{no / ;+j}wflgs c+u tyf lgsfoaf6 k|fKt x'g cfPsf
lghfdtL sd{rf/Lx?sf] clen]v lghfdtL lstfavfgfn] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 . o;/L k|fKt x'g cfPsf clen]v
lghfdtL lstfavfgfn] cBfjlws u/] gu/]sf] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;do ;dodf lg/LIf0f ug]{5 . o;/L
lg/LIf0f ubf{ q'6Lx? km]nf kg{ uPdf tLg dlxgfleqdf To:tf q'6Lx? ;'wf/ ug{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL
lstfavfgfnfO{ ;"lrt ug]{5 . o;/L ;'wf/ ug{ ;"lrt u/]sf] cjlwdf q'6Lx? ;'wf/ gu/]df ;fdfGo k|zf;g dGqfnon]
lghfdtL lstfavfgfsf k|d'vnfO{ ljefuLo sf/afxL ug]{5 .
!)s=

clen]v Jojl:yt ug'{ kg]{ M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] lgo'lQm, ;?jf, kb:yfkg ePsf], cf}ifwL pkrf/ lnPsf] tyf
cWoog ljbf, c;fwf/0f ljbf, k|;"lt ljbf, k|;"lt :ofxf/ ljbf / a]tnjL ljbf lnPsf] ljj/0f lghfdtL lstfavfgfdf
/x]sf] ;DalGwt sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0fdf cBfjlws ug'{ kg]{5 .
-@_ gof lgo'lQm x'g] sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_ k|dfl0ft u/L ;]t gDa/ k|fKt gu/L tnj eQf
e'QmfgL ul/g] 5}g .
-#_ lghfdtL sd{rf/LnfO{ cf}ifwL pkrf/sf] /sd e'QmfgL lbbf e'QmfgL lbg] /sd ;DaGwL clen]v lghfdtL
lstfavfgfdf cBfjlws gu/L e''QmfgL lbOg] 5}g .
3-#s_ cWoog ljbf, c;fwf/0f ljbf / a]tnjL ljbf :jLs[t eO{ ;f]sf] clen]v lghfdtL lstfavfgfaf6
cBfjlws ePsf] hfgsf/L k|fKt ePkl5 dfq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ To:tf] ljbf :jLs[ltsf] kq lbOg]5 .

-$_ o; lgoddf pNn]v ePsf ljifodf clen]v /fVg] k|of]hgsf] nflu n]vL cfPsf]df lghfdtL lstfavfgfn]
;f]xL lbg jf ;f] lbg ;Dej gePdf ;f]sf] ef]lnkN6;Dddf clen]v Jojl:yt u/L l56f] ;fwgf/f ;DalGwt
sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-%_ o; lgod adf]lhd clen]v cBfjlws gu/L lg0f{o sfof{Gjog ug]{ lhDd]jf/ kbflwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo
x'g]5 .
4-^_

lghfdtL sd{rf/Lsf] clen]v ;DaGwL ljj/0f lgh ;]jfaf6 x6]kl5 lghn] P]g jf o; lgodfjnL adf]lhd
lng' kg]{ ;'ljwf glnbf;Dd jf lghsf] lgj[Qe/0f clwsf/kq hf/L gx'Fbf ;Dd ;'/lIft /fVg' kg]{5 . lgj[Qe/0f kfpg] u/L
;]jfaf6 cjsfz ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]t gDa/, lgo'lQm ldlt, s'n ;]jf cjlw / cjsfz ePsf] ldlt ;d]t
pNn]v u/L hf/L ePsf] lgj[Qe/0f clwsf/kq b'O{ k|lt tof/ u/L Ps k|lt ;DalGwt sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf
;b:onfO{ pknJw u/fO{ csf]{ Ps k|lt cfjZos k/]sf avt k|ltlnlk lbg ;Sg] u/L ;'/lIft /fVg' kg]{5 .
!!=

kb geO{ sd{rf/L lgo'Qm ug{ gx'g] M -!_ s'g} klg sfof{nodf kb l/Qm geO{ jf kb ;[hgf geO{ sd{rf/L lgo'Qm ug'{
x'b}g .
-@_ pklgod -!_ ljk/Lt s'g} sd{rf/L lgo'Qm u/L tna v'jfPdf To;/L v'jfPsf] tna /sd lgo'lQm ug]{
clwsf/Laf6 c;'n pk/ ul/g]5 .

!@=

kb vf/]h x'g] M -!_ lghfdtL ;]jfsf] s'g} kb ;[hgf jf l/Qm ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd :yfoL kbk"lt{ gePdf pQm kb
:jtM vf/]h x'g]5 . o;/L vf/]h ePsf] kb ;DaGwL ljj/0f ;DalGwt lgsfon] To:tf] kb vf/]h ePsf] ;ft lbgleq
;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfnfO{ clgjfo{ ?kn] lbg' kg]{5 . To:tf] ljj/0f k|fKt eP kl5 ;fdfGo
k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfn] ;f]sf] clen]v cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
t/ nf]s ;]jf cfof]uaf6 kbk"lt{sf] nflu sf/afxL e}/x]sf] / a9'jfsf] sf/afxL z'? e} ;s]sf] kb vf/]h x'g] 5}g .
-!s_

s'g} kbsf ;DaGwdf a9'jf jf nf]s ;]jf cfof]udf kbk"lt{sf] sf/afxL e} /x]sf] hfgsf/L ;DalGwt lgsfon]
;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfnfO{ clgjfo{ ?kn] lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vf/]h ePsf kbx?sf] ;"rgf lghfdtL lstfavfgfn] ;fdfGo k|zf;g dGqfno, cy{
dGqfno / ;]jf ;DaGwL dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .
-#_

pklgod -!_ adf]lhd Ps jif{;Dd l/Qm eO{ kb vf/]h ePsf] ljj/0f glbg] kbflwsf/LnfO{ P]gsf] bkmf ^)
sf] v08 -3_ adf]lhd klbo bfloTj lhDd]jf/Lk"j{s k"/f gu/]sf] dfgL clVtof/jfnfn] ljefuLo ;hfo ug]{5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;+zf]wgf/f yk .
4a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
3a|fxf}

, ( , )
t/ >]0fLljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf d'Vo sfo{ / ;xfos sfo{ ug]{ kb 5'6 \ofO{ ;s] kl5 dfq of] Joj:yf
nfu" x'g]5 .
5-$_

/fhkq cglt t[tLo, rt'y{ / kfFrf}F >]0fL tyf >]0fL ljxLg kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/L cjsfz

ePkl5 To:tf] kb lstfavfgfn] :jtM vf/]h u/L clen]v cWofjlws ug]{5 . To;/L vf/]h ePsf] kbsf] hfgsf/L
lghfdtL lstfavfgfn] ;DalGwt dGqfno, ljefu / sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
t/ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -$_ adf]lhd d'Vo sfo{ ug]{ egL tf]lsPsf /fhkq cglt kfFrf}F >]0fLsf] jf
>]0fL ljxLg kb vf/]h x'g] 5}g .
kl/R5]b #
kbk"lt{ / kbflwsf/
!#= :yfoL lghfdtL sd{rf/L dfu ug]{ M -!_ s'g} /fhkqflt kb gof ;[hgf ePdf jf s'g} tl/sfaf6 l/Qm ePdf ;ft
lbgleq ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]un] To:tf] kb;u ;DalGwt ljj/0f ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg'
kg]{5 . To:tf] hfgsf/L k|fKt ePkl5 ;fdFGo k|zf;g dGqfnon] lghfdtL lstfavfgf / cfkm"; u /x]sf] clen]v;u
le8fO{ k|To]s b'O{ dlxgfdf cfjZos ljj/0f ;lxt nf]s ;]jf cfof]udf kbk"lt{sf] nflu dfu u/L k7fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} /fhkq cglt kb gof ;[hgf ePdf jf s'g} tl/sfaf6 l/Qm ePdf b'O{ dlxgfleq ;DalGwt ljefuLo
k|d'v jf sfof{no k|d'vn] To:tf] kb;u ;DalGwt ljj/0f ;lxt nf]s ;]jf cfof]udf :yfoL lghfdtL sd{rf/L dfu u/L
k7fpg' kg]{5 / ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt dGqfno, ;fdfGo k|zf;g dGqfno tyf lghfdtL lstfavfgfnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_

pklgod -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kmflhndf /x]sf ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf
pk;d"xsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ l/Qm kbdf ldnfg u/]/ dfq afsL kbdf kbk"lt{sf] nflu dfu ug'{ kg]{5 .
-$_

P]gsf] bkmf &s= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd cfly{s jif{leq l/Qm x'g] kb dfu ubf{ kb l/Qm x'g] cfwf/ /
sf/0f :ki6 ?kdf pNn]v u/L k7fpg' kg]{5 . unt ljj/0f /fvL kbk"lt{sf] nflu dfu ug]{ clwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo
ul/g]5 .
!#s= l/Qm kbsf] ljj/0f M l/Qm /x]sf / rfn" cfly{s jif{ el/df pd]/sf cfwf/df clgjfo{ cjsfz x'g] /fhkq cglt
lghfdtL sd{rf/Lx?sf] ljj/0f tof/ u/L ;DalGwt ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] ;f] ljj/0f ;DalGwt sfof{no,
lhNnf k|zf;g sfof{no / lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nosf] ;"rgf kf6Ldf k|sfzg u/L kbk"lt{sf] nflu ;fpg
dlxgfsf] kGw| ut];Dddf nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg' kg]{5 .
!$=

kbk"lt{ k|ltztsf] cfwf/df kb;+Vof lgwf{/0f M -!_ lgod !# adf]lhd sd{rf/L dfu ;DaGwL ljj/0f k|fKt eP kl5 nf]s
;]jf cfof]un] l/Qm kbx?dWo] P]gsf] bkmf & adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutf, sfo{ Ifdtfsf] d"Nofg, cfGtl/s k|ltof]lutfTds
k/LIff / 6h]i7tf / sfo{ ;Dkfbg d"Nofgf/f k"lt{ x'g] k|ltztsf] cfwf/df kb;+Vof lgwf{/0f ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kb;+Vof lgwf{/0f ubf{ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -!_ adf]lhd v'Nnf k|ltof]lutff/f k"lt{
x'g] kb;+VofdWo] ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -&_ adf]lhd k"lt{ x'g] kb;+Vof ;d]t lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu cfly{s tyf ;fdflhs ?kdf k5fl8 k/]sf dlxnf,
cflbjf;Lhghflt, dw]zL, blnt ;d'bfosf] ljj/0f g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
t/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L gtf]s];Ddsf] nflu ;Dk"0f{ dlxnf, cflbjf;Lhghflt, dw]zL, blntnfO{
cfly{s tyf ;fdflhs ?kdf k5fl8 k/]sf] ;d'bfo dflgg]5 .
-$_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ adf]lhd 5'ofOPsf kbdf b/vf:t lbbf b]xfosf cfwf/df lbg' kg]{5 M
-s_

cflbjf;Lhghfltsf xsdf g]kfn cflbjf;Lhghflt pTyfg /fli6o k|lti7fg P]gdf ;"rLs[t ePsf]
hfltsf] xsdf ;f]xL ;"rLsf] cfwf/df,
t/ g]kfn cflbjf;Lhghflt pTyfg /fli6o k|lti7fg P]gdf ;"rLs[t ePsf] hfltleq Ps eGbf
a9L y/x? ePdf ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vsf] l;kmfl/;df k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 ;"rLs[t
ePsf] hfltleqsf] y/ egL k|dfl0ft u/fO{ b/vf:t;fy k]z ug'{ kg]{5 .

-v_
5a|fxf}

blntsf xsdf /fli6o blnt cfof]uaf6 ;"rLs[t ePsf] hfltsf] xsdf ;f]xL ;"rLsf] cfwf/df,

;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
6 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

, ( , )
t/ /fli6o blnt cfof]uaf6 ;"rLs[t ePsf] hfltleq Ps eGbf a9L y/x? ePdf ;DalGwt :yfgLo lgsfosf]
k|d'vsf] l;kmfl/;df k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 ;"rLs[t ePsf] hfltleqsf] y/ egL k|dfl0ft u/fO{ b/vf:t;fy k]z ug'{
kg]{5 .
-u_

ckfsf xsdf :jLs[t lrlsT;ssf] l;kmfl/;df ;dfh sNof0f kl/ifb\\af6 ckftf k|dfl0ft u/]sf]
cfwf/df,

-3_

dw]zLsf xsdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhdsf] ;+ :yfaf6 dw]zL
egL k|dfl0ft u/]sf] cfwf/df,
t/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;+:yf gtf]s];Dd ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vsf]
l;kmfl/;df k|d'v lhNnf clwsf/Laf6 dw]zL egL k|dfl0ft u/fO{ b/vf:t;fy k]z ug'{ kg]{5 .

-_

7-%_
!$s=

lk5l8Psf] If]qsf xsdf P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -&_ df pNn]v ePsf lhNnfdf :yfoL a;f]jf;
pNn]v u/L ;DalGwt lhNnfaf6 k|fKt ul/Psf] gful/stfsf] k|df0fkq tyf ;DalGwt ufp ljsf;
;ldlt jf gu/kflnsfaf6 xfn ;f]xL :yfgdf :yfoL a;f]af; ePsf] egL k|dfl0ft u/]sf] cfwf/df .

===========

kbk"lt{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -*_ adf]lhd lgwf{l/t kbdWo] s'g kb s'g lsl;dsf
ckfx?sf] nflu cg'ko'Qm x'g] eGg] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
8-@_

=======

9-#_

==============

!%=

Go"gtd of]Uotf M P]gsf] bkmf ^ sf] 10pkbkmf -%_ adf]lhd lghfdtL ;]jfsf ;d"x tyf pk;d"xxdf /xg] ljleGg
kbxsf] nflu rflxg] Go"gtd of]Uotf ;DalGwt ;]jf, ;d"x ;DaGwL lgodxdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

!^=

lgo'lQm ug]{ k|lqmof M P]gsf] bkmf * adf]lhd nf]s ;]jf cfof]uaf6 v'Nnf k|ltof]lutff/f l;kmfl/; ePsf pDd]bjf/nfO{
l;kmfl/;kq bflvnf ePsf] ldltn] /fhkqflt kbsf] xsdf b'O{ dlxgfleq / /fhkq cglt kbsf] xsdf kGw lbgleq
clVtof/jfnfn] lgo'Qm ug'{ kg]{5 / o:tf] lgo'lQmsf] ;"rgf l56f] ;fwgf/f ;DalGwt pDd]bjf/nfO{ lbg' kg]{5 . ;DalGwt
pDd]bjf/n] lgo'lQmsf] ;"rgf gkfPdf jf ;"rgf lkmtf{ cfPdf ;fj{hlgs kqklqsfdf Ps dlxgfsf] Dofb lbO{ ;DalGwt
pDd]bjf/nfO{ lgo'lQm kq a'g cfpg ;"rgf k|sflzt ul/g]5 . ;f] Dofbleq klg lgo'lQm kq a'g gcfPdf pko{'Qm
l;kmfl/;df k/]sf] j}slNks pDd]bjf/nfO{ of]Uotf qmdfg';f/ lgo'Qm ug{ ;lsg]5 . o;/L ul/Psf] lgo'lQmsf] ;"rgf lgo'lQm
u/]sf] ldltn] kGw lbgleq nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg' kg]{5 .

!&=

lgo'lQm kq lbg] jf /2 ug]{ M -!_ b]xfosf] clwsf/Ln] b]xfosf lghfdtL sd{rf/LnfO{ lgo'lQm u/]sf] jf lgo'lQm /2 u/]sf]
kq lbg]5 M
-s_

/fhkqflt lghfdtL sd{rf/LnfO{

;]jf,

;d"x jf pk;d"x ;DaGwL dGqfnosf] ;lrj,

-v_ /fhkq cglt tyf >]0fLljxLg sd{rf/LnfO{ clVtof/jfnf .


-@_ pklgod -!_ adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ lgo'lQm kq lb+bf ;DalGwt clwsf/Ln] lghn] axfnL ug'{ kg]{
ldlt ;d]t tf]Sg ;Sg]5 . axfnL ug{sf] lgldQ s'g} vf; ldlt tf]lsPsf] eP ;f]xL ldltdf / s'g} ldlt gtf]lsPsf]df
To:tf] lgo'lQm kq a'lemlnPsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s k}+tL; lbgleq ;DalGwt sd{rf/Ln] axfnL ug'{ kg]{5 .
-#_ cfgf] sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] ;k|df0f hfgsf/L lbPdf afx]s pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq axfnL
gug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] lgo'lQmkq lgo'lQm lbg] clwsf/Ln] /2 ug{ ;Sg]5 . To;/L lgo'lQm kq /2 ul/Psf] hfgsf/L
nf]s ;]jf cfof]unfO{ lbg' kg]{5 .
-$_

/fhkq cglt tyf >]0fLljxLg sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ adf]lhd lbOg] lgo'lQmkqdf P]gsf] bkmf !* sf]
pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu 11/fhkq cglt k|yd >]0fLsf] kbsf] xsdf nf]s ;]jf cfof]un] l;kmfl/; u/]sf] ljsf;
If]qdf / cGo /fhkq cglt tyf >]0fLljxLg kbsf] xsdf nf]s ;]jf cfof]un] l;kmfl/; u/]sf] c~rndf kfr jif{ cjlw
k"/f x'g] ldlt ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 .
7

a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
8
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
9
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
10 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
11 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

, ( , )
!*=

sa'lnot u/fpg] jf wg hdfgL lng] M s'g} lghfdtL kbdf lgo'lQm kfpg] sd{rf/Lsf] sfdsf] k|s[lt cg';f/ wg hdfgL
lng' jf sa'lnot u/fpg' kg]{ cfjZostf ePdf ;f] sd{rf/Ln] To:tf] sa'lnot jf wg hdfgL glbP;Dd lghnfO{
lgo'lQmkq lbOg] 5}g .

!(=

lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z ug'{ kg]{ M -!_ s'g} klg JolQmn] cg';"rL% adf]lhd lg/f]lutfsf] k|df0fkq k]z gu/L lghnfO{
lghfdtL kbdf :yfoL lgo'lQm ul/g] 5}g .
-@_ lg/f]lutfsf] k|df0fkq g]kfn ;/sf/f/f :jLs[t lrlsT;saf6 k|fKt ePsf] x'g' kg]{5 .

@)=

zky u|x0f M -!_ P]gsf] bkmf !$ adf]lhd lgo'Qm x'g] k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] cg';"rL^ adf]lhd zky u|x0f ug'{
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd zky u|x0f u/fpbf /fhkqflt kbsf] xsdf ;DalGwt dGqfnosf] ;lrjn] / /fhkq
cglt kb tyf >]0fLljxLg kbsf] xsdf clVtof/jfnfn] zky u|x0f u/fpg]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf] zky u|x0fsf] Ps k|lt lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 / csf]{ k|lt ;f]
sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf /fVg' kg]{5 .

@!=

;]jfaf6 x6fOPsf sd{rf/Ln] ;kmfO{ kfPdf kb:yfkg ug]{ M -!_ ;]jfaf6 x6fOPsf s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g}
cbfntsf] lg0f{oaf6 lghsf] ;]jf k'g:yf{lkt x'g] ePdf ;f]sf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tLg dlxgfleq ;DalGwt
dGqfnodf xflh/ x'g hfg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ sf] Dofbleq xflh/ x'g ghfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ kb:yfkg ul/g] 5}g .

@@=

j}olQms ljj/0f kmf/fd -l;6/f]n_ / lstfa btf{ M -!_ clVtof/jfnfn] k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] cg';"rL& adf]lhd
kfr k|lt j}olQms ljj/0f t}of/ u/fpg' kg]{5 .
-!s_ pklgod -!_ adf]lhdsf] j}olQms ljj/0f of] lgodfjnL k|f/De x'bfsf avt sfo{/t s'g} lghfdtL
sd{rf/Ln] ge/]sf] eP of] lgodfjnL k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq / gof lgo'lQm x'g] lghfdtL sd{rf/Ln] lgo'lQm
ePsf] Ps dlxgfleq clgjfo{ ?kdf e/L ;Sg' kg]{5 . pQm Dofbleq klg j}olQms ljj/0f geg]{ lghfdtL sd{rf/Lx?sf]
tna /f]Ssf ul/g]5 .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd t}of/ ul/Psf] j}olQms ljj/0fsf] Ps k|lt lstfa btf{ u/fpg lghfdtL lstfavfgfdf,
Ps k|lt ;f] sd{rf/Lsf] ;]jf ;d"x ;DaGwL dGqfnodf, Ps k|lt ljefudf, Ps k|lt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf / Ps
k|lt ;f] sd{rf/L sfo{/t /x]sf] sfof{nodf /fVg nufpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/L axfn /x]sf] sfof{nodf /flvPsf] j}olQms ljj/0f ;f] sd{rf/L cGoq
;?jf ePdf cljnDj ;f]xL sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-$_

pklgod -@_ adf]lhd btf{sf] nflu k|fKt x'g cfPsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] j}olQms ljj/0f lghfdtL
lstfavfgfn] btf{ u/L To:tf] sd{rf/Lsf] hGdldlt / P]gsf] bkmf ## adf]lhd clgjfo{ cjsfz x'g] ldlt ;d]t ls6fg
u/L j}olQms ljj/0f k|dfl0ft u/L /fVg' kg]{5 / o;/L hGdldlt / pd]/ k|dfl0ft ug]{ k|of]hgsf] nflu lghfdtL
lstfavfgfn] cfjZos k/]df ;DalGwt sd{rf/L;u cfjZos ;Ssn k|df0fx? ;d]t k]z ug{ nufpg ;Sg]5 .
-%_

lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] j}olQms ljj/0fdf s'g} ljj/0f ;dfj]z ug'{ k/]df To:tf] ljj/0f cfgf] sfof{no
dfkm{t lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 / To;/L k|fKt ljj/0f lghfdtL lstfavfgfn] ;DalGwt sd{rf/Lsf] j}olQms
ljj/0fdf ;dfj]z u/L ;f]sf] hfgsf/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno tyf ;DalGwt sd{rf/L / sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
@#=

Ps kbdf PseGbf a9L sd{rf/L :yfoL lgo'lQm ug{ gx'g] M Pp6f :yfoL kbdf Ps} ;dodf PseGbf a9L JolQmnfO{ :yfoL
lgo'lQm ug'{ x'b}g .

@$=

======================

@%=

nf]s ;]jf cfof]uaf6 lgwf{l/t sfo{ljlw gk'ofO{ lgo'lQm ug{ gx'g] M -!_ nf]s ;]jf cfof]uaf6 k|Tofof]lht clwsf/
adf]lhd lgo'Qm x'g] kbdf lgo'Qm ubf{ lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] To:tf] kbsf] ;DaGwdf lj1fkg u/L nf]s ;]jf cfof]uaf6
lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf] kfng ul/sg dfq lgo'Qm ug'{ kg]{5 .
-@_

pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm x'g] kbdf lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf] kfngf gu/L lgo'lQm u/]sf] b]lvPdf
nf]s ;]jf cfof]uaf6 clgoldt lgo'lQm ePsf] egL n]vL cfPdf To:tf] JolQmnfO{ Ps dlxgfleq ;f]
kbaf6 x6fpg' kg]{5 .
===================

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .

rf}yf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

, ( , )
-#_ pklgod -!_ adf]lhd lgo'Qm ubf{ lgwf{l/t k|lqmof / zt{sf] kfng gu/L lgo'Qm u/]df To;/L lgo'lQm ug]{
clwsf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b $
ljz]if1 kb ;DaGwL Joj:yf
@^=

ljz]if1 kb M of]Uotf, cg'ej / sfdsf] k|s[lt x]/L ljz]if1tfsf] ljsf;sf] nflu geO{ gx'g] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n]
g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L lghfdtL ;]jfsf] /fhkqflt >]0fLsf] s'g} vf; kbnfO{ ljz]if1 kb tf]Sg
;Sg]5 . To:tf] ;"rgfdf ;f] kbnfO{ rflxg] ljz]if of]Uotf ;d]t v'nfpg' kg]{5 .

@&=

;?jf M -!_ tf]lsPsf] ;]jf, ;d"x / pk;d"xleq ;Lldt /xg] u/L ;dfg k|s[ltsf] sfd, st{Jo ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/Ldf
km/s gkg]{ u/L ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ g]kfn ;/sf/n] ;?jf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;?jf ePsf] lghfdtL sd{rf/L cfgf] kb ;lxt ;?jf x'g]5 .

@*=

a9'jf M -!_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{ a9'jf ;ldltn] sfo{ Ifdtfsf] cfwf/df
ug]{5 .
-@_ a9'jf ;ldltn] sfo{ Ifdtfsf] d"Nofg ubf{ o; ;DaGwdf lgwf{l/t dfkb08sf] cfwf/df ug]{5 / o:sf] nflu
cfjZos 7fg]df ljz]if1 ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-#_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ dflyNnf] >]0fLdf a9'jf ubf{ sd{rf/L axfn /x]sf] kbnfO{ g}
pko'Qm bhf{ /fvL dflyNnf] >]0fLdf kl/0ft ul/g]5 . o;/L kl/0ft ul/Psf] kb l/Qm ePkl5 :jtM z'? lgo'lQm x'g] kbdf
sfod x'g]5 .
-$_ ljz]if1 kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/L sfo{ Ifdtfsf] d"Nofgf/f x'g] cGo s'g} klg a9'jfsf] nflu pDd]bjf/
x'g ;Sg] 5}g .
-%_ Ps >]0fLaf6 csf]{ >]0fLdf a9'jf x'g axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf kfr jif{ ;]jf cjlw k'u]sf] x'g' kg]{5 .

@(=

ljz]if1 kb ;DaGwL cGo Joj:yf M ljz]if1 kbsf ;DaGwdf o; kl/R5]bdf n]lvPb]lv afx]s cGo ljifox? ;]jf ;d"x
;DaGwL lgodx?df tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b %
>]0fLljxLg

#)=

tyf

/fhkq cglt kfrf} >]0fLsf kb ;DaGwL Joj:yf

>]0fLljxLg tyf /fhkqcglt kfrf}+ >]0fLsf] kb M -!_ cg'ejsf] cfwf/df ;Lk ljsf; x'g] Ps} k|sf/sf] sfo{ k|s[lt ePsf
cg';"rL* adf]lhdsf kbx? >]0fLljxLg kb dflgg] 5g\ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf >]0fLljxLg kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lx? P]gsf] bkmf $ sf] pkbkmf -@_
adf]lhd >]0fLdf cfj4 x'g rfx]df /fhkq cglt kfrf} >]0fLdf sfod ul/g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd /fhkq cglt kfrf} >]0fLdf sfod x'g] lghfdtL sd{rf/Lx?n] ;fljsdf vfO{ kfO{
cfPsf] tnj 36\g] 5}g .
-$_ /fhkq cglt kfrf} >]0fLdf sfod ePsf / ;f] >]0fL tyf >]0fLljxLg kb ;lxt P]gsf] bkmf @)s= adf]lhdsf]
;]jf cjlw k'u]sf lghfdtL sd{rf/L clgjfo{ cjsfz x'bf lghnfO{ ;f] bkmf adf]lhd /fhkq cglt t[tLo >]0fL]]sf] kbdf
a9'jf u/L cjsfz lbOg]5 .
-%_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -^_ adf]lhdsf] cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIffdf /fhkq cglt kfrf}+ >]0fLdf
sfod ePsf lghfdtL sd{rf/Lx? ;d]t ;xeflu x'g ;Sg]5g\ .

#!=

kbk"lt{ M -!_ >]0fLljxLg kbx?df gof lgo'lQmf/f kbk"lt{ ubf{ :jLs[t tnadfgsf] z'?sf] tna kfpg] u/L lgo'Qm ul/g]5
.
-@_ >]0fLj4 kbx? >]0fLljxLg kbdf kl/0ft ePdf ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ ldnfg ubf{ ;fljsdf lghn]
vfOkfO{ cfPsf] tnasf] cfwf/df >]0fLljxLg kbsf] nflu :jLs[t tnadfgsf] pko'Qm / ldNbf] :yfgdf tf]lsg]5 .

#@=

;?jf M -!_ >]0fLljxLg tyf /fhkq cglt kfrf}+ >]0fLsf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ;dfg k|s[ltsf]
>]0fLljxLg tyf /fhkq cglt kfrf}+ >]0fLsf kbdf x'g ;Sg]5 .
-@_

>]0fLljxLg tyf /fhkq cglt kfrf} >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf dftxt sfof{nox?df eP
sfof{no k|d'vn] / cGo sfof{nox?df eP ljefuLo k|d'vn] ug{]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

, ( , )
##=

:t/ j[l4 M of] lgod k|f/De eP kl5 P]gsf] bkmf @$3@= adf]lhd >]0fLljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] :t/ j[l4 ubf{ ;f]xL
bkmfsf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;]jf cjlw k"/f ePsf] ef]lnkN6b]lv nfu" x'g] u/L :t/ j[l4 ul/g]5 .
t/ P]gsf] bkmf !*= adf]lhd ;hfosf] clen]v /x]sf]df ;f]sf] ;dofjlw ;dfKt ePsf] ef]lnkN6b]lv nfu" x'g] u/L
:t/ j[l4 ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b ^
kb:yfkg / ;?jf

#$=
#$s=

======================
kb:yfkg ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf & cg';f/ v'Nnf tyf a9'jff/f l;kmfl/; ePsf lghfdtL sd{rf/Lsf] z'?
kb:yfkgf ubf{ To:tf sd{rf/LnfO{ l/Qm kbx?sf] hfgsf/L u/fO{ lghx?sf] ?rL tyf rfxgfsf] k|fyldstfqmd sfod ug{
nufO{ l;kmfl/; of]Uotfqmd cg';f/ /f]h]sf] :yfgdf kb:yfkg ul/g]5 .
t/ ;]jf k|j]z tfnLd kZrft\ kb:yfkgf x'g] sd{rf/Lsf] xsdf To:tf] tfnLd lbg] ;+:yfaf6 k|fKt tfnLdsf]
of]Uotfqmd ;d]tnfO{ cfwf/ lng ;lsg]5 .
-@_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ kb:yfkg ug'{ kg]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] nflu ;DalGwt dGqfnon]
kb:yfkgsf] nflu l;kmfl/; ubf{ pklgod -!_ adf]lhdsf ljifo ;d]t v'nfO{ k7fpg' kg]{5 .
12-#_

o; lgod adf]lhd kb:yfkg eO{ xflh/ x'g cfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;DalGwt sfof{nosf] k|d'vn]
xflh/ u/fO{ ;ft lbg leq sfo{ laj/0f ;lxt lhDd]jf/L tf]Sg' kg]{5 . To:tf] cjlwleq lhDd]jf/L gtf]Sg] ;DalGwt
sfof{no k|d'vnfO{ P]gsf] bkmf %%s= adf]lhd ;'kl/j]Ifsn] r]tfjgL lbg]5 .
#$v=

sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf !% sf] pkbkmf -@_ adf]lhd cg';"rL*s= df plNnlvt
kbflwsf/L;u sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf ubf{ b]xfo adf]lhdsf kbflwsf/Lx?n] ug{ ;Sg]5g\ M
-s_ g]kfn ;/sf/sf] s]Gb|Lo:t/sf ljefusf] ljefuLo k|d'v jf ljefu:t/sf] sfof{no k|d'vsf] xsdf
;DalGwt dGqfnosf ;lrj / ljefuLo k|d'v jf ljefu:t/Lo sfof{no k|d'v aLrdf,
-v_ cfof]hgf k|d'vsf] xsdf dGqfno cGtu{tsf] cfof]hgf ePdf ;DalGwt dGqfnosf] ;lrj / cfof]hgf
k|d'v aLrdf, ljefu cGtu{tsf] cfof]hgf ePdf ;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'v / cfof]hgf k|d'v
aLrdf tyf sfof{no cGtu{tsf] cfof]hgf ePdf ;DalGwt sfof{no k|d'v / cfof]hgf k|d'v aLrdf,
-u_ sfof{no k|d'vsf] xsdf ;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'v / sfof{no k|d'v aLrdf tyf ljefu
g/x]sf sfof{nosf] xsdf ;DalGwt dGqfnosf] ;lrj / sfof{no k|d'v aLrdf .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tfdf b]xfo adf]lhdsf s'/fx? v'nfOPsf] x'g' kg]{5 M
-s_

ljefu jf cfof]hgf jf sfof{nosf] nIo,

-v_

nIo xfl;n ug{sf] nflu cfjZos kg]{ jh]6, hgzlQm / cGo ;fwg ;|f]t,

-u_

nIo xfl;n ug]{ ;do l;df,

-3_

k|fKt x'g' kg]{ glthf jf ck]lIft pknlJw,

-_

sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] ;"rsf,

-r_

sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf /2 ug{ ;lsg] cj:yfx?,

-5_

sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf sfof{Gjogsf] nflu cfjZos clwsf/x?,

-h_

sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tfsf zt{x?,

-em_

cGo cfjZos s'/fx? .

-#_ sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf cg';f/sf] sfo{ eP gePsf] af/]df ;DalGwt dGqfno / ljefun] lgoldt ?kdf
cg'udg ug]{5 .
-$_ sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf adf]lhdsf] sfdsf] jflif{s ;ldIff ug{sf nflu ;DalGwt dGqfnosf] ;+of]hsTjdf cy{
dGqfno, ;fdfGo k|zf;g dGqfno, ;DalGwt dGqfno / /fli6o of]hgf cfof]usf k|ltlglw /x]sf] Ps ;ldlt /xg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
12a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

, ( , )
-%_ cfgf] sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/]df afx]s sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf adf]lhd pQd ?kdf sfd ;DkGg ug{
g;s]df To:tf] ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'v jf sfof{no k|d'vnfO{ b'O{ jif{;Dd s'g} klg k|d'v kbsf] ljz]if
lhDd]jf/L lbOg] 5}g .
-^_ ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'v jf sfof{no k|d'vn] Ps k6s eGbf a9L pklgod -%_ adf]lhd sfd
;DkGg ug{ g;s]df lghnfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_ adf]lhd ljefuLo ;hfo x'g]5 .
t/ pklgod -%_ adf]lhd Ps k6s ljz]if lhDd]jf/Lsf] kbaf6 x6]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] lglZrt ;do kl5 k'gM
To:tf] lhDd]jf/L k|fKt u/L ;Gtf]ifhgs sfo{ k|ult b]vfPdf o; lgod adf]lhdsf] ljefuLo ;hfosf] cfwf/sf] ?kdf ;f]
eGbf klxn]sf] ljz]if lhDd]jf/L kfPsf] cjlwsf] sfo{ ;Dkfbgsf] k|ultsf] Go"gtfnfO{ u0fgf ug{ ;lsg] 5}g .
-&_ sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tfsf zt{x? / jflif{s ;ldIffsf] ljj/0f To:tf] sfo{ ;DkGg ePsf] Ps dlxgfleq
;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
-*_ sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf k|0ffnL nfu" ePsf] lgsfosf] ljefuLo k|d'v, sfof{no k|d'v jf cfof]hgf k|d'vdf
kb:yfkg ubf{ ;DefJo lghfdtL sd{rf/Lx?dWo]af6 To:tf] lgsfosf] b'O{ jif{sf] /0fgLlts of]hgf / sfo{ ;~rfng
;DaGwL of]hgf Pj+ ck]lIft pknlAw ;lxt sfo{of]hgf k]z ug{ nufO{ pTs[i6 of]hgf k]z ug]{ sd{rf/LnfO{ pklgod -$_
adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df pklgod -!_ sf] kbflwsf/L;u sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf u/L pQm kbdf kb:yfkg ug{
;lsg]5 .
.
#$u=

-(_ sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tfnfO{ Jojl:yt ug{ g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg';f/ lgb]{lzsf agfO{ hf/L ug{ ;Sg]5

cltl/Qm ;d"x ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf !*3= sf] pkbkmf -@_ adf]lhd kmflhndf /x]sf lghfdtL sd{rf/Lsf]
b/jGbL ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] cltl/Qm ;d"xdf /x]sf] ePdf To:tf sd{rf/LnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] vl6Ps}
sfof{noaf6 tnj eQf vfg] u/L cGo lgsfodf sfdsfh ug{ v6fpg ;Sg]5 .
-@_ P]gsf] bkmf !*s= sf] pkbkmf -@_ / pkbkmf -@s_ adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon]] sfhdf v6fPsf
lghfdtL sd{rf/Lsf] b/jGbL cltl/Qm ;d"xdf ;fg{ ;lsg]5 .
-#_ s'g} kbdf kbk"lt{sf] dfu ubf{ cltl/Qm ;d"xdf /x]sf sd{rf/Lsf] ;+Vof sL u/]/ dfq dfu ug'{ kg]{5 .

#%=

===========================

#^=

;?jfsf] ;do tflnsf / ;?jfsf cfwf/x? M -!_ lghfdtL sd{rf/Lx?nfO{{ P]gsf] bkmf !* cg';f/ ;?jf ubf{ b]xfo
adf]lhdsf] ;do tflnsf cg';f/ ug'{ kg]{5 M
-s_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] k|To]s jif{sf] ;fpg Ps ut]b]lv ;fpg d;fGtleqdf,
-v_ dGqfno jf dGqfno :t/sf] s]Gb|Lo lgsfo jf ljefun] k|To]s jif{sf]
d;fGtleqdf,
-u_

ebf}

Ps ut]b]lv

ebf}

If]qLo :t/sf lgsfox?n] k|To]s jif{sf] c;f]h Ps ut]b]lv c;f]h d;fGtleqdf .


t/ s'g} sfof{nodf l/Qm x'g uPsf] kbdf tf]lsPsf] ;do tflnsf afx]ssf] ;dodf ;?jf ug'{
k/]df ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ ;?jf ug{ ;lsg]5 .

13====

=======================
-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf b]xfo adf]lhd ul/g]5 M
-s_ /fhkqflt ljlzi6 >]0fL / /fhkqflt k|yd >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf xsdf g]kfn ;/sf/
dlGqkl/ifb\\sf] lg0f{oaf6,
t/ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ Pp6} dGqfno cGtu{tsf lgsfodf ;?jf
ubf{ ;DalGwt ljefuLo dGqL:t/sf] lg0f{oaf6 ;?jf ug{ ;lsg]5 .
-v_ /fhkqflt ltLo / t[tLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfosf
/fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf ;lrj:t/sf] lg0f{oaf6 .
t/ s'g} ljefu cGtu{t sfo{/t /fhkqflt t[tLo >]0fL;Ddsf sd{rf/LnfO{ ;f]xL ljefu cGtu{t
;DalGwt ljefuLo k|d'v:t/sf] lg0f{oaf6 ;?jf ug{ ;lsg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bzf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
13
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
bzf}+ ;+zf]wgf/f yk .

10

, ( , )
-u_

/fhkq cglt tyf >]0fLljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfosf] sd{rf/L
k|zf;g x]g]{ /fhkqflt k|yd >]0fLsf] ;x;lrj:t/sf] lg0f{oaf6 .
-3_ v08 -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Ps} ljefu jf cGtu{tsf /fhkq cglt Pj+
>]0fLljxLg sd{rf/LnfO{ ;f]xL ljefu jf cGtu{ts} cGo lgsfodf ;?jf ug'{ kbf{ ;DalGwt ljefuLo
k|d'v:t/sf] lg0f{oaf6 .
-#_ krf; jif{ pd]/ k'u]sf] sd{rf/LnfO{ lghn] dfu]df afx]s s ju{sf] ef}uf]lns If]qdf ;?jf ul/g] 5}g .
-$_ /fhkq cglt / >]0fLljxLg lghfdtL sd{rf/LnfO{ 3/ kfossf] lhNnfdf ;?jf ug{ k|fyldstf lbOg]5 .
-%_ 3/ kfossf] lhNnfl:yt sfof{nodf sfo{/t /fhkq cglt tyf >]0fLljxLg lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghx?n]
:j]R5fn] lgj]bg lbPsf] cj:yfdf jf lghsf] sfo{ ;Dkfbgsf] k|ult /fd|f] gePsf] 7f]; k|df0f b]lvPsf] jf lghn]
cg'zf;gxLg / clgoldt sfo{ u/]sf] k|dfl0ft ePsf] cj:yfdf afx]s csf]{ lhNnfdf ;?jf ul/g] 5}g .
-^_ pd]/sf] sf/0faf6 clgjfo{ cjsfz x'g Ps jif{ jf ;f] eGbf sd cjlw afsL /x]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{
lghn] dfu]sf] cj:yfdf afx]s ;?jf ul/g] 5}g .
-&_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'uL ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
;?jf ug'{ kbf{ ;f] bkmfsf] pkbkmf -$_ df plNnlvt cfwf/df dfq ;?jf ug'{ kg]{5 . o;/L ;?jf ubf{ cjlw gk'uL
;?jf ug'{sf] cfwf/ ;?jf kqdf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L cjlw gk'uL ;?jf ul/Psf]df cjlw gk'Ub} ;?jf ug'{sf] :ki6
sf/0f vf]nL ;?jf ;DaGwL ljj/0f k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-*_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -3_ cg';f/ sfof{nodf /fvL /fVg pko'Qm gePsf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ;?jf ubf{ lghsf] s'g sfd / cfr/0faf6 ;f] sfof{nodf /fvL /fVg pko'Qm gePsf] xf] ;f]sf] :ki6 sf/0f
;lxt ;DalGwt sfof{no k|d'vaf6 n]vL cfPkl5 ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ clVtof/jfnfn] ;?jf ug'{ kg]{5
.
-(_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -v_ sf] k|of]hgsf] nflu ljz]if lhDd]jf/L lbgsf] nflu ;?jf ug{
;xdlt dfu ubf{ ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] lhDd]jf/L lbg' kg]{ cj:yf ePsf] Joxf]/f pNn]v
u/L ;xdlt dfu ePsf] x'g' kg]{5 .
14-!)_

s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ cjlw gk'Ub} ;?jf ug{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt dfu ePsf]df
To:tf] ;xdltsf nflu kq k|fKt ePsf] ldltn] kGw| lbgleq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;f] ;DaGwdf lg0f{o u/L ;DalGwt
lgsfonfO{ lnlvt hfgsf/L lbg' kg]{5 .
t/ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] yk ljj/0f dfu u/]sf] cj:yfdf To:tf] ljj/0f k|fKt ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq
;xdlt lbg ;Sg]5 .
-!!_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} lgsfo jf cGtu{tsf] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf]
Psk6s ;?jf eO{ cjlw k"/f eP kl5 pklgod -!_ adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;?jf ug]{ tflnsf cg';f/sf]
Ps cjlw k"/f geO{ ;f] lgsfon] k'gM To:tf] sd{rf/Lsf] ;?jf ug{] 5}g .
-!@_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg dGqfno jf ljefu jf s]Gb|Lo lgsfo jf If]qLo
sfof{no jf lhNnf:t/Lo sfof{nosf] k|d'v eO{ ;s]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] :j]R5fn] dfu u/]sf]df afx]s ;dfg
>]0fLsf] kbdf ;f] eGbf tNnf] lgsfo jf sfof{nodf ;?jf ul/g] 5}g .
t/ sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd u/]sf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of] k|fjwfg nfu" x'g] 5}g .
-!#_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo eO{ ;f]
cjlw ;dfKt gePsf] jf lghn] :j]R5fn] dfu]sf] cj:yfdf afx]s c? cj:yfdf lgh eGbf slgi7 sd{rf/Lsf] dftxtdf
/xg] u/L ;?jf jf kb:yfkg ul/g] 5}g .
-!$_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} l/Qm /fhkq cglt tyf >]0fL ljlxg kb k"lt{sf]
nflu dfu cfs[lt kmf/fd e/L k7fO;s] kl5 To:tf] kbdf ;?jf u/L kbk"lt{ ul/g] 5}g .
15-!$s_

s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf P]g tyf o; lgodfjnL ljkl/t ePdf To:tf] sd{rf/Ln] ;?jfsf]
lg0f{o ePsf] ldltn] kGw lbg leq ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] u/]sf] ;?jf eP k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf
/ cGo lgsfon] u/]sf] ;?jf eP ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf ph'/L lbg ;Sg]5 .
-!%_ o; lgod adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ug]{ jf ;f]sf] ;xdlt lbg] lgsfon] ;f]sf] dfkb08 agfO{ ;f]
cg';f/ lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-!^_ pklgod -!%_ adf]lhd ag]sf] dfkb08 ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
-!&_ ;?jf dfu ug]{ lgj]bgkqsf] 9frf cg';"rL( adf]lhd x'g]5 .
14

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;+zf]wgf/f yk .

15a|fxf}

11

, ( , )
#^s=

cjlw gk'Ub} ;?jf ul/Pdf lbOg] ;'ljwf M -!_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'Ub} s'g} lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ;?jf ul/Pdf ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -*_ sf] k|of]hgsf] nflu To:tf] sd{rf/LnfO{ gof 7fpdf jGbf]j:t
ug{sf] nflu lghn] vfOkfO{ cfPsf] Ps dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd lbO{g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] /sd To:tf] lghfdtL sd{rf/L sfo{/t ;fljssf] sfof{noaf6 g} e'QmfgL lbOg]5 .
-#_ P]gsf] bkmf !* sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlw gk'Ub} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ubf{ P]gsf] bkmf !*
sf] pkbkmf -*_ adf]lhdsf] gof 7fpdf aGbf]j:t ug{sf] nflu /sd kfpg] jf gkfpg] ljifo ;?jfkqdf g} :ki6 ?kdf
pNn]v ug'{ kg]{5 / o; lgod adf]lhdsf] /sd dfu ubf{ ;?jfkqsf] k|ltlnlk ;d]t k]z ug'{ kg]{5 .

#&=

;?jf ;DaGwL ljj/0f M lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] cg';"rL!) adf]lhd lghfdtL
sd{rf/Lx?sf] ;?jf ;DaGwL ljj/0f tof/ u/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .

#*=

;?jf ug]{ sfo{ljlw M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jfsf] nflu clVtof/jfnfn] cg';"rL!! adf]lhdsf] ljj/0f cBfjlws
u/L /fVg' kg]{5 .
-@_

lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ubf{ b]xfosf sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 M

-s_ lghfdtL sd{rf/LnfO{ Ps 7fpaf6 csf]{ 7fpdf ;?jf ubf{ sd{rf/L sfo{/t sfof{no / ef}uf]lns If]q,
sfo{/t cjlw, ;?jf k|:tfj ul/Psf] sfof{no / ef}uf]lns If]q, ;?jf cjlw tyf ;?jf ug'{ kg]{ sf/0f
;d]t ;?jf ug]{ lg0f{odf v'nfpg' kg]{5 .
-v_ lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ug]{ lg0f{o eP kl5 ;?jf x'g] sd{rf/LnfO{ o:tf] lg0f{o ePsf] tLg
lbgleq cg';"rL!!s= adf]lhdsf] ;?jfkq hf/L ul/ ;Sg' kg]{5 . o:tf] ;?jfkq k|fKt eP kl5
;DalGwt sfof{non] lgod $) adf]lhdsf] Dofbleq cg';"rL!@ adf]lhdsf] /dfgfkq lbg' kg]{5 .
-u_

;?jf ePsf] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ v08 -v_ adf]lhdsf] Dofbleq /dfgf glbO{ lgh ;?jf eO{
;s]sf] sfof{noaf6
tnj eQf e'QmfgL lbPdf /dfgf lbg' kg]{ Dofb eGbf a9L cjlwsf] To:tf
lghfdtL sd{rf/Ln] vfPsf] tnj eQf ;d]t To;/L /dfgf glbO{ tnjeQf v'jfpg] sfof{no k|d'v /
n]vf k|d'vaf6 c;'n pk/ ul/g]5 .

-3_

v08 -s_ adf]lhdsf] k|lqmof gk'ofO{ ;?jf ug]{ clVtof/jfnfnfO{ ljefuLo ;hfo ul/g]5 .

#(=

;?jf ePsf] sfof{nodf hfg' kg]{ M s'g} klg lghfdtL sd{rf/L ;?jf ePsf] sfof{nodf /dfgfkqdf tf]lsPsf] ;doleq
xflh/ x'g hfg' kg]{5 . s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ geO{ csf]{ kb jf sfof{nodf
;?jf ul/g] 5}g . o;/L lgwf{l/t ;doleq xflh/ x'g ghfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo sf/afxL x'g]5 .

$)=

axfnL Dofb M -!_ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf hfg' kg]{ eO{ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf ePdf To:tf] sd{rf/Ln]
a/a'emf/ysf] lgldQ PSsfO{; lbgdf ga9fO{ tyf tof/Lsf] lgldQ af6f]sf] Dofb afx]s ;ft lbgsf] Dofb kfpg]5 / tof/L
Dofbdf lghn] sfof{nodf xflh/ x'g' kg]{ 5}g . a/a'emf/ysf] lgldQ PSsfO{; lbgeGbf a9L nfUg] ePdf To;sf] :ki6
sf/0f vf]nL ;DalGwt ;lrjaf6 a9Ldf Ps dlxgf;Dd a/a'emf/ysf] nflu Dofb yk x'g ;Sg]5 .
-@_ =======================

$!=

;?jf x'g] lghfdtL sd{rf/Ln] k|ltj]bg a'emfpg' kg]{ M -!_ s'g} sfof{nosf] k|d'v csf]{ sfof{nodf ;?jf x'bf lghn]
cfgf] lhDdfsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx, n]vf, a]?h' km5\of}{6 / afsLsf] ljj/0f, uf]Ko sfuhftx, k]ZsLsf]
l:ylt / sfof{nosf] km5\of}{6 ug{ afsL sfo{xsf] k|fyldstf :ki6 b]lvg] u/L ljj/0f tof/ u/L xfnjfnfnfO{ jf lgh
geP lgs6td Ho]i7 lghfdtL sd{rf/LnfO{ a'emfpg' kg]{5 .
-@_ sfof{no k|d'v afx]ssf cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf x'bf lghn] cfkm\gf] lhDdfdf /x]sf] afsL jSof}tf,
sfof{nosf] km5\of}{6 ug{ afsL sfo{xsf] k|fyldstf :ki6 b]lvg] ljj/0f / cfgf] sfo{ ljj/0f cg';f/sf] sfd ;DaGwL
ljj/0f tof/ u/L sfof{no k|d'vn] tf]s]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ a'emfpg' kg{]5 .
t/ sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/L ;dodf ljj/0f a'emfpg g;s]df ;?jf ePsf] sfof{nodf xflh/ ePsf] ;ft
lbgleq ljj/0f tof/ u/L ;fljs sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k|ltj]bg ga'emfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo ;hfo ug{]5 .
kl/R5]b &
sfh / sfod d'sfod ;DaGwL Joj:yf

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

12

, ( , )
$@=
$@s=

=================
sfh v6fpg] ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf !*s= adf]lhd lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghfdtL ;]jfsf] kb gePsf]
lgsfodf / :jLs[t c:yfoL b/jGbLdf sfhdf v6fpg b]xfosf s'/fx? v'nfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt dfu
ug{' kg{]5 M
-s_

sfhdf v6fpg k|:tfj ul/Psf] lgsfodf k|:tfljt lghfdtL sd{rf/L g} v6fpg' kg{] j:t'lgi7 sf/0f,

-v_

sfh vl6g] lghfdtL sd{rf/Ln] vl6g] sfof{noaf6 lgodfg';f/ kfpg] tnj eQf afx]s cGo ;'ljwf
kfpg] ePdf s] s] ;'ljwf kfpg] xf] ;f]sf] ljj/0f,

-u_

sfh v6fpg ;xdlt dfu ePsf] lghfdtL sd{rf/L / ;f] ;/xsf cGo lghfdtL sd{rf/Lsf]
sfo{bIftf, sfo{ cg'ej, z}lIfs of]Uotf, h]i7tf, tfnLd nufotsf ljj/0fsf] cfwf/df lghnfO{ g}
sfh v6fpg pko'Qm b]lvg'sf] sf/0f,

-3_

sfh vl6g] lghfdtL sd{rf/Ln] u/L cfPsf] sfdsfh ;DxfNg] a}slNks Joj:yf .

-@_ c:yfoL b/jGbLsf] xsdf pklgod -!_ adf]lhd ;xdlt dfu ubf{ h'g :t/sf] c:yfoL b/aGbL :jLs[t ePsf]
xf] ;f]xL :t/sf] lghfdtL sd{rf/L sfh v6fpg ;xdlt dfu ul/Psf] x'g' kg]{5 .
-#_ o; lgodfjnL adf]lhd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] sfhdf v6fpg] ;xdlt lbbf pklgod -!_ adf]lhdsf] zt{
k"/f ePsf] 5 jf 5}g / of]Uo / OR5's lghfdtL sd{rf/Lx?dWo] h]i7td sd{rf/LnfO{ k|fyldstf lbO{ sfhdf v6fpg]
;xdlt dfu ePsf] 5 jf 5}g eGg] s'/f x]/L ;f] cg'?k ePsf] b]lvPdf ;xdlt dfu ePsf] Ps dlxgfleq cjlw tf]lsPsf]
cfof]hgf afx]ssf cGo cfof]hgfdf Ps cfly{s jif{sf] cGTo;Ddsf nflu dfq ;xdlt lbg]5 .
-$_ Ps dGqfno, ;lrjfno, cfof]u cGtu{tsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf !*s=sf] pkbkmf -@_ adf]lhd
csf]{ dGqfno, ;lrjfno, cfof]u cGtu{tsf] lgsfodf sfh v6fpg' kg]{ ePdf sfh v6fpg' kg]{ lgsfo;u ;DalGwt
s]Gb|Lo lgsfosf] cg'/f]wdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ lghfdtL sd{rf/L sfo{/t lgsfo;u ;DalGwt
s]Gb|Lo lgsfon] sfh v6fpg' kg]{5 .
-%_ P]gsf] bkmf !*s= sf] pkbkmf -@s_ adf]lhd :yfoL k|s[ltsf cfof]u jf ;ldltdf sfh v6fpbf lghfdtL
;]jfsf] b/jGbL gePsf cfof]u tyf ;ldltdf dfq sfh v6fOg]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd sfh v6fpbf ;DalGwt cfof]u jf ;ldltaf6 lghfdtL sd{rf/L dfu u/]sf] ljj/0f
;lxt sd{rf/L sfo{/t lgsfosf] s]Gb|Lo lgsfon] ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt lnO{ v6fpg' kg]{5 .
$@v=

:yfgLo lgsfodf sfh v6fpg] ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf !*s= sf] pkbkmf -$_ adf]lhd g]kfn ;/sf/sf
lhNnf:t/Lo sfof{nox? :yfgLo lgsfodf x:tfGt/0f x'bf lghfdtL sd{rf/LnfO{ b]xfo adf]lhd sfhdf v6fOg]5 M
-s_ lhNnf:t/Lo sfof{no :yfgLo lgsfodf x:tfGt/0f x'bf x:tfGt/0f ePsf] sfof{nodf lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno jf lgsfon] sfhdf v6fpg ;Sg]5 .
o;/L sfhdf v6fOPsf sd{rf/Lx?sf] kbflwsf/ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ lgsfosf] k"n
b/jGbLdf /xg]5 .
-v_ v08 -s_ adf]lhd k'n b/jGbLdf kbflwsf/ /x]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] kb h'g;'s} sf/0fn] k'n
b/jGbLdf g/x]df To:tf] k'n b/jGbL :jtM vf/]h x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfhdf vl6Psf lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf] ;]jf, ;d"x ;DaGwL k|rlnt sfg"g
adf]lhd kfpg] tnj, eQf ;DalGwt :yfgLo lgsfon] g} Joxf]g]{5 . To:tf] tnj, eQf afx]ssf] cGo ;'ljwfsf ;DaGwdf
To:tf :yfgLo lgsfosf] lgod cg';f/ x'g]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd sfhdf vl6Psf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno
jf lgsfon] cGo sfof{nodf ;?jf ug{ ;Sg]5 .
-$_ s'g} :yfgLo lgsfodf sfo{/t s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] lgsfodf /fvL /fVg pko'Qm gePsf] egL
dgfl;j dflkmssf] sf/0f b]vfO{ ;DalGwt :yfgLo lgsfon] lghsf] b/jGbL /x]sf] dGqfno jf s]Gb|Lo lgsfodf n]vL
k7fPdf To:tf] dGqfno jf s]Gb|Lo lgsfon] lghsf] sfh lkmtf{ u/L ;f] :yfgdf csf]{ lghfdtL sd{rf/L v6fO{ k7fpg
;Sg]5 .
:ki6Ls/0f M o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu lhNnf:t/Lo sfof{no eGgfn] ufp, gu/ jf Onfsf:t/sf sfof{no
;d]tnfO{ hgfpg]5 .

$#=

sfod d'sfod d's// ;DaGwL Joj:yf M -!_ b]xfosf kbx?df b]xfosf clwsf/Ln] sfod d'sfod d's// ug{ ;Sg]5 M
-s_

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

13

ljefuLo k|d'vsf] kbdf g]kfn ;/sf/,

, ( , )
t/ ;+j}wflgs c+usf sfof{nosf ljefuLo k|d'vsf] ;DaGwdf cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s
;+j}wflgs c+usf] k|d'v,
-v_

sfof{no k|d'v / OsfO sfof{no k|d'vsf] kbsf] lgldQ ;DalGwt ljefuLo k|d'v,

-u_

;/sf/L jsLn kbdf ;/sf/L jsLn ;DaGwL lgoddf tf]lsPsf] clwsf/L,

-3_

/fhZj GofofwLs/0f / k|zf;sLo cbfntsf] cWoIfsf] kbdf k|wfg GofofwLzsf] k/fdz{ lnO{ g]kfn
;/sf/ .

-@_ pklgod -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo lghfdtL kbdf sfod d'sfod d's// ul/g] 5}g .
==============

$$=

Ps kbdf PseGbf a9L JolQm sfod d'sfod gx'g] M s'g} Pp6f lghfdtL kbdf Ps} ;dodf
lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfod d'sfod d's// ug'{ x'b}g .

PseGbf a9L

$%=

sfod d'sfod d's// u/]sf] hfgsf/L M P]gsf] bkmf !# adf]lhd s'g} lghfdtL kbdf sfod d'sfod d's// ul/Psf]df
To;sf] hfgsf/L ;DalGwt dGqfno / ;fdfGo k|zf;g dGqfnonfO{ lbg' kg]{5 .

$^=

sfof{no k|d'vsf] clwsf/ k|of]u ug]{ M -!_ s'g} sfof{nosf] k|d'v la/fdL eO{ jf cGo s'g} sf/0fn] 5f]6f] cjlwsf] nflu
cg'kl:yt ePdf lgh dftxtsf] b/jGbL jf ljz]if b/jGbLleqsf] jf l/Qm b/jGbLdf sfhdf vl6Psf] sd{rf/LdWo]
lgs6td Ho]i7 lghfdtL sd{rf/Ln] lghsf] lgldQ hgfO{ b}lgs sfo{ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-@_ l/Qm /x]sf] s'g} sfof{nosf] k|d'vsf] kbdf xfnjfnf lgo'Qm jf ;?jf geP;Ddsf] cjlwsf] nflu pklgod -!_
adf]lhdsf] h]i7 sd{rf/Ln] ;f] sfof{nosf] gubL df}Hbft, sfof{nosf] 5fk, sfuhkq / b}lgs sfd rnfpgsf nflu
rflxg] lhG;L ;d]t lhDdf lnO{ sfof{no k|d'vsf] sfd csf]{ Joj:yf geP;Dd lgldQ eO{ ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] cj:yf k/L sfd u/]sf] Joxf]/f To:tf] lgldQ eO{ sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln]
cfkm"eGbf dflyNnf] txdf ;"rgf ug'{ kg]{5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} kbdf sfod d'sfod eO{ sfd u/]sf] jf pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd lgldQ
eO{ sfd u/]sf]df To; kbdf sfd u/]sf] cjlwsf] axL -lx;fa_ a'emfpg] s'/fdf ;d]t lghsf] pQ/bfloTj x'g]5 .
t/ jif{e/sf] axL a'emfpg' kg]{df xfnjfnfn] jxfnL ul/;s]sf] jif{sf] xfnjfnfn] / xfnjfnfn] axfn gu/]sf] jif{sf]
sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd ug]{n] a'emfpg' kg]{5 .

$&=

sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd u/]sf] tna eQf kfpg] M -!_ s'g} kbdf sfod d'sfod eO{ jf kGw lbg eGbf a9L
cjlw lgldQ eO{ sfd u/]sf]df To;/L sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] h'g kbsf] sfd u/]sf] 5 ;f]xL kbsf] tna eQf
To;/L sfd u/]sf] ldltb]lv kfpg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfod d'sfod jf lgldQ eO{ sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg] tna eQf lghn]
Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf kfPdf kfpg] tna eQfeGbf a9L x'g] 5}g .
t/ To;/L kfpg] tna eQfsf] /sd lghn] vfOkfO{ cfPsf] tna eQfeGbf 36L x'g] 5}g .

$*=

====================
kl/R5]b *
cWoog / tfnLddf dgf]gog ;DaGwL Joj:yf

$(=

cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ dgf]gogsf] cfwf/x? M cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ lghfdtL
sd{rf/LnfO{ dgf]gog ubf{ ;DalGwt dGqfnon] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xleqsf dGqfno / cGtu{tsf sd{rf/LdWo]af6
b]xfosf] cfwf/df dgf]gog ul/g]5 M
-s_ cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fsf] ljifo ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L sfo{/t /x]sf] ;]jf, ;d"x jf
pk;d"xsf] lgldQ pkof]uL / cfjZos ePsf] .
-v_ cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fsf] nflu k|fKt 5fqj[lQdf dgf]gogsf] nflu tf]lsPsf] cfjZostfnfO{
k|fyldstf lbO{ P]gsf] bkmf @$ adf]lhd z}lIfs of]Uotf, h]i7tf, ef}uf]lns If]qdf sfd u/]sf] cg'ej / sfo{
;Dkfbgsf] d"Nofg afkt a9L c kfpg] lghfdtL sd{rf/LdWo] k|fyldstfsf] cfwf/df .
16-u_

cWoogsf] xsdf tLg jif{ :yfoL ;]jf cjlw k'/f ePsf] .

-3_ :gfts, :gftsf]Q/ jf s'g} z}lIfs pkflwsf] cWoogsf] xsdf k}+tfnL; jif{ pd]/ ggf3]sf] .
:ki6Ls/0f M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] lgldQ

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .


16 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

14

, ( , )
-!_ cWoog eGgfn] ;]jf;u ;DalGwt ljifodf :gfts, :gftsf]Q/ jf s'g} z}lIfs pkflw xfl;n ug{sf]
lgldQ ul/g] cWoognfO{ hgfPsf] dflgg]5 .
-@_ tfnLd eGgfn] :gfts, :gftsf]Q/ jf s'g} z}lIfs pkflw k|bfg ul/g] afx]s s'g} ;+ul7t ;+:yff/f
lglZrt kf7\oqmd cg';f/ lglZrt cjlwdf ;~rfng x'g] k|lzIf0f sfo{qmdnfO{ hgfPsf] dflgg]5 .
-#_ cWoog e|d0f eGgfn] cWoog / tfnLd afx]s ^ xKtfdf ga9\g] u/L cfof]hgf x'g] uf]i7L, ;]ldgf/
jf cjnf]sg e|d0fnfO{ hgfPsf] dflgg]5 .
%)=

dgf]gog ubf{ k|fyldstf lbg' kg]{ M -!_ ljb]zdf cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Lsf]
dgf]gog ubf{ lgod $( sf] cwLgdf /xL b]xfo adf]lhd dgf]gog ug'{ kg]{5 M
-s_ j}b]lzs cWoog ug]{, tfnLd lng] jf cWoog e|d0f ug{ klxn] df}sf gkfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{,
-v_ ;a} lghfdtL sd{rf/Lx?n] klxn] df}sf kfO{ ;s]sf] ePdf o;/L cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0f k"/f
u/L ;s]kl5 ;DalGwt lgsfodf ;a} eGbf a9L ;do Joltt u/]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{,
-u_

v08 -s_ / -v_ adf]lhd dgf]gogsf nflu qmd lgwf{/0f x'g g;s]df Pp6} kbdf ;a} eGbf a9L ;]jf
cjlw ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ .
t/ s'g} vf; of]Uotf / pd]/ g} cfjZos kg]{ egL pNn]v eO{ cfPsf] ljifodf To:tf] of]Uotf /
pd]/ x'g] lghfdtL sd{rf/Lsf] aLrdf dfq v08 -s_ / -v_ cg'?k dgf]gog ug'{ kg]{5 .

-@_ g]kfn ;/sf/n] dgf]gog ug'{ kg]{ tfnLd jf cWoog e|d0fdf efu lng s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] gfddf
cfdGq0f cfP klg ;DalGwt lgsfon] pklgod -!_ cg'?k g} dgf]gog ug{' kg{]5 .
t/ cfof]hgf ljz]if;u ;DalGwt l;6sf] nflu ;f]xL cfof]hgfleqaf6 pklgod -!_ adf]lhd dgf]gog ug{ ;lsg]5
.

%!=
%@=

%#=
%#s=

-#_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cfk"m sfo{/t ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] nflu
pkof]uL / cfjZos x'g] ljifodf ljleGg d'n's jf g]kfn ;b:o /x]sf cGt/f{li6o ;+:yfaf6 5fqj[lQ k|fKt ug]{ u/L g]kfn
;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lnO{ ljZjJofkL k|lt:kwf{df 5gf}6 eO{ ljb]zdf cWoog jf tfnLddf ;xeflu x'g] cj;/ kfPsf
lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;d]t cWoog jf tfnLdsf nflu dgf]gog ul/g]5 .
dgf]gogdf aGb]h M o; kl/R5]bdf o;cl3 h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg P]gsf] bkmf @@ adf]lhd a9'jfsf] nflu
;DefJo pDd]bjf/ x'g gkfpg] cjlwe/ s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fsf] lgldQ
dgf]gog ug{ x'b}g .
====================
=======================
cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0f ;DaGwL cGo Joj:yf M -!_ lghfdtL ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L sfo{/t /x]sf] lgsfonfO{
bft[ ;+:yfaf6 ;f]em} k|fKt ePsf] cWoog, tfnLd jf cWoog / cWoog e|d0f ;DaGwL cj;/x?sf] hfgsf/L ;DalGwt
lgsfon] P]gsf] bkmf $)v= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldltsf] ;lrjfnonfO{ lbg' kg]{5 . o:tf] hfgsf/L
glbg] lgsfosf] k|d'vnfO{ ;f] ;ldltn] ljefuLo sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf l;kmfl/; u/L k7fpg]5 / To;/L
hfgsf/L glbO{ dgf]gog ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 hlt ;dosf] nflu dgf]gog ul/Psf] xf], TotL cjlwdf dgf]gog
ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfPsf] jf kfpg ;Sg] tnjeQf a/fa/sf] /sd c;'n pk/ ul/g]5 .
-@_ ljleGg bft[ ;+:yfaf6 cfof]hgfx? sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf cfof]hgf ;Demf}tf cGtu{t k|fKt x'g] 5fqj[lQsf]
jflif{s ljj/0f tof/ u/L P]gsf] bkmf $)v= sf] pkbkmf -#_ adf]lhd u7g ePsf] ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fpg' kg]{
st{Jo ;DalGwt lgsfosf] x'g]5 .
-#_

lghfdtL sd{rf/Ln] cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0f k"/f u/]sf] ldltn] Ps dlxgfleq ;DalGwt
sfof{nodf xflh/ x'g hfg' kg]{5 . dgfl;j dflkmssf] sf/0f ;lxtsf] ;"rgf ;lxt ljbf dfu u/L ljbf :jLs[t ePsf] cj:yfdf
afx]s ;f] cjlwleq xflh/ gx'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo x'g]5 .
-$_ cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0f k"/f u/]sf] ldltn] gAa] lbgleq xflh/ x'g gcfPdf jf P]gsf] bkmf $)3=
adf]lhdsf] sa'lnot cg';f/ lghfdtL ;]jfdf ;]jf gu/]df To:tf] cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fdf nfu]sf] jf kfPsf]
vr{ / ;f] cjlwdf kfPsf] tna eQf ;d]t To:tf lghfdtL sd{rf/Ln] cWoogsf] nflu lgwf{l/t ;do Joltt ePsf] csf]{
tLg dlxgfleq ;DalGwt sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 / ga'emfPdf ;/sf/L afsL ;/x c;'n ul/g]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

15

, ( , )
-%_

cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fdf uPsf] lghfdtL sd{rf/L cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0f kl5
pklgod -#_ adf]lhdsf] cjlwleq sfof{nodf xflh/ x'g cfP gcfPsf] ;DaGwdf clen]v k|of]hgsf] nflu To:tf]
sd{rf/Lsf] gfd, cWoog ug{ uPsf] b]z, cWoog jf tfnLdsf] cjlw / ljifo v'Ng] b'O{ k|lt ljj/0f k|To]s jif{sf] >fj0f
d;fGtleq tof/ u/L Ps k|lt P]gsf] bkmf $)v= sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ Ps k|lt
;DalGwt lgsfon] clen]v cBfjlws u/L /fVg' kg{]5 . o:tf] ljj/0f tof/ u/L k7fpg] bfloTj ;DalGwt lgsfosf]
k|d'vsf] x'g]5 .
17-^_

j}b]lzs cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fdf uPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nodf xflh/ ePsf] kGw| lbg
leq k|ltj]bg tof/ u/L ;DalGwt sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 . To;/L k|ltj]bg lbPsf] hfgsf/L JolQmut kmfOndf
;dfj]z ug{ lghfdtL lstfjvfgfdf k7fOg]5 .
18-&_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/L pklgod -^_ adf]lhdsf] cjlw leq k|ltj]bg k]z ug{
g;s]df To;sf] cfwf/ / sf/0f ;lxt ;DalGwt sfof{no k|d'v ;dIf Dofb yksf] nflu lgj]bg lbg ;Sg]5 / o;/L k/]sf]
lgj]bgsf] Joxf]/f dgfl;a nfu]df sfof{no k|d'vn] To:tf] k|ltj]bg k]z ug{ yk kGw| lbg Dofb lbg ;Sg]5 . k|fKt
k|ltj]bgnfO{ cfjZos sf/jfxL ul/g]5 .
19%#v=

tfnLd lbg' kg]{ M -!_ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfnon] tfnLd k|bfos ;+:yfx?;Fu ;dGjo u/L k|To]s
lghfdtL sd{rf/LnfO{ tLg jif{df sDtLdf Ps k6s kfFr sfo{ lbg jf ;f] eGbf a9L cjlwsf] tfnLd lbg] Joj:yf
ldnfpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tfnLd lbg cfjZos ah]6 k|To]s sfof{non] cfgf] jflif{s ah]6 tyf sfo{qmddf
;dfj]z ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b (
xflh/L / ljbf

%$=

lghfdtL sd{rf/Lsf] ;a} ;do g]kfn ;/sf/sf] cwLg x'g] M o; lgodfjnLdf cGoyf n]lvPsf]df afx]s lghfdtL
sd{rf/Lsf] ;a} ;do g]kfn ;/sf/sf] cwLg x'g]5 / h'g;'s} ;dodf klg lghnfO{ ;/sf/L sfddf nufpg ;lsg]5 .

%%=

sfof{no ;do, ;do kfng / xflh/L M -!_

-@_

P]gsf] bkmf $! adf]lhd lgwf{l/t ;dodf sfof{nodf gcfpg] / sfof{nodf k6s k6s l9nf] cfpg] rf8f]
hfg] tyf sfof{nosf] sfddf afx]s sfof{no ;dodf :jLs[lt glnO{ sfof{no 5f]8\g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;DalGwt
sfof{no k|d'vn] uon sL ug]{5 .
t/ dlxgfsf] tLg k6s;Dd lgwf{l/t ;do eGbf kGw| ldg]6;Dd l9nf u/L cfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfof{no
k|d'vn] xflh/ ug{ lbg ;Sg]5 .
-#_ d'gfl;a dflkmssf] sf/0f k/]df afx]s ljbfsf] lgsf;f glnO{ s'g} klg lghfdtL sd{rf/L cfgf] sfof{nodf
cg'kl:yt x'g' x'b}g . o;/L cg'kl:yt x'g] sd{rf/Ln] ;ft lbgleq ljbfsf] lgj]bg lbg' kg]{5 .
%%s=

%^=

sfof{no ;dosf] lgwf{/0f M ;/sf/L sfof{nox?sf] sfof{no ;dosf] lgwf{/0f g]kfn ;/sf/n] /fhkqdf ;"rgf k|sfzg
u/L tf]s] adf]lhd x'g]5 .
e}k/L cfpg] / kj{ ljbf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ e}k/L cfpg] ljbf 5 lbg / kj{ ljbf
afx| lbg ljbf lng kfpg]5 .

lbg u/L hDdf

-@_ e}k/L cfpg] / kj{ ljbfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ e}k/L cfpg] / kj{ ljbf cfwf lbg klg lng ;lsg]5 .
:ki6Ls/0f M o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu cfwf lbg eGgfn] b}lgs sfof{no ;dosf] cfwf ;do ;Demg' k5{ .
-$_ Ps jif{sf] e}k/L cfpg] / kj{ ljbf ;+lrt u/L csf]{ jif{df lng kfOg] 5}g .
-%_ df}lvs cg'/f]wsf] cfwf/df klg ljbf lbg] clwsf/Ln] e}k/L cfpg] / kj{ ljbfsf] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;+zf]wgf/f yk .
18a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
19a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
5}7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
17a|fxf}

16

, ( , )
t/ To;/L e}k/L cfpg] / kj{ ljbfsf] :jLs[lt lbPsf]df ljbf lbg] clwsf/Ln] ;f]sf] clen]v /fVg nufpg' kg]{5 .
%&=

3/ ljbf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] sfd u/]sf] cjlwsf] afx| lbgsf] Ps lbgsf b/n] 3/ ljbf kfpg]5 .
t/ lxpb] jf jif]{ ljbf lng kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] o; lgod adf]lhdsf] 3/ ljbf kfpg] 5}g .
-@_ of] lgodsf] k|of]hgsf] lgldQ sfd u/]sf] cjlw eGgfn] ;f] cjlwleq lnPsf] e}k/L cfpg] / kj{ ljbf,
la/fdL ljbf, k|;"lt ljbf, k|;"lt :ofxf/ ljbf, lsl/of ljbf / ;fj{hlgs ljbfnfO{ ;d]t hgfpg]5 .
-#_ 3/ ljbfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-$_

lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n] ksfPsf] 3/ljbf Ps;o c;L lbg;Dd ;+lrt u/L /fVg kfpg]5 .

-%_ s'g} sf/0fn] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu ePdf lghsf] ;+lrt /x]sf] 3/ ljbf afkt lghsf] kbflwsf/
/x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf] b/n] x'g cfpg] /sd lghn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-^_ ;+lrt /x]sf] 3/ ljbfsf] /sd lng gkfpb} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] ;+lrt 3/ ljbfsf]
/sd P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf -%_ adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-&_ lxpb] jf jif]{ ljbf lng kfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pQm ljbf gkfpg] u/L sfddf v6fOPdf To:tf] sfddf
v6fpg] sfof{non] To:tf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pQm ljbf afkt lghsf] kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] b/n] x'g
cfpg] /sd lbg' kg]{5 .
-*_ 3/ ljbf, cWoog ljbf jf c;fwf/0f ljbfdf a;]sf lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] cjlwe/sf] 3/ ljbf kfpg] 5}g .
-(_ lghfdtL sd{rf/Ln] jif{sf] Ps k6s sDtLdf ;ft lbg 3/ ljbf lnO{ 3/ hfbf / 3/ ljbf e'Qmfg u/L 3/af6
cfgf] sfof{nodf cfpbf k}bnsf] af6f]nfO{ cf7 sf]zsf] lgldQ Ps lbgsf] b/n] x'g] lbg tyf df]6/, /]n, xjfOhxfhsf]
af6f]nfO{ hlt lbg nfUg] xf] Tolt lbg af6f]sf] Dofb kfpg]5 .
%*=

la/fdL ljbf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ afx| lbg la/fdL ljbf kfpg]5 .
-@_ la/fdL ljbfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ lghfdtL sd{rf/L czQm la/fdL eO{ ;+lrt la/fdL ljbfn] gk'Ug] ePdf lghnfO{ a9Ldf afx| lbg;Ddsf] k]ZsL
la/fdL ljbf lbg ;lsg]5 .
-$_

lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f ljbf / P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf] j]tnjL ljbf afx]s cGo ljbf lnPsf]
cjlwdf ;d]t la/fdL ljbf kfpg]5 .
-%_ ;ft lbgeGbf a9L cjlwsf] la/fdL ljbfsf] dfu ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] :jLs[t lrlsT;ssf] k|df0fkq k]z
ug'{ kg]{5 .
t/ To:tf] k|df0fkq k]z ug{ ;fwf/0ftof ;Dej lyPg eGg] ljbf lbg] clwsf/LnfO{ ljZjf; ePdf lghn] ;f]
Joxf]/f hgfO{ k|df0fkq lagf g} pQm ljbf :jLs[t ug{ ;Sg]5 .
-^_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"n] ksfPsf] la/fdL ljbf ;+lrt u/L /fVg kfpg]5 .
-&_ s'g} sf/0fn] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu ePdf lghsf] ;+lrt /x]sf] la/fdL ljbf afkt lghsf]
kbflwsf/ /x]sf] kbaf6 vfOkfO{ cfPsf] tnasf] b/n] x'g cfpg] /sd lghn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-*_ ;+lrt /x]sf] la/fdL ljbfsf] /sd lng gkfpb} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To', ePdf To:tf] ;+lrt la/fdL
ljbfsf] /sd P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf -%_ adf]lhdsf] JolQmn] Psd'i6 lng kfpg]5 .
-(_ s'g} 7"nf] jf s8f /f]u nfuL pkrf/ ug{ la/fdL ljbf / 3/ ljbfaf6 gk'u x'g] ePdf :jLs[t lrlsT;ssf]
k|df0fkq k]z u/L lghfdtL sd{rf/Ln] kl5 kfpg] la/fdL ljbf / 3/ ljbfaf6 sf x'g] u/L k}+tfnL; lbg;Dd yk la/fdL
ljbf k]ZsLsf] ?kdf lng ;Sg]5 . To;/L k]ZsL la/fdL ljbf lnO{ a;]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-!)_ pklgod -(_ adf]lhd lnPsf] ljbfn] gk'u eO{ yk ljbf lng' k/]df g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] d]l8sn af]8{sf]
l;kmfl/;df lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg] c;fwf/0f ljbfaf6 sf x'g] u/L ;]jf cjlwe/df a9Ldf Ps jif{ c;fwf/0f ljbf
lng ;Sg]5 .
-!!_ pklgod -(_ adf]lhd k]ZsL la/fdL ljbf lng] lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To;/L k]ZsL lnPsf] la/fdL
ljbf :jtM ldgfxf x'g]5 .
%(=

k|;"lt ljbf M -!_ dlxnf lghfdtL sd{rf/L ue{jtL ePdf lghn] ;'Ts]/Lsf] cl3kl5 u/L
kfpg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];f| ] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
20 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

17

20cG7fgAa]

lbg k|;"lt ljbf lng

, ( , )
-!s_

pklgod -!_ adf]lhd k|;"lt ljbf lnPsf dlxnf lghfdtL sd{rf/Ln] rfx]df s'g} klg ljbfaf6 sf gx'g]
u/L yk 5 dlxgf;Dd j]tnjL k|;"lt ljbf lng ;Sg]5g\ .
t/ pklgod -!_ / -!s_ adf]lhdsf] ljbf nuftf/ ?kdf lng' kg]{5 .
-!v_

pklgod -!s_ adf]lhd j]tnjL ljbfdf a;]sf] cjlw gf]s/L cjlwdf hf]l8g]5 .

-@_ k|;"lt ljbfdf a:bf dlxnf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_

=======================

-#s_

k|;"lt ljbf tyf k|;"lt :ofxf/ ljbf kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ aRrfsf] :ofxf/sf] lgldQ P]gsf] bkmf #@
sf] pkbkmf -#_ adf]lhd a9Ldf b'O{ j6f aRrfsf] nflu hgxL Psd'i6 kfrxhf/ ?k}of lzz' :ofxf/ eQf lbO{g]5 .
-$_ k|;"lt ljbf lnPsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 .
%(s=

k|;"lt :ofxf/ ljbf M -!_ s'g} k'?if lghfdtL sd{rf/Lsf] kTgL ;'Ts]/L x'g] ePdf To:tf] sd{rf/Ln] ;'Ts]/Lsf] cl3 jf kl5
u/L kGw| lbg k|;"lt :ofxf/ ljbf lng kfpg]5 .
-@_ k|;"lt :ofxf/ ljbfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ k|;"lt :ofxf/ ljbf ;]jf cjlwe/ b'O{ k6s dfq lbOg]5 .
-$_ k|;"lt :ofxf/ ljbf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ljbf lnPsf] ldltn] tLg dlxgfleqdf aRrfsf] hGdbtf{
k|df0fkq sfo{/t sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] cjlwleq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] To:tf] ljbfsf] cjlw lghn]
kfpg] cGo ljbfaf6 sf ul/g]5 .
-^_ k|;"lt :ofxf/ ljbfsf] clen]v ;DalGwt sfof{non] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .

^)=

lsl/of ljbf M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'n wd{ cg'[;f/ cfk}m+ lsl/of a:g' k/]df jf To:tf] sd{rf/Lsf] afa'cfdf,
afh]aHo}, 5f]/f5f]/L jf ;f;' ;;'/fsf] d[To' ePdf jf k'?if lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] kTgLsf] d[To' ePdf kGw|
lbg lsl/of ljbf kfpg]5 . dlxnf lghfdtL sd{rf/Lsf] kltn] lsl/of a:g' k/]df lghnfO{ klg Tolt g} lbg lsl/of ljbf
lbOg]5 .
-@_ lsl/of ljbfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-#_

pklgod -!_ adf]lhd ljbf lng] lghfdtL sd{rf/Ln] ljbf kl5 sfof{nodf xflh/ ePsf] kGw| lbgleq d[t
JolQmsf] d[To' btf{sf] k|df0fkq tyf d[t JolQm;usf] gftf k|dfl0ft k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] cjlwleq To:tf] k|df0fkq k]z gug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] To:tf] ljbfsf] cjlw lghn]
kfpg] cGo ljbfaf6 sf ul/g]5 .

^!=

cWoog ljbf M -!_ lghfdtL ;]jfnfO{ pkof]uL / cfjZos kg]{ ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt ePsf] j}b]lzs
5fqj[lQdf ;DalGwt dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ v'Nnf k|ltof]lutf jf cGt/ ljefuLo k|ltof]lutfdf 5flgO{ jf g]kfn
;/sf/af6 dgf]gog eO{ cWoog ug{ hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] cWoog cjlwe/ cWoog ljbf kfpg ;Sg]5 .
-!s_

;]jf, ;d"x, pk;d"xnfO{ pkof]uL / cfjZos x'g] s'g} ljifodf :jb]z l:yt s'g} ljZjljBfno jf To;
cGt{utsf] s'g} cWoog ;+:yfg jf ;+sfoaf6 k|fKt 5fqj[lQ jf sf]6fdf jf g]kfn ;/sf/sf] vr{df cWoogsf] nflu
dgf]gog ug{ ;DalGwt lgsfon] l;kmfl/; u/L k7fPsf]df P]gsf] bkmf $)v= sf] pkbkmf -#_ sf] ;ldltaf6 :jLs[t ePdf
To:tf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] cWoog cjlwe/ cWoog ljbf lbg ;lsg]5 .
-!v_

cfk"m sfo{/t ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] nflu pkof]uL / cfjZos x'g] ljifodf ljleGg d'n's jf g]kfn
;b:o /x]sf cGt/f{li6o ;+:yfaf6 5fqj[lQ k|fKt ug]{ u/L g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLsl[t lnO{ ljZjJofkL k|lt:kwf{df 5gf}6
eO{ ljb]zdf cWoog jf tfnLddf ;xeflu x'g] cj;/ kfPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;d]t pklgod -!_ adf]lhd dgf]gog
u/L cWoogsf] nflu cWoog ljbf / tfnLdsf] nflu tfnLd sfh lbg ;lsg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df Ps} k6s jf k6s k6s u/L tLg jif{;Dd cWoog ljbf kfpg]5 .
t/ g]kfn ;/sf/n] cfjZos 7fg]sf] cj:yfdf cWoog ljbfsf] cjlwdf b'O{ jif{;Dd yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cWoogsf] lgldQ dgf]gog eO{ cWoog ljbf lnO{
uPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ yk ljifodf cWoog ug{ jf yk pkflw xfl;n ug{sf] lgldQ cWoog ljbf ylkg] 5}g tyf
c;fwf/0f ljbf klg lbOg] 5}g .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
P3f/f}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

18

, ( , )
21-#s_

cWoog ljbf lnPsf] sd{rf/Ln] k|To]s 5 dlxgfdf cfk'mn] ;DalGwt cWoog ;+:yfdf cWoog ul/x]sf]
k|df0f ;lxtsf] k|ult ljj/0f kbflwsf/ /x]sf] lgsfo, ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno / lghfdtL
lstfjvfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-$_ cWoog ljbfdf a:bf lghfdtL sd{rf/Ln] k"/f tna kfpg]5 .
-%_ ;DalGwt ;]jf ;d"xnfO{ pkof]uL / cfjZos kg]{ ljifodf g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lnO{ lghL k|of;df
tyf ljb]zdf cWoog ug{ hfg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pklgod -@_ adf]lhd cWoog ljbf lbg ;lsg]5 .
pklgod -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o:tf] cWoog ljbfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] tna kfpg] 5}g .
:jb]zdf

-^_ tLg jif{ ;/sf/L ;]jf cjlw gk'uL s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] cWoog ljbf kfpg ;Sg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; lgodfjnL adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf] c:yfoL ;]jf cjlw :yfoL ;]jf cjlwdf u0fgf
ePsf] /x]5 eg] o; pklgodsf] k|of]hgsf] nflu ;f] c:yfoL ;]jf cjlw ;d]t u0fgf ul/g]5 .
-&_ s'g} of]hgf jf sfo{qmdnfO{ sfof{Gjog ug{sf] lgldQ cTofjZos ePsf] tfnLd k|fKt ug{sf] nflu g]kfn
;/sf/n] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ dgf]gog u/L v6fPdf To:tf] tfnLd cjlwe/ lghnfO{ sfhsf] ?kdf k7fOg]5 / ;f]
cjlwe/ lghnfO{ k"/f tna lbOg]5 .
t/ o; k|sf/sf] sfh tfnLdsf] lgldQ dfq x'g' kg]{5 / s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ z}lIfs pkflw xfl;n ug{
k7fpbf tfnLd sfh lbOg] 5}g .
-*_

Pp6f z}lIfs ;+:yfdf cWoog ug{sf] nflu cWoog ljbf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] k"j{ :jLs[lt ljgf ;f]
z}lIfs ;+:yf kl/jt{g ug{ kfpg] 5}g . o;/L z}lIfs ;+:yf kl/jt{g u/]df jf ;f] z}lIfs ;+:yfdf cWoog gu/]df lghsf]
;f] cWoog ljbf :jtM /2 x'g]5 22/ ;f] ljbfsf] cjlw c;fwf/0f ljbfdf kl/0ft x'g]5 . o;/L ljbf /2 ePsf] ljj/0f
;DalGwt lgsfon] ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-(_

o; lgod adf]lhd cWoogsf] nflu Ps k6s j]tnjL cWoog ljbf :jLs[t eO{ ;s] kl5 ;f] ljbfsf]
cjlwnfO{ tnjL cWoog ljbfdf kl/0ft ul/g] 5}g .
^@=

c;fwf/0f ljbf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f ljbf lng' kg]{ sf/0f ;lxt lgj]bg lbg' kg]{5 / sf/0f dgfl;a
b]lvPdf g]kfn ;/sf/n] Ps k6sdf Ps jif{df ga9fO{ / ;]jf cjlwe/df tLg jif{df ga9fO{ c;fwf/0f ljbf lbg ;Sg]5
.
-@_ c;fwf/0f ljbfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] cjlwe/ tna kfpg] 5}g .
t/ lgod %* sf] pklgod -!)_ adf]lhd c;fwf/0f ljbfdf a:g] lghfdtL sd{rf/Ln] To:tf] ljbfdf a;]sf]
cjlwsf] k"/f tna kfpg]5 .
-#_ kfr jif{ ;/sf/L ;]jf cjlw gk'uL s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] c;fwf/0f ljbf kfpg] 5}g .
t/
-s_ lgod %* sf] pklgod -!)_ adf]lhd yk la/fdL ljbf afkt c;fwf/0f ljbfdf a:g o; pklgodn]
afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
-v_ lghL k|of;df cWoog ug{ rfxg] lghfdtL sd{rf/Ln] b'O{ jif{sf] ;]jf cjlw k"/f u/]kl5 pklgod -!_
sf] cwLgdf /xL Ps} k6s jf k6s, k6s u/L a9Ldf tLg jif{;Dd c;fwf/0f ljbf kfpg ;Sg]5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] c;fwf/0f ljbfsf] cjlw lghsf] ;]jf cjlwdf u0fgf ul/g] 5}g .

^@s=

a]tnjL ljbf M -!_ P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf] a]tnjL ljbf dfu ug]{ sd{rf/Ln] cfgf] klt jf kTgL ljb]z l:yt
g]kfnL /fhb"tfjf; jf s'g} lgof]udf vl6O{ uPsf] k|df0f ;lxt lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] ljbf Ps} k6s jf k6s k6s u/L a9Ldf kfr jif{;Dd kfpg]5
.
-#_ o; lgod adf]lhdsf] ljbf g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t x'g ;Sg]5 .

^#=

23P]gsf]

bkmf $(s= sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ adf]lhd /fli6o tyf cGt/f{li6o ;+3, ;+:yfdf ;]jf ug{ ljbf lbg
;lsg] M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] ljbf lnO{ 24P]gsf] bkmf $(s= sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ adf]lhd ;]jf ug{ hfg

21a|fxf}

;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
22a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
23 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
24 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

19

, ( , )
lgj]bg lbPdf / o;/L ;]jf ug{ k7fpbf g]kfn ;/sf/nfO{ ;d]t pkof]uL x'g] kof{Kt cfwf/ /x]df g]kfn ;/sf/n] lgod
^@ adf]lhd lghn] kfpg ;Sg] c;fwf/0f ljbfaf6 sf x'g] u/L kl5 lghfdtL ;]jf ug{ kmls{ cfpg] sa'lnot u/fO{
lghnfO{ To:tf] ;]jf ug{ hfgsf] nflu cg'dlt lbg ;Sg]5 .
^#s=

sa'lnotgfdf ;DaGwL Joj:yf M cWoog, tfnLd jf cWoog e|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] cg';"rL!@s= adf]lhd,
lgod ^! sf] pklgod -%_ adf]lhd cWoog ljbfdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] cg';"rL!@v= adf]lhd tyf c;fwf/0f
ljbf lnO{ /fli6o tyf cGt/f{li6o ;+:yfdf sfd ug{ hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] cg';"rL!@u=adf]lhdsf] sa'lnotgfdf ug'{
kg]{5 .

^$=

ljbf dfu ug]{ ljlw M-!_ ljbfsf] lgsf;fsf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"nfO{ rflxPsf] ljbfsf] cjlw, sf/0f / ljb]z
hfg' kg]{ eP ;f] ;d]t vf]nL cg';"rL!# sf] 9frfdf cfgf] sfof{no dfkm{t ljbf lbg] clwsf/L ;dIf lgj]bg k]z ug'{
kg]{5 / ljbf lbg] clwsf/Ln] klg ljbf :jLs[t jf c:jLs[t ePsf] ;"rgf ;f] sd{rf/LnfO{ lbg' kg]{5 .
-!s_ pklgod -!_ adf]lhd dfu ePsf] ljbfdWo] b]xfo adf]lhdsf] ljbf b]xfo adf]lhdsf] cjlwdf :jLs[t jf
c:jLs[t ug'{ kg]{5 M

-s_ 3/ ljbf / lj/fdL ljbfsf] xsdf ;ft lbgleq,


-v_ c;fwf/0f ljbf / cWoog ljbfsf] xsdf ;f7L lbgleq .
25=-!v_======

-@_ b]xfosf] s'/fdf ljbf lbg] clwsf/LnfO{ lrQ a'em]df lghn] lgj]bgsf] ldlteGbf cufl8b]lvsf] ldltaf6 ljbf
:jLs[t ug{ ;Sg]5 M
-s_ ljbf lbg] clwsf/Lsf] k"j{ :jLs[lt lng ;Dej lyPg eGg],
-v_ k"j{ :jLs[lt k|flKtsf] nflu lgj]bsn] ;se/ k|of; u/]sf] lyof] eGg] .
26t/

ljbf :jLs[t gu/fO{ nuftf/ gAa] lbg;Dd cfkm\gf] sfof{nodf cg'kl:yt ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf]
xsdf ljbf :jLs[t ul/g] 5}g .

-#_ cWoog ljbfsf] nflu lgj]bg lb+bf c? s'/fsf] cltl/Qm d'VotM b]xfosf s'/fx? pNn]v ug'{ kg]{5 M
-s_ cfkm"n] cWoog ug{ vf]h]sf ljifosf] ljj/0f,
-v_ cWoog ul/g] ljZjljBfno, ;+:yf jf k|lzIf0f s]Gbdf k|j]z ug]{ :jLs[lt k|fKt ePsf] ljj/0f,
-u_ g]kfn ;/sf/nfO{ To:tf] ljbfsf] ;DaGwdf ljrf/ ug{ ;xfos x'g] cGo cfjZos ljj/0f .
^%=

ljbf lbg] clwsf/L M -!_ b]xfosf] ljbf b]xfosf] clwsf/Ln] :jLs[t ug{ ;Sg]5 M
ljbfsf] lsl;d

ljbf :jLs[t ug]{ clwsf/L

-s_ e}k/L cfpg] / kj{ ljbf

;DalGwt

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

-v_ 3/ ljbf

;DalGwt

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

-u_ la/fdL ljbf

;DalGwt

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

-3_ k|;"lt ljbf

;DalGwt

sfof{no k|d'v

jf ljefuLo k|d'v

;DalGwt sfof{nosf] k|d'v

jf ljefuLo k|d'v

-3!_

k|;"lt :ofxf/ ljbf

-_ lsl/of ljbf

;DalGwt

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v

-r_ cWoog ljbf

g]kfn ;/sf/

-5_ c;fwf/0f ljbf

g]kfn ;/sf/

-@_ ljlzi6 >]0fLsf] sd{rf/Lsf] pklgod -!_ sf] v08 -s_ df plNnlvt ljbf afx]s cGo ljbfx? g]kfn ;/sf/n]
:jLs[t ug]{5 .
t/ ;+j}wflgs c+usf sfof{no jf cGo cfof]usf ljlzi6 >]0fLsf sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ sf] v08 -r_ / -5_
df plNnlvt ljbf afx]s cGo ljbfx? To:tf] ;+j}wflgs c+u jf cfof]usf k|d'vn] lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg e}k/L cfpg] / kj{ ljbf ljefuLo k|d'v /
sfof{no k|d'v cfkm}n] lng ;Sg]5 .
25

a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
26a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

20

, ( , )
-$_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] ljbf cfk"mnfO{ cfjZos gePsf] egL lgj]bg lbPdf ljbf :jLs[t ug]{
clwsf/Ln] To:tf] ljbf /2 u/L lghnfO{ xflh/ u/fpg ;Sg]5 .
27-%_

ljbf :jLs[t ug]{ clwsf/Ln] cfk'm dftxtsf sd{rf/Lsf] ljbf :jLs[t ubf{ To:tf] sd{rf/Lsf] cg'kl:yltdf
lghn] ug'{ kg]{ ;]jf k|jfx ;DaGwL sfd ug]{ j}slNks Joj:yf u/]/ dfq :jLs[t ug'{ kg]{5 / To;sf] ;"rgf sfof{nosf]
;"rgf kf6Ldf 6fF; ug'{ kg]{5 .
^^= ljbf kl/0ft gx'g] M o; kl/R5]b adf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] h'g ljbf lnO{ a;]sf] xf] ;f]xL ljbfg} pkef]u ug'{ kg]{5 .
klxn] s'g} Ps lsl;dsf] ljbf :jLs[t ePsf]df To:tf] ljbf kl5 lsl/of ljbf jf k|;"lt ljbf afx]s csf]{ lsl;dsf] ljbfdf
kl/0ft u/fpg kfOg] 5}g .
^&= ;fj{hlgs ljbf ufleg] M e}k/L cfpg] / kj{ ljbf, 3/ ljbf / lj/fdL ljbf afx]s c? s'g} k|sf/sf] ljbf lnO{ a;]sf]
lghfdtL sd{rf/Ln] lnPsf] ljbf cjlwleq ;fj{hlgs ljbf k/]df ;f] cjlw klg lgh sd{rf/Ln] lnPsf] ljbfdf ufleg]5 .
^*= sfof{nodf cg'kl:yt x'g] pk/ sf/afxL M ljbf glnO{ cfgf] sfof{nodf cg'kl:yt x'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ uon /
tna sL u/L ljefuLo ;hfo ;d]t ug{ ;lsg]5 . o;/L uon ePsf] cjlw ;]jf cjlwdf u0fgf x'g] 5}g .
^(= ljbfsf] clen]v M -!_ ljbf lbg] clwsf/Ln] cfgf] dftxtdf sfd ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] ljbfsf] clen]v /fVg
nufpg kg]{5 . e}k/L / kj{ ljbf afx]ssf ljbfsf] clen]v k|To]s sfof{non] jif{ JotLt ePsf] tL; lbgleq lghfdtL
lstfavfgf / tnj vr{ n]Vg] sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/L Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf jf a9'jf ePdf ;?jf jf a9'jfsf] hgfpsf]
;fy} ljbfsf] clen]vsf] ptf/ klg xfnsf] sfof{nodf k7fpg' kg]{5 . o:tf] ljbfsf] clen]v cg';"rL!$ adf]lhd /fVg'
kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ljbfsf] clen]vsf] Ps k|lt ptf/ ;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;d]t lbg' kg]{5 . a9'jfsf]
nflu sf/afxL x'bf o:tf] ljbfsf] clen]v k]z ug]{ lhDd]jf/L lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DalGwt ljefu jf dGqfnosf] x'g]5 .
&)= ;f ljbf M ljdfg:yn, c:ktfn, af?0foGq, x'nfs, ;+u|xfno h:tf ;fj{hlgs ljbfsf] lbgdf sfd ug'{ kg]{ sfof{nox?df
sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lx?n] ;fj{hlgs ljbfsf] lbg sfd u/] jfkt ;f tnaL ljbf kfpg]5g\ / To:tf] ljbf Ps
jif{leqdf kfnf] ldnfO{ a:g' kg]{5 .
&!= ljbf clwsf/sf] s'/f xf]Og M ljbf clwsf/sf] s'/f xf]Og, ;x'lnot dfq xf] .
kl/R5]b !)
a9'jf
&@=

a9'jf ;ldltx? M P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -@_ adf]lhd /fhkq cglt kbdf a9'jf ug{ b]xfosf sfof{nosf] nflu
b]xfo adf]lhdsf a9'jf ;ldltx? /xg] 5g\ M
-s_

v08 -v_, -u_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -em_, -`_, -6_ / -7_ df k/]sf cbfnt / sfof{nox? afx]s clVtof/
b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u, dxfn]vf k/LIfssf] sfof{no, nf]s ;]jf cfof]u, lgjf{rg cfof]u, k|wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\\sf] sfof{no, /fli6o of]hgf cfof]usf] ;lrjfno, dGqfno, dGqfno:t/sf s]Gb|Lo lgsfox? tyf
s]Gb|Lo:t/sf ljefux?sf] nflu
-c_ nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] kbflwsf/L

cWoIf

-cf_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt ltLo >]0fLsf] clws[t ;b:o
-O_ ;]jf, ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno jf lgsfosf] k|zf;g zfvfsf] k|d'v jf ;lrj jf ;f]
;/xsf kbflwsf/Ln] tf]s]sf] clws[t
;b:o
-v_

-u_

28sfg"g,

Gofo, ;+ljwfg;ef tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf] nflu


-c_ Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L
-cf_ ;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t ;b:o
-O_ k|zf;g zfvfsf] k|d'v
;b:o

v08 -s_, -v_, -3_, -_, -r_, -5_, -h_, -em_, -`_, -6_ / -7_ df k/]sf cbfnt / sfof{nox? afx]s s'g}
dGqfno, ;lrjfno jf cfof]u cGtu{tsf lhNnfl:yt If]qLo, c~rn, lhNnf tyf O{nfsf:t/Lo sfof{nox?sf]
nflu
-c_

nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] kbflwsf/L

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
28 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
27a|fxf}

21

cWoIf

cWoIf

, ( , )
-cf_ ;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/L jf lghn] tf]s]sf] clws[t ;b:o
-O_

-3_

-_

-r_

lhNnf sf]if tyf n]vf lgoGqssf] sfof{nosf] k|d'v jf lghn] tf]s]sf] ;f] sfof{nosf]
clws[t
;b:o
;jf]{Rr cbfntsf] nflu
-c_ Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L
cWoIf
-cf_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t
;b:o
-O_ k|zf;g zfvfsf] k|d'v jf ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf] clws[t
;b:o
k'g/fj]bg cbfntsf] nflu
-c_ k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf lghn] tf]s]sf] k'g/fj]bg cbfntsf] GofofwLz
cWoIf
-cf_ k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/

;b:o

-O_

;b:o

k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf] clws[t

lhNnf cbfntsf] nflu


-c_

lhNnf GofofwLz

cWoIf

-cf_ lhNnf GofofwLzn] tf]s]sf] clws[t


-O_
-5_

lhNnf

GofoflwjQmf ;b:o

dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf] nflu


-c_

-h_

lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nosf]

;b:o

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L

-cf_ dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

-O_

;b:o

k|zf;g zfvfsf] clws[t

cWoIf

k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf] nflu


-c_

k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf]

;xGofoflwjQmf

-cf_

k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf]

pkGofoflwjQmf

-O_

k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf]

;xGofoflwjQmfn]

cWoIf

;b:o
tf]s]sf] clws[t

;b:o

-em_ lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nosf] nflu


-c_

lhNnf GofofwLz

cWoIf

-cf_ lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nosf] lhNnf


-O_
-`_

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf] s'g} kbflwsf/L

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf] kbflwsf/L cWoIf

-cf_ k|zf;sLo cbfntsf] cWoIfn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

-O_

;b:o

k|zf;sLo cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf] clws[t

/fhZj Gofoflws/0fsf] nflu


-c_

Gofo ;]jf cfof]usf] cWoIfn] tf]s]sf] g]kfn Gofo ;]jfsf] kbflwsf/L cWoIf

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

22

tf]s]sf] clws[t

;b:o
cWoIf

-cf_ Gofo kl/ifb\\ ;lrjfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] Gofo kl/ifb\\ ;lrjfnosf] /fhkqflt clws[t
;b:o
-O_ k|zf;g zfvfsf] k|d'v jf Gofo kl/ifb\\ ;lrjfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] clws[t ;b:o
k|zf;sLo cbfntsf] nflu
-c_

-7_

;xGofoflwjQmfn]

;b:o

Gofo kl/ifb\\ ;lrjfnosf] nflu


-c_

-6_

k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf]

GofoflwjQmf

, ( , )
-cf_ /fhZj Gofoflws/0fsf] cWoIf jf lghn] tf]s]sf] ;b:o ;b:o
-O_
29-8_

/fhZj Gofoflws/0fsf] cWoIfn] tf]s]sf] clws[t

;b:o

h]i7tf / sfo{;Dkfbg d'Nofgf/f /fhkq cglt ltLo >]0fLsf] kbdf a9'jfsf] nflu,

-!_

s]Gb|Lo:t/sf lgsfox?sf] nflu

-c_

nf]s ;]jf cfof]un] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t cWoIf

-cf_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt ltLo >]0fLsf] clws[t ;b:o
-O_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrjn] tf]s]sf] clws[t ;b:o

-@_

lhNnf l:yt If]qLo, c~rn, lhNnf tyf Onfsf:t/Lo sfof{nox?sf] nflu

-c_

;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/L

-cf_ ;DalGwt lhNnfsf] sf]if lgoGqs


-O_
&#=

cWoIf
;b:o

;DalGwt k|d'v lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf] lhNnf k|zf;g sfof{nosf] clws[t


;b:o

a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno / l;kmfl/; ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{ Ifdtfsf]
d"Nofgf/f 30tyf h]i7tf / sfo{ ;Dkfbg d"Nofgf/f a9'jf x'g] /fhkqflt kbx?sf] lgldQ P]gsf] bkmf @) sf]
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ug]{5 .
-@_ lgod &@ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] a9'jfsf] lgldQ a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ;]jf, ;d"x jf
pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno jf lgsfon] ug]{5 .
-#_ lgod &@ sf] v08 -3_, -5_, -`_, -6_ / -7_ df plNnlvt lgsfox?df l/Qm kbsf] lgldQ ;f] l/Qm kb;u
;DalGwt lgsfon] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ug]{5 .
xsdf

-$_ cbfnt / lhNnfl:yt If]qLo, c~rn, l8lehg, lhNnf tyf Onfsf:t/Lo sfof{nox?df l/Qm /x]sf kbx?sf]
-s_

cbfnt / ;/sf/L jsLn sfof{nodf l/Qm /fhkq cglt kbsf] nflu a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf]
sfd ;DalGwt k'g/fj]bg cbfntsf d'Vo GofofwLzn] tf]s]sf] cbfnt jf 31;/sf/L jsLn sfof{non]
ug]{5 .

-v_

v08 -s_ afx]s l/Qm /fhkq cglt kbx?sf] lgldQ a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd b]xfo
adf]lhdsf] sfof{non] ug]{5 M
-!_ k|zf;g ;]jf, n]vf ;d"x afx]ssf cGo ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] k|fljlws / ck|fljlws
kbx?sf] nflu ;DalGwt lhNnfsf] lhNnf k|zf;g sfof{no,
-@_ k|zf;g ;]jf, n]vf ;d"xsf] nflu sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no .

32-%_ lgod &@ sf] v08 -8_ sf] pkv08 -!_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ;fdfGo k|zf;g
dGqfnon] / ;f]xL v08sf] pkv08 -@_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ;DalGwt lhNnf k|zf;g sfof{non]
ug]{5 .

-^_ lgod &@ sf] v08 -8_ adf]lhdsf] a9'jf ;ldltn] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ubf{ a9'jfsf] of]Uotfqmdsf]
cfwf/df ;DalGwt pDd]bjf/n] k]z u/]sf] z}lIfs of]Uotf / lghn] b/vf:t kmf/fddf pNn]v u/]sf] k|fyldstfqmd
adf]lhdsf] ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf] kbdf l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
&$=

kbk"lt{sf] ;"rgfsf] k|sfzg / lgj]bg M -!_ lgod !$ adf]lhd kb k"lt{ k|ltzt tyf kb;+Vof lgwf{/0f ePkl5 To;df
sfo{ Ifdtfsf] d"Nofgf/f 33tyf h]i7tf / sfo{ ;Dkfbg d"Nofgf/f a9'jf x'g] kbx?sf] ljj/0f ;lxtsf] ;"rgf nf]s
;]jf cfof]un] k|sflzt ug]{5 . 34======

29a|fxf}

;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
30 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
31 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
32a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
33 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
34
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

23

, ( , )
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|sflzt x'g] ;"rgfdf a9'jf ul/g] kbsf] nflu cfjZos kg]{ ;]jf cjlw, ;DefJo
pDd]bjf/ x'g h]i7tf u0fgf ul/g] -c;f/ d;fGtsf] lx;fan]_ cjlw, z}lIfs of]Uotf, a9'jf x'g] kbsf] ljj/0f tyf ;+Vof,
kb l/Qm ePsf] sfof{no, lgj]bg lbg] Dofb / :yfg ;d]t v'nfOPsf] x'g' kg]{5 .
-#_ ;DalGwt pDd]bjf/n] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;"rgfdf tf]lsPsf] Dofbleq nf]s ;]jf cfof]uf/f lgwf{l/t
9frfdf lgj]bg k]z ug'{ kg]{5 . o;/L k]z x'g cfPsf lgj]bgx? a9'jf l;kmfl/;sf] sf/afxL rnfpg /fhkqflt kbsf]
xsdf nf]s ;]jf cfof]un] ;DalGwt a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fpg' kg]{5 .
&$s=
&%=

=================

z}lIfs of]Uotf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ lghfdtL ;]jfdf s'g} ;]jf jf ;d"x u7g ePsf] cj:yfdf To:tf] ;]jf jf
;d"xdf ;]jf k|j]zsf lgldQ h'g;'s} ljifosf] z}lIfs of]Uotf lgwf{/0f ul/P tfklg ;f] ;]jf jf ;d"x u7g x'g' eGbf
cufl8b]lv axfn /xL gof ;]jf jf ;d"xdf ;d"lxs[t ePsf lghfdtL sd{rf/Lx?sf] xsdf lghx? ;]jf k|j]z ubf{
lghx?n] xfl;n u/]sf] tTsflng ;]jf, ;d"x;u ;DalGwt ljifosf] Go"gtd z}lIfs of]UotfnfO{ a9'jf k|of]hgsf] nflu
u0fgf ul/g]5 .
-@_ ;]jf k|j]z ubf{ s'g} kbdf tf]lsPsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotfdf kl5 kl/jt{g ul/Psf] eP klg lghsf] xsdf
lgh ;]jf k|j]z ubf{ tf]lsPsf] z}lIfs of]UotfnfO{ g} Go"gtd z}lIfs of]Uotf dfGg' kg]{5 .

35&^=

a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g] M -!_ lghfdtL ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf l/Qm kbx?df sfo{ Ifdtfsf] d"Nofgf/f
tyf h]i7tf / sfo{;Dkfbg d"Nofgf/f a9'jf x'gsf] nflu /fhkqflt kbsf] xsdf l/Qm kb eGbf Ps >]0fL d'lgsf
;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"x cGtu{t P]gsf] bkmf @! adf]lhdsf] Go"gtd ;]jf cjlw / z}lIfs of]Uotf ePsf
sd{rf/Lx? ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ . /fhkq cglt kbsf] xsdf To;/L a9'jf x'gsf] nflu P]gsf] bkmf @! adf]lhdsf]
Go"gtd ;]jf cjlw / z}lIfs of]Uotf ePsf b]xfo adf]lhdsf lghfdtL sd{rf/L ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ M
-s_

dGqfno, ;lrjfno jf cfof]u tyf ;f] dftxtsf ljefu / s]Gb|Lo :t/sf sfof{nox?df
l/Qm /fhkq cglt k|yd >]0fLsf] kbsf] nflu ;a} dGqfno, ;lrjfno jf cfof]u tyf
;f] dftxtsf ljefu / s]Gb|Lo :t/sf sfof{nox?df sfo{/t ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf
pk;d"xsf Ps >]0fL d'lgsf ;a} lghfdtL sd{rf/L .

-v_

lhNnfl:yt If]qLo, c~rn, l8lehg, lhNnf tyf Onfsf:t/Lo sfof{nox?sf l/Qm


kbx?sf xsdf,
-!_

cbfnt / ;/sf/L jsLn sfof{nosf] /fhkq cglt k|yd >]0fLsf] l/Qm kbsf]
nflu ;DalGwt lhNnfl:yt cbfnt / ;/sf/L jsLn sfof{nosf ;]jf cjlw
k'u]sf ;DalGwt ;]jf, ;d"xsf Ps >]0fL d'lgsf sd{rf/Lx? .

-@_

pkv08 -!_ df n]lvPb]lv afx]s l/Qm /fhkq cglt k|yd >]0fLsf] kbsf] nflu
;f] lhNnfl:yt ;DalGwt ;]jf, ;d"x jf pk;d"xsf ;a} sfof{nosf ;]jf cjlw
k'u]sf Ps >]0fL d'lgsf sd{rf/Lx? .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg /fhkq cglt ltLo >]0fLsf] l/Qm kbdf
h]i7tf / sfo{;Dkfbg d"Nofgf/f a9'jf x'gsf] nflu P]gsf] bkmf @$3!s=sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] z}lIfs
of]Uotf / ;]jf cjlw ePsf b]xfo adf]lhdsf sd{rf/Lx? ;DefJo pDd]bjf/ x'g]5g\ M
-s_

pklgod -!_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf sfof{nosf l/Qm kbsf] nflu ;a}
dGqfno, ;lrjfno, cfof]u, ljefu jf s]Gb|Lo:t/sf

sfof{nosf /fhkq

cglt kfrf} >]0fLsf jf >]0fL ljxLg sd{rf/Lx? .


-v_

pklgod -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] sfof{nosf l/Qm kbsf] nflu ;DalGwt
lhNnfl:yt ;a} sfof{nosf /fhkq cglt kfrf} >]0fLsf jf >]0fL ljxLg
sd{rf/Lx? .

klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
35 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

24

, ( , )
-#_ pklgod -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lgod !$ adf]lhd kbk"lt{ k|ltzt lgwf{/0f eO{
a9'jfsf] nflu kb ;\Vof 5'6\ofpg' cl3 sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] ;?jf cGo sfof{nodf eP tfklg lghnfO{
;fljs -;?jf x'g' cl3_ sf] sfof{nodf 5'6\ofOPsf] kbdf x'g] a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'gaf6 jl~rt ul/g]
5}g .
:ki6Ls/0f M o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu s]Gb|Lo:t/sf sfof{no eGgfn] g]kfne/ sfo{If]q ePsf] /
sDtLdf /fhkqflt ltLo >]0fLsf] clws[t k|d'v x'g] sf7df8f+} pkTosf l:yt lgsfo jf sfof{no ;Demg' k5{ .
&&=

sfo{ Ifdtfsf] cfwf/df a9'jf M lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ Ifdtfsf] d"Nofg P]gsf] bkmf @$ adf]lhd u/L ;a}eGbf a9L
c k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;a}eGbf klxn] a9'jf ul/g]5 .
t/ sfo{ Ifdtfsf] d"Nofg ubf{ ;dfg c k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf Ho]i7tfsf] cfwf/df a9'jf
ul/g]5 / To:tf sd{rf/Lsf] Ho]i7tf lgwf{/0f ubf{ b]xfosf] cfwf/df ul/g]5 M
-s_

xfn axfn /x]sf] >]0fLsf] kbdf lgo'lQm jf a9'jf lg0f{o ePsf] ldltsf] cfwf/df,

-v_

v08 -s_ adf]lhd Ho]i7tf g5'lPdf ;f]eGbf Ps tx d'lgsf] >]0fLdf lgo'lQm jf a9'jf lg0f{o ePsf]
ldltsf] cfwf/df,

-u_

v08 -s_ / -v_ df plNnlvt s'g} klg cfwf/af6 Ho]i7tf g5'lPdf nf]s ;]jf cfof]usf] l;kmfl/;sf]
of]Uotfqmdsf] cfwf/df .

t/ nf]s ;]jf cfof]uaf6 v'Nnf k|ltof]lutf / a9'jf k|ltof]lutfsf] Ps} ldltdf l;kmfl/; k|fKt ePsf] /x]5
eg] v'Nnf k|ltof]lutfaf6 l;kmfl/; ePsf] sd{rf/Lsf] Ho]i7tf sfod ul/g]5 .
&&s= 36============
37&&v=

h]i7tf / sfo{;Dkfbg d"Nofgsf] cfwf/df x'g] a9'jf M lghfdtL sd{rf/Lsf] h]i7tf / sfo{ ;Dkfbg
d"Nofgf/f a9'jf ubf{ P]gsf] bkmf @$3!s= adf]lhd a9'jf x'g] kb eGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbdf ;a} eGbf
a9L ;]jf cjlw ePsf pDd]bjf/nfO{ a9'jf ul/g]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a9'jf x'g] kb eGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbdf
;dfg ;]jf cjlw x'g] lghfdtL sd{rf/Lsf] h]i7tf lgwf{/0f ubf{ b]xfosf] cfwf/df ul/g]5 M
-s_ xfn axfn /x]sf] >]0fL eGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbdf lgo'lQm jf a9'jf lg0f{o ePsf] ldltsf] cfwf/df,
-v_ v08 -s_ adf]lhd h]i7tf g5'lPdf xfn axfn /x]sf] kbdf a9'jf ;ldlt jf nf]s ;]jf cfof]usf]
l;kmfl/;sf] of]Uotfqmdsf] cfwf/df,
t/ v'Nnf k|ltof]lutf / a9'jfsf] Ps} ldltdf l;kmfl/; k|fKt ePsf] /x]5 eg] v'Nnf
k|ltof]lutfaf6 l;kmfl/; ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] h]i7tf sfod ul/g]5 .
-u_ v08 -s_ / -v_ df plNnlvt s'g} klg cfwf/af6 h]]i7tf g5'lPdf pd]/sf] h]i7tfsf] cfwf/df .

&*=

sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg M -!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu k|of]u
ul/g] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd cg';"rL!% adf]lhd / /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] cw{ jflif{s / jflif{s
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu k|of]u ul/g] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] kmf/fd cg';"rL!%s= adf]lhd x'g]5 .
-@_

lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu d"Nofg ul/g] sd{rf/LeGbf sDtLdf Ps >]0fL
dflysf] ;DalGwt sd{rf/L ;'kl/j]Ifs x'g]5 / ;'kl/j]IfseGbf Ps >]0fL dflysf] ;DalGwt sd{rf/L k'g/fjnf]sgstf{
x'g]5 .
t/
-s_ /fhkq cglt sd{rf/L sfof{no k|d'v x'g] afx]s /fhkq cglt sd{rf/Lx?sf] ;'kl/j]Ifs /fhkq
cglt sd{rf/L x'g] 5}g .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
a|fxf} ;+zf]wgf/f vf/]h .
37a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
36

25

, ( , )
-v_ lhNnfl:yt sfof{nox?df /fhkq cglt sd{rf/Lsf] k'g/fjnf]sgstf{ x'g] /fhkqflt sd{rf/L
gePdf k'g/fjnf]sg ;ldltsf] cWoIfn] tf]s]sf] clws[t k'g/fjnf]sgstf{ x'g]5 .
-u_ s'g} /fhkqflt sd{rf/Lsf] ;'kl/j]Ifs /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] sd{rf/L ePdf lghn] g}
k'g/fjnf]sgstf{ ;d]t eO{ sfd ug]{5 .
-3_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v e} sfd ug]{ sd{rf/Ln] cfkm" dftxt sfd ug]{ ;dfg >]0fLsf
sd{rf/Lsf] ;d]t sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] lgldQ ;'kl/j]Ifs e} sfd ug{ ;Sg]5 .
:ki6Ls/0f M
d"Nofg ul/g] sd{rf/L / lghsf] ;'kl/j]Ifs x'g] sd{rf/L ;dfg >]0fLsf] eO{ Pp6} ;]jf, ;d"x jf
pk;d"xdf a9'jfsf] nflu b'j} ;DefJo pDd]bjf/ x'g] ePdf To:tf] sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofgsf] nflu pQm ;'kl/j]Ifs x'g] sd{rf/Ln] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf plNnlvt
cfwf/nfO{ b[li6ut u/L cfgf] lnlvt dGtJo ;lxt ;f] kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{ jf cfkm"eGbf
dflyNnf] >]0fLsf] sd{rf/L ;dIf ;'kl/j]If0fsf] lgldQ k]z ug'{ kg]{5 .
-_
-#_

/fhkqflt ljlzi6 >]0fLdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] / ljlzi6 >]0fLsf] kbdf sfod d'sfod
eO{ sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] nflu d'Vo ;lrjn] g} ;'kl/j]Ifs,
k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ;d]t sfd ug]{5 .

/fhkq cglt sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofgsf] nflu b]xfosf] k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5 M

-s_ ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]usf] ;lrj jf ;DalGwt ljefuLo k|d'vn] tf]s]sf]
clws[t
cWoIf
-v_ ;DalGwt k'g/fjnf]sgstf{

;b:o

-u_ ;DalGwt ;'kl/j]Ifs

;b:o

-$_ /fhkqflt k|yd >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] nflu b]xfosf] k'g/fjnf]sg ;ldlt
/xg]5 / b]xfosf] v08 -v_ / -u_ df plNnlvt kbflwsf/L Ps}hgf ePdf pQm ;ldltsf] ;b:odf dlGqkl/ifb\\
;lrjfnosf ;lrj klg /xg]5g\ M
-s_ d'Vo ;lrj
-v_

-u_

cWoIf

;DalGwt dGqfno, ;lrjfno, cfof]u, ljefu jf sfof{nosf] ;lrj jf ljlzi6


>]0fLsf] clws[t
;b:o
;]jf ;d"x ;DaGwL dGqfnosf] ;lrj

;b:o

-$s_

o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljlzi6 >]0fLsf] kbsf] kbflwsf/L k|d'v x'g] lgsfodf
To:tf] kb l/Qm /x]sf] jf To:tf] kbdf sfod d'sfod d's// ePsf] cj:yfdf To:tf lgsfosf /fhkqflt k|yd >]0fLsf
lghfdtL sd{rf/Lx? tyf ;f] lgsfo cGtu{tsf ljefuLo k|d'vsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg b]xfosf clwsf/Laf6 x'g]5 M
-s_ ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{nosf] ;lrj
-v_ k'g/fjnf]sg ;ldltM
-c_ d'Vo ;lrj
cWoIf
-cf_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj
;b:o
-O_ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{nosf] ;lrj
;b:o
t/ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj sfod d'sfod ePsf] cj:yf /x]df k'g/fjnf]sg ;ldltdf ;fdfGo k|zf;g
dGqfnosf] ;lrjsf] :yfgdf ;a} eGbf jl/i7 ;lrjn] ;b:osf] ?kdf k|ltlglwTj ug]{5g\ .
-%_ /fhkqflt ltLo / t[tLo >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] nflu b]xfosf]
k'g/fjnf]sg ;ldlt /xg]5 M
-s_ ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf sfof{nosf] ;lrj jf ljlzi6 >]0fLsf] clws[t
cWoIf
-v_ ;]jf, ;d"x ;DaGwL dGqfnosf] ;lrj jf lghn] tf]s]sf] ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno,
cfof]u jf sfof{nosf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t ;b:o
-u_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t
;b:o

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

26

, ( , )
t/ k'g/fjnf]sg ;ldltdf tLg}hgf kbflwsf/L Pp6} dGqfnosf] x'g] ePdf v08 -v_ adf]lhd
tf]lsg] clws[t cGo dGqfnosf] tf]Sg' kg]{5 .
-^_
-&_ ;'kl/j]Ifs, k'g/fjnf]sgstf{ / k'g/fjnf]sg ;ldltn] sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbg afkt c lb+bf sfo{
;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fddf plNnlvt cfwf/ cg'?k lbg' kg]{5 .
-&s_

cjsfz k|fKt u/]sf lghfdtL sd{rf/Ln] cbfntsf] lg0f{o cg';f/ k'gj{xfnL ePdf cjsfz k|fKt ug'{ eGbf
tTsfn cl3Nnf] jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgdf lghn] hlt c kfPsf] xf] lghnfO{ ;f]xL cg'kftdf c lbOg]5 .
t/ cfiff9 d;fGt cufl8 g} k'gj{xfnL ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] sfo{ ;Dkfbg ubf{ ;f] jif{sf] k"/}
cjlw dfgL d"Nofg ul/g]5 .
-*_ k'g/fjnf]sg ;ldltn] /fhkqflt sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fdsf] ;DaGwdf b]xfo
adf]lhdsf] k|lqmof ckgfpg ;Sg]5 M
-s_ k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fdx? 5fgaLg u/L ;f] kmf/fdx?df sfo{ ;Dkfbg / c
ljt/0f aLr ;fd~h:o sfod ug]{,
-v_ s'g} lgsfosf] ;dli6ut pknlAw / To;df sfo{/t sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"N ofg aLrsf]
kf/:kl/s ;DaGwdfly ljrf/ ug]{,
-u_ k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?df cfjZos b]lvPdf k'g/fjnf]sgstf{ jf
;'kl/j]Ifs;u k'i6\ofOsf] dfu ug]{ jf k'glj{rf/sf] nflu lghsxf k7fpg],
-3_ k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'i6\ofO cf}lrTok"0f{ gePsf] jf c ;+zf]wg ;d]t
geO{ cfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf l6Kk0fL u/L To:tf] ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{sf]
clen]v /fVg ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg] .
-*s_

k'g/fjnf]sg ;ldltn] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg d"Nofg jfkt (% k|ltzt eGbf a9L /
&% k|ltzt eGbf 36L c k|bfg ug{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 .
-(_

of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] c u0fgf ubf{ a9'jfsf] nflu cl3Nnf] cfly{s
jif{x?sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofgnfO{ cfwf/dfgL cf};t c u0fgf ul/g]5 . =================
&*s= sfo{

s'zntfsf] d"Nofg M P]gsf] bkmf !( sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ / -v_ sf] k|of]hgsf] lgldQ sfo{ s'zntfsf]
d"Nofg b]xfosf cfwf/df ul/g]5 M
-s_ a9'jf x'g] kbflwsf/Ln] cl3Nnf] kbdf /xL sfo{ ;Dkfbg ubf{ jf g]t[Tj lb+bfsf] cj:yfdf sfo{/t lgsfosf]
sfo{ kl/0ffd / u'0f:t/ .
-v_ a9'jf x'g] kbflwsf/Ln] sfo{ ;Dkfbg ubf{ To:tf kbflwsf/Ln] b]vfPsf] l;h{gzLntf / cu|;/tf .
-u_ a9'jf x'g] kbflwsf/Lsf] sfdk|ltsf] k|ltj4tf / cg'zf;g .

&*v=

sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ cjlw M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s jif{ >fj0f ;ft ut]leq cfgf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd e/L sfof{nodf btf{ u/L ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . o;/L sfof{nodf btf{ eP kl5 ;f] kmf/fd
btf{ ePsf] e/kfO{ ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lbg' kg]{5 .
38-!s_

pklgod -!_ df plNnlvt cjlw ;dfKt ePsf] ef]lnkN6 ;f] adf]lhd sfo{;Dkfbg d"Nofg kmf/fd

btf{ ePsf sd{rf/Lsf] ;]t gDa/, gfd / ;\Vof ;lxtsf] ljj/0f tof/ u/L ;DalGwt sfof{no k|d'v jf ljefuLo
k|d'vn] k|dfl0ft u/L /fVg' kg]{5 / /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf To;sf] Ps k|lt ljj/0f ;fdfGo k|zf;g
dGqfnodf ;d]t k7fpg' kg]{5 .
-@_ ;'kl/j]Ifsn] >fj0f d;fGtleq d"Nofg u/L k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/L ;Sg' kg]{5 .
-#_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] k|To]s cw{ jflif{s cjlw ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq cfgf] cw{jflif{s sfo{
;Dkfbg d"Nofg kmf/fd e/L sfof{nodf btf{ u/L ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . To;/L k]z ePsf] cw{ jflif{s sfo{

bf];|f] ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
38a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

27

, ( , )
;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf csf]{ ;ft lbgleqdf ;'kl/j]Ifsn] d"Nofg u/L ;DalGwt sd{rf/LnfO{ k[i7kf]if0f lbg' kg]{5 .
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Ln] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf ;fydf cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fd klg ;+nUg u/L ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ ;'kl/j]Ifsn] /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ubf{
pklgod -#_ adf]lhd e/]sf] cw{ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?nfO{ ;d]t cfwf/ lng' kg{]5 .
-%_ k'g/fjnf]sgstf{n] pklgod -@_ adf]lhd k|fKt x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd efb| kGw| ut]leq
k'g/fjnf]sg u/L k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf a'emfO{ ;Sg' kg]{5 . k'g/fjnf]sg ;ldltn] efb| d;fGtleq k'g/fjnf]sg
u/L nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldlt ;dIf a'emfO{ ;Sg' kg]{5 . o;/L k'g/fjnf]sg ;ldltaf6 d"Nofg ePsf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] gfdfjnL ljj/0f ;ldltsf] ;lrjfno /xg] lgsfon] cfgf] ;"rgf kf6Ldf tyf pknAw eP;Dd ljB'lto
;"rgf k|0ffnL -j]e;fO6_ df ;d]t k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-^_ ;doleq s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k]z x'g jf bflvn x'g gcfPsf] sf/0fn]
a9'jf ;ldltn] cfgf] sfd sf/afxL /f]Sg afWo x'g] 5}g .
-&_ P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]lhd Dofb yk ug]{ ;do kl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{
ubf{ pQm cfly{s jif{leq xfn sfo{/t sfof{nodf btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . ;f] cfly{s jif{ kl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fd btf{ ePdf To:tf] kmf/fdnfO{ dfGotf lbOg] 5}g .
t/ of] lgod k|f/De x'g' eGbf cufl8sf jif{sf] 5"6 ePsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg of] lgod k|f/De ePsf] ldltn]
tLg dlxgfleqdf btf{ u/L d"Nofg u/L ;Sg' kg]{5 .
-*_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] s'g} jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd ge/]df To; cfly{s jif{sf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg jfkt lghnfO{ ;f] cfly{s jif{sf] nflu k"0ff{sf] krf; k|ltzt c lbOg]5 .
-(_ pklgod -!_, -@_, -#_, -$_ / -%_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghfdtL sd{rf/Ln] ;dofjlwleq
cfkm\gf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{ u/L ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] t/ ;DalGwt d"Nofgstf{xaf6
;dofjlwleq d"Nofg ePsf] /x]g5 eg] ;DalGwt ljefuLo k|d'vn] plrt / dgfl;j sf/0f v'nfO{ /fhkq cglt
lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt dGqfnosf] / /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
:jLs[lt lnO{ axfnjfnf d"Nofgstf{af6 d"Nofg u/fpg ;Sg]5 .
t/,
-!_

dGqfno jf dGqfno:t/sf] s]Gb|Lo lgsfosf /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt
dGqfno jf dGqfno:t/sf] s]Gb|Lo lgsfosf] ;lrjn] axfnjfnf d"Nofgstf{af6 d"Nofg u/fpg
;Sg]5 .

-@_

g]kfn Gofo ;]jfsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;DalGwt ljefuLo k|d'vn] axfnjfnf d"Nofgstf{af6
d"Nofg u/fpg ;Sg]5 .

-!)_ lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug{sf] nflu k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7s /fVg] lhDd]jf/L
;DalGwt lgsfosf] k|d'v / sd{rf/L k|zf;g x]g]{ k|d'vsf] x'g]5 .
-!!_ /fhkqflt ltLo >]0fL;Ddsf lghfdtL sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ k'g/fjnf]sg ;ldltsf]
a}7s a:g] ;dodf s'g} lgsfosf] ljefuLo k|d'vsf] kb l/Qm x'g uO{ k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7s tf]lsPsf] ;dofjlwleq
a:g g;Sg] cj:yf cfPdf To:tf lgsfodf k'g/fjnf]sgstf{sf] ?kdf / k'g/fjnf]sg ;ldltsf] cWoIfsf] ?kdf sfd ug{
;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrjn] ;f]xL lgsfodf sfo{/t /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/LdWo] ;a} eGbf
jl/i7 clws[tnfO{ tf]sL ;dod} sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug{ nufpg' kg]{5 .
&*u= sfo{

;Dkfbg d"Nofg ug]{ cfwf/x? M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ qmddf ;'kl/j]Ifsn] b]xfosf]
cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 M

-s_

ljbf :jLs[t gu/fO{ jf ljbfsf] cfj]bg glbO{ nuftf/ tL; lbg eGbf a9L cg'kl:yt ePsf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ rf/dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf -nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ cTo'Qd :t/sf] c glbO{
a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-v_

gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf]
jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],

-u_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] egL sf]if tyf n]vf
lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf afx]s c? cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL
km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du|
u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

28

, ( , )
-3_

sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf]
klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f / sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo
k"/f ug{ jf glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf]
c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-_

sfof{no k|d'v afx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf] nIo k|To]s jif{sf] klxnf]
rf}dfl;s cjlwleq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo
To:tf] krf; k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofgdf v08 -3_ adf]lhd sfdsf]
;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g
g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .

-r_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;glxg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL
cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

-5_

lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd geg]{ /
Dofbleq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du|
u'0f / kl/df0f ;DaGwL b'O{ cfwf/dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c
lbg],

-@_ o; lgod adf]lhdsf] cfwf/df c 36fpbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf a9L cfwf/df c 36fpg'
kg]{ ePdf Ps jif{df rf/j6fdWo] b'O{ eGbf a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{ 5}g .
-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'bfx'b} ;f] adf]lhdsf] c g36fPsf] b]lvPdf To:tf] d"Nofgstf{sf]
sfo{ ;Dkfbg d"Nofgdf Ps c 36fOg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf] sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
39&*3=

ph'/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ sfo{;Dkfbg d"Nofg ug]{ qmddf ;'k/Lj]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofg pk/
lrQ ga'em\g] lghfdtL sd{rf/Ln] P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^3_ adf]lhd ph'/ ubf{ ;DalGwt k'g/fjnf]sgstf{
eGbf Ps >]0fL dflysf] clwsf/L ;dIf ph'/L lbg ;Sg]5 .
t/ b]xfosf sd{rf/Ln] b]xfosf clwsf/L ;dIf ph'/L lbg' kg]{5 M
-s_

g]kfn Gofo ;]jf afx]ssf /fhkqflt ljlzi6 >]0fL jf k|yd >]0fLsf sd{rf/L eP nf]s ;]jf
cfof]usf] cWoIf jf lghn] tf]s]sf] ;f] cfof]usf] ;b:o,

-v_

g]kfn Gofo ;]jfsf] /fhkqflt ljlzi6 >]0fL jf k|yd >]0fLsf sd{rf/L eP Gofo ;]jf cfof]usf]
cWoIf jf lghn] tf]s]sf] ;f] cfof]usf] ;b:o .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd ph'/L k/]df ph'/L ;'Gg] clwsf/Ln] cfjZos 5fgljg u/L kGw| lbg leq lg0f{o ul/;Sg'
kg]{5 / To;sf] hfgsf/L lgj]bs tyf k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ ph'/L ;'Gg] clwsf/Ln] pklgod -#_ adf]lhd lg0f{o ubf{ ;'k/Lj]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n] lbPsf] cnfO{ g}
sfod /fVg jf ;f] c ;+zf]wg u/L km/s c k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd c ;+zf]wg ePsf]df ;+zf]lwt c g} ;'k/Lj]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n] lbPsf] c
dflgg]5 .
&(=

================

*)=

=================

*)s=

ef}uf]lns If]qsf] ljj/0f M lghfdtL sd{rf/Ln] ljleGg ef}uf]lns If]qdf sfd u/]sf] cg'ejsf] d"Nofg jfkt c lbg]
k|of]hgsf] nflu ef}uf]lns If]qx?sf] ljj/0f cg';"rL!^ df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .

*)v=

k'gj{xfnL ePdf kfpg] ef}uf]lns If]qsf] c M s'g} lghfdtL sd{rf/L lghfdtL ;]jfaf6 cjsfz k|fKt u/L k'gj{xfnL
eO{ sfdsfh u/]df lghnfO{ cjsfz kfPsf] jif{sf] ef}uf]lns If]qdf sfd u/] jfkt c lb+bf P]gsf] bkmf @$u= sf]
pkbkmf -$_ adf]lhd h'g ju{sf] ef}uf]lns If]qaf6 cjsfz kfO{ a;]sf] xf] ;f]xL ju{sf] ef}uf]lns If]qsf] c lbOg]5 .

39a|fxf}

;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

29

, ( , )
t/ afsL cjlwsf] nflu
*)u=

ju{sf] ef}uf]lns If]qsf] c lbOg]5 .

j}b]lzs tfnLdsf] cjlwsf] ef}uf]lns If]qsf] c M s'g} lghfdtL sd{rf/L Ps} k6s jf k6s k6s u/L b'O{ dlxgf eGbf
a9L cjlw j}b]lzs tfnLddf uPsf] ePdf To:tf] sd{rf/LnfO{ To:tf] tfnLdsf] cjlwsf] ef}uf]lns If]q afkt P]gsf] bkmf
@$u=sf] pkbkmf -%_ adf]lhd 3 ju{sf] nflu tf]lsPsf] csf] cfwf c / b'O{ dlxgf jf ;f] eGbf sd cjlw j}b]lzs
tfnLddf uPsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ 3 ju{ ;/xsf] c lbOg]5 .

*!=

===================

*!s=

z}lIfs of]Uotf / tfnLdsf] k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug'{ kg]{ M lghfdtL ;]jfdf k|j]z u/]kl5 s'g} lghfdtL sd{rf/Ln]
g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog e} ljb]zL ljZjljBfno jf dfGotf k|fKt lzIf0f ;+:yfaf6 xfl;n u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf]
k|df0fkq afx]s cGo k|sf/af6 xfl;n u/]sf] ljb]zL ljZjljBfnosf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|fKt u/]sf] ldltn] tLg
dlxgfleq k]z ug'{ kg]{5 . To:tf] k|df0fkq k]z ubf{ b]xfosf sfuhftx? k]z ug'{ clgjfo{ x'g]5 M
-s_

nAwf kq .

-v_

k|df0fkq .

-u_

cjlw v'Ng] ljbf lnPsf] k|df0f .

-3_

:yfgfGt/ k|df0fkq .

-_

;dsIftf lgwf{/0f u/]sf] k|df0fkq .

-r_

ldlt / ;do v'n]sf] k/LIff sfo{qmd .

-5_

k/LIff z'Ns a'emfPsf] /l;b jf k|df0f / k|j]zkq jf tT;DaGwL cGo s'g} k|df0f .

*!v= z}lIfs

of]Uotfsf] k|df0fkqsf] k|df0fLs/0f ug'{ kg]{ M -!_ lghfdtL ;]jfdf :yfoL lgo'lQm eO{ ;]jf k|j]z ug{] lghfdtL
sd{rf/Ln] cfkm"n] k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqsf] k|df0fLs/0fsf] nflu cfk"m lgo'Qm ePsf] sfof{nodf xflh/
ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq cfk"mn] k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] nJwf kq / k|df0fkqsf] b'O{ k|lt k|ltlnlk ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/L cfk}+mn] k|dfl0ft u/L k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf k|j]z ul/;s]kl5 jf a9'jfsf] nflu yk z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|fKt u/L
k]z u/]sf] ePdf ;d]t pklgod -!_ adf]lhd g} ug{' kg{]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k|df0fkqsf] k|ltlnlk k|fKt eP kl5 ;DalGwt sfof{non] b'O{ dlxgfleq ;DalGwt
dGqfno jf dGqfno :t/sf] s]Gb|Lo lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd k|df0fkq k|fKt eP kl5 ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] k|df0fLs/0fsf] nflu :jb]zleqsf
lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq ;DalGwt ljZjljBfno jf kl/ifb\ jf af]8{df / ljb]zL
ljZjljBfno jf lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq k|rlnt g]kfn sfg"gf/f dfGotf k|fKt
ljZjljBfno jf pRr dfWolds lzIff kl/ifb\\ jf k|fljlws lzIff tyf Joj;flos tfnLd kl/ifb\ jf o:t} cGo ;+:yf
dfkm{t ljb]zsf] ;DalGwt ljZjljBfno, kl/ifb\\ jf af]8{df k7fpg' kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd k|df0fLs/0f eO{ cfP kl5 ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt sd{rf/L, lgh sfo{/t sfof{no /
lghfdtL lstfavfgfnfO{ lbO{ To;sf] clen]v ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .

40*!u=

tfnLdsf] >]0fL afktsf] c M -!_ P]gsf] bkmf @$3= adf]lhd tfnLd jfktsf] c lbbf tfnLdsf] k|df0fkqdf
plNnlvt >]0fLsf cfwf/df lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ df hg';'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt k|df0fkqdf >]0fL gv'n]sf] tfnLd jfkt ltLo
>]0fLsf] c lbOg]5 .

*@=

===================

*#=

=======================

*$=

a9'jf ldlt / a9'jf lgo'lQm M -!_ P]gsf] bkmf @) sf] pkbkmf -$_ adf]lhd a9'jf gfdfjnL k|sflzt ePkl5 a9'jf
ph"/Lsf] k|of]hgsf] lgldQ ;f] gfdfjnL k|sflzt ePsf] ldltaf6 k}+tL; lbg;Dd a9'jf l;fl/; kfpg] pDd]bjf/nfO{
a9'jf lgo'lQm glbO{ k|tLIff ;"rLdf /flvg]5 . pko'{Qm a9'jf l;fl/; pk/ ph"/L gk/]df ;f] gfdfjnL k|sflzt ePsf]

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
40 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

30

, ( , )
ldltn] 5QL;f}+ lbg -ph"/ ug]{ Dofb ;lsPsf] ef]lnkN6_ sf] ldltaf6 a9'jf x'g] >]0fLsf] Ho]i7tf sfod x'g] u/L lgo'lQm
lbg' kg]{5 .
41-!s_

h]i7tf / sfo{;Dkfbg d'Nofgf/f ePsf] a9'jf l;kmfl/; pk/ pklgod -!_ adf]lhd ph'/L k/]df

To:tf] ph'/Lsf] 6'f] gnfu];Dd sfo{ Ifdtfsf] d'Nofgf/f a9'jf l;kmfl/; x'g] pDd]bjf/x?nfO{ ;d]t a9'jf lgo'lQm
glbO{ k|ltIff ;"rLdf /flvg]5 .
-!v_ h]i7tf / sfo{;Dkfbg d'Nofgf/f ePsf] a9'jf l;kmfl/;df ;+zf]wg eO{ ;f] l;kmfl/;af6 gfd x6]sf]
lghfdtL sd{rf/L sfo{Ifdtfsf] d'Nofgf/f x'g] a9'jfdf ;dfj]z x'g] cj:yfdf pklgod -!_ adf]lhd lghsf] ph'/L
gk/] klg pko'Qm of]Uotfqmd sfod u/L l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-@_ a9'jf l;fl/; pk/ P]gsf] bkmf @$r= adf]lhd ph"/L k/]df b]xfo cg';f/ Ho]i7tf ldlt sfod u/L lgo'lQm
lbg' kg]{5 M
-s_

P]gsf]

bkmf @$r= sf] pkbkmf -@_ adf]lhd a9'jf l;fl/; ;+zf]wg ug]{ lg0f{o ePdf ;f] adf]lhd
;+zf]lwt gfdfjnL k|sfzg ePsf] ldltb]lv, ==========

-v_ ph"/L vf/]h ePdf jf klxn]sf] a9'jf l;fl/; g} sfod ePdf klxnf] k6s a9'jf l;fl/; k|sflzt
ePsf] ldltn] 5QL;f}+ lbg b]lv, /
-u_ s'g}

a9'jf ;DaGwdf cbfntdf d'2f k/L a9'jf ab/ eO{ k'gM a9'jf ;ldltaf6 a9'jf ;DaGwL lg0f{o
u/]df kl5Nnf] k6s a9'jf ;ldltaf6 lg0f{o ePsf] ldltb]lv .

-#_

pklgod -!_ adf]lhd a9'jf gfdfjnL k|sfzg ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq P]gsf] bkmf @)s= adf]lhd
a9'jf x'g] ePdf a9'jf ;ldltn] To:tf sd{rf/Lsf] gfdfjnL a9'jf l;kmfl/;df ;dfj]z gug{ ;Sg]5 .
*%=

a9'jf ;ldltn] cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg] M /fhkqflt kbx?df a9'jfsf] sf/afxL ubf{ o; kl/R5]bleq gk/]sf] ljifodf
jf ;f]leq k/]sf ljifo eP tfklg lgodn] o:tf] ug]{ eGg] s]xL ;+s]t gu/]sf] ljifodf s'g} ck|Toflzt sl7gfO{ cfO{ k/]df
a9'jf ;ldltn] P]g / o; lgodfjnLsf] p2]Zo k|lts"n gx'g] u/L cfjZos JofVof jf Joj:yf ug{ ;Sg]5 . To:tf] JofVof
jf Joj:yfnfO{ dfu{bz{gsf] lgldQ ;DalGwt ;a} lgsfodf k7fpg' kg]{5 .

*^=

cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIfff/f a9'jfsf] nflu lj1fkg M lgod !$ adf]lhd lgwf{l/t k|ltzt cg'?k cfGtl/s
k|ltof]lutfTds k/LIfff/f x'g] a9'jf ========== f/f k"lt{ ug'{ kg]{ 42======== kbx? k"lt{sf nflu nf]s ;]jf cfof]un]
;DalGwt pDd]bjf/x?sf] hfgsf/Lsf] lgldQ lj1fkg k|sflzt ug'{ kg]{5 . ;f] lj1fkgdf a9'jf x'g] kbx?sf] ;+Vof tyf
ljj/0f, cfjZos z}lIfs of]Uotf Pj+ ;]jf cjlw, lgj]bgsf] clGtd ldlt tyf b/vf:t a'emfpg] :yfg ;d]t v'nfOPsf] x'g'
kg]{5 .

43*&=

cfGtl/s k|ltof]lutff/f x'g] a9'jf k/LIffdf pDd]b\jf/Lsf] Joj:yf M -!_ lgod *^ adf]lhd k|sflzt lj1fkg cg';f/
P]gsf] bkmf @! adf]lhdsf] ;]jf cjlw / z}lIfs of]Uotf k'u]sf b]xfo adf]lhdsf sd{rf/L pDd]bjf/ x'g ;Sg]5g\ M
-s_

/fhkqflt ltLo >]0fL ;Ddsf] kbsf] nflu a9'jf x'g] kb eGbf Ps >]0fL d'lgsf] kbdf lghfdtL
;]jf, Joj:yflksf;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)^$ adf]lhdsf] ;]jf / g]kfn :jf:Yo ;]jf P]g,
@)%# adf]lhdsf] ;]jfdf sfo{/t sd{rf/L .

-v_

/fhkqflt k|yd >]0fLsf] kbsf] nflu /fhkqflt ltLo >]0fLsf] kbdf sfo{/t ;DalGwt ;]jfsf
lghfdtL sd{rf/L .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg /fhkq cglt ltLo >]0fLsf] kbsf] nflu lgod *^
adf]lhd k|sflzt lj1fkg cg';f/ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -^_ adf]lhdsf lghfdtL sd{rf/Lx? pDd]bjf/ x'g
;Sg]5g\ .
*&s=a9'jf

;DaGwL ljz]if Joj:yf M


ug'{ kg]{5 M

41a|fxf}

42
43
44

;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

31

44-!_

P]gsf] bkmf @)s= adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ a9'jf ubf{ b]xfo adf]lhd

, ( , )
-s_

/fhkqflt ljlzi6 / k|yd >]0fLsf] kbdf g]kfn ;/sf/, dlGqkl/ifb\sf] lg0f{o cg';f/,

-v_

/fhkqflt ltLo / t[tLo >]0fLsf] kbdf ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]usf] ;lrjsf]
lg0f{o cg';f/,

-u_

/fhkq cglt kbdf clVtof/jfnfsf] lg0f{o cg';f/ .

-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf ubf{ 45;DalGwt sfof{nodf /x]sf] clen]v / lghfdtL lstfavfgfaf6 pQm
sd{rf/Lsf] ;]jfsf] cljlR5Ggtf / pd]/ a'emL a9'jf u/L ;fdfGo k|zf;g dGqfno / lghfdtL lstfavfgfnfO{ ;f]sf]
hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-#_ P]gsf] bkmf @)s= adf]lhd Ps >]0fL dflysf] kbdf a9'jf kfpg] lghfdtL sd{rf/LnfO{ lghn] tNnf] kbaf6
cjsfz ln+bf kfpg] ;'ljwf eGbf sd gx'g] u/L ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
*&v= 46================
**=

6fOlki6 kbsf] k"lt{ / a9'jf M -!_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghfdtL ;]jfsf l/Qm 6fOlki6
kbxsf] k"lt{ / 6fOlki6 kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] a9'jf 6fOlki6 juL{s/0f of]hgf / ;do ;dodf g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf]] sfo{ljlw adf]lhd ul/g]5 .
tk{msf]]

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg 6fOlki6 lghfdtL sd{rf/L ;DalGwt ;]jfsf] ck|fljlws
47======= kbsf] a9'jfdf ;Defljt pDd]bjf/ x'g kfpg]5g\ .
48===============

-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;DefJo pDd]bjf/ x'g ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/ jf g]kfn
;/sf/n] tf]s]sf] lgsfoaf6 ;~rflnt ;]jf;u ;DalGwt sDtLdf Ps dlxgfsf] tfnLd lnPsf] / a9'jf x'g] kbsf] nflu
cfjZos kg]{ Go"gtd z}lIfs of]Uotf k|fKt u/]sf] x'g' kg]{5 .
-$_ o; lgod adf]lhd a9'jf eO{ jf cGo h'g;'s} sf/0fn] ;d]t 6fOlki6 kb l/Qm ePdf ;DalGwt sfof{non]
Ps dlxgfleq ;f] kb sfod /fVg jf sDKo"6/ ck/]6/sf] kbdf kl/jt{g ug{ n]vL k7fPdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon]
kGw| lbgleq ;f] kb sfod /flvlbg] jf sDKo"6/ ck/]6/ kbdf kl/0ft ug]{ lg0f{o ug]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] ;dofjlwleq kb sfod /fVg jf kb kl/jt{g ug{ sf/afxL grnfPdf To:tf] kb
vf/]h x'g]5 .

*(=

-^_ pklgod -!_, -@_ / -#_ df /x]sf] a9'jf ;DaGwL Joj:yf g]kfn ljljw ;]jfdf /x]sf sDKo"6/ ck/]6/ tyf
;xfos sDKo"6/ ck/]6/ kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;d]t nfu" x'g]5 .
k|ltof]lutfTds k/LIffdf a9'jfsf] cfwf/ M lghfdtL ;]jfsf l/Qm kbx?df lgod *& adf]lhd cfGtl/s k|ltof]lutfTds
============ k/LIfff/f a9'jf ubf{ nf]s ;]jf cfof]un] ;~rfng u/]sf] k/LIffdf ;n x'g] pDd]bjf/x?dWo]af6 l;fl/;
u/]sf] cfwf/df ul/g]5 .

*(s=

:jtM a9'jf ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -@_ adf]lhd /fhkq cglt rt'y{ >]0fLsf lghfdtL
sd{rf/Lx?nfO{ /fhkq cglt t[tLo >]0fLsf] kbdf sfod ubf{ To:tf] sd{rf/L sfo{/t lgsfodf :jtM /fhkq cglt
t[tLo >]0fLsf] kb ;[hgf x'g]5 / o;/L ;[hgf ePsf] kb ;DalGwt lgsfon] lghfdtL lstfavfgfdf btf{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ P]gsf] bkmf & sf] pkbkmf -#_ adf]lhd :jtM a9'jf ug{ a9'jf x'g] kbsf] nflu cfjZos kg]{ ;]jf cjlw /
xfnsf] kbdf ;]jf k|j]z ubf{sf jvt tf]lsPsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotf k'u]sf /fhkq cglt t[tLo >]0fLsf lghfdtL
sd{rf/LnfO{ sfof{no k|d'vn] To;/L ;[hgf ePsf] kbdf a9'jf lgo'lQm u/L o;/L ;[hgf ePsf] /fhkq cglt ltLo
>]0fLsf] kb btf{sf] nflu lghfdtL lstfavfgfdf k7fpg' kg]{5 .
-#_ kmflhndf k/L jf ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] cltl/Qm ;d"xdf b/jGbL /xL cGo lgsfodf sfdsfh ug{
vl6Psf lghfdtL sd{rf/Lsf] nflu lgh sfo{/t sfof{nodf :jtM dflyNnf] >]0fLsf] kb ;[hgf x'g]5 . To:tf sd{rf/LnfO{
:jtM a9'jf ubf{ lghx?sf] :yfoL lgo'lQm kq / lghfdtL lstfavfgfdf l;6/f]n btf{ ePsf] k|df0f ;d]tsf cfwf/df
pklgod -!_ / -@_ adf]lhd a9'jf ul/g]5 .

45

46

47
48

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
a|fxf} ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

32

, ( , )
t/ c:yfoL b/jGbLdf jf lghfdtL ;]jfsf] kb gePsf] lgsfodf sfdsfh ug{ vl6Psf] ePdf kmflhn /x]sf]
lgsfodf jf ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf dflyNnf] >]0fLsf] b/jGbL ;[hgf x'g5
] .
-$_ o; lgod adf]lhd a9'jfsf] sf/afxL ug]{ clwsf/ / bfloTj ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] x'g]5 .
-%_ o; lgod adf]lhd x'g] a9'jf ;DaGwL sf/afxLdf lrQ ga'em\g] lghfdtL sd{rf/Ln] a9'jfsf] sf/afxL ug'{
kg]{ clwsf/L eGbf dflyNnf] clwsf/L ;dIf ph"/L ug{ ;Sg]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd ph"/L k/]df To;/L ph"/L k/]sf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;f] lgj]bg ;DaGwL ljifodf
clGtd lg0f{o ul/ ;Sg' kg]{5 .
*(v= a9'jf

ldnfg ug]{ M -!_ s'g} a9'jf ;DaGwdf cbfntdf d'2f k/L a9'jf ab/ eO{ klxn] a9'jf ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf]
a9'jf sfod gx'g] ePdf / klxn]sf] a9'jf / a9'jf ab/ x'g] u/L cbfntaf6 k}m;nf ePsf] ldltsf jLrdf csf]{ lj1fkg
ePsf] /x]5 / To;/L a9'jf ab/ ePsf] lghfdtL sd{rf/L pQm lj1fkgdf a9'jf x'g] cj:yf /x]5 eg] To;/L a9'jf ab/
x'bf lj:yflkt x'g] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l/Qm kb ePdf l/Qm kbdf / kb l/Qm geP kl5 l/Qm x'g] ;DalGwt ;]jf,
;d"xsf] kbdf ldnfg x'g] u/L a9'jf lgo'lQm lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd a9'jf ubf{ a9'jf ;ldltn] a9'jf ab/ ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] lj1fkg ePsf] /
a9'jf ab/ ePsf] cjlw aLrdf ePsf lj1fkgdf To:tf]] sd{rf/Lsf] a9'jfsf cfwf/x?sf] k'gM d"Nofg u/L a9'jf
gfdfjnL k|sfzg eO{g;s]sf] cj:yfdf of]Uotf qmdfg';f/ / a9'jf gfdfjnL k|sflzt eO{;s]sf] ePdf pQm lj1fkgdf
Go"gtd\ c k|fKt ug]{ eGbf a9L c k|fKt ug]{ cj:yf /x]5 eg] a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .

-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd a9'jfsf] l;kmfl/; ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] Ho]i7tf lgh h'g lj1fkgaf6
a9'jf sfod x'g] xf] ;f]xL lj1fkgdf l;kmfl/; ePsf cGo lghfdtL sd{rf/L ;/x sfod x'g]5 .
pd]/sf] xb gnfUg] M a9'jfsf] nflu pDd]bjf/ x'g lghfdtL sd{rf/LnfO{ pd]/sf] xb nfUg] 5}g .

()=
()s=

g]t[Tj d"Nofg ;DaGwL Joj:yf M -!_ /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] g]t[Tj d"Nofgsf nflu b]xfo
adf]lhdsf] g]t[Tj d"Nofg ;ldlt u7g ul/g]5 M
-s_ g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj

;+of]hs

-v_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] k|zf;g tyf Joj:yfkg ljz]if1 ;b:o


-u_ g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fgsf sfo{sf/L lgb]{zs ;b:o
-@_ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] g]t[Tj d"Nofgsf nflu b]xfo adf]lhdsf] g]t[Tj d"Nofg
;ldlt u7g ul/g]5 M
-s_ g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj

;+of]hs

-v_ g]kfn ;/sf/sf] jl/i7td ;lrj

;b:o

-u_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj

;b:o

-3_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] k|zf;g tyf Joj:yfkg ljz]if1 ;b:o


-_

g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fgsf sfo{sf/L lgb]{zs


;b:o

-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] k|To]s jif{sf] cfiff9 d;fGt;Dd /fhkqflt ljlzi6 >]0fLsf] kbdf
a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g] ;]jf cjlw k"/f ePsf /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lsf] g]t[Tj
Ifdtfsf] d"Nofg u/L k|To]s jif{sf] cfiff9 dlxgfleq g]kfn ;/sf/ ;dIf k|ltj]bg k]z ug]{5 . o; ;ldltnfO{ cfjZos
kg{] ;"rgf ;DalGwt lgsfon] pknAw u/fpg' kg{]5 .
-$_ g]t[Tj d"Nofg ;ldltn] pklgod -@_ adf]lhd g]t[Tj d"Nofg ubf{ lghfdtL sd{rf/Ln] g]t[Tj u/]sf] ;+:yfsf]
jflif{s sfo{qmdsf] k|ult, gLlt ljZn]if0f Ifdtf, sfo{ ;Dkfbg ubf{ g]t[Tj lng ;Sg] Ifdtf, lg0f{o ug]{ Ifdtf, ;]jfu|fxL
ju{sf] ;Gt'i6L, j]?h' km5\of}{6sf] k|ult, ;+j}wflgs c+usf] jflif{s k|ltj]bgdf b]lvPsf] j]?h', ;fd"lxs sfo{ k|0ffnL, k]zfut
;+j]bglzntf, cGt/j}olQms ;DaGw tyf sfo{/t lgsfodf u/]sf] /rgfTds jf l;h{gfTds ;'wf/ ;d]tnfO{ cfwf/ dfGg'
kg]{5 .
o; pklgod adf]lhd ;ldltn] g]t[Tj d"Nofg ubf{ ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L sfo{/t lgsfosf sd{rf/Laf6
uf]Ko ?kdf sfd k|ltsf] Jojxf/ / cfr/0fsf] ;"rgf ;+sng ug{ ;Sg]5 .
-%_ pklgod -#_ sf] k|ltj]bgdf d"Nofg ubf{ pklgod -$_ adf]lhdsf cfwf/x? cg';f/ ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/Lsf] :t/ :ki6 ?kdf v'n]sf] x'g' kg]{5 .
-^_ g]kfn ;/sf/n] P]gsf] bkmf !% adf]lhd kb:yfkg ubf{, bkmf !* adf]lhd ;?jf ubf{ / bkmf !( adf]lhd
a9'jf ubf{ pQm k|ltj]bgnfO{ cfwf/ dfGg ;lsg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

33

, ( , )
-&_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bg uf]Ko /flvg]5 .
t/ ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] lgj]bg lbO{ dfu u/]df lghsf] :t/sf] af/]df hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-*_ g]t[Tj d"Nofgsf] cGo cfwf/ tyf sfo{ljlw ;ldltn] to u/L lgwf{/0f ug]{5 .
-(_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldlt k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{nodf /xg]5 .
kl/R5]b !!
tna eQf
(!=

tnadfg M -!_ lgwf{l/t tnadfg cg';f/ tna kfpg] kbdf gof lgo'lQm kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] tnadfgdf
n]lvPsf] z'? tna kfpg]5 .
-@_ dflyNnf] tnadfgsf] s'g} kbdf a9'jf kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] pQm tnadfgdf tf]lsPsf] z'? tna
kfpg]5 .
t/ lghn] xfn kfO/x]sf] tna pQm dflyNnf] tnadfgsf] Go"gtd tna a/fa/ jf ;f]eGbf clws ePdf pQm
dflyNnf] tnadfgdf lghsf] tna tf]Sbf b]xfo adf]lhd u/L tf]lsg]5 M
-s_ lghn] xfn kfO/x]sf] tna dflyNnf] tnadfgsf] z'? tna a/fa/ dfq ePdf ;f] tnadf Ps tna j[l4
yk u/L tf]lsg]5 .
-v_ ;fljs kbdf kfO/x]sf] tna a9'jf ePsf] kbsf] z'? tnaeGbf a9L ePsf] cj:yfdf dflyNnf] kbsf]
tna tf]Sbf xfn kfOcfPsf] tnadf gk'u;Ddsf] tna j[l4 yk u/L dflyNnf] kbsf] Ps tna j[l4
;d]t lbOg]5 .
-#_

P]gsf] bkmf #% jf bkmf #& sf] pkbkmf -#_ adf]lhd cjlw yk u/L lgj[Qe/0fsf] nflu hDdf ;]jf cjlw
sfod u/]sf] cj:yfdf lghsf] lgj[Qe/0f k|of]hgsf] nflu ;f] yk u/]sf] cjlwsf] tna j[l4 /sd ;d]t ;dfj]z ul/g]5 .
(@=

tna eQf kfpg] cGo cj:yf M -!_ Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf jf a9'jf ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;fljs
sfof{no 5f]8L xfnsf] sfof{nodf axfnL ug{ o; lgodfjnL adf]lhd kfpg] tof/L Dofb ;ft lbg / af6f]sf] Dofbsf]
nflu ;?jf jf a9'jf ePsf] kb cg';f/ xfnsf] sfof{noaf6 tna -:yfgLo eQf afx]s_ kfpg]5 .
-@_ Ps sfof{noaf6 csf]{ sfof{nodf ;?jf, a9'jf jf gof lgo'lQm ePsf] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ xfnsf]
sfof{nodf axfn x'g gkfpb} g]kfn ;/sf/n] s'g} tfnLd lbg] jf c? s'g} ;/sf/L sfddf nufpg] lg0f{o u/]df ;f]
cjlwsf] nflu ;?jf, a9'jf jf gof lgo'lQm ePsf] kb cg';f/sf] tna -:yfgLo eQf afx]s_ lbOg]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt 5fqj[lQdf g]kfn ;/sf/af6 s'g} lghfdtL sd{rf/L dgf]gog e} ljb]zdf cWoog
tfnLd jf cWoog e|d0fdf uPsf] sf/0faf6 tTsfn a9'jf lgo'lQm lng g;s]df jf s'g} lghfdtL sd{rf/L a9' jf e} a9'jf
lgo'lQm lng' cufj} d[To' ePdf a9'jf ug]{ lg0f{o ePsf] ldltb]lv g} lghn] a9'jf ePsf] kb cg'?k tna eQf nufotsf
;'ljwfx? kfpg]5 .

(#=

:yfgLo eQf M s'g} lghfdtL sd{rf/L :yfgLo eQf kfpg] :yfgdf a;L sfd u/]sf] ePdf dfq To:tf] eQf kfpg]5 . s'g}
lghfdtL sd{rf/Lsf] kb:yfkgf :yfgLo eQf kfpg] :yfgdf ePsf] eP tfklg sfhdf jf cGo tj/n] s'g} eQf gkfpg]
jf sd kfpg] :yfgdf a;L sfd u/]df lghn] ;f] cjlw e/ :yfgLo eQf kfpg] 5}g jf To:tf] :yfgsf] lgldQ tf]lsPsf]
eQf;Dd kfpg]5 .
kl/R5]b !@
pkrf/ vr{

($=

pkrf/ vr{ M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf cjlwe/df /fhkqflt >]0fLsf] sd{rf/L eP afx| dlxgf a/fa/sf], /fhkq
cglt k|yd >]0fLsf] / ;f] ;/xsf] >]0fLljxLg sd{rf/L eP c7f/ dlxgf a/fa/sf] / cGo /fhkq cglt / >]0fLljxLg
sd{rf/L eP PSsfO{; dlxgf a/fa/sf] vfOkfO{ cfPsf] tna /sd;Dd pkrf/ vr{ afkt kfpg]5 .
-@_ s'g} lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:o la/fdL ePdf pklgod -!_ adf]lhd kfpg] /sddf ga9\g]
u/L b]xfo adf]lhd ePsf] pkrf/ vr{ g]kfn ;/sf/n] lbg]5 M
-s_ /f]usf] pkrf/sf] lgldQ :jLs[t lrlsT;sn] hfr ubf{ nfu]sf] z'Ns tyf hfr u/L n]lvlbPsf]
k|]l:qmKzg cg';f/ cf}iflw lsg]sf] vr{,
-v_ :jf:Yo ;+:yfdf egf{ x'bf / pkrf/ u/fpbf nfu]sf] aLn adf]lhdsf] vr{,
-u_ c:ktfn / :jLs[t lrlsT;s klg gePsf] 7fpdf ePsf] pkrf/df ljefuLo k|d'v afx]s cGo lghfdtL
sd{rf/Lsf] xsdf ljefuLo k|d'vn] / ljefuLo k|d'vsf] xsdf ;DalGwt dGqfnosf] ;lrjn] l;fl/;
u/]sf] vr{,

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .

34

, ( , )
:ki6Ls/0f M :jLs[t lrlsT;s eGgfn] ;/sf/L ;]jfdf /x]sf jf k|rlnt sfg"g adf]lhd lrlsT;ssf]
?kdf btf{ ePsf 8fS6/, slj/fh, x]Ny cl;i6]06 jf j}B ;d]tnfO{ hgfp5 .
-3_ Knfli6s ;h{/L afx]s ;a} lsl;dsf] lr/f/ -;lh{sn ck/]zg_ ubf{ nfu]sf] aLn adf]lhdsf] vr{,
-_ cf\gf] 3/ jf 8]/f 5f8L csf]{ lhNnf jf ljb]zdf uO{ cf}iflw pkrf/ u/fpbf To:tf] :yfg;Dd k'Ubfsf] /
s{bfsf] la/fdLsf] / s'?jf rflxg] cj:yf eP Pshgf s'?jf;Ddsf] oftfoft vr{sf] k"/} /sd / vfgf
vr{ afkt ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] k|rlnt sfg"g adf]lhd kfpg] b}lgs eQfsf] krxQ/ k|ltzt
/sd .
-#_ o; lgod adf]lhd kfpg] pkrf/ vr{ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] k]ZsLsf] ?kdf lng rfx]df ;f]sf] sf/0f
d'gfl;a b]lvP o; lgodsf] cwLgdf /xL kl5 lx;fa a'emfpg] u/L k]ZsL lbg ;lsg]5 . To;/L k]ZsL lnPsf] /sd kl5
lx;fa ubf{ pkrf/ afkt kfpg] /sdeGbf a9L x'g cfPdf a9L eP hlt /sd ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Lsf] tnaaf6
ls:tfaGbLdf sL ul/g]5 . To;/L sL ug'{ kg]{ /sd e'QmfgL gx'b} ;DalGwt lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf]
;b:osf] d[To' ePdf sL ug{ afsL /x]sf] /sd ldGxf x'g]5 .
-$_ e'mf Joxf]/f k]z u/L o; lgod adf]lhd pkrf/ vr{ dfu ug]{ jf k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/L nufot
To:tf] e'mf Joxf]/f k|dfl0ft ug]{ :jLs[t lrlsT;s -sd{rf/L ePdf_ pk/ ljefuLo sf/afxL x'g ;Sg]5 .
-%_ s'g} c:yfoL sd{rf/L la/fdL ePdf cf}iflw pkrf/sf] nflu lgsf;f lb+bf aL; jif{sf] cjlwnfO{ ;]jfsf] k"/f
cjlw dfgL To;sf] cg'kftdf la/fdL x'g] c:yfoL sd{rf/Ln] u/]sf] ;]jf cjlwn] lx;fa u/L o; lgod adf]lhd pkrf/
vr{ lbOg]5 .
t/ c:yfoL lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu x'bf eg] o; lgod adf]lhd pkrf/ vr{ kfpg] 5}g .
-^_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ul/Psf] cj:yfdf afx]s c? h'g;'s}
Joxf]/faf6 lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cnu x'bf o; lgod adf]lhd ;]jf cjlwe/df kfpg] pkrf/ vr{dWo] s]xL lnO{ jf
glnO{ pkrf/ vr{ lng afsL /x]sf] eP To:tf] afsL /sd Psd'i6 lng kfpg]5 .
t/ lgj[Qe/0f kfpg] u/L ;]jfaf6 cnu ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] pkrf/ vr{ afkt lng afsL /sddf aL;
jif{, kRrL; jif{ jf ;f]eGbf a9L ;]jf cjlw ePsf] sd{rf/Ln] qmdzM bz, kGw| / aL; k|ltzt yk u/L x'g cfpg] /sd
Psd'i6 lng kfpg]5 .
-&_ bz jif{ ;]jf cjlw gk'u]sf] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ cf}iflw pkrf/sf] nflu vr{ lb+bf o; lgoddf
tf]lsPsf] /sdnfO{ bz jif{ ;]jf u/] afkt kfpg] /sd dfgL bfdf;fxLn] x'g cfpg] /sd dfq lbOg]5 .
-*_ o; lgod adf]lhd pkrf/ vr{ dfu ug]{ lghfdtL sd{rf/Ln] sfof{nodf xflh/ x'g g;Sg] u/L la/fdL ePsf]
cj:yfdf la/fdL ljbf afsL eP;Dd la/fdL ljbf g} dfu ug'{ kg]{5 . la/fdL ljbf afsL gePdf dfq cGo ljbf dfu ug{
;Sg]5 .
-(_ o; lgod adf]lhd :jf:Yo ;+:yfdf egf{ eO{ jf ljb]zdf uO{ pkrf/ u/fpg' kbf{ afx]s lghfdtL
sd{rf/LnfO{ Ps jif{df lghn] vfOkfO{ cfPsf] 8]9 dlxgfsf] tna a/fa/sf] /sd;Dd pkrf/ vr{ lbg ;lsg]5 .
-!)_ o; lgod adf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] kfPsf] pkrf/ vr{sf] clen]v vr{ n]Vg] sfof{non] /fvL To:tf]
ljj/0f ;DalGwt ljefu / lghfdtL lstfavfgfdf clen]v /fVg k7fpg' kg]{5 .
-!!_ ;fwg ljxLg b'u{d lhNnfdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/LnfO{ nfu]sf] /f]u :yfgLo :jf:Yo ;+:yfaf6 pkrf/ x'g
g;Sg] eO{ lghsf] HofgnfO{ g} hf]lvd x'g] cj:yf k/]df ;DalGwt dGqfnosf] ;lrjsf] :jLs[lt lnO{ To:tf] lghfdtL
sd{rf/Lsf] pkrf/sf] nflu To; 7fpaf6 ;a}eGbf glhssf] g]kfn =========== leqsf] c? s'g} ;'ljwfo'Qm :jf:Yo ;+:yfdf
l56f] ;fwgf/f n}hfbf / Toxfaf6 sf{pbf nfUg] vr{ g]kfn ;/sf/n] Joxf]g]{5 .
(%=

yk cfly{s ;xfotf M -!_ ;]jfdf axfn /x]sf] s'g} lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] klt jf kTgLnfO{ :jb]z tyf ljb]zdf
pkrf/ ug{ g]kfn ;/sf/f/f ul7t d]l8sn af]8{n] l;kmfl/; u/]sf] cfwf/df lgod ($ sf] pklgod -!_ adf]lhd kfpg]
pkrf/ vr{sf] cltl/Qm b]xfosf] ;ldltsf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] plrt 7xofPsf] yk cfly{s ;xfotf /sd
lbOg]5 M
-s_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj

cWoIf

-v_ yk cfly{s ;xfotf kfpg] lghfdtL sd{rf/L sfd ug]{ lgsfosf] ;lrj jf lghn] tf]s]sf]
k|ltlglw
;b:o
-u_ cy{ dGqfnosf] ;lrj jf lghn] tf]s]sf] k|ltlglw ;b:o
-3_ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnoaf6 tf]lsPsf] jl/i7 lrlsT;s ;b:o
-_ lghfdtL sd{rf/Lsf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] s]Gb|Lo cWoIf ;b:o

P3f/f}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

35

, ( , )
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] yk cfly{s ;xfotfsf] nflu /sd l;kmfl/; ubf{ s8f /f]usf] xsdf pkrf/
ubf{ nfu]sf]] /sdsf] aLn adf]lhd a9Ldf kfr nfv ?k}of;Dd l;kmfl/; ug]{5 .
:ki6Ls/0f M o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu s8f /f]u eGgfn] d[uf}nf, d'6' / SofG;/ ;DaGwL /f]unfO{ hgfpg]5 .

(^=

(&=

-#_ yk cfly{s ;xfotf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] 5'} lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b !#
lgj[Qe/0f, j[lQ / cGo ;'ljwf
czQm j[lQ M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/L ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L c+ue+u ePsf] jf rf]6k6s nfu]sf]
sf/0fn] zf/Ll/s jf dfgl;s ?kdf ;/sf/L ;]jfsf] nflu czQm ePdf To:tf] sd{rf/Ln] lghsf] hLljsfsf] lgldQ
afr'Gh]n;Dd czQmj[lQsf] ?kdf pklgod -@_ df n]lvP adf]lhdsf] lgj[Qe/0f ;lxt pklgod -%_ df n]lvP adf]lhdsf]
czQm eQf kfpg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw lgj[Qe/0f kfpg] cj:yfdf k'u]sf] eP
lghn] tTsfn vfOkfO{ cfPsf] -sfod d'sfod e} sfd u/]sf] jf lgod $^ adf]lhd lgldQ e} sfd u/]sf] eP ;f]sf]
;d]t_ tnan] P]gsf] bf #& adf]lhd lx;fa u/L x'g cfpg] /sd a/fa/ czQm lgj[Qe/0f kfpg]5 . To:tf] czQm
ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw lgj[Qe/0f kfpg] cj:yfdf k'u]sf] geP P]g adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] jif{
k'ofpg gk'u k|To]s k"/f jf rfgr"g jif{sf] lgldQ bfdf;fxLaf6 /sd sL u/L afsL x'g cfpg] /sd lgj[Qe/0f afkt
kfpg]5 . o;/L sL ubf{ Ps ltxfO{eGbf a9L /sd sL ul/g] 5}g .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd czQm ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf]6k6ssf] cj:yf x]/L cfly{s ;xfotf afkt bz
xhf/ ?k}of;Ddsf] /sd lbg ;lsg]5 . =====================
-$_ pklgod -!_ adf]lhd rf]6k6s nfUg uO{ pkrf/ u/fpbf nfUg] pkrf/ vr{sf] zt k|ltzt /sd ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 . o:tf] pkrf/ vr{ kfPsf] sf/0fn] To:tf] sd{rf/Ln] kl5 la/fdL x' bf lgod ($ sf]
pklgod -!_ adf]lhd kfpg ;Sg] pkrf/ vr{ kfpgdf s'g} afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
-%_ lghfdtL sd{rf/Ln] czQmtf afkt pklgod -@_ adf]lhd kfpg] czQm lgj[Qe/0fsf] cltl/Qm yk kfpg]
dfl;s czQm eQfsf] /sd lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] aL; k|ltzt a/fa/ x'g]5 .
:ki6Ls/0f M czQmj[lQ kfPsf jf kfpg] 7xl/Psf lghfdtL sd{rf/Ln] kl5 s'g} ;]jfdf k'gM k|j]z kfPdf lghn] of]
lgoddf n]lvPsf] czQmj[lQ kfpg] 5}g . t/ vfOkfO{ ;s]sf] czQmj[lQ jf cltl/Qm cfly{s ;xfotf /sd eg] ltf{ ug'{
kg]{ 5}g .
-^_ czQmj[lQ kfpg] 7xl/Psf] jf kfO/x]sf] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ;f] czQmj[lQ kfpg z'? ePsf] ldltn]
;ft jif{leq ePdf ;f] ;ft jif{ k"/f x'g afsL cjlw afkt kfpg] czQmj[lQ cg'bfgsf] ?kdf Psd'i6 /sd lgod !)!
sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] kl/jf/sf ;b:onfO{ lbOg]5 .
-&_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] hfgfhfg cfg} uDeL/ nfk/jfxLn] ubf{ c+ue+u ePsf] jf rf]6k6s nfu]sf] sf/0fn]
czQm ePsf]df eg] o; lgod adf]lhdsf] ;'ljwf kfpg] 5}g .
c+ue+u eP jf rf]6k6s nfu] afkt kfpg] ;'ljwf M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/L ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf rf]6k6s
nfUg uO{ ;]jfaf6 cjsfz lng' kg]{ geP tfklg ;f] rf]6k6ssf] sf/0faf6 lghsf] Ifdtf j[l4nfO{ afwf kg]{ ePdf To:tf]
sd{rf/LnfO{ nfu]sf] rf]6k6ssf] cj:yfsf] ljrf/ u/L lghn] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] clGtd :s]nsf] tna j[l4 jf bz
xhf/ ?k}+of;Dd Psd'i6 /sd cfly{s ;xfotf lbg ;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] rf]6k6ssf] pkrf/ u/fpg cfjZos kg]{ cjlwe/sf] lgldQ lghfdtL sd{rf/Ln]
lghsf] s'g} klg ;+lrt ljbfaf6 ljbf sf gx'g] u/L k"/f tna ;lxtsf] yk la/fdL ljbf kfpg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd pkrf/ u/fpbf nfu]sf] pkrf/ vr{sf] ztk|ltzt /sd To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln]
kfpg]5 . o:tf] pkrf/ vr{ kfPsf] sf/0fn] To:tf] sd{rf/Ln] kl5 la/fdL x'bf lgod ($ sf] pklgod -!_ adf]lhd kfpg
;Sg] pkrf/ vr{ kfpgdf s'g} afwf k'ofPsf] dflgg] 5}g .
-#s_ pklgod -#_ tyf lgod (^ sf] pklgod -$_ adf]lhd pkrf/ ubf{ cfvf, xft jf v'fsf] k|Tof/f]k0f ug'{
kg]{ ePdf o;/L c+u k|Tof/f]k0f ubf{ nfUg] ;Dk"0f{ vr{ To:tf] lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg]5 .
-$_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] hfgfhfg cfg} uDeL/ nfk/jfxLn] rf]6k6s nufPsf] sf/0fn] c+ue+u ePsf]df o;
lgod adf]lhdsf] ;'ljwf kfpg] 5}g .
-%_

pklgod -@_ adf]lhd pkrf/ u/fpbf u/fpb} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To;/L pkrf/ u/fpbf
nfu]sf] pkrf/ vr{sf] /sd lgod !)! sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] kl/jf/sf ;b:onfO{ lbOg]5 .
-^_

o; lgod adf]lhdsf] pkrf/ vr{ kfpg c:ktfn egf{ ePsf] tLg dlxgfleq bfjL ul/ ;Sg' kg]{5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

36

, ( , )
49

-&_ pklgod -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg tLg dlxgfeGbf a9L cjlw;Dd c:ktfn egf{ e}

pkrf/ u/fpg' kg]{ ePdf c:ktfnaf6 l8:rfh{ ePsf] ldltn] b'O{ dlxgfleq /sd bfaL ul/ ;Sg' kg]{5 .
(*=

((=

c;fwf/0f kfl/jfl/s j[lQ tyf pkbfg M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L tTsfn
d[To' ePdf jf To;sf] sf/0faf6 lgsf] gx'+b} kl5 d[To' ePdf lghsf] kTgL jf kltnfO{ 5'} cfhLjg dfl;s kfl/jfl/s
j[lQsf] ?kdf P]gsf] bf #& sf] pkbf -@_ cg';f/sf] Go"gtd lgj[Qe/0fsf] krf; k|ltztn] x'g cfpg] /sd / yk
pkbfgsf] ?kdf d[ts sd{rf/Ln] vfOkfO{ cfPsf] tnasf] tLg dlxgfsf] /sd Psd'i6 lbOg]5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLnfO{ b]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf dfq dfGotf lbOg]5 M
-s_ pko'{Qm sf/0faf6 d[To' x'g] 36gf 36g' cl3 To:tf] lghfdtL sd{rf/L;u j}jflxs ;DaGw eO;s]sf] x'g'
kg]{5 .
-v_ lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ePsf] ;dodf lgh;u ;uf]ndf a;]sf] x'g' kg]{5 .
-#_ ljwjf kTgL gePdf jf kltsf] d[To'cl3 lghaf6 5'l;s]sf] ePdf jf To:tf] ljwjf kTgLsf] k'glj{jfx x'g'eGbf
klxn] hGd]sf] lgh d[ts sd{rf/Lsf] ;Gtlt jf wd{k'qnfO{ pklgod -!_ df tf]lsPsf] k6s] pkbfg bfdf;fxLn] Psd'i6
lbg ;lsg]5 . t/ c7f/ jif{eGbf sd pd]/sf ;Gtlt jf wd{k'q /x]5g\ eg] lghx?sf] u'hf/fsf] lgldQ g]kfn ;/sf/n]
lghx?nfO{ c7f/ jif{ pd]/ gk'u'Gh]n;Ddsf] nflu bfdf;fxLn] ljwjf kTgLn] kfpg] kfl/jfl/s j[lQsf] c+ssf] b'O{ ltxfOdf
ga9\g] u/L dgfl;a 7x/fPsf] b/n] yk kfl/jfl/s j[lQ klg lbg ;Sg]5 .
-$_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf] ljwjf kTgL jf ljw'/ klt, ;Gtlt jf wd{k'q wd{k'qL /x]g5g\ / lgh sd{rf/Lsf]
cfl>t cfdf afa' b'a} jf tLdWo] s'g} Ps /x]5g\ eg] lghx?sf] u'hf/fsf] lgldQ ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] kfpg]
kfl/jfl/s j[lQsf] c+ssf] b'O{ ltxfOdf ga9\g] u/L cfhLjg kfl/jfl/s j[lQ k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-%_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf] ljwjf kTgL, ljw'/ klt jf ;Gtltsf] xsdf s'g} ljjfb ePdf g]kfn ;/sf/n] plrt
/ Gofo;+ut tl/sfaf6 sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
-^_ d[t lghfdtL sd{rf/Lsf] ljw'/ klt jf ljwjf kTgL, ;Gtlt, wd{k'q wd{k'qL jf cfdf afa' s'g} /x]g5g\ /
To:tf] sd{rf/Lsf] cfl>t bfh' efO jf cljjflxtf lbbL alxgLx? jf tLdWo] s'g} /x]5g\ eg] lghx?sf] u'hf/fsf] lgldQ
g]kfn ;/sf/n] dgfl;a b]v]sf] cjlw;Ddsf] nflu bfdf;fxLn] ljw'/ klt jf ljwjf kTgLn] kfpg] kfl/jfl/s j[lQsf]
c+ssf] b'O{ ltxfOdf ga9\g] u/L dgfl;a 7x/fPsf] b/n] kfl/jfl/s j[lQ k|bfg ug{ ;Sg]5 .
:Kfi6Ls/0fM o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu cfdf afa' eGgfn] ljjflxt dlxnf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] ;f;"
;;'/f ;d]tnfO{ hgfpg]5 .
z}lIfs tyf ;Gtlt j[lQ M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L d[To' ePdf jf ;f]xL
sf/0fn] ubf{ cfhLjg sfd ug{ g;Sg] ePdf To:tf] d[t jf czQm sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{ ;GtltnfO{ c7f/ jif{sf] pd]/
gk'u'Gh]n b]xfosf] b/n] jflif{s z}lIfs j[lQ lbOg]5 M
-s_ /fhkqflt sd{rf/Lsf] k|To]s ;GtltnfO{ b'O{ xhf/ rf/;o ?k}of,
-v_ /fhkq cglt / >]0fLljxLg sd{rf/Lsf] k|To]s ;GtltnfO{ Ps xhf/ cf7;o ?k}of .
-@_ ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf d[To' ePsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] a9Ldf b'O{ ;GtltnfO{ pklgod -!_ adf]lhdsf]
z}lIfs j[lQ nufot d[t sd{rf/L axfn /x]sf] kbsf] z'? tna :s]nsf] b]xfo adf]lhdsf] k|ltztsf b/n] dfl;s ;Gtlt
j[lt ;d]t lbOg]5 M
sd{rf/Lsf] kb
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
-r_
-5_
-h_

49a|fxf}

;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

37

d'Vo ;lrj
;lrj / ;f] ;/x
cltl/Qm ;lrj / ;f] ;/x
;x;lrj / ;f] ;/x
pk;lrj / ;f] ;/x
zfvf clws[t / ;f] ;/x
gfoa ;'Aaf / ;f] ;/x
vl/bf/ / ;f] ;/x

z'? tnasf]
k|ltzt

^
^=%
&
*
!)
!@
!@
!@

, ( , )
-em_ d'lvof / ;f] ;/x
!#
-`_ alxbf/ / ;f] ;/x
!$
-6_ >]0fLljxLg tyf /fhkqcglt kfrf}+ >]0fL !%
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] j[lQ ;DalGwt ;Gtltn] c7f/ jif{ pd]/ k"/f gu/];Dd kfpg]5 .
:ki6Ls/0f M o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu ;Gtlt eGgfn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Lsf] 5f]/f jf 5f]/L ;Demg' k5{ .
!))= ;ldltsf] Joj:yf M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/L d[To' ePdf jf rf]6k6s
nflu pkrf/ ug{' k/]df jf cfhLjg czQm ePdf lghn] lghsf] kl/jf/ jf ;Gtltn] kfpg] j[lQ pkrf/ vr{ jf
pkbfgsf] ;DaGwdf l;fl/; ug{ b]xfosf ;b:ox? ePsf] ;ldlt /xg]5 M
-s_ sf7df8f}+ pkTosfdf l:yt ;/sf/L sfof{nosf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf
-!_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] k|ltlglw,
-@_ cy{ dGqfnosf] k|ltlglw,
-#_

;DalGwt lghfdtL sd{rf/L sfo{/t dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf sfof{nosf] k|ltlglw .

-v_ sf7df8f}+ pkTosf afx]s cGo lhNnfl:yt ;/sf/L sfof{nosf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf
-!_ ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/L,
-@_ ;DalGwt lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nosf] k|d'v,
-#_ ;DalGwt d[ts sd{rf/Lsf] sfof{no k|d'v .
t/ k|d'v lhNnf clwsf/L g} sfof{no k|d'v ePdf lghn] tf]s]sf] clws[t .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ul7t ;ldltnfO{ s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf ePsf] xf]
jf xf]Og eGg] / czQmtfsf] ;DaGwdf / ;/sf/L sfdsf] l;nl;nfdf rf]6k6s nfu]sf] xf] jf xf]Og eGg] ;DaGwdf
;d]t l;fl/; ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-#_

pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] l;kmfl/; b]xfosf sfuhftx?sf]] cfwf/df ug{' kg{]5 M
-s_ ;/sf/L sfdsf] nflu v6fPsf] k|df0f jf e|d0f cfb]z,
-v_ ;h{ldg d'r'Nsf jf k|x/L k|ltj]bg,
-u_ pkrf/ u/fPsf] c:ktfnsf] sfuhft jf ljn,
-3_ pkrf/ ug'{ kg]{ lghfdtL sd{rf/L sfo{/t lgsfosf] l;kmfl/; .

-$_

lgod (& sf] pklgod -@_ adf]lhd yk lj/fdL ljbf :jLs[t ubf{ ;d]t pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf]
l;kmfl/;nfO{ cfwf/ dflgg]5 .
:ki6Ls/0f M o; lgodfjnLsf] k|of]hgsf] nflu ;/sf/L sfdsf] l;nl;nf eGgfn] cGoyf k|dfl0ft ePdf afx]s b]xfosf]
cj:yfnfO{ hgfpg]5 M
-s_

s'g} klg a]nf sfof{no hfbf / sfof{noaf6 kmls{bf jf sfof{no ;doleq jf aflx/ s'g} klg :yfgdf
sfof{nosf] sfd sfhdf vl6Psf] cj:yf,

-v_

;/sf/L sfd sfhsf] nflu cGoq sfh vl6O{ uPsf] cj:yfdf sfh cjlwe/ .

50-%_

;ldltn] ;/sf/L sfdsfhsf] l;nl;nfdf b'3{6gfdf k/]sf] xf] jf xf]Og eGg] ljifodf olsg ubf{

pklgod -#_ adf]lhdsf sfuhft a]u/ ;/sf/L sfdsfhsf] l;nl;nfdf b'3{6gf k/]sf] egL l;kmfl/; u/]df To:tf]
l;kmfl/;sf] cfwf/df ;DalGwt\ lghfdtL sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/n] k|fKt u/]sf] ;'ljwf jfktsf] /sd ;ldltdf /x]sf
;a} ;b:ox?af6 bfdf;fxLn] c;"n pk/ u/L lghx? pk/ k|rlnt sfg"g adf]lhd ljefuLo sf/afxL ;d]t x'g
;Sg]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd l;kmfl/; unt ePsf] k|dfl0ft ePdf To; kl5 To:tf] l;kmfl/; adf]lhd
;DalGwt sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/n] kfO/x]sf] ;'ljwf lbOg] 5}g .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
50a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

38

, ( , )
!)!= lgj[Qe/0f ;DaGwL sfo{ljlw M -!_ pd]/ jf ;]jf cjlwsf] sf/0faf6 clgjfo{ cjsfz kfpg] lghfdtL sd{rf/Ln] cjsfz
x'g] ldlteGbf ^ dlxgf cufj} cg';"rL!&s= adf]lhdsf] kmf/fd e/L cf" axfn /x]sf] sfof{no df{t lghfdtL
lstfavfgfdf clgjfo{ ?kn] k7fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] f/fd eg{ gkfp+b} s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] d[To' ePdf To:tf] d[t sd{rf/Ln]
OR5fPsf] JolQmn] / s;}nfO{ gOR5fPsf] eP lghsf] kl/jf/sf ;b:odWo] b]xfosf] qmdfg';f/ hf] hLljt 5 p;}n]
;DalGwt clwsf/L ;dIf ^ dlxgfleq f/fd e/L k7fpg' kg]{5 M
-s_ ;uf]nsf] klt jf kTgL,
-v_ ;uf]nsf] 5f]/f, cljjflxt 5f]/L, wd{k'q, cljjflxt wd{k'qL jf ljwjf 5f]/f a'xf/L,
-u_ ====================
-3_ ;uf]nsf] afa', cfdf,
-_ cf}n] kfng kf]if0f ug'{ kg]{ k'?if / cljjflxt dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf afh], aHo} / ljjflxt
dlxnf sd{rf/Lsf] xsdf ;f;', ;;'/f / 5f]/fklsf] gflt,
-r_ leGg a;]sf] klt jf kTgL,
-5_ leGg a;]sf] 5f]/f, cljjflxt 5f]/L, wd{k'q, cljjflxt wd{k'qL jf ljwjf 5f]/f a'xf/L,
-h_ leGg a;]sf] =========== afa' / cfdf,
-em_ ;uf]nsf] bfh', efO ======== / 5f]/fklsf] cljjflxtf gfltgL,
-`_ ;uf]nsf] cljjflxtf lbbL, alxgL, ==============
-6_ ;uf]nsf] elthf, elthL, ;f}t]gL cfdf, leGg a;]sf 5f]/fklsf] gflt, cljjflxtf gfltgL,
-7_ ;uf]nsf] sfsf, ljwjf sfsL, efpHo", efO a'xf/L, gfltgL a'xf/L,
-8_ leGg a;]sf] bfh', efO,
-9_ ljjflxtf lbbL, alxgL, leGg a;]sf afh], aHo}, ===========, gfltgL a'xf/L, elthf .
:ki6Ls/0f M Ps} qmddf PseGbf a9L gft]bf/x? tf]lsPsf] eP ;f] qmddf tf]lsPsf] ;a} gft]bf/x?n]
a/fa/ lx;fadf d[t sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f kfpg ;Sg]5g\ .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd f/fd k|fKt ePkl5 lghfdtL lstfavfgfn] cfjZos hfra'em u/L cjsfz
k|fKt ug]{ sd{rf/L jf d[t sd{rf/Lsf] lgj[Qe/0f kfpg] gft]bf/nfO{ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] 9frfdf lgj[Qe/0fsf]
clwsf/kq lbg' kg]{5 .
lgj[Qe/0fsf] nflu f/fd e/L k7fpg] JolQmn] s'g 7]ufgfdf lgj[Qe/0fsf] nflu clwsf/kq k7fO{ lbg' kg]{ xf] ;f]
s'/f vf]nL lghfdtL lstfavfgfdf n]vL k7fpg' kg]{5 / ;a} /Lt k'u]sf]df ;DalGwt JolQmn] kfpg] u/L k}+tL; lbgleq
lgj[Qe/0fsf] clwsf/kq ;DalGwt JolQmnfO{ k7fO{ lbg' k5{ .
!)!s= kfl/jfl/s lgj[Qe/0f ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #( sf] pkbkmf -#s_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf]
gfjfns ;GtltnfO{ lgj[Qe/0f k|bfg ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -#_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn] kfP
;/xsf] /sd To:tf] gfaflnu ;Gtlt c7f/ jif{ gk'u];Dd k|bfg ul/g]5 .
-@_ P]gsf] bkmf #(u= sf] pkbkmf -%_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] gfaflnu ;GtltnfO{ lgj[Qe/0f k|bfg
ubf{ ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -!_ adf]lhd d[ts lghfdtL sd{rf/Lsf] klt jf kTgLn] kfP ;/xsf] /sd c7f/ jif{ gk'u];Dd
k|bfg ul/g]5 .
-#_ o; lgod adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] ;Gtlt Ps eGbf a9L ePdf o; lgod adf]lhd kfpg] /sdaf6 To:tf
k|To]s ;GtltnfO{ ;dfg lx:;fdf pknAw u/fOg]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd lgj[Qe/0f pknAw u/fpbf s'g} ;Gtltsf] pd]/ c7f/ jif{ k'u]sf] / s'g}sf] gk'u]sf]
ePdf c7f/ jif{ pd]/ gk'u]sf ;Gtltx? aLr lx;fa u/L lgj[Qe/0fsf] lx:;f sfod ul/g]5 .
!)@= a/a'emf/y gu/]df pkbfg jf lgj[Qe/0f /f]Ssf ug{ ;lsg] M ;]jf lgj[Q lghfdtL sd{rf/Ln] a'emfpg' kg]{ ;/sf/L gubL,
lhG;L / sfuhft lgodfg';f/ ga'emfPdf To;/L ga'emfPsf] cjlw;Ddsf] nflu lghn] kfpg] pkbfg jf lgj[Qe/0f /f]Ssf
ug{ ;lsg]5 . To:tf] ;/sf/L gubL, lhG;L / sfuhft a'g' kg]{ lghfdtL sd{rf/Ln] klg tf]lsPsf] ;dod} a'lemlng'
kg]{5 .

bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
klxnf] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

39

, ( , )
!)@s= clgjfo{

cjsfzsf] nflu pd]/ u0fgf ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf ## sf] k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf]
pd]/ u0fgf ubf{ P]gsf] Joj:yf cGtu{t j}olQms ljj/0f, gful/stfsf] k|df0fkq / z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqdf hGdldlt
jif{, dlxgf / ut] ;d]t v'n]sf] / ;a}df Pp6} ldlt g/x]sf] ePdf h'g ldltaf6 klxn] cjsfz x'G5 ;f]xL ldltaf6
cjsfz lbOg]5 .
-@_ jif{ jf ;+jt\ dfq pNn]v ePsf] k|df0fkqsf cfwf/df hGdldlt sfod ubf{ b]xfo adf]lhd sfod ul/g]5 M
-s_ gful/stfsf] k|df0fkqsf] xsdf k|df0fkq k|fKt u/]sf] ldltsf] cfwf/df,
-v_ z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqsf] xsdf k|df0fkq hf/L ePsf] ldltsf] cfwf/df,
-u_ l;6/f]nsf] xsdf z'? egf{ ePsf] ldltsf] cfwf/df .
-#_ s'g} k|df0fkqdf jif{ dfq pNn]v ePsf] / csf]{ k|df0fkqdf k"/f hGd ldlt v'n]sf] /x]5 tyf To:tf] k|df0fkqdf
plNnlvt hGd ldltx?sf] aLrdf Ps jif{;Ddsf] cGt/ b]lvPdf k"/f v'n]sf] hGdldltnfO{ cfwf/ dfGg' kg]{5 .
t/ o;/L 5'f 5'} k|df0fkqdf pNn]v ePsf] hGd ldltsf] cGt/ Ps jif{ eGbf a9L ePdf jif{ dfq pNn]v ePsf]
k|df0fkqsf] cfwf/df pklgod -@_ adf]lhd hGd ldlt sfod ul/g]5 .
kl/R5]b !$
;]jf cjlw yk ug]{ / cjsfz lbg] cfwf/
!)#= ==================
!)$= ==================
!)%= ====================
kl/R5]b !%
;hfo / k'g/fj]bg
!)^= ;fdfGo ;hfo lbg] clwsf/L M b]xfosf] kbdf jxfn /x]sf lghfdtL sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 -s_
adf]lhdsf] ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/L b]xfo adf]lhd x'g]5g\ M
-s_ sfof{no k|d'v / lghsf] sfof{nosf] sd{rf/Lsf] ;DaGwdf
bhf{

gl;xt lbg kfpg] clwsf/L

!
@
-!_ sfof{no k|d'v afx]s c? /fhkq sfof{no k|d'v
cglt lghfdtL sd{rf/L
-@_ sfof{no k|d'v afx]s cGo
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
-#_ /fhkq cglt sfof{no k|d'v
-$_ /fhkqflt sfof{no k|d'v

b'O{ jif{;Dd a9'jf /f]Ssf ug{] jf a9Ldf b'O{ tna


j[l4 /f]Ssf ug{], b'O{ jif{b]lv kfr jif{;Dd a9'jf
/f]Ssf ug{] jf b'O{b]lv kfr tna j[l4;Dd /f]Ssf
ug{] ;hfo ug{ kfpg] clwsf/L
#
;DalGwt lghfdtL sd{rf/L eGbf sDtLdf Ps
>]0fL dflyNnf] bhf{sf] sfof{no k|d'v, ;f] geP
ljefuLo k|d'v

;DalGwt lghfdtL sd{rf/L eGbf


sDtLdf Ps >]0fL dflyNnf]
ljefuLo k|d'v
sfof{no k|d'v / ;f] geP
ljefuLo k|d'v
ljefuLo k|d'v
ljefuLo k|d'v
ljefuLo k|d'v
;DalGwt ;lrj

-v_ dGqfno jf ;lrjfno dftxtsf c? ljefuLo k|d'v / lghsf] sfof{nosf lghfdtL sd{rf/Lxsf]
;DaGwdf
!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

@
ljefuLo k|d'v jf lghn] tf]s]sf]
/fhkqflt clws[t
-@_ ljefuLo k|d'v afx]s c? /fhkqflt lghfdtL ljefuLo k|d'v
sd{rf/L
-#_ ljefuLo k|d'v
;DalGwt ;lrj

-u_

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
bf];|f] ;+zf]wgf/f vf/]h .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

40

;DalGwt ;lrj
;DalGwt ;lrj

dGqfno tyf ;lrjfnosf] ;lrj / lghsf] sfof{nosf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

#
ljefuLo k|d'v

@
;DalGwt dGqfno jf ;lrjfnosf]
;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt clws[t

#
;DalGwt ;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt
k|yd >]0fLsf] clws[t

, ( , )
-@_ dGqfno jf ;lrjfnosf] ;lrj
afx]s c? /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
-#_ dGqfno jf ;lrjfnosf] ;lrj

-3_

;DalGwt ;lrj

;DalGwt ;lrj

g]kfn ;/sf/

g]kfn ;/sf/

cbfnt tkm{sf /fhkq cglt tyf /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lxsf] ;DaGwdf

!
-!_ lhNnf cbfntsf /fhkq cglt lghfdtL
sd{rf/L
-@_ k'g/fj]bg cbfntsf /fhkq cglt lghfdtL
sd{rf/L
-#_ ;jf]{Rr cbfntsf /fhkq cglt lghfdtL
sd{rf/L
-$_ lhNnf cbfntsf /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

@
lhNnf GofofwLz jf lghn]
tf]s]sf] /fhkqflt clws[t
k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/n]
tf]s]sf] /fhkqflt clws[t
;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/n]
tf]s]sf] /fhkqflt ltLo
>]0fLsf] clws[t
lhNnf GofofwLz

lhNnf GofofwLz
k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/
;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/n] tf]s]sf]
/fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t
lhNnf GofofwLz

-%_ k'g/fjb]g cbfntsf] /lhi6f/ afx]s ;f] cbfntsf k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/
cGo /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/

-^_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/ afx]s ;f] cbfntsf


cGo /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/

;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/

-&_ k'g/fj]bg cbfntsf] /lhi6f/

k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo


k'g/fj]bg cbfntsf] d'Vo GofofwLz
GofofwLzn] tf]s]sf] ;f]xL
cbfntsf] GofofwLz
k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] ;jf]{Rr k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] ;jf]{Rr
cbfntsf] GofofwLz
cbfntsf] GofofwLz

-*_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/

-_

clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u, dxfn]vf k/LIfssf] sfof{no, nf]s ;]jf cfof]u tyf lgjf{rg
cfof]usf lghfdtL sd{rf/Lxsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L
-@_ ;lrj jf ;f] ;/xsf] kbflwsf/L afx]s c?
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
-#_ ;lrj jf ;f] ;/xsf] kbflwsf/L

-r_

@
;DalGwt cfof]u jf lgsfosf]
;lrj jf ;f] ;/xsf] kbflwsf/Ln]
tf]s]sf] /fhkqflt clws[t
;DalGwt cfof]u jf lgsfosf]
;lrj jf ;f] ;/xsf] kbflwsf/L
g]kfn ;/sf/

#
;DalGwt cfof]u jf lgsfosf] ;lrj jf
;f] ;/xsf] kbflwsf/Ln] tf]s]sf]
/fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t
;DalGwt cfof]u jf lgsfosf] ;lrj jf
;f] ;/xsf] kbflwsf/L
g]kfn ;/sf/

/fhZj Gofoflws/0fsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

@
cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

#
cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

-@_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

cWoIf

cWoIf

-5_

dxfGofoflwjQmfsf] sfof{no tyf ;f] sfof{no dftxtsf ;/sf/L jsLn sfof{noxsf lghfdtL
sd{rf/Lxsf] ;DaGwdf

!
-!_ lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nosf /fhkq
cglt lghfdtL sd{rf/L

@
lhNnf GofoflwjQmf

51-@_ k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{no ;DalGwt ;xGofoflwjQmfn]


tyf ljz]if ;/sf/L jsLn sfof{nosf tf]s]sf] pkGofoflwjQmf jf
/fhkq cglt lghfdtL sd{rf/Lx?
-#_ dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf /fhkq
cglt lghfdtL sd{rf/L

51

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

41

#
;DalGwt k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf
;x GofoflwjQmfn] tf]s]sf] ;f]xL sfof{nosf]
pkGofoflwjQmf jf cGo s'g} clws[t
;DalGwt ;xGofoflwjQmf

cGo s'g} clws[t


dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf]
/fhkqflt clws[t

dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] ;x GofoflwjQmf

, ( , )
52-$_lhNnf

sfof{no, ;DalGwt k'g/fj]bg ;/sf/L


k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{no tyf jsLn sfof{no jf ljz]if
ljz]if ;/sf/L jsLn sfof{nosf /fhkqflt ;/sf/L jsLn sfof{nosf
;/sf/L

jsLn

ltLo / t[tLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lx?

jl/i7td\ gfoa dxfGofoflwjQmf

;x GofoflwjQmf

-%_ dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{nosf
jl/i7td\ gfoj
/fhkqflt ltLo tyf t[tLo >]0fLsf
dxfGofoflwjQmf
clws[tx
53-^_
dxfGofoflwjQmfsf]
sfof{no, jl/i7td\ gfoa
k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{no tyf dxfGofoflwjQmf

dxfGofoflwjQmf
dxfGofoflwjQmf

ljz]if ;/sf/L jsLn sfof{nosf /fhkqflt


k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lx?
-&_ gfoj dxfGofoflwjQmf

-h_

dxfGofoflwjQmf

dxfGofoflwjQmf

k|zf;sLo cbfntsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

#
/lhi6f/

-@_ /lhi6f/ afx]s c? /fhkqflt clws[t

@
cWoIfn] tf]s]sf] /fhkqfl+t
clws[t
/lhi6f/

-#_ /lhi6f/

cWoIf

cWoIf

-em_

cWoIf

Gofo kl/ifb\sf] ;lrj / cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

@
;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt
clws[t
;x;lrj

#
;x;lrj

;lrj

;lrj

-$_ ;lrj

Gofo kl/ifb\sf] cWoIfn] tf]s]sf]


Gofo kl/ifb\sf] ;b:o

Gofo kl/ifb\sf] cWoIfn] tf]s]sf]


Gofo kl/ifb\sf] ;b:o

-`_

g]kfn sfg"g cfof]usf] ;lrj / cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

-@_ /fhkqflt t[tLo / ltLo >]0fLsf lghfdtL


sd{rf/L
-#_ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/L

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L
-@_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
-#_ ;lrj

-6_

@
;lrjn] tf]s]sf] /fhkqflt
clws[t
;lrj
g]kfn ;/sf/

@
tfnLd k|d'vn] tf]s]sf]
/fhkqflt clws[t
-@_ /fhkqflt t[tLo / ltLo >]0fLsf clws[t tfnLd k|d'v
lghfdtL sd{rf/L
54sfg"g, Gofo, ;+ljwfg;ef
-#_ tfnLd k|d'v
tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf]
;lrj
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
54 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
55 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
53

42

#
;lrjn] tf]s]sf] sDtLdf /fhkqflt
ltLo >]0fLsf] clws[t
;lrj
g]kfn ;/sf/

Gofo ;]jf tfnLd s]Gb|sf tfnLd k|d'v / cGo lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

52

;lrj

#
pk tfnLd k|d'v
tfnLd k|d'v
55sfg"g,

Gofo, ;+ljwfg;ef tyf


;+;bLo dfldnf dGqfnosf] ;lrj

, ( , )
-7_

ljz]if cbfntsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L
-@_ /lhi6f/ afx]s cGo /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L
-#_ /lhi6f/

-8_

#
/lhi6f/

cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

cWoIf

@
>]:t]bf/
cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o

#
cWoIfn] tf]s]sf] ;b:o
cWoIf

C0f c;'nL k'g/fj]bg Gofoflws/0fsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L
-@_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

-0f_

/lhi6f/

C0f c;'nL Gofoflws/0fsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt sd{rf/L
-@_ /fhkqflt sd{rf/L

-9_

@
/lhi6f/n] tf]s]sf]
/fhkqflt clws[t
/lhi6f/

@
>]:t]bf/
k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L

#
k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L
k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L

>d cbfntsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf

!
-!_ /fhkq cglt lghfdtL sd{rf/L

@
>]:t]bf/

#
d'2f x]g]{ clwsf/L

-@_ /fhkqflt lghfdtL sd{rf/L

d'2f x]g]{ clwsf/L

d'2f x]g]{ clwsf/L

!)&= lgnDag / ;fO{sf] df}sf M -!_ s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ lgnDag ug'{ k/]df ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln]
lgnDag kq / P]gsf] bf ^^ sf] pkbf -!_ adf]lhd ;fO{ k]z ug{ n]lvPsf] kq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'emfpg'
kg]{5 .
-@_ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/L;u ;fO{ dfu ug'{eGbf cufj} :jo+ jf s'g} cGo
clws[tf/f P]gsf] bf ^^ sf] pkbf -@_ adf]lhd ljefuLo hfra'em u/fO{ lghsf] 7x/ ;lxtsf] k|ltj]bg lng ;Sg]5 .
56!)&s=

sf/afxL k|f/De ug'{ kg]{ cjlw M s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf ^), ^)s= jf ^! adf]lhd ljefuLo
sf/afxL ug'{ kg]{ cj:yf ;[hgf ePsf] ldltn] kGw| lbg leq sf/afxLsf] k|s[of k|f/De ug'{ kg]{5 .

!)*= hfra'em ug]{ clws[tn] ckgfpg] sfo{ljlw M -!_ hfra'em ug]{ clws[tnfO{ b]xfosf] sfo{ljlw ckgfO{ ljefuLo hfra'emsf]
sf/afxL rnfpg] clwsf/ x'g]5 M
-s_ aofg u/fpg], lnlvt k|df0fx? bflvn u/fpg] / ;fIfLsf] gfddf ;dfJxfg hf/L ug]{ cflb ljifodf
cbfntnfO{ eP ;/xsf] clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg] .
-v_ cleof]u nfu]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] /f]xj/df ;a't k|df0f a'g] .
-u_ cleof]u nfu]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;fIfL;u lh/x ug{ / cleof]u lj?4 ;a't k|df0f bflvn ug]{
df}sf lbg] .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] hfra'emsf] sfd ;lsPkl5 cfb]z lbg kfpg] clwsf/L ;dIf hfra'em clws[tn]
k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 . lghn] To:tf] k|ltj]bgdf ;hfo ;DaGwL sf/0f ;lxtsf] cfgf] 7x/sf] ;fy} hf] ePsf] ;a't
k|df0f klg bflvn ug'{ kg]{5 .
!)(= ljefuLo hfra'em u/fpg' gkg]{ M b]xfosf] cj:yfdf ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{
b]xfosf] ljefuLo ;hfo ug]{ ;DaGwdf ljefuLo hfra'em u/fO{ /xg' kg]{ 5}g M
-s_ P]gsf] bf %( sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;fdfGo ;hfo ug'{ k/]df .
-v_ efuL kQf gnfu]sf] jf c? s'g} sf/0fn] ;Dks{ :yflkt ug{ c;Dej ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo
;hfo ug'{ k/]df .

56a|fxf}

;+zf]wgf/f yk .

43

, ( , )
-u_ g}lts ktg b]lvg] f}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 ck/fwL k|dfl0ft ePsf] cfwf/df s'g} lghfdtL
sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo lbg' k/]df .
-3_

e|i6frf/sf] cf/f]kdf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Psf] sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ug'{ k/]df .

57!!)=

;kmfO{ / :ki6Ls/0f dfu ug]{ sfo{ljlw M s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ubf{ P]g tyf o; lgodfjnL
adf]lhd b]xfo adf]lhdsf] k|s[of k'/f u/L ;kmfO k]z ug]{ / :ki6Ls/0f lbg] df}sf lbg' kg]{5 M
-s_

ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] lg0f{o u/L ;DalGwt sd{rf/LnfO{ nufOPsf] cf/f]ksf]
;DaGwdf sDtLdf kGw| lbgsf] ;do lbO{ P]gsf] bkmf ^^ adf]lhd ;kmfO{sf] df}sf lbg' kg]{,

-v_

v08 -s_ adf]lhd lbOPsf] cjlw leq ;kmfO{ k]z gu/]df jf k]z u/]sf] ;kmfO{ ;Gtf]ifhgs gePdf / To:tf]
sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 -v_ adf]lhd ljz]if ;hfo ug'{ kg]{ b]lvPdf ljefuLo ;hfosf] cfb]z
lbg kfpg] clwsf/Ln] ;kmfO ;Gtf]ifhgs gePsf] cfwf/ / sf/0f ;lxt ;hfo k|:tfj u/L] tL; lbgsf] ;do
lbO{ P]gsf] bkmf ^& adf]lhd :ki6Ls/0f dfu ug'{ kg]{ .

!!!= nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng] sfo{ljlw M s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfosf] cfb]z lbg'eGbf klxn] ;hfosf]
cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] P]gsf] bf ^* adf]lhd nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{sf] lgldQ n]vL k7fpbf tT;DaGwdf
k|:t't ePsf ;fO{, :ki6Ls/0f tyf ;a't k|df0f ;d]tsf] d"Nofg u/L ;f] cfwf/df 7x/ ug{ vf]lhPsf] ljefuLo ;hfo
;d]t k|:tfljt u/L 58;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]usf]] ;lrj dfkm{t ;DalGwt ;a} ;Ssn sfuhft ;lxtsf]
fon ;+nUg /fvL k7fpg' kg]{5 .
!!@= ;hfosf] cfb]z / gSsn ;DaGwL sfo{ljlw M -!_ lghfdtL sd{rf/L pk/ s'g} ljefuLo ;hfosf] lg0f{o ubf{ ;hfosf]
cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] ;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;fO{ jf :ki6Ls/0f k]z ug{ kof{Kt df}sf k|bfg eP gePsf] ;d]t
ljrf/ u/L lgh sd{rf/Laf6 k]z ePsf] ;fO{, :ki6Ls/0f tyf pknAw ;Dk"0f{ ;a't k|df0fsf] ;d'lrt d"Nofg u/L :ki6
sf/0f v'nfO{ lg0f{o ug'{ kg]{5 . o;/L ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] ;hfosf] cfb]zsf] ;DaGwdf cfgf] :ki6
/fo;fy cg';"rL!& adf]lhd lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-@_ o; kl/R5]bdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ Pp6f ;hfo k|:tfljt u/L
;fO{, :ki6Ls/0f dfu u/]/ kl5 csf]{ ;hfo lbg] u/L lg0f{o ug'{ x'+b}g . t/ s'g} sf/0f k/L 36L jf a9L ;hfo ug'{ kg]{
cj:yf k/]df lgod !!) / !!! sf] sfo{ljlw k'gM k"/f ug'{ kg]{5 .
-#_ ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] pklgod -!_ adf]lhd s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo
lbg] lg0f{o ubf{ lg0f{o ldlteGbf klxn]b]lv g} nfu" x'g] u/L lg0f{o ug'{ x'b}g .
t/ P]gsf] bkmf ^! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ adf]lhdsf] s;"/df ;hfo ubf{ pQm adf]lhd gAa] lbg k"/f
ePsf] ef]lnkN6b]lv / ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ / -v_ adf]lhdsf] s;"/df ;hfo ubf{ cbfntaf6 s;"/
7x/ ePsf] ldltb]lv nfu" x'g] u/L lg0f{o ug{ ;lsg]5 .

-$_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf pklgod -!_ adf]lhd ePsf] ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] Ps k|lt
gSsn ;hfosf] cfb]z lbg kfpg] clwsf/Ln] ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lagf b:t"/ lbg' kg]{5 .
59-%_

pklgod -!_ adf]lhd lg0f{o ubf{ nf]s ;]jf cfof]uaf6 k/fdz{ k|fKt ePsf] ;ft lbg leq ;hfosf] cfb]z
;DaGwL lg0f{o u/L ;f] lg0f{osf] Ps Ps k|lt nf]s ;]jf cfof]u / lghfdtL lstfjvfgfdf k7fpg' kg]{5 .
!!#= k/fdz{ ;ldltsf] u7g M s'g} lghfdtL sd{rf/L pk/ P]gsf] bf %( sf] v08 -v_ adf]lhdsf] ;hfosf] cfb]z lbg' cl3
;hfo lbg kfpg] clwsf/Ln] rfx]df lghnfO{ k/fdz{ lbg g]kfn ;/sf/n] k/fdz{ ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
!!$= k'g/fj]bgsf] sfo{ljlw M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] P]gsf] bf %( sf] v08 -s_ adf]lhd cf"nfO{ lbPsf] ljefuLo ;hfo
lj?4 k'g/fj]bg lbg' k/]df b]xfo adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 M
-s_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] cfg} gfdaf6 k'g/fj]bg lbg' kg]{5 / To:tf] k'g/fj]bg plrt / cfb/;"rs efiffdf
n]lvPsf] x'g' kg]{5 .
-v_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] k'g/fj]bgsf] ;fydf cfgf] ;fO{sf] lgldQ hf] ePsf] ;a't k|df0f ;+nUg /fVg'sf
;fy} h'g cfb]zsf] lj?4 k'g/fj]bg ul/Psf] xf] ;f] cfb]zsf] gSsn ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-u_ k'g/fj]bg lb+bf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/LnfO{ ;Daf]wg u/L
kg]{5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
58a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
59a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
57

44

k|zf;sLo

cbfntdf k'g/fj]bg btf{ u/fpg'

, ( , )
-3_ ;hfosf] cfb]z kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq k'g/fj]bg lbg' kg]{5 . t/ k'g/fj]bgsf] Dofb g3fO{ k'g/fj]bg
ug]{ JolQmn] kof{Kt sf/0f b]vfO{ lgj]bg lbPdf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] d'gfl;a 7x/fPdf b'O{
dlxgf;Dddf k/]sf] k'g/fj]bgnfO{ btf{ ug{ ;Sg]5 .
!!%=

=========================
kl/R5]b !^
ljljw

!!^= k'/:sf/sf]

Joj:yf M -!_ k|To]s jif{ k|To]s lhNnfaf6 Ps hgf tyf k|To]s dGqfno, ;lrjfno, cfof]u jf ;f] cGtu{tsf
ljefu / sfof{noaf6 Ps hgf pTs[i6 sd{rf/L 5gf}6 u/L g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhdsf] /sd k'/:sf/ :j?k
lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] sd{rf/L 5gf}6 ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;ldlt /xg]5 M
-s_ dGqfno, ;lrjfno, cfof]u cGtu{tsf] sd{rf/L 5gf}6sf] xsdf
-!_ ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]usf] ;lrj cWoIf
-@_ ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]u cGtu{tsf ljefuLo k|d'vx?

;b:o

-v_ lhNnf:t/sf sd{rf/L 5gf}6sf] xsdf


-!_ lhNnf GofofwLz

cWoIf

-@_ lhNnf k|zf;g sfof{nosf] k|ltlglw

;b:o

-#_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nosf] k|ltlglw

;b:o

-#_ o; lgod adf]lhd sd{rf/L 5gf}6 ;DaGwL dfkb08 / cfwf/ g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-$_ pklgod -@_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;DalGwt dGqfno, ;lrjfno jf cfof]udf tyf
v08 -v_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;DalGwt lhNnf cbfntdf /xg]5 .
!!^s=

lghfdtL ;]jf k'/:sf/ M -!_ g]kfn ;/sf/n] k|To]s jif{ lghfdtL ;]jf lbj;sf] cj;/df lghfdtL sd{rf/LnfO{
pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df b]xfo adf]lhdsf] lghfdtL ;]jf k'/:sf/ lbg]5 M
k'/:sf/sf] gfd

/sd ?=

;+Vof

-s_ ;jf]{Ts[i6 lghfdtL ;]jf


k'/:sf/

?= @,)),))). Ps hgfnfO{

-v_ pTs[i6 lghfdtL ;]jf


k'/:sf/

?= !,)),))).

-u_ lghfdtL ;]jf k'/:sf/

?= %),))). tL; hgfnfO{

bz

hgfnfO{

-!s_

g]kfn ;/sf/n] lghfdtL sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ adf]lhdsf] k'/:sf/ k|bfg ubf{ To:tf] sd{rf/Ln]
u/]sf] d'Vo sfd tyf of]ubfg pNn]v ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] k'/:sf/ l;kmfl/; ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;ldlt /xg]5 M
-s_ g]kfn ;/sf/sf] d'Vo ;lrj

cWoIf

-v_ sfg"g tyf Gofo dGqfnosf] ;lrj

;b:o

-u_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] g]kfn ;/sf/sf] s'g} ;lrj ;b:o


-3_ ljlzi6 >]0fLaf6 ;]jf lgj[Q sd{rf/LdWo] g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] JolQm
-_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj
-@s_

;b:o

;b:o;lrj

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] s'g} ;b:osf] gfd k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ePsf] cj:yfdf
k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; gePsf] g]kfn ;/sf/sf] ;a} eGbf jl/i7 ;lrj ;ldltsf] ;b:osf] ?kdf /xg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f vf/]h .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
gjf} ;+zf]wgf/f yk .
cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
gjf} ;+zf]wgf/f yk .

45

, ( , )
-@v_

;DalGwt lgsfo tyf kbflwsf/Ln] s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd k'/:sf/sf] nflu
dGqfno;lrjfnocfof]udf l;kmfl/; ubf{ To:tf] sd{rf/Ln] lgod !!^s= sf] pklgod -#_ adf]lhdsf] cfwf/ k"/f
u/]sf] k|dfl0ft x'g] sfuhft ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] pklgod -@v_ cg';f/ ;DalGwt lgsfo tyf kbflwsf/Laf6 l;kmfl/;
eO{ cfPsf] b]xfosf cfwf/ k"/f ug]{ sd{rf/LnfO{ pklgod -!_ adf]lhdsf] k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ug]{5 M
-s_ ;jf]{Ts[i6 lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu,
-!_

lghfdtL ;]jfsf] :yfoL kbdf kGw| jif{ jf ;f] eGbf a9L cjlw ;]jf u/]sf],

-@_

kl5Nnf] kfr jif{sf] sfo{;Dkfbg d"Nofgdf ztk|ltzt c+s k|fKt u/]sf],

-#_

kl5Nnf] kGw| jif{df s'g} klg ljefuLo ;hfo gkfPsf],

-$_

k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{df lghsf] gfddf JolQmut a]?h' sfod gb]lvPsf],

-%_

;DklQ ljj/0f lgoldt ?kdf k]z u/]sf],

-^_

c;fwf/0f ljbf lnPsf] eP To:tf] ljbf kl5 xflh/ ePsf] cjlw sDtLdf b'O{ jif{ k"/f ePsf],

-&_

k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{ / To;sf] cl3Nnf] jif{df cWoog ljbf glnPsf],

-*_

kl5Nnf] kfr jif{leq uon sLdf gk/]sf],

-(_

Joj:yfkg k/LIf0f ePsf]df k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{df lghsf] gfddf k|zf;lgs
a]?h' gb]lvPsf],

-!)_

k|rlnt sfg"g adf]lhd a/a'emf/y u/]sf] .

-v_ pTs[i6 lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu,


-!_

lghfdtL ;]jfsf] :yfoL kbdf bz jif{ jf ;f] eGbf a9L cjlw ;]jf u/]sf],

-@_

kl5Nnf] kfr jif{sf] sfo{;Dkfbg d"Nofgdf ztk|ltzt c+s k|fKt u/]sf],

-#_

kl5Nnf] bz jif{df s'g} klg ljefuLo ;hfo gkfPsf],

-$_

k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{df lghsf] gfddf JolQmut a]?h' sfod gb]lvPsf],

-%_

;DklQ ljj/0f lgoldt ?kdf k]z u/]sf],

-^_

c;fwf/0f ljbf lnPsf] eP To:tf] ljbf kl5 xflh/ ePsf] cjlw sDtLdf b'O{ jif{ k"/f ePsf],

-&_

k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{ / To;sf] cl3Nnf] jif{df cWoog ljbf glnPsf],

-*_

kl5Nnf] tLg jif{leq uon sLdf gk/]sf],

-(_

Joj:yfkg k/LIf0f ePsf]df k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{df lghsf] gfddf k|zf;lgs
a]?h' gb]lvPsf],

-!)_

k|rlnt sfg"g adf]lhd a/a'emf/y u/]sf] .

-u_ lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu,

-!_

lghfdtL ;]jfsf] :yfoL kbdf kfr jif{ jf ;f] eGbf a9L cjlw ;]jf u/]sf],

-@_

kl5Nnf] kfr jif{df sfo{;Dkfbg d"Nofgdf ztk|ltzt c+s k|fKt u/]sf],

-#_

kl5Nnf] kfr jif{df s'g} klg ljefuLo ;hfo gkfPsf],

-$_

k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{df lghsf] gfddf JolQmut a]?h' sfod gb]lvPsf],

-%_

;DklQ ljj/0f lgoldt ?kdf k]z u/]sf],

-^_

c;fwf/0f ljbf lnPsf] eP To:tf] ljbf kl5 xflh/ ePsf] cjlw sDtLdf b'O{ jif{ k"/f ePsf],

-&_

k'/:sf/ kfpg] jif{ / To;sf] cl3Nnf] jif{df cWoog ljbf glnPsf],

-*_

kl5Nnf] b'O{ jif{df uon sLdf gk/]sf],

-(_

Joj:yfkg k/LIf0f ePsf]df k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; x'g] jif{df lghsf] gfddf k|zf;lgs
a]?h' gb]lvPsf],

-!)_

k|rlnt sfg"g adf]lhd a/a'emf/y u/]sf] .

gjf}+] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

46

, ( , )
-#s_

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ ef}uf]lns ?kn] ;d]t ;Gt'ng ldNg] u/L
lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-#s!_

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] cfjZos 7fg]df pklgod


cfwf/sf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .

-#_ df pNn]lvt cfwf/sf cltl/Qm yk

-#s@_

pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] k'/:sf/sf] nflu sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ug]{ k|of]hgsf] nflu o;
lgod adf]lhd tf]lsPsf cfwf/x?sf] ef/ lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-#s#_

o; lgod adf]lhd k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw cg';"rL!&s!=df Joj:yf
eP adf]lhd x'g]5 .
-#s$_

pklgod -#s#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg of] lgod k|f/De ePkl5 klxnf] k6s k'/:sf/sf]
nflu l;kmfl/; ubf{ ckgfOg] sfo{ljlw pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-#v_

lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] ;fydf lbOg] k|df0fkqsf] 9frf cg';"rL!&v= adf]lhd x'g]5 .

-#u_

o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n] pklgod -#_ adf]lhdsf] cfwf/ k"/f
u/]sf] / ;]jfdf axfn /xb} d[To' ePsf] sd{rf/Lsf] kl/jf/nfO{ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] l;kmfl/;df ;Ddfg
;lxt 5'} k'/:sf/ k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf /xg]5 .
!!^v= lghfdtL

;]jf lbj; M -!_ k|To]s jif{sf] efb| afO{; ut] lghfdtL ;]jf lbj; dgfOg]5 .

-@_ lghfdtL ;]jf lbj; dgfpgsf] nflu g]kfn ;/sf/sf d'Vo ;lrjsf] cWoIftfdf lghfdtL ;]jf lbj;
;df/f]x ;ldltsf] u7g ul/g]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd u7g ul/g] ;ldltsf] ;lrjfno k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{nodf /xg]5 .
!!^u= sfo{

;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if M -!_ g]kfn ;/sf/n] ;/sf/L sfof{nosf] sfo{ ;Dkfbg ;'wf/ u/L ;]jfdf k|efjsfl/tf
Nofpg P]gsf] bkmf @*s= adf]lhd Ps sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]ifsf] :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd u7g x'g] sf]ifsf] cwLgdf /xg] u/L dGqfno, cfof]u, ;lrjfno:t/sf] s]Gb|Lo
lgsfodf sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] sf]ifdf ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cfkm" / cGtu{t lgsfosf] ;fwf/0f tk{msf] pkef]u
/ sfof{no ;~rfng vr{df cl3Nnf] cfly{s jif{sf] eGbf sd vr{ u/L jrt u/]sf] /sdsf] cfwf/df g]kfn ;/sf/n]
k|f]T;fxg :j?k yk u/L lbPsf] /sd ;d]t hDdf ug{ ;Sg]5g\ .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd hDdf ePsf] /sdaf6 ;DalGwt s]Gb|Lo lgsfon] cfkm" / cfkm" cGtu{tsf lgsfosf
lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofg ug]{ dfkb08 lgwf{/0f u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg :t/sf] d"Nofgsf] cfwf/df
sd{rf/L / sfof{nonfO{ k|f]T;fxg :j?k k'/:sf/ /sd lbg ;Sg]5 .
-%_ o; lgodsf] ljk/Lt x'g] u/L s'g} klg lgsfon] sfo{ ;Dkfbg k|f]T;fxg sf]if agfpg ;Sg] 5}g .
-^_ sfo{ ;Dkfbg sf]ifsf] Joj:yfkg, ;~rfng ug{ / dfkb08 lgwf{/0f ug{ g]kfn ;/sf/n] 5'} lgb]{lzsf agfO{
nfu" ug{ ;Sg]5 .

60!!&=

k"j{ :jLs[lt lng' kg]{ M -!_ P]gsf] bkmf $* adf]lhd s'g} a}+s jf sDkgLsf] :yfkgf, /lhi6]zg jf ;~rfngsf] sfddf
efu lng jf s'g} Jofkf/ Joj;fo ug{ rfxg] lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/af6 / bkmf $(s= sf] pkbkmf -@_ sf]
v08 -3_ jf -_ adf]lhdsf] sfd ug{ rfxg] lghfdtL sd{rf/Ln] clVtof/jfnfaf6 k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .
-@_ of] lgodfjnL k|f/De x'g' eGbf klxn] k"j{ :jLs[lt lnPsf lghfdtL sd{rf/Lx?n] ;d]t o; lgod
adf]lhd k"gM :jLs[lt lng' kg]{5 .
;Sg]5 .

!!&s=

-#_ pklgod -!_ adf]lhd k"j{ :jLs[lt lbg] ;DaGwdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] 5'} dfkb08 agfO{ nfu" ug{

lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgog M -!_ P]gsf] bkmf %# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ adf]lhd u7g x'g] /fli6o:t/sf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgog btf{ u/fpgsf] nflu sfo{ ;ldltn] tf]s]sf] kbflwsf/Ln] s]Gb|Lo kbflwsf/L /
;b:ox?sf] x:tfIf/ u/fO{ ljwfg ;+nUg u/L cg';"rL!&u= adf]lhdsf] 9frfdf >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefudf
lgj]bg lbg' kg]{5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
gjf} ;+zf]wgf/f yk .
60 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

47

, ( , )
-@_ pklgod -!_ adf]lhd 6]8 o'lgog btf{ u/fpg lbO{g] lgj]bg / ljwfg;fy 6]8 o'lgogsf] sDtLdf aL; lhNnf
sfo{ ;ldlt u7g ePsf] ljj/0f / 6]8 o'lgogsf] ;b:otf k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/Lx?sf] ;DalGwt lgsfoaf6
k|dfl0ft sDtLdf kfr xhf/ ;b:ox?sf] x:tfIf/ ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg ;DaGwdf bfjL lj/f]wsf] nflu kGw| lbgsf] ;"rgf k|sfzg u/L
bfjL lj/f]w k/]df ;f] ljifodf ;d]t 5fgjLg u/L btf{sf] nflu /Lt k'u] gk'us
] f] x]/L] bfjL lj/f]w kg]{ Dofb ;dfKt ePsf]
kGw| lbgleq btf{ u/L ;f]sf] k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-$_ 6]8 o'lgogsf /fli6o :t/df /xg] s]Gb|Lo sfo{ ;ldlt dftxt s]Gb|Lo :t/df ljefuLo :t/sf] ljefuLo sfo{
;ldlt tyf lhNnf :t/df lhNnf sfo{ ;ldlt u7g x'g ;Sg]5 .
-%_ k|To]s dGqfno;lrjfnocfof]u jf ljefu / s]Gb|Lo :t/sf sfof{nodf ljefuLo :t/sf sfo{ ;ldlt u7g
x'g ;Sg]5g\ . o;/L ljefuLo :t/sf sfo{ ;ldlt u7g x'gsf] nflu pQm ljefu :t/sf] sfof{nodf sfo{/t lghfdtL
sd{rf/Lx?dWo] 6]8 o'lgogdf cfj x'g kfpg] s'n lghfdtL sd{rf/L ;+Vofsf] aL; k|ltztn] ;b:otf lnPsf] x'g' kg]{5
.
-^_ k|To]s lhNnfdf lhNnf :t/sf] sfo{ ;ldlt u7g x'gsf] nflu pQm lhNnf l:yt lhNnf, c~rn jf If]qLo
:t/sf sfof{nodf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lx?dWo] 6]8 o'lgogdf cfj x'g kfpg] s'n sd{rf/L ;+Vofsf] aL; k|ltzt
sd{rf/Ln] ;b:otf lnPsf] x'g' kg]{5 .
-&_ pklgod -%_ / -^_ adf]lhdsf] 6]8 o'lgog btf{ u/fpgsf] nflu 6]]8 o'lgogdf cfj4 x'g] sd{rf/Lsf] x:tfIf/
;lxt ;DalGwt >d sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 . o;/L lgj]bg k/]sf]df pklgod -#_ adf]lhdsf] k|s[of k'ofO{ btf{
ug'{ kg]{5 .
t/ /fli6o :t/sf] dfGotf k|fKt 6]8 o'lgog lhNnf :t/df lqmoflzn /xg o; pklgod adf]lhd btf{ x'g
cfjZos kg]{ 5}g .
-*_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/L Ps} k6s Ps eGbf a9L 6]8 o'lgogsf] ;b:o x'g] 5}g .
-(_ 6]8 o'lgogsf] ;b:o eO{ /x]sf] lghfdtL sd{rf/L sfof{no k|d'v ePdf lghsf] 6]8 o'lgogsf] ;b:otf :jtM
lg:s[o x'g]5 / 6]8 o'lgogdf lghsf] dtflwsf/ /xg] 5}g .
-!)_ pklgod -#_ / -&_ adf]lhd btf{ ePsf 6]8 o'lgog k|To]s rf/ jif{df gjLs/0f ug'{ kg]{5 / gjLs/0f ubf{
;d]t pklgod -@_, -%_ / -^_ adf]lhdsf] zt{ k"/f u/]sf] x'g' kg]{5 .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] nflu tTsfn cl3 ePsf] lgjf{rgdf aL; k|ltzt eGbf a9L dt k|fKt ug]{ 6]8
o'lgog gjLs/0f ug{ plNnlvt zt{ k"/f ug'{ kg]{ 5}g .
-!!_ 6]8 o'lgogsf] ljwfgdf b]xfosf ljifox? ;dfj]z ul/Psf] x'g' kg]{5 M
-s_ 6]8 o'lgogsf] gfd / 7]ufgf,
-v_ 6]8 o'lgog :yfkgf ug'{sf] p2]Zo,
-u_ sfo{ ;ldltsf] u7g ljlw / sfo{ cjlw -a9Ldf rf/ jif{ x'g]_,
-3_ ;fwf/0f ;b:otf, kbflwsf/Lx?sf] ;+Vof / ltgLx?sf] lgjf{rg k|lqmof,
-_ 6]8 o'lgogsf] sf]if / To;sf] n]vfk/LIf0f ;DaGwL Joj:yf,
-r_ kbflwsf/Lx?sf] lj?4df cljZjf;sf] k|:tfj Nofpg ;lsg] Joj:yf,
-5_ 6]8 o'lgogsf] /fli6o clwj]zg / sfo{ ;ldltsf] sfd, st{Jo, clwsf/ / a}7s ;DaGwL Joj:yf
-h_ 6]8 o'lgogsf] ljwfg ;+zf]wg k|lqmof,
-em_ 6]8 o'lgog lj36g ;DaGwL Joj:yf / o;/L lj36g ePdf To;sf] ;DklQ / bfloTj ;DaGwL Joj:yf,
-`_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf k|ltlglwTj u/fpg] / lkmtf{ af]nfpg] ;DaGwL Joj:yf .
-!@_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_ s]Gb|Lo :t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg /fli6o :t/sf 6]8 o'lgogaLraf6 tyf
ljefuLolhNnf:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DalGwt ljefuLo lhNnf:t/sf
dfGotfk|fKt 6]8 o'lgogaLraf6 x'g]5 .
-v_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf k|fKt dtsf] cfwf/df ;DalGwt 6]8 o'lgogx?n] kbflwsf/L /
;b:ox? rog u/L k7fpg]5g\ .
-u_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] :j?k b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-!_ s]Gb|Lo:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf b]xfo adf]lhdsf kbflwsf/L Pj+ ;b:ox? /xg]5g\ M
-s_ cWoIf

48

, ( , )
-v_ pkfWoIf

-u_ dxf;lrj !
-3_ ;lrj

-_ sf]iffWoIf

-r_ ;b:ox?

!^

-@_ ljefuLolhNnf:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf b]xfo adf]lhdsf kbflwsf/L Pj+ ;b:ox? /xg]5g\
M
-s_ cWoIf

-v_ pkfWoIf

-u_ ;lrj

-3_ ;x;lrj !
-_

sf]iffWoIf !

-r_ ;b:ox?

-3_ s]Gb|Lo:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] u7g k|s[of b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-!_ /fli6o:t/sf 6]8 o'lgogdWo]af6 6]8 o'lgogsf kbflwsf/Lx?sf] af8kmf8 b]xfo adf]lhd ul/g]5
M
-s_ klxnf] dt k|fKt ug]{n] cWoIf / sf]iffWoIf
-v_ bf];|f] dt k|fKt ug]{n] dxf;lrj
-u_ t];|f] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf
-3_ rf}yf] dt k|fKt ug]{n] ;lrj
-@_ /fli6o:t/sf 6]8 o'lgogdWo]af6 cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf ;b:ox?sf] af8kmf8 s"n ;b:o;+Vof
!^ nfO{ !)) dfgL k|fKt dt k|ltztsf] cfwf/df x'g5
] .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf rf/ j6f 6]8 o'lgog lgjf{lrt gePsf]
cj:yfdf kbsf] af8kmf8 ubf{ b]xfo adf]lhd yk kb k|fKt ug]{5g\ M
-s_ b'O{ j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df klxnf] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf kb / bf];|f] dt
k|fKt ug]{n] ;lrj kb .
-v_ tLg j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df klxnf] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf kb .
-_

ljefuLolhNnf:t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] u7g k|s[of b]xfo adf]lhd x'g]5 M


-!_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf ;DalGwt ljefu:t/df / lhNnf:t/df v;]sf] dt k|ltztsf]
cfwf/df ljefuLolhNnf:t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf kbflwsf/Lx?sf] af8kmf8 b]xfo adf]lhd
x'g]5 M
-s_ klxnf] dt k|fKt ug]{n] cWoIf / sf]iffWoIf
-v_ bf];|f] dt k|fKt ug]{n] pkfWoIf
-u_ t];|f] dt k|fKt ug]{n]

;lrj

-3_ rf}yf] dt k|fKt ug]{n] ;x;lrj


-@_ ;b:ox?sf] af8kmf8 s'n ;b:o ;+Vof ^ nfO{ !)) dfgL k|fKt dt k|ltztsf] cfwf/df x'g]5 .
t/ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgdf rf/ j6f 6]8 o'lgog lgjf{lrt gePsf]
cj:yfdf kbsf] af8kmf8 ubf{ b]xfo adf]lhd yk kb k|fKt ug]{5g\ M
-s_ b'O{ j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df klxnf] dt k|fKt ug]{n] ;lrj kb / bf];|f] dt
k|fKt ug]{n] ;x;lrj kb .
-v_ tLg j6f dfq 6]8 o'lgog lgjf{lrt ePsf]df klxnf] dt k|fKt ug]{n] ;lrj kb .
-r_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] kbfjlw lgjf{rg ePsf] ldltn] rf/ jif{sf] x'g]5 .
-5_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rgsf] ldlt / ;do klxnf] k6snfO{ s]Gb|Lo:t/sf] xsdf >d tyf
/f]huf/ k|j4{g ljefun] / ljefuLolhNnf:t/sf] xsdf ;DalGwt >d sfof{non] tf]Sg]5 . To; kl5

49

, ( , )
x'g] lgjf{rgsf] ldlt ;DalGwt cflwsfl/s 6]8 o'lgog / >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu jf ;DalGwt
>d sfof{nosf] cfk;L ;xdltdf to ul/g]5 .
-h_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DaGwL ;Dk"0f{ k|s[of cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] lgjf{rg ;DaGwL
ljlgoddf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-em_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] ljwfg, lgjf{rg ;DaGwL ljlgod / sf]if ;~rfng lgb]{lzsf pklgod -!_, @_ / -#_ adf]lhd u7g ePsf /fli6o :t/sf 6]8 o'lgogx?;u k/fdz{ u/L >d tyf /f]huf/ k|j4{g
ljefun] hf/L ug]{5 .
-!#_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] sf]ifsf] Joj:yf b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-!_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] gfddf Pp6f sf]if /xg]5 .
-@_ sf]ifdf b]xfo adf]lhdsf] /sd /xg]5 M
-s_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogdf lqmoflzn 6]8 o'lgogsf ;b:ox?af6 k|fKt ;b:otf z'Ns jfktsf]
/sddWo] cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] tf]s]sf] /sd,
-v_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,
-u_ ljleGg ;+3 ;+:yf / JolQmaf6 k|fKt /sd,
-3_ sf]ifsf] ;~rfng tyf Joj:yfkgaf6 cfh{g ePsf] jf j[l4 ePsf] /sd,
-_ cGo >f]taf6 k|fKt /sd .
-#_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] sf]ifdf hDdf ePsf] /sdsf] af8kmf8 / pkof]u cflwsfl/s 6]8 o'lgogn]
lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-!$_ pklgod -!@_ adf]lhd ul7t cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;]jfsf] ;'/Iff, ;do ;fk]If
;'ljwf, j[QL ljsf;, sd{rf/Lsf] hLpHofgsf] ;'/Iff, sd{rf/Lsf] Jofj;flos ;'/Iff h:tf sd{rf/L xs lxt;u ;DalGwt
ljifox?df dfq b]xfo adf]lhd ;fdflhs ;+jfb / ;fd"lxs ;f}bfjfhL ug{ kfpg]5 M

50

-s_

:yfgLo lhNnf:t/ jf ;f] eGbf tnsf ljleGg lgsfo;u ;DalGwt dfux? ;DalGwt lgsfodf k|:t't
ug{ ;Sg]5 . o;/L k|:t't ePsf dfux?sf] ;DaGwdf :yfgLo :t/df cfk;L 5nkmn u/L ;d:ofsf]
;dfwfg vf]Hg k|oTg ug'{ kg]{5 . o;/L ;d:ofsf] ;dfwfg x'g g;s]df lnlvt?kdf lhNnf k|zf;g
sfof{nodf dfusf] ?kdf k]z ug'{ kg]{5 . o;/L k]z ePsf] ;d:ofsf] ;DaGwdf 5nkmn u/L PSsfO{;
lbgleq ;dfwfg ug{ k|of; ug'{ k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] st{Jo x'g]5 . ;f] adf]lhd ;d:of ;dfwfg x'g
g;s]df ;f]sf] ljj/0f ;lxt ;fdfGo k|zf;g dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .

-v_

dGqfno, ljefu, ;+j}wflgs lgsfo, cfof]u;u ;DalGwt dfux? lnlvt ?kdf ;DalGwt lgsfodf
k|:t't ug'{ kg]{5 / o;/L k|:t't ePsf dfux?sf] ;DaGwdf 5nkmn u/fO{ dGqfno, ;+j}wflgs lgsfo,
cfof]u cfk}m+n] lg0f{o u/L k"/f ug{ ;lsg] hfoh dfux? PSsfO{; lbgleq k"/f ug]{ / cGo lgsfodf
k]z ug'{ kg]{ ljifosf xsdf ;DalGwt lgsfodf k7fO{ ;f]sf] hfgsf/L 6]8 o'lgognfO{ lbg' kg]{5 /
tt\tt\ lgsfon] klg ;fdflhs ;+jfb / ;fd"lxs ;f}bfjfhLsf] k|s[ofaf6 PSsfO{; lbgleq ;dfwfg
vf]Hg' kg]{5 . ;f] adf]lhd ;d:of ;dfwfg x'g g;s]df ;f]sf] ljj/0f ;lxt ;fdfGo k|zf;g
dGqfnodf k7fpg' kg]{5 .

-u_

s]Gb|Lo :t/sf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] lghfdtL sd{rf/Lsf] xs lxt;u ;DalGwt ljifodf ;fdfGo
k|zf;g dGqfnodf lnlvt ?kdf dfux? k|:t't ug{ ;Sg]5 . o;/L k]z ePsf ljifox?sf] ;DaGwdf
;fdfGo k|zf;g dGqfno / cflwsfl/s 6]8 o'lgog jLr 5nkmn u/L ljjfbsf] ;dfwfg vf]Hg' b'a}sf]
st{Jo x'g]5 . ljjfbsf] ;dfwfg vf]Hg ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] tTk/tf gb]vfPdf jf ljjfbsf]
;dfwfg PSsfO{; lbgleq lg:sg g;s]df cflwsfl/s o'lgogn] pQm ljifo 5nkmnsf nflu
sd{rf/Lsf aLrdf n}hfg]5 . cflwsfl/s o'lgogsf s]Gb|, ljefu / lhNnf u/L s'n ;f7L k|ltzt
sfo{;ldltn] pQm dfux?df ;dy{g hgfPdf ;f] ;dy{g ;d]t ;+nUg /fvL k'gM ;fdfGo k|zf;g
dGqfnodf dfux? k]z ul/g]5 . o;/L dfux? k]z ePsf] PSsfO{; lbgleq cfk;L ;xdltf/f
ljjfbsf] ;dfwfg gePdf pQm ljifox?sf] ;dfwfgsf] nflu >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnodf
k7fOg]5 .

-3_

v08 -u_ adf]lhd k]z ePsf ljifodf >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnon] b'j} kIf jLr jftf{ u/fO{
PSsfO{; lbgleq ljjfb ;dfwfgsf] k|oTg ug'{ kg]{5 .

-_

v08 -3_ adf]lhd ljjfbsf] ;dfwfg x'g g;sL sd{rf/Ln] lj/f]w sfo{qmd ;~rfng ug{ rfx]df
cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] cfgf] dfu bfjL / cf}lrTo ;lxtsf] ;"rgf tL; lbg cufj} ;fdfGo k|zf;g
dGqfno ;dIf s]Gb|, ljefu / lhNnf:t/sf 6]8 o'lgogdf cfj4 ;b:ox?sf] ;f7L k|ltzt dtf/f
kfl/t u/]sf] k|:tfj / ;f] ;DaGwL lnlvt ;"rgf lbO{ To;sf] hfgsf/L >d tyf oftfoft Joj:yf
dGqfno, u[x dGqfno / >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefunfO{ lbO{ qmdzM k|r f/ k|;f/ ug]{, sfnf] kL

, ( , )
afWg], sfo{ jlx:sf/ ug]{, zflGtk"0f{ k|bz{g ug]{ / zflGtk"0f{ x8tfn ug]{ ;Ddsf ;fd"lxs ;f}bfjfhLsf
?kx? k|of]u ug{ ;Sg]5 .
t/,
-!_ s;}sf] OR5f lj?4 hf]/ ha/h:tL ug]{, s/sfk ug]{, clzi6 ?kn] k|:t't x'g], ;fj{hlgs
;DklQsf] tf]8kmf]8 ug]{, sfof{nodf tfnfjGbL ug]{, rSsfhfd / g]kfn jGb h:tf sfo{ ug{
kfOg] 5}g .
-@_ g]kfn ;/sf/n] /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] :yfg, ljz]if kl/l:ylt egL x8tfn ug{
lgif]w u/]sf] cj:yf tyf cTofjZos ;]jfx?sf] ;~rfngdf cj/f]w k'ofpg / x8tfn ug{
kfOg] 5}g .
-r_

cflwsfl/s 6]8 o'lgogn] o; pklgod adf]lhd k|:t't u/]sf cfly{s dfux? d'n'ssf] cfly{s cj:yf
tyf IfdtfnfO{ ljrf/ u/L k"/f ug{ g]kfn ;/sf/n] k|oTg ug]{5 / o; ;DaGwdf g]kfn ;/sf/ dlGqkl/ifb\_ sf] lg0f{o clGtd x'g]5 .

-5_

o; pklgoddf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} Pp6f sfof{nosf] ;d:ofnfO{ lnP/ cGo
sfof{nosf] sfddf afwf k'ofpg / x8tfn ug{ kfOg] 5}g .

-!%_ pklgod -!$_ sf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ adf]lhdsf k|s[of rln/x]sf] cj:yfdf / ;f] cufj} pklgod !$_ sf] v08 -_ adf]lhd lj/f]wsf sfo{qmd ;~rfng ug{ kfpg] 5}g .
-!^_ pklgod -!$_ sf] v08 -3_ adf]lhd ;fd"lxs ;f}bfjfhLsf nflu jftf{ u/fpbf b'j} kIfsf] a/fa/ ;+Vofdf
k|ltlglwTj u/fpg' kg]{5 .
-!&_ pklgod -!$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfo adf]lhdsf dfu jf bfjL k|:t't ug{ kfOg] 5}g M
-s_ ;+ljwfg k|lts"n x'g],
-v_ ck|dfl0ft jf cfwf/xLg cf/f]ksf] cfwf/df s;}sf] lxt k|lts"n x'g],
-u_

s'g} sd{rf/Lsf] JolQmut cfr/0fdf c;/ kg]{ ljifo,

-3_ lghfdtL sd{rf/L;u c;DalGwt ljifo,


o; v08 adf]lhd s'g} ljifo lghfdtL sd{rf/L;u ;DalGwt xf] jf xf]Og eGg] ljifodf ljjfb
ePdf dxfGofoflwjQmfsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-_

;fdflhs ;+jfb / ;fd"lxs ;f}bfjfhL ePsf] b'O{ jif{ Joltt geO{ .

-!*_ o; lgod adf]lhd ljjfbsf] 6+'uf] nufpg ul/Psf] ;Demf}tf >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnodf btf{
ul/g]5 . o; adf]lhd btf{ ul/Psf] ;Demf}tfdf nfu" x'g] ldlt pNn]v ePsf]df ;f]xL ldltb]lv / ldlt pNn]v gePsf]df
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnodf btf{ ePsf] ldltaf6 nfu" x'g]5 . ;Demf}tfdf plNnlvt zt{x? kfngf ug'{ b'j}
kIfsf] st{Jo x'g]5 .
-!(_ ;Demf}tf sfof{Gjog ;DaGwdf s'g} ljjfb pTkGg ePdf cfk;L 5nkmnaf6 ;dfwfg ul/g]5 . 5nkmnaf6
;d]t ;dfwfg x'g g;s]df ;Demf}tf sfof{Gjogsf] nflu >d cbfntdf lgj]bg lbg ;lsg]5 . ;f] ljifodf >d cbfntsf]
lg0f{o clGtd x'g]5 .
!!&v=

sd{rf/L ;DaGw ;ldlt M -!_ lghfdtL ;]jfnfO{ ;do ;fk]If ;'wf/ u/L hgd'vL agfpg, sd{rf/Lsf] dgf]jn clej[l4
ug{ / c;n sfo{ ;+:s[ltsf] ljsf; ug{sf] nflu cfk;L 5nkmn ljrf/ ljdz{ u/L ;'emfj lbg / ;d;fdlos ljifox?
sfof{Gjog ug{ b]xfosf] ;ldlt /xg]5 M
-s_ ;fdfGo k|zf;g dGqL

cWoIf

-v_ d'Vo ;lrj

;b:o

-u_

;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj

;b:o

-3_

61>d

;b:o

-_

cy{ dGqfnosf ;lrj

tyf /f]huf/ dGqfnosf] ;lrj

-r_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf cWoIf / dxf;lrj

;b:o
;b:o

-@_ ;ldltsf] a}7s cfjZostf cg';f/ cWoIfn] af]nfpg]5 .


-#_ cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] s]Gb|Lo sfo{ ;ldltsf] ax'dtn] lg0f{o u/L a}7s af]nfpgsf] nflu cWoIf ;dIf
lnlvt lgj]bg lbPdf lgj]bg k|fKt ePsf] kGw| lbgleq cWoIfn] a}7s af]nfpg ;Sg]5 .

61

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

51

, ( , )
-$_ ;ldltsf] sfo{ljlw ;ldlt cfk}m+n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!!*= ;Dklt ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M -!_ k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ;f7L lbgleq cg';"rL!*
adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f ;DalGwt sfof{no dfk{mt lghfdtL lstfavfgfdf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ gof lgo'lQm x'g] sd{rf/Ln] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f lgo'lQm ePsf] ;f7L lbgleq k]z ug'{
kg]{5 .
62-#_

pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] Dofb leq ;DklQ ljj/0f ga'emfpg] lghfdtL sd{rf/Lx?sf] jflif{s ljj/0f
lghfdtL lstfavfgfn] ;fdfGo k|zf;g dGqfno, ;]jf, ;d'x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno / /fli6o ;ts{tf s]Gb|df
To:tf] ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{ clGtd Dofb ;dfKt ePsf] ldltn] kGw| lbg leq k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
!!(= crn ;DklQ v/Lb u/]sf] hfgsf/L lbg' kg]{ M lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] jf cfgf] kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] gfddf s'g}
crn ;DklQ v/Lb u/L jf cGo tl/sff/f k|fKt u/]df To;/L v/Lb jf k|fKt u/]sf] Ps dlxgfleq To; afkt nfu]sf]
df]n ;d]tsf] ljj/0f vf]nL cfgf] sfof{nodf k]z ug'{ kg]{5 .
63!!(s=

kf]zfs nufpg' kg]{ M -!_ k|To]s lghfdtL sd{rf/L sfof{nodf pkl:yt x'bf g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhdsf] kf]zfs
nufpg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] g]kfn ;/sf/sf] k|ltlglwTj u/L cf}krfl/s sfo{qmddf efu ln bf pklgod -!_
adf]lhdsf] kf]zfs nufpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhdsf] kf]zfs eQf k|To]s jif{sf] r}q dlxgfsf]
tna;u} e'QmfgL ul/g]5 .
!!(v= lg/LIf0f tyf ;dLIff ug]{ M -!_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'vn] cfkm\gf] sfof{nosf sd{rf/Lx?n] sfof{no ;dosf]
kfngf u/] gu/]sf], sfd sf/afxLdf nfk/afxL jf l9nf;':tL eP gePsf] jf ;]jfu|fxLnfO{ ;dod} ;]jf lbP glbPsf]
;DaGwdf ;do ;dodf ;'k/Lj]If0f / 58\s] lg/LIf0f u/L To;sf] cBfjlws ljj/0f dfl;s ?kdf tof/ ug'{ kg]{5 .
-@_ dGqfno, ljefu tyf If]qLo / lhNnf :t/Lo sfof{non] cfk"m dftxtsf sfof{nosf] jif{df sDtLdf Ps k6s
lg/LIf0f ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lg/LIf0f ubf{ b]lvPsf ;'wf/ ug'{ kg]{ jf ;Rofpg' kg]{ ljifodf ;DalGwt lgsfonfO{
lgb]{zg lbg], 5fglag Pj+ sf/afxL ug'{ kg]{ ljifodf tTsfn sf/afxL z'? ug]{ tyf l;kmfl/; ug'{ kg]{ ljifodf tTsfn
;DalGwt lgsfodf l;kmfl/; ug]{ bfloTj o;/L lg/LIf0f ug]{ lgsfosf] x'g]5 .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg k|d'v lhNnf clwsf/Ln] cfk'm sfo{/t lhNnfl:yt
sfof{nox?sf] ;do ;dodf lg/LIf0f u/L cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-%_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'vn] k|To]s dlxgf ;dfKt x'gf;fy sd{rf/L a}7s u/L cfkm\gf] sfof{no
cGtu{tsf] cl3Nnf] dlxgf;Ddsf] k|ult ;dLIff tyf cfufdL dlxgf ug'{ kg]{ sfo{qmdsf] lgwf{/0f u/L To;sf] ljj/0f
dflyNnf] lgsfo ;dIf k7fpg' kg]{5 .
!@)= ax' ljjfx, afn ljjfx, cgd]n ljjfxdf k|ltaGw M s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] d'n'sL P]g ljxfj/Lsf] dxnsf] ljk/Lt
x'g] u/L ax' ljjfx, afn ljjfx / cgd]n ljjfx ug'{ u/fpg' x'b}g .
!@)s= lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/rokq ;DaGwL Joj:yfM -!_ sfof{nodf sfo{/t /x]sf] ;dodf k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln]
kl/rokq nufpg' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/rokqsf] 9frf cg';"rL!( adf]lhd x'g]5 .
!@!= xfgL gf]S;fgL k'ofpg gx'g] M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
c;fjwfgL;fy jf cg'zf;gdf g/xL jf hfgfhfg q'6Lk"0f{ 9+uaf6 sfd u/L g]kfn ;/sf/ jf ;/sf/L sfof{nonfO{ s'g}
k|sf/sf] xfgL gf]S;fgL k'ofpg' x'b}g .
!@@= v6fOPsf] sfof{no jf :yfgdf sfd ug'{ kg]{ M s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] cf"nfO{ kb:yfkg jf ;?jf ul/Psf]
sfof{no jf :yfgdf xflh/ eO{ tf]lsPsf] sfdsfh ug'{ kg]{5 .
!@@s= lghfdtL sd{rf/Lsf] g}lts bfloTjM lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] st{Jo kfngf ubf{ b]xfosf g}lts bfloTjnfO{ Wofg lbg'
kg]{5 M
-s_ ;]jfu|fxLx? k|lt ;dfg lsl;dsf] Jojxf/ ug]{,
-v_ /fi6 / hgtfsf] j[xQ/ lxtnfO{ k|fyldstf lbg],
-u_ j:t' tyf ;]jfsf] ljt/0fsf] dfkb08 / sfo{ljlwsf] kf/blz{tf sfod /fVg],

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;+zf]wgf/f yk .
63a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
62a|fxf}

52

, ( , )
-3_ ;fj{hlgs ;DklQsf] ;+/If0f ug]{,
-_ ;fwg / ;|f]tsf] ldtJolotfk"j{s kl/rfng ug]{,
-r_ sfo{ ;Dkfbg k|s[ofnfO{ ;/nLs/0f ug]{,
-5_ Go"gtd ;dodf sfo{ lhDd]jf/L ;Dkfbg ug{ k|oTg/t /xg],
-h_ cfwf/e"t dfgjLo d"No / dfGotf k|lt ;Ddfg ug]{,
-em_ ;a} ;d'bfo / If]q k|lt ;dfg b[li6sf]0f /fvL ;dfg Jojxf/ / ;Ddfg ug]{ .
!@#= klxn]sf] ;]jf cjlwsf] u0fgf M -!_ lghfdtL sd{rf/Lsf] klxn]sf] ;]jf cjlwsf] u0fgf ubf{ b]xfo adf]lhd u0fgf ul/g]5
M
-s_ a9'jfsf] nflu h]i7tf u0fgfsf] k|of]hgsf] lgldQ klxn] lghfdtL ;]jf jf kbdf :yfoL lgo'lQm eO{
u/]sf] ;]jf cjlw -aLrdf 6'6]sf] eP 6'6]sf] cjlw s6fO{_ afkt zt k|ltzt / klxn] ljsf; t{sf]
kbdf ;]jf u/L ;f] ;]jfnfO{ cljl5Gg /fvL tyf klxn] lghfdtL ;]jfsf] ;fwf/0ft{sf] kbdf Ps
jif{eGbf a9L c:yfoL ;]jf u/L ;f] ;]jfnfO{ cljlR5Gg /fvL lghfdtL ;]jft{ :yfoL lgo'lQm kfPsf
lghfdtL sd{rf/Lsf] ;fljssf] ljsf; jf c:yfoL ;]jf cjlwsf] u0fgf b]xfo adf]lhd ul/g]5 M
-!_ /fhkqflt k|yd >]0fLdf u/]sf] ;]jf cjlw afktt]QL; k|ltzt
-@_ /fhkqflt ltLo >]0fLdf u/]sf] ;]jf cjlw afktkrf; k|ltzt
-#_ /fhkqflt t[tLo >]0fLdf u/]sf] ;]jf cjlw afkt5};6\7L k|ltzt
-$_ /fhkq cglt >]0fL / kl/r/
k|ltzt
-v_

kbdf u/]sf] ;]jf cjlw afkt krxQ/

lgj[Qe/0fsf] k|of]hgsf] lgldQ klxn] ;/sf/L ;]jf jf kbdf :yfoL lgo'lQm eO{ u/]sf] ;]jf cjlw aLrdf 6'6]sf] eP 6'6]sf] cjlw s6fO{_ / ============== ljsf; tkm{sf] kbdf ldlt @)@^.*.!! eGbf
klxn] lgo'lQm eO{ To:tf] kbdf u/]sf] ;]jfnfO{ cljl5Gg /fvL :yfoL ;]jfdf cfPsf lghfdtL
sd{rf/Lsf] To:tf] ;fwf/0f tyf ljsf; tkm{sf] kbdf :yfoL ?kdf u/]sf] ;]jf cjlw .

-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg klxn] u/]sf] s'g} ;/sf/L ;]jf afkt pkbfg kfO;s]sf]
JolQm k'gM lghfdtL kbdf lgo'Qm ePdf lghn] klxn] kfPsf] pkbfgsf] /sd ltf{ u/]df dfq lghsf] klxn]sf] ;]jf cjlw
o; lgod adf]lhd xfnsf] kbdf u0fgf ul/g]5 .
-#_

of] lgodfjnL k|f/De x'bfsf avt lghfdtL ;]jfdf sfo{/t /x]sf lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgod k|f/De
ePsf] ldltn] Ps jif{leq / of] lgodfjnL k|f/De ePkl5 lgo'lQm kfPsf lghfdtL sd{rf/Ln] lgo'lQm kfPsf] ldltn] Ps
jif{leq o; lgod adf]lhd ;]jf cjlw hf]8fO{ ;s]sf] x'g' kg]{5 . pQm cjlwleq ;]jf cjlw ghf]8fPdf To:tf] ;]jf cjlw
kl5 hf]l8g] 5}g .
-#s_

o; lgoddf n]lvPb]lv afx]s cGo s'g} k|s[off/f klxn]sf] ;]jf cjlw hf]8fpg / ;]jf cjlw yk u/L
;'ljwf lng kfOg] 5}g .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd klxn] u/]sf] ;]jf cjlw xfnsf] ;]jfdf hf]8fpg] lghfdtL sd{rf/Ln] ;]jf hf]8fpg'
klxn] lnPsf] cWoog ljbf, c;fwf/0f ljbf, cf}iflw pkrf/ vr{ / ladf clen]vsf] ljj/0f lghfdtL lstfavfgfdf k]z
ug'{ kg]{5 .
:ki6Ls/0f

M o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu ;/sf/L ;]jf eGgfn] g]kfn ;/sf/sf] /fHosf]ifaf6 lgj[Qe/0f kfpg]
lghfdtL ;]jf, ;+;b ;]jf / :jf:Yo ;]jfnfO{{ ;Demg' k5{ .
-%_

o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;/sf/L ;]jfsf] s'g} kbdf :yfoL lgo'lQm kfO{ sfo{/t
sd{rf/L v'Nnf k|ltof]lutff/f lghfdtL ;]jfsf] csf]{ kbdf lgo'lQmsf nflu l;kmfl/; eP kl5 lghn] ;fljssf] kbaf6
/fhLgfdf lbPdf To;/L /fhLgfdf lbO{ 5f]8]sf] kbdf u/]sf] ;]jf cjlw o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu hf]l8g] 5}g .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
cf7f}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
gjf} ;+zf]wgf/f yk .

53

, ( , )
!@$= a/a'emf/y ug'{ kg]{ M -!_ P]gsf] bf &$ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] cf"n] a'emfpg' kg]{ gubL, lhG;L jf sfuhkq h]
hlt cfgf] lhDdfdf 5 ;f] ;a} g]kfn ;/sf/af6 cGoyf tf]lsPdf afx]s PSsfO{; lbgleq ;DalGwt sd{rf/LnfO{ a'emfO{
lbg' kg]{5 / a'g' kg]{ sd{rf/Ln] klg ;f]xL Dofbleq a'g' kg]{5 .
-@_ k|To]s lghfdtL sd{rf/Ln] axfnL ug{ rfx]sf] lbgsf] ;"rgf ;fljsjfnfnfO{ ;s];Dd rf8f] lbg' kg]{5 /
;fljsjfnfn] klg ToxL lbg a/a'emf/y ug{ tof/ /xg' kg]{5 .
-#_ a/a'emf/y ug]{ sfd ;DkGg ePkl5 To;sf] ;"rgf tfn's sfof{nodf k7fpg' kg]{5 . xfnjfnfn] axfn u/L
;s]sf] geP ;fljsjfnfn] cfkm"eGbf lgs6td tNnf] sd{rf/LnfO{ a/a'emf/y u/L Dofbleq gof sfof{nodf axfn ug{
hfg' kg]{5 / ;f] sd{rf/Ln] klg a'emL lng' kg]{5 .
-$_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln] a/a'emf/ysf] lgldQ cfgf efO, 5f]/f jf kTof/sf dflg; jfl/; v8f u/L
a'g] jf a'emfpg] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
!@%= glthfd"ns sfo{tflnsf agfpg' kg]{ M -!_ k|To]s sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'vn] k|To]s kbsf] nflu tf]lsPsf] sfd
st{Jo tyf lhDd]jf/Lsf cfwf/df cfkm" dftxtsf ;a} sd{rf/Lx?sf] sfo{ ljefhg :ki6 v'Ng] u/L jflif{ s sfo{tflnsf
agfO{ /fVg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd sfo{ tflnsf agfpbf ;DalGwt sd{rf/Lsf] sfo{ ;DkfbgnfO{ glthfd"ns t'Nofpg]
b[li6sf]0f /fvL sfdsf] lj:t[t ljj/0f, kl/df0f, nfut / ;do cjlw ;d]t oyf;Dej v'nfpg' kg]{5 .
!@^=

sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd ;DaGwL Joj:yf M lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd P]gsf] bkmf @$s=
sf] pkbkmf -^u_ sf] cj:yfdf afx]s clVtof/jfnfn] lgwf{/0f u/] adf]lhd uf]Ko u/L /flvg]5 .

!@&=

;Da4tf lgwf{/0f ;ldltM -!_ a9'jf k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Ln] xfl;n u/]sf] z}lIfs pkflw ;DalGwt ;]jf,
;d"x jf pk;d"x;u ;DalGwt 5 jf 5}g eGg] lljwf ePdf ;f] ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf] ;ldltn] lg0f{o ug]{5 M
-s_ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'v cWoIf
-v_ nf]s ;]jf cfof]usf] ;lrj jf lghn] tf]s]sf] cfof]usf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf]
clws[t
;b:o
-u_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj jf lghn] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t
;b:o
-3_ g]kfnsf] s'g} ljZjljBfnosf]] ;Da4tf lgwf{/0f ug'{ kg]{ ljifo;u ;DalGwt k|fWofks jf
ljz]if1 Ps hgf
;b:o
-_ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'vn] tf]s]sf]
clws[t
;b:o;lrj
-@_ a9'jf k|of]hgsf] nflu lghfdtL sd{rf/Ln] xfl;n u/]sf] tfnLdsf] ljifo, >]0fL / :t/ ;DaGwdf lljwf ePdf
;f] ljifodf ;dsIf lgwf{/0f ug{ b]xfo adf]lhdsf] ;Da4tf lgwf{/0f ;ldlt /xg]5 M
-s_ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'v

cWoIf

-v_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj jf lghn] tf]s]sf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t

;b:o

-u_ nf]s ;]jf cfof]usf] /fhkqflt k|yd >]0fLsf] clws[t ;b:o


-3_ ;Da4tf lgwf{/0f ug'{ kg]{ tfnLdsf] ljifo;u ;DalGwt k|lzIf0f k|lti7fg jf tfnLd
s]Gb|sf] k|d'v jf lghn] tf]s]sf] k|ltlglw Pshgf ;b:o
-_

;]jf, ;d"x jf pk;d"x;u ;DalGwt dGqfnosf] ;lrj jf lgsfosf] k|d'vn] tf]s]sf]


tfnLd;u ;DalGwt ljifosf] ljz]if1
;b:o

-r_ ;]jf, ;d"x jf pk;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno jf lgsfosf]] ;lrjn] tf]s]sf] clws[t

;b:o;lrj

-#_ a9'jfsf] ;DefJo pDd]bjf/n] b/vf:t;u k]z u/]sf] z}lIfs of]Uotf / tfnLdsf] ;DaGwdf a9'jf ;ldltsf]
a}7s a:g' eGbf cufl8 pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf ;ldltn] ;Da4tf lgwf{/0f u/]df To:tf] z}lIfs of]Uotf /
tfnLdsf] c ;d]t a9'jfsf] nflu u0fgf ul/g]5 .
-$_ o; lgod adf]lhdsf ;ldltf/f ;Da4tf lgwf{/0f ul/Psf z}lIfs of]Uotfsf ljifox? ;]jf, ;d"x jf pk;d"x
;~rfng ug]{ dGqfno jf lgsfon] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg ug]{5 .
-%_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;]jf, ;d"x jf pk;d"x;u ;DalGwt dGqfnodf /xg]5 .
!@&s=

k"j{ :jLs[lt lng' kg]{ M -!_ of] lgod k|f/De ePkl5 :jb]z jf ljb]zdf lghL k|of;df cWoog ug{ rfxg] lghfdtL
sd{rf/Ln] ;DalGwt lgsfosf] clVtof/jfnfsf] k"j{ :jLs[lt lng' kg]{5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

54

, ( , )
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fOe]6 k/LIffyL{sf] ?kdf k/LIffdf ;fd]n x'g tyf sfo{/t
:yfgdf sfof{no ;do afx]ssf] ;dodf cWoog ug{ k"j{ :jLs[lt lng' kg]{ 5}g .
t/ To:tf] sd{rf/Ln] cfk"m sfo{/t lgsfodf ;f]sf] hfgsf/L lbg' kg]{5 .
!@*=

rf8kj{ vr{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #@ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Ln] kfpg] Ps dlxgfsf]
tnj a/fa/sf] rf8kj{ vr{ k|To]s jif{ lghn] rf8kj{ vr{ lng rfx]sf] d'Vo rf8kj{sf] kGw| lbg cufj} kfpg]5 . o;/L
rf8kj{ vr{ lbbf pQm rf8kj{ eGbf cl3Nnf] dlxgf e'Qmfg eO{ g;s]sf] eP tfklg cl3Nnf] dlxgfsf] tnj ;d]t vr{
n]vL e'QmfgL lbOg]5 .
-@_ lgod %* sf] pklgod -!)_ sf] cj:yf afx]s c;fwf/0f ljbf lnPsf] tyf P]gsf] bkmf &!s= adf]lhdsf]
j]tnjL ljbf lnPsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;f] ljbf lnPsf] cjlwdf rf8kj{ vr{ kfpg] 5}g .
-#_ of] lgod k|f/De x'bfsf jvt ;]jfdf axfn /x]sf lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgod k|f/De ePsf] ldltn] tyf of]
lgod k|f/De eP kl5 lgo'Qm x'g] lghfdtL sd{rf/Ln] xflh/ ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq cfk"mn] rf8kj{ vr{ lng] d'Vo
rf8kj{ / ;f] rf8kj{ kg]{ ;Defljt dlxgfsf] ;DaGwdf ;DalGwt sfof{nodf lnlvt ?kdf hfgsf/L lbg' kg]{5 . o;/L
lgj]bg lbO{ ;s] kl5 ;f] sd{rf/Ln] cfgf] ;]jf cjlwe/ csf]{ rf8kj{df vr{ dfu ug{ kfpg] 5}g .

!@*s=

/fhLgfdf ;DaGwL Joj:yf M -!_ lghfdtL sd{rf/Ln] :j]R5fn] cfgf] kbaf6 /fhLgfdf lbg rfx]df cfk"m sfo{/t
sfof{nodf lnlvt ?kdf /fhLgfdf k]z ug'{ kg]5
{ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd cfgf] sfof{nodf k]z x'g cfPsf] /fhLgfdfdf ;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;gfvt
u/fpg' kg]{5 .
t/ g]kfn aflx/ /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] /fhLgfdf ;gfvt u/fpg' kbf{ g]kfnL /fhb"tfjf; ;dIf / g]kfnL
/fhb"tfjf; gePsf] d'n'sdf /x]sf] ePdf ;DalGwt d'n'ssf] gf]6/L klJns ;dIf ;gfvt u/fO{ k7fpg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf] /fhLgfdf b]xfo adf]lhdsf lgsfo jf kbflwsf/Ln] :jLs[t ug{
;Sg]5g\ M
-s_ /fhkqflt k|yd >]0fL / ;f] eGbf dflysf] kbsf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf g]kfn ;/sf/,
dlGqkl/ifb\\n],
-v_ /fhkqflt ltLo / t[tLo >]0fLsf] kbsf lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf ;]jf ;~rfng ug]{ dGqfnosf]
;lrj jf ;f] ;/xsf] ljefuLo k|d'vn],
-u_

/fhkq cglt / >]0fLljxLg kbsf lghfdtL sd{rf/Lsf] ljefuLo k|d'v jf sfof{no k|d'vn] .

64-$_

pklgod -!_ adf]lhd s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] kbaf6 /fhLgfdf lbPdf lghn] g]kfn ;/sf/nfO{
ltg{' a'emfpg' kg]{ bfloTj afsL g/x]sf], lghsf] /fhLgfdf nfu' x'g] ldlt ;Ddsf] gf]s/L cjlw cBfjlws /x]sf] /
ljefuLo sf/afxL z'? gePsf] olsg ePdf lghsf] /fhLgfdf :jLs[t ug{ ;lsg]5 .
!@(= cjsfzkq M lghfdtL sd{rf/LnfO{ cjsfzsf] kq lbg] clwsf/ clVtof/jfnfnfO{ x'g]5 .
!@(s=

clwsf/kq ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf #& adf]lhd lgj[Qe/0f kfpg] lghfdtL sd{rf/L ;]jfaf6 cjsfz x'bf
kfpg] pkbfg, lgj[Qe/0f, kfl/jfl/s lgj[Qe/0f / cGo ;'ljwf / j[lQsf] /sd k|fKt ug]{ clwsf/kq ;DalGwt
sfof{nosf] l;kmfl/;df lghfdtL lstfavfgfn] lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg lghfdtL lstfavfgfaf6 Ps k6s hf/L eO{ ;s]sf]
clwsf/kqsf] kfgf l;l4O{ jf clwsf/kq x/fO{ k|ltlnlk lbg' k/]df jf lgj[Qe/0fkq jf kfl/jfl/s lgj[Qe/0fkq jfxs
JolQmsf] d[To' eO{ kfl/jfl/s lgj[Qe/0f kfpg] JolQmsf] gfd kl/jt{g ug'{ k/]df lgj[Qe/0f e'Qmflg lnO{ /x]sf] a}+s
/x]sf] lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 lgodfg';f/ gof clwsf/kq lbOg]5 . o;/L gof clwsf/kq
lbPsf] hfgsf/L sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] lghfdtL lstfavfgf / 65lgj[Qe/0f Joj:yfkg sfof{nonfO{ lbg'
kg]]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] clwsf/kq lbbf b]xfosf sfuhftsf] cfwf/df
lbg' kg]{5 M
-s_ gful/stfsf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk,
-v_

lgj[Qe/0fkq afxs JolQmsf] d[To' eO{ kfl/jfl/s lgj[Qe/0f kfpg] JolQmsf] gfd kl/jt{g ug'{ kg]{
cj:yfdf klxn]sf] clwsf/kq, d[To' btf{sf] k|df0fkq tyf gftf k|dfl0ft ;d]t .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
64a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
65 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

55

, ( , )
66-$_

s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm" cjsfz x'g] cjlweGbf a9L cjlw ;]jfdf /xL vfPsf] tna, eQf
nufotsf ;'ljwfx?sf] /sd ;/sf/L sf]ifdf bflvnf ug'{ kg]5
{ .
67-%_

pklgod -$_ adf]lhd /sd bflvn u/]sf] hfgsf/L k|fKt geO{ lghfdtL lstfjvfgfn] pkbfgsf] c
ls6fg ug]{ jf lgj[Qe/0f clwsf/kq agfpg] 5}g .
!#)= ;]jfaf6 avf{:t x'g]x?sf] clen]v /fVg] M -!_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ePsf
lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf avf{:t ul/Psf] cfb]z lbg] clwsf/Ln] To:tf sd{rf/Lsf] tLg k':t] v'n]sf] x'lnof ;d]tsf]
;"rgf nf]s ;]jf cfof]u, k|x/L k|wfg sfof{no / lghfdtL lstfavfgfnfO{ lbg' kg]{5 . To:tf] ;"rgf k|x/L k|wfg
sfof{non] k|To]s lhNnf k|x/L sfof{nonfO{ k7fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;]jfaf6 avf{:t ul/Psf] JolQm lghfdtL ;]jf jf kbdf k'gM lgo'Qm ePdf lghn]
To;/L k'gM lgo'Qm eO{ kfPsf] tna lghaf6 ltf{ u/fO{ lghnfO{ t'?Gt ;]jfaf6 a/vf:t ul/g]5 .
!#)s=

k|ltlnlk lbg' kg]{ M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] lghfdtL lstfavfgfdf /x]sf] cfkm";u ;DalGwt clen]vsf] k|ltlnlk dfu
ubf{ cfkm" sfo{/t /x]sf] dGqfno, ;lrjfno, ljefu jf sfof{no dfkm{t dfu ug'{ kg]{5 . s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfkm"
sfo{/t /x]sf] sfof{no dfkm{t k|ltlnlk dfu ug{ g;Sg] cj:yf eO{ l;w} k|ltlnlk dfu u/]df lghfdtL lstfavfgfn]
d'n'sL P]g sfuh hfrsf] dxnsf] !& g+= adf]lhdsf] sfo{ljlw k"/f u/L clen]vsf] k|ltlnlk lbg' kg]{5 .

!#!=

aLdf ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf $)s= adf]lhdsf] ;fjlws hLjg aLdf sf]ifsf] k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/n]
g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L :jb]zleq /x]sf s'g} aLdf sDkgL jf k|rlnt sfg"g adf]lhd u7g ePsf] ;+:yfnfO{
;f] sDkgL jf ;+:yfsf] sf/f]jf/, ljQLo Ifdtf cflb ;d]t ljrf/ u/L ;fjlws hLjg aLdf ;~rfngsf] nflu tf]Sg
;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;+:yfdf P]gsf] bkmf $)s= sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;fjlws hLjg aLdf sf]if
/xg]5 .
-#_ c;fwf/0f ljbf jf j]tnaL cWoog ljbf jf j]tnjL ljbf lnPsf] cj:yfdf To:tf sd{rf/Ln] aLdf afkt /sd
hDdf u/]df dfq To:tf sd{rf/Lsf] nflu g]kfn ;/sf/n] ;f] cjlwsf] /sd yk u/L sf]ifdf hDdf ul/lbg]5 .
-$_ eljiodf ;/sf/L ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 a/vf:t ePsf] lghfdtL sd{rf/Ln] ;d]t
lghsf] sf]ifdf hDdf ePsf] /sd / To;df kfs]sf] Jofh kfpg]5 .
-%_ o; lgod adf]lhd aLdf /sd k|bfg ubf{ ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Lsf] gfddf hDdf ePsf] /sd eGbf a9L
/sd k|bfg ug'{ kg]{ ePdf a9L x'g] /sd g]kfn ;/sf/n] pklgod -!_ adf]lhdsf] sDkgL jf ;+:yfdf hDdf ul/lbg]5 .
-^_ pklgod -!_ adf]lhd tf]lsPsf] ;+:yfn] aLdf sf]ifdf hDdf ePsf] k|To]s lghfdtL sd{rf/Lsf] 5'f5'} lx;fa
b]lvg] u/L clen]v cBfjlws u/L k|To]s jif{sf] ljj/0f ;DalGwt sd{rf/LnfO{ pknJw u/fpg' kg]{5 .
-&_ ;fjwLs hLjg aLdf sf]if ;~rfng / Joj:yfkgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] cfjZos lgb]{lzsf hf/L u/L nfu"
ug{ ;Sg]5 .

!#@=

Onfsf 5f]8\g] ;DaGwL Joj:yf M ;/sf/L sfhdf vl6Psf] jf ljbfdf /x]sf] cj:yfdf afx]s s'g} klg lghfdtL sd{rf/Ln]
ljbf lbg] clwsf/Lsf] Ohfht a]u/ cfgf] sfof{no /x]sf] lhNnf jf Onfsf 5f]8L cGoq hfg' x'+b}g .
t/ ckem{6 k/L sfof{no 5f]8L hfg' kg]{ ePdf lghfdtL sd{rf/Ln] To;sf] sf/0f vf]nL lgj]bg lbO{ cfgf]
sfof{no k|d'vsf] Ohfht lnO{ jf Ohfht lng gEofPdf hfg' kg]{ sf/0f ;d]t vf]nL ;DalGwt sfof{no, ljefu jf
;lrjfnodf lnlvt jf df}lvs k|ltj]bg lbO{ b]zleq jf aflx/ hfg x'G5 . To;/L hfbf sfof{nosf] sfddf afwf gkg]{ /
;/sf/L ;DklQsf] lxgfldgf gx'g] k|aGw ldnfO{ hfg' kg]{5 .

!##=

plrt / Gofo;+ut sf/afxL M s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] of] lgodfjnL nfu" x'g' cl3 kfO/x]sf] ;x'lnot jf ;'ljwfsf]
;DaGwdf o; lgodfjnL adf]lhd k|bfg ul/Psf] ;x'lnot jf ;'ljwfaf6 dsf{ k/]sf] egL k]z u/]sf] lgj]bgsf] cfwf/df
g]kfn ;/sf/n] plrt / Gofo;+ut tl/sfaf6 sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
!##s= kL/dsf{, u'gf;f] / ;'g'jfO{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ P]gsf] bkmf &#s= adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lx?n] cfk"mnfO{ k/]sf]
kL/dsf{ tyf u'gf;f] ;DalGwt ;'kl/j]Ifs jf sfof{no k|d'v ;dIf k]z u/]sf]df ;f] txaf6 ;dfwfg x'g g;s]df To:tf]
kL/dsf{ tyf u'gf;f] b]xfosf] ;ldlt ;dIf /fVg ;Sg]5g\ M
-s_ lhNnf tyf If]qLo:t/Lo sfof{no u'gf;f] Joj:yfkg ;ldlt
-c_ ;DalGwt sfof{no k|d'v
;+of]hs

66

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;+zf]wgf/f yk .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
67a|fxf}

56

, ( , )
-cf_ If]qLo :t/sf] sfof{nosf] xsdf k'g/fj]bg ;/sf/L jlsn sfof{no jf lhNnf :t/sf
sfof{nosf] xsdf lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nosf] clws[t k|ltlglw
;b:o
-O_ lhNnf:t/sf] sfof{nosf] xsdf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf] clws[t lghfdtL
sd{rf/L / If]qLo :t/sf sfof{nosf] xsdf If]qLo k|zf;g sfof{noaf6 tf]lsPsf] clws[t
k|ltlglw
;b:o
-O{_ lghfdtL sd{rf/Lsf cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] ;DalGwt lhNnf jf If]qsf] cWoIf
;b:o
-v_ dGqfno, cfof]u, ;lrjfno, ljefu jf s]Gb|Lo lgsfo :t/Lo u'gf;f] Joj:yfkg ;ldlt
-c_ ;DalGwt lgsfosf] ljlzi6 >]0fLsf] k|d'v
;+of]hs
-cf_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] sDtLdf /fhkqflt k|yd >]0fLsf] k|ltlglw
;b:o
-O_ dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf] ;xGofoflwjQmf
;b:o
-O{_ lghfdtL sd{rf/Lsf cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] ;DalGwt ljefuLo cWoIf
;b:o
-u_ s]Gb|Lo u'gf;f] Joj:yfkg ;ldlt
-c_ d'Vo ;lrj
;+of]hs
-cf_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj
;b:o
-O_ dxfGofoflwjQmfn] tf]s]sf] gfoj dxfGofoflwjQmf ;b:o
-O{_ lghfdtL sd{rf/Lsf] cflwsfl/s 6]8 o'lgogsf] s]Gb|Lo cWoIf

;b:o

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjfno ;DalGwt ;ldltsf] ;+of]hsn] tf]s]sf] sfof{nodf /xg]5 .
-#_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] kL/dsf{ / u'gf;f] Joj:yfkg ;DaGwL lgb]{lzsf hf/L ug{ ;Sg]5 .
!#$= kbk"lt{sf] aGb]h M lghfdtL ;]jfsf l/Qm kbx?df P]g / o; lgodfjnLdf Joj:yf ePb]lv afx]s cGo tl/sfaf6 kbk"lt{
ul/g] 5}g .
68!#$s=a]kQf

ePsf] sd{rf/Lsf] kl/jf/nfO{ ;'ljwf lbOg] M -!_ P]gsf] bkmf #(s= adf]lhd b'O{ jif{ b]lv x/fO{ ;Dks{ gePsf] /
d/] afr]sf] kQf gnfu]sf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ P]gsf] bkmf ^! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ adf]lhd ;]jfaf6
x6fOPsf]df lghn] kfpg] pkbfg jf lgj[Qe/0fsf] /sd lghsf] kl/jf/nfO{ lbOg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/jf/n] ;f] adf]lhdsf] /sd k|fKt ug{sf] nflu To:tf]
lghfdtL sd{rf/Lsf] :yfoL jtg ePsf] ufp ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsf tyf x/fO{ a]kQf x'g' cl3 axfn /x]sf]
lhNnfsf] lhNnf k|x/L sfof{noaf6 lgh b'O{ jif{ b]lv x/fO{ a]kQf eO{ d/] afr]sf] kQf gnfu]sf] eGg] Joxf]/fsf] l;kmfl/;
lnO{ k]z ug'{ kg]{5 .

!#%= clwsf/ k|Tofof]hg M -!_ g]kfn ;/sf/n] o; lgodfjnL adf]lhd cf"nfO{ k|fKt clwsf/ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] k|of]u
ug{ kfpg] u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; lgodfjnL adf]lhd s'g} clwsf/LnfO{ k|fKt clwsf/ cfgf] ;fdfGo /]vb]vdf /xL k|of]u ug]{ u/L lghn]
cf" d'lgsf lghfdtL sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
!#^= cg';"rLdf x]/]/ tyf yk36 ug]{ clwsf/ M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L cg';"rL tyf
cg';"rLdf /x]sf] Joxf]/fnfO{ ;do ;dodf x]/]/ tyf yk36 ug{ ;Sg]5 .
!#&= g]kfn Gofo ;]jfsf sd{rf/L ;DaGwL ljz]if Joj:yf M o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# adf]lhd Gofo ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ Pj+ If]q tf]lsPsf] ljifodf pQm
;+ljwfg, Gofo ;]jf cfof]u ;DaGwL k|rlnt sfg"g / g]kfn Gofo ;]jfsf sd{rf/Lx?sf] >]0fL ljefhg, egf{, ;?jf /
a9'jf ;DaGwL lgodfjnLdf n]lvP hlt s'/fdf ;f]xL adf]lhd / c?df o; lgodfjnL adf]lhd x'g]5 .
!#*= vf/]hL / arfp M -!_ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)@! vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)@! adf]lhd eP u/]sf sfd sf/afxLx? o;} lgodfjnL adf]lhd eP u/]sf]
dflgg]5 .
-#_ lghfdtL ;]jfsf] ;DaGwdf o; lgodfjnLdf n]lvP hlt s'/fdf o;} adf]lhd / c?df a]Unfa]Un} ;]jf jf
;d"xsf] nflu k[ys ?kn] nfu" x'g] u/L ag]sf lgodx?df n]lvP adf]lhd x'g]5 .
-$_ pklgod -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a9'jfsf] ;DaGwdf o;} lgodfjnL adf]lhd x'g]5 .

68

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

57

, ( , )
cg';"rL !
-lgod @ sf] v08 -v_ ;u ;DalGwt_
ljefuLo k|d'vx?
!=
clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]usf] k|d'v cfo'Qm .
@=
nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf .
#=
k|d'v lgjf{rg cfo'Qm .
$=
dxfGofoflwjQmf .
%=
dGqfno;lrjfno;+j}wflgs c+u / lgsfo tyf cGo :yfoL cfof]usf ;lrjx? ================= .
^=
;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/ .
gfoj dxfGofoflwjQmf .
&=
*=
dxfn]vf lgoGqs .
(=
/fhZj Gofoflws/0fsf] cWoIf .
!)= =================
!!= g]kfn ;/sf/sf s]Gb|Lo :t/sf ljefux?sf k|d'v .
!@= ljefu:t/Lo sfof{no tyf /fhkqflt k|yd >]0fLsf clws[t k|d'v x'g] s]Gb|Lo :t/sf sfof{nosf k|d'vx? .
!#= anflws[t, k|aGw/yL, sfo{/yL jf jflxgLktLx? -lghfdtL sd{rf/L sfo{/t lgsfodf dfq_ .
!$= If]qLo :t/sf sfof{nosf k|d'vx? .
!%= ljb]z l:yt ======= g]kfnL b'tfjf; tyf lgof]usf k|d'vx? .
!^= hn tyf zlQm cfof]usf ;lrj .
!&= k|d'v lhNnf clwsf/Lx? .
!*= k'g/fj]bg cbfntsf /lhi6f/x? .
!(= k'g/fj]bg ;/sf/L jsLn sfof{nosf ;x GofoflwjQmfx? .
@)= :yfgLo ljsf; clwsf/Lx? .
@!= k|zf;sLo cbfntsf] /lhi6f/ .
@@= g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do ;dodf tf]s]sf c? clwsf/Lx? .
@#= >d cbfntsf] cWoIf jf Pshgf dfq d'2f x]g]{ clwsf/L ePsf]df ;f]xL clwsf/L .
@$= pkk|wfgdGqLsf] sfof{nosf sfof{no k|d'v .
@$s= If]qLo k|zf;g sfof{nosf If]qLo k|zf;sx? .
@%= /fli6o ;t{stf s]Gb|sf k|d'v clws[t .
@^= uf]Zjf/f x'nfs sfof{nosf k|d'v x'nfs xflsd .
@&= g]kfn k|ltlnlk clwsf/ /lhi6f/sf] sfof{nosf /lhi6f/ .
@*= ljz]if cbfntsf /lhi6f/ .
@(= C0f c;'nL k'g/fj]bg Gofoflws/0fsf k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/L .
#)= dxfn]vf kl/Ifs .
#!= pkdxfn]vf kl/Ifs .
69#@= ljz]if ;/sf/L jsLn sfof{nosf ;xGofoflwjQmf .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
ldlt @)^$.(.$ sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfaf6 lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

ldlt @)%#.^.!$ sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%#.^.!$_

ldlt @)%$.$.@) sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%$.$.@)_
ldlt @)%*.!.!& sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .
-g]=/f=k= ldlt @)%*.!.!&_
ldlt @)^).^.( sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .
-g]=/f=k= ldlt @)^).^.(_

ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%*.(.!^_
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
ldlt @)^%.&.$ sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] .
69a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

58

, ( , )
cg';"rL @
-lgod @ sf] v08 -u_ ;u ;DalGwt_
sfof{nox?sf] gfd
!=
nf]s ;]jf cfof]usf c~rn sfof{nox? .
@=
lhNnf cbfntx? .
#=
lhNnf ;/sf/L jsLn sfof{nox? .
=======================
$=
%=
lhNnf l:yt sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nox? .
^=
=======================
&= s[lif ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M
-s_ If]qLo s[lif tfnLd s]Gb|x? .
-v_ lhNnf s[lif ljsf; sfof{nox? .
-u_ If]qLo jLp ljhg k|of]uzfnf .
-3_ If]qLo jfnL ;+/If0f k|of]uzfnf .
-_ KnfG6 Sjf/]G6fOg sfof{nox? .
-r_ dT:o k|of]uzfnfx? .
&s= kz' ;]jf ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M
-s_ lhNnf kz' ;]jf sfof{nox? .
-v_ kz' Sjf/]G6fOg sfof{nox? .
-u_ If]qLo k|of]uzfnfx? .
-3_ If]qLo tfnLd s]Gb|x? .
-_ kmfd{s]Gb|x? .
-r_ k|hgg s]Gb|x? .
&v= vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M
-s_ If]qLo vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f sfof{nox? .
-v_ vfB Sjf/]G6fOg k|of]uzfnfx? .
-u_ :ofp k|zf]wg s]Gb|, h'Dnf .
l8lehg tyf ;xsf/L k|lzIf0f sfof{nox? .
*=
(=
;xsf/L ljsf; k|lzIf0f s]Gb| .
!)= lhNnf lzIff sfof{nox? .
!!= zfvf tYof sfof{nox? .
!@= l8lehg l;+rfO{ sfof{nox? .
!#= 3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{nox? .
!$= /fli6o oftfoft Joj:yf ljefu cGtu{tsf c~rn sfof{nox? .
!%= ;8s ljefu cGtu{tsf l8lehg :t/Lo sfof{nox? .
!^= g]kfn u'0f:t/ tyf gfktf}n ljefu cGtu{tsf c~rn sfof{nox? .
!&= 70 jfl0fHo tyf cfk'lt{ dGqfno cGtu{tsf jfl0fHo sfof{nox? .
!*= ejg, cfjf; tyf zx/L ljsf; ljefu cGtu{tsf l8lehg :t/Lo sfof{nox? .
!(= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu cGtu{tsf l8lehg :t/Lo sfof{nox? .
@)= lhNnf jg sfof{nox? .
@!= /fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f sfof{no .
@@= ========= jg:klt pBfg uf]bfj/L .
@#= lhNnf e";+/If0f sfof{nox? .
@$= jg:klt ljefusf lhNnfl:yt sfof{nox? .
@%= d"n eG;f/ sfof{nox? .
@^= cfGtl/s /fhZj sfof{nox? .
@&= ===========================

g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
ldlt @)%@.!!.!) sf] ;"rgff/f x]/km]/ ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%@.!!.!)_
70 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
ldlt @)^$.(.$ sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfaf6 lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

59

, ( , )
@*= ======================
@(= ========================
#)=
#!=
#@=
##=
#$=
#%=
#^=
#&=
#*=

#(=
$)=
$!=
$@=
$#=
$$=
$%=
$^=

ko{6g sfof{no, kf]v/f tyf ko{6g ;"rgf s]Gb|x? .


=========== dfnkf]t sfof{nox? .
e"ld ;'wf/ sfof{nox? .
gfkL ljefu cGtu{tsf gfkL uf]Zjf/f, gfkL sfof{no tyf gfkL tfnLd s]Gb|x? .
=======================
=========================
=========================
s]Gb|Lo txl;n sfof{no .
x'nfs ;]jf ljefu cGtu{tsf lgDg sfof{nox? M
-s_ /fhkqflt clws[t k|d'v ePsf lhNnf x'nfsx? .
-v_ s]Gb|Lo l6s6 e08f/ .
-u_ s]Gb|Lo wgfb]z sfof{no .
-3_ x'nfs k|lzIf0f s]Gb| .
-_ =====================
-r_ g]kfn lkmnf6]lns Jo"/f] .
-5_
/fhkqflt clws[t k|d'v x'g] Onfsf x'nfs sfof{nox? .
/fhkqflt sd{rf/L k|d'v x'g] >d sfof{nox? .
/fhkqflt sd{rf/L k|d'v x'g] ;dfh sNof0f s]Gb|x? .
ejg lgdf{0f ;+ef/ l8lehg .
lzIff tyf v]ns'b dGqfno cGtu{tsf k':tsfnox? .
/fli6o clen]vfno .
k'/ftTj ljefu cGtu{tsf ;+u|xfnox? .
s]Gb|Lo ;f:s[lts ;Dkbf ;+/If0f k|of]uzfnf .
======== g]kfnL ;}lgs clen]vfno .

$&=
$*=
$(=
%)=
%!=
%@=
%#=
%$=
%%=
%^=
%&=
%*=
%(=

b/jf/ x]/rfx c8\8fx? .


k'/ftTj au}+rf .
=======================
=======================
=======================
71lgj[Qe/0f Joj:yfkg sfof{no .
;b/ sf/fuf/ c:ktfn .
h'4 jf?0foGq .
===================
g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do ;dodf tf]s]sf cGo sfof{nox? .
/fhkqflt sd{rf/L sfof{no k|d'v x'g] Onfsf k|zf;g zfvf / ;Ldf k|zf;g zfvf .
gu/kflnsfx? .
/fhkqflt sd{rf/L k|d'v x'g] cWofudg sfof{nox? .

ldlt @)%#.^.!$ sf] ;"rgff/f lemlsPsf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%#.^.!$_
;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
ldlt @)%!.^.@# sf] ;"rgff/f x]/km]/ ul/Psf] .
-g]=/f=k= ldlt @)%!.^.@#_
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgff/f lemlsPsf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%*.(.!^_

ldlt @)%*.(.!^ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%*.(.!^_
ldlt @)^$.(.$ sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfaf6 lemlsPsf] .
g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .
71 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
ldlt @)%!.!.!% sf] ;"rgff/f @)%).!!.! b]lv nfu" x'g] u/L lemlsPsf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%!.!.!%_
ldlt @)%!.!.!% sf] ;"rgff/f ;dfj]z ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%!.!.!%_
ldlt @)%!.^.@# sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%!.^.@#_

60

, ( , )
^)=

/fhZj cg';Gwfg ljefu cGtu{tsf OsfO{ sfof{nox? .


lhNnf lgjf{rg sfof{no .
^@= /fhkqflt sd{rf/L k|d'v x'g] sf/fuf/ zfvfx? .
^#= 72dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no .
^$= C0f c;'nL Gofoflws/0f .
^%= sf/fuf/ sfof{nox? .
73^^= ufp ljsf; ;ldltsf sfof{nox? .
^!=

ldlt @)%@.!.!* sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%@.!.!*_


ldlt @)%#.!@.@% sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .

ldlt @)%$.!@.@$ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)%$.!@.@$_

ldlt @)^!.$.!* sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)^!.$.!*_


ldlt @)^!.^.$ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] . -g]= /f= k= ldlt @)^!.^.$_
72 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
73a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

61

, ( , )
74cg';"rL@s=

-lgod &s= sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt_


/fhkqflt ljlzi6 >]0fLdf /xg] kbx?

-s_ g]kfn OlGhlgol/ ;]jf


-!_ phf{ dGqfnosf] ;lrj!,
-@_ hn tyf phf{ cfof]usf] ;lrj!,
-#_ g]kfn 6i6sf] sfof{nosf] ;lrj!,
-$_ k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj -OlGhlgol/_!
-%_ ef}lts k"jf{wf/ tyf oftfoft dGqfnosf] ;lrj!
-^_ /fli6o ;ts{tf s]Gb|sf] k|d'v clws[t!,
-&_ zflGt tyf k'glgdf{0f dGqfnosf] ;lrj!,
-*_ ;x/L ljsf; dGqfnosf] ;lrj!,
-(_ l;rfO dGqfnosf] ;lrj!,
-!)_ ;'rgf tyf ;+rf/ dGqfnosf] ;lrj !,
-v_ g]kfn s[lif tyf jg ;]jf
-!_ s[lif ljsf; dGqfnosf] ;lrj!
-@_ k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj -s[lif tyf jg_!
-#_ jg tyf e";+/If0f dGqfnosf] ;lrj!
-$_ lj1fg, k|ljlw tyf jftfj/0f dGqfnosf] ;lrj!
-u_ g]kfn Gofo ;]jf
-!_ sfg"g, Gofo, ;+ljwfg ;ef tyf ;+;bLo dfldnf dGqfnosf] ;lrj!
-@_ g]kfn sfg"g cfof]usf] ;lrj!
-#_ Gofo kl/ifb\sf] ;lrj!
-$_ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj -sfg"g_!
-%_ a]kQf 5fgljg cfof]usf] ;lrj!
-^_ dxfGofoflwjQmfsf] sfof{nosf gfoa dxfGofoflwjQmf$
-&_ /fi6kltsf] sfof{nosf] ;lrj!
-*_ ;Tolg?k0f tyf d]nldnfk cfof]usf] ;lrj!
-(_ ;jf]{Rr cbfntsf] /lhi6f/!
-3_ g]kfn k//fi6 ;]jf
k//fi6 dGqfnosf] ;lrj!
-_ g]kfn k|zf;g ;]jf
-!_ clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]usf] ;lrj!
-@_ cy{ dGqfnosf] ;lrj@
-#_ pBf]u dGqfnosf] ;lrj!
-$_ pk/fi6kltsf] sfof{nosf] ;lrj!
-%_ If]qLo k|zf;g sfof{nosf If]qLo k|zf;s%
-^_ u[x dGqfnosf] ;lrj!
-&_ lgjf{rg cfof]usf] ;lrj!
-*_ k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nosf] ;lrj -k|zf;g_!
-(_ e"ld;'wf/ tyf Joj:yf dGqfnosf] ;lrj!
-!)_ dxfn]vf lgoGqs!
-!!_ dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfhsNof0f dGqfnosf] ;lrj!
-!@_ o'jf tyf v]ns'b dGqfnosf] ;lrj!
-!#_ /Iff dGqfnosf] ;lrj!
-!$_ /fli6o of]hgf cfof]usf] ;b:o;lrj!
-!%_ /fli6o ;"rgf cfof]usf] ;lrj!
-!^_ nf]s ;]jf cfof]usf] ;lrj!
-!&_ jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfnosf] ;lrj!
-!*_ lzIff dGqfnosf] ;lrj!
-!(_ >d tyf /f]huf/ dGqfnosf] ;lrj!
-@)_ ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfnosf] ;lrj!
-@!_ ;\3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnosf] ;lrj!
-@@_ ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f dGqfnosf] ;lrj!
-@#_ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;lrj!
-@$_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{nosf] sfof{no k|d'v!
-r_ g]kfn n]vfk/LIf0f ;]jf
dxfn]vf k/LIfssf] sfof{nosf pkdxfn]vf k/LIfs$
74a|fxf}

;+zf]wgf/f yk .

62

, ( , )
cg';"rL #
-lgod * ;u ;DalGwt_
lghfdtL ;]jfdf /xg] ;d"x tyf pk;d"xx?
lghfdtL ;]jfx?df b]xfo adf]lhdsf ;d"x tyf pk;d"xx? /xg] 5g\ M
-s_ g]kfn k|zf;g ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx? M
-!_ ;fdfGo k|zf;g ;d"x
-@_ n]vf ;d"x
-#_ /fhZj ;d"x
-$_
===============
-%_
================
of] lgodfjnL k|f/De x'bfsf avt s"6g}lts ;d"xdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lx? g]kfn k//fi6 ;]jfdf kl/0ft x'g]5g\ /
To:tf sd{rf/Lx? ;dfg >]0fLsf] kbdf :jtM kl/0ft ePsf] dflgg]5 .
-v_ g]kfn jg ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx?M
-!_ hg/n km/]i6L
-@_ km/]i6 l/;r{
-#_ :jfon P08 jf6/ sGh/e];g
-$_ jf]6gL
-%_
-^_ xfQL;f/
-&_ g]zgn kfs{; P08 jfON8 nfOkm
-u_ =======================
-3_ g]kfn OlGhlgol/ ;]jf cGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xx? M
-!_ l;len OlGhlgol/
-s_ hg/n
-v_ xfOj]
-u_ :oflg6/L
-3_ ljlN8 P08 cfls{6]S6
-_ Ol/u]zg
-r_ xfO8f]kfj/
-5_ xfO8f]nhL
-h_ Pc/kf]6{
75-em_ /]Nj]
-@_ On]lS6sn OlGhlgol/
-s_ hg/n On]lS6sn OlGhlgol/
-v_ PlePzg On]lS6sn OlGhlgol/
-#_ On]S6f]lgs P08 6]lnsDo"lgs]zg OlGhlgol/
-$_ d]sflgs OlGhlgol/
-s_ hg/n d]sflgsn OlGhlgol/
-v_ PlePzg d]sflgsn OlGhlgol/
-u_ lgdf{0f pks/0f ;Def/
-%_ P/f]gl6sn OlGhlgol/
-^_ dfOlg OlGhlgol/
-&_ s]ldsn OlGhlgol/
-*_ d]6fnlh{sn OlGhlgol/
-(_ d]6f]nhL
-!)_ d]6]l/of]nhL
-!!_ lhof]nhL
-s_ hg/n lhof]nhL
-v_ xfO8f]lhof]nhL

kfrf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
ldlt @)%).!@.@( b]lv nfu" x'g] u/L x6fOPsf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%).!@.@(_
g]kfn :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%% f/f vf/]h .

ldlt @)%!.@.( b]lv nfu" x'g] u/L x]/]/ tyf yk36 ul/Psf] .
-g]= /f= k= ldlt @)%!.@.(_
75a|fxf} ;+zf]wgf/f yk .

63

, ( , )
-u_ OlGhlgol/ lhof]nhL
l;len PlePzg ck/]zg P08 OlGhlgol/
-s_ l;len PlePzg ck/]zg
-v_ nfO6 ck/]zGz
-u_ PlePzg fo/ ;le{;]h
-!#_ ;e]{
-!$_ s]ldi6L
-!%_ Pu[ Ol/u]zg OlGhlgol/
-_ g]kfn lzIff ;]jf cGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xx?M
-!_ l6lr
-@_ hg/n Ph's]zg
-s_ Ph's]zg P8ldlgi6]zg
-v_ ;fOG;
-u_ DofyDofl6S;
-3_ ;f]l;on :6l8h
-_ Pu[sNr/ -s[lif lzIff_
-r_ O08li6on Ph's]zg
-5_ Oln;
-h_ g]kfnL
-em_ xf]d ;fOG; -u[x lj1fg_
-`_ ;]qm]6]l/on ;fOG;
-6_ P8N6 Ph's]zg
-7_ ;+:s[t
-#_ lk|l06 -d'b|0f_
-s_ k|]; OlGhlgol/
-v_ k|]; Dofg]hd]06 -d'b|0f Joj:yfkg_
-$_ lkmlhsn Ph's]zg
-%_ k]l06 P08 kmf]6f]u|fkmL
-s_ k]l06
-v_ kmf]6f]u|fkmL
-^_ cfls{of]nhL
-&_ ufO8]G; P08 sfpG;]ln
-*_ 6]i6 P08 d]h/d]06
-s_ Ph's]zg 6]i6 P08 d]h/d]06
-v_ k;f]{gn 6]i6 P08 d]h/d]06
-(_ nfOa|]/L ;fOG;
-r_ g]kfn s[lif ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx? M
-!_ Pu[ PS;\6]G;g
-@_ xl6{sNr/
-#_ lkm;l/h
-$_ nfOe:6s, kf]N6L P08 8]/L 8]enkd]06
-%_ Pu|f]gf]dL
-^_ Knf06 Kofyf]nhL
-&_ P06f]df]nhL
-*_ Pu[ Osf]gf]ldsn, dfs]{l6 P08 :6fl6li6S;
-(_ :jfon ;fOG;
-!)_ e]6l/g/L
-!!_ Pu[ OlGhlgol/
-!@_ km"8 k|f];]l;, Pgfn]l;; P08 Go"l6zg
-5_ g]kfn cfly{s of]hgf tyf tYof ;]jf cGtu{t /xg] ;d"x tyf pk;d"xx? M
-!_ cfly{s of]hgf ;d"x
-@_ tYof ;d"x
-s_ hg/n :6fl6li6S;
-v_ afof] :6fl6li6S;
-u_ Pu[sNr/ :6fl6li6S;
-3_ 8]df]u|fkmL
76================
-5@_ g]kfn Gofo ;]jf cGtu{t /xg] ;d"xx? M
-!@_

76

a|fxf} ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .

64

, ( , )

-h_

-!_
-@_
-#_
g]kfn

Gofo ;d"x
sfg"g ;d"x
;/sf/L jsLn ;d"x
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L ;do ;dodf tf]s]sf] lghfdtL ;]jfsf cGo ;d"x tyf pk;d"xx? .

ldlt @)%!.#.^ sf] ;"rgff/f yk ul/Psf] .


-g]=/f=k= ldlt @)%!.#.^_

65

, ( , )
cg';"rL$

-lgod ( sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt_


sfo{ ljj/0f kmf/fdsf] 9frf

kb ;]t
;]jf M
;d"x pk;d"x M
>]0fL M
%= === === === === === === === dGqfno
=== === === === === === === ljefu
=== === === === === === === sfof{no
=============== zfvf =========== kmF6
^= ========= c~rn =========== lhNnf
======== :yfg =========== kmf]g g+=

g]kfn ;/sf/
sfo{ljj/0f kmf/fd
!= kbsf] gfd M ===============
:yfoL c:yfoL
@= tna -dfl;s_ M ==== === ==
#= sfd ug]{ ;do M ============
$= sd{rf/Lsf] gfd / ;]t g+= M ==========
&= lj:t[t ?kdf kbsf] sfd, clwsf/ / pQ/bfloTj
qm=;+=

sfd

clwsf/

pQ/bfloTj sfo{;Dkfbg ;"rsfsf] cfwf/


;"rsf
-;|f]t_

!=
@=
#=
$=
*= st{Jo
!=
@=
#=
$=

(=cfjZos
d]/f] kb;u ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo,
pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ l7s
;frf] xf] .
=== === === === ===
sd{rf/Lsf] b:tvt
ldlt === === === ===

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

66

of]Uotf M
o; kb;u ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo,
pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+
l7s ;frf] xf] .
=== === === ===
===
gfdM
-lgs6td clwsf/Lsf]
b:tvt_
ldlt M === === ===
=== === === ===
===
gfdM
-sfof{no k|d'vsf]
b:tvt_
ldltM === === === ===

, ( , )
cg';"rL %
-lgod !( ;u ;DalGwt_
lg/f]lutfsf] k|df0fkqsf] gd"gf
g]kfn lghfdtL ;]jfsf] === === === === === === === sfof{nosf] === === === === ;]jfsf] kbdf pDd]bjf/ x'g'ePsf >L === === === === === ===
=== == nfO{ d}n] hfRbf s'g} ;?jf jf s8f/f]u nfu]sf] jf s'g} lsl;dsf] zf/Ll/s ljs[lt jf cfGtl/s /f]u ePsf] kfOg . lghdf
=== === === === === === === === === === /f]u eP tfklg lghnfO{ To;n] pk/f]Qm lghfdtL kbdf sfd ug{ c;dy{ agfpb}g .
lghsf] x'lnof === === === === === === 5 .
-s_
-v_
-u_

bfof xftsf] a'9L cf}+nfsf] 5fk M === === === === === === === === ==========
;DalGwt JolQmsf] b:tvt M === === === === === === === === === == ============
ldlt M === === === === === ===

k|dfl0ft ug]{ lrlsT;ssf]


-s_
-v_
-u_
-3_

gfd M ===================================================================================
b:tvt M ========================================================================
g]kfn d]l8sn sfplG;n /lhi6]zg gDa/ =====================================
ldlt M===================================
cg';"rL ^
-lgod @) ;u ;DalGwt_
zky u|x0f kmf/fdsf] gd"gf

d ========================================================================O{Zj/sf] gfddf zky lnG5' ls lghfdtL sd{rf/Lsf] x}l;otn] dnfO{


tf]lsPsf] sfd d]/f] 1fg ljj]sn] hfg] a'em];Dd Odfg, wd{ tyf st{Jo ;DemL b]z / ;/sf/k|lt jkmfbf/ /xL eo, kIfkft jf ]if
g/fvL nf]e nfnr df]nflxhf gu/L cg'zf;gdf /xL lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) tyf k|rlnt sfg"gsf] Joj:yfsf] cwLgdf
/xL cfgf] st{Josf] kfng ug]{5' . dnfO{ 1ft x'g cfPsf] s'g} ;/sf/L uf]Ko s'/f clws[t JolQmnfO{ afx]s c? s;}nfO{ d ;]jfdf
jxfn /x] jf g/x]sf] h'g;'s} cj:yfdf klg k|ToIf jf ck|ToIf ?kn] eGg] jf ;+s]t ug]{ 5}g .
zky
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
-r_

u|x0f ug]{ sd{rf/Lsf]


gfdM
b:tvtM
ldltM
;]jfM
;d"xpk;d"xM
>]0fLM

67

zky
-s_
-v_
-u_
-3_
-_

u|x0f u/]sf] k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf]


gfdM
b:tvtM
ldltM
kbM
sfof{noM

, ( , )
77

( )

()


()
)

()

()
()

()
()
()

( ) ==========================================================================

(BLOCK LETTER) ===============================================================================================
( )

77

A4

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

68

, ( , )
.

.............. ////

( ).......................................................

(BLOCK LETTER) .....................................................
(. .) ....... /......./....... (. .)....... /......./.......
. ............. .............

..................

() .............................

......................

(
) ........................................................

() ................................... ................
(
) ........................................................
() .............................

....................

(
) .....................................................
/ () .....................
(
..............

.............


) ..........................................

..............

.. /...
.
/
.
/ .

69

, ( , )
.
( ) ========================================================================================

(BLOCK LETTER) ==================================================================================

=====================================================================================
========================== ==================== ..... ===========================
. ===================== ============================== . ============================
,
.( )============ ===== ================== ================
.


=========== ========== =============
(

() (
() (

() (

) (

================================
=========================================================

(
) (

() () M (
() M (

============ ==============

======================================================
=============

================================

< M

()/ ()/()/()/()/()/()

.
()

.........................

()

==================================================================================================

=================== ================

========================

====================== =================================== - ===========================================


=========================== ============================== (

70

=======================================================================================

, ( , )

===================== ============================
===================

- =======================================

======================== (

============================ ================================================================

...................
-_ / / <

(DV/PR = /
-_
/

( )

. .........

.........

. ...............
...................

-_ / < =======================
() M ..............................................

( )

, ..........====
=================================

...................................
( )


( )


ljefuLo k|d'v jf clwsf/k|fKt


clws[tsf] b:tvt M=================================
gfd M====================================================
kb M ==================================================
ldlt M================================================
sfof{nosf] 5fk M

71

, ( , )
()
= =

( )

() ///
= =

//

() ,

()

72

, ( , )
()

()

.
.

73

()

, ( , )
.
()


M
()

()

()

- .=====........................

- ..........................

- ................................

- ............................

- ............................

- ......................

- ..............................

- .........................."

74

, ( , )
cg';"rL*

-lgod #) sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt_


>]0fL ljxLg tyf /fhkqcglt kfrf}+ >]0fLsf kbx?
!=
@=
#=
$=

xn'sf / ef/L ;jf/L rfns


sfof{no ;xof]uL jf ;f] ;/xsf kbx?
;DalGwt ;]jf,;d"x ;DaGwL lgodx?df tf]lsPsf kbx?
g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;do ;dodf tf]s]sf cGo kbx?

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

75

, ( , )
cg';"rL*s

lgod #$u= sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt


sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf ug{ ;lsg] sfof{no / ;Demf}tf ug]{ kbflwsf/Lx?sf] ljj/0f
sfo{ k|s[ltsf] cfwf/df b]xfo adf]lhdsf sfof{nosf kbflwsf/Lx? aLr sfo{ ;Dkfbg ;Demf}tf ug{
;lsg]5 .
!_
@_
#_
$_
%_
^_
&_
*_
(_
!)_
!!_
!@_
!#_
!$_
!%_
!^_
!&_
!*_
!(_
@)_
@!_
@@_
@#_
@$_
@%_
@^_
@&_
@*_
@(_
#)_
#!_

dxflgb]{zs, s[lif ljefu, sfof{no k|d'v cGtu{t sfof{no / cfof]hgf k|d'v cGtu{tsf] cfof]hgf
dxflgb]{zs, kz';]jf ljefu

dxflgb]{zs, ;8s ljefu

dxflgb]{zs, vfg]kfgL tyf 9nlgsf; lgdf{0f

dxflgb]{zs, zx/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu

dxflgb]{zs, l;+rfO{ ljefu

dxflgb]{zs, hn pTkGg k|sf]k lgoGq0f ljefu

dxflgb]{zs, eG;f/ ljefu

dxflgb]{zs, cfGtl/s /fhZj ljefu

dxflgb]{zs, :yfgLo k"jf{wf/ tyf u|fld0f ;8s ljefu

dxflgb]{zs, lzIff ljefu

k|d'v, z}lIfs hgzlQm ljsf; s]Gb|

k|d'v, kf7\qmd ljsf; s]Gb|

k|d'v, cgf}krfl/s lzIff s]Gb|

dxflgb]{zs, :jf:Yo ;]jf ljefu

78
dxflgb]{zs, dlxnf tyf afnaflnsf ljefu

dxflgb]{zs, pBf]u ljefu

dxflgb]{zs, 3/]n' tyf ;fgf pBf]u ljefu

dxflgb]{zs, u'0f:t/ gfktf}n ljefu

79
dxflgb]{zs, jfl0fHo tyf cfk"lt{ Joj:yfkg ljefu

dxflgb]{zs, vfgL tyf e"ue{ ljefu

dxflgb]{zs, jg ljefu

dxflgb]{zs, e" tyf hnfwf/ ;+/If0f ljefu

dxflgb]{zs, /fli6o lgs'~h, jGohGt' cf/If, lzsf/ cf/If tyf ;+/If0f ljefu

dxflgb]{zs, jg:ktL ljefu

dxflgb]{zs, lghfdtL lstfavfgf

dxflgb]{zs, >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu

dxflgb]{zs, oftfoft Joj:yf ljefu

dxflgb]{zs, cf}ifwL Joj:yf ljefu

/lhi6f/, sDkgL /lhi6f/sf] sfof{no

dGqfno, cfof]u, ;lrjfno jf s]Gb|sf ljlzi6 >]0fLsf k|d'vn] ljefusf ljefuLo k|d'v jf sfof{n o
k|d'v cfof]hgf k|d'v;+u

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
79 a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
78

76

, ( , )
cg';"rL(=

-lgod #^ sf] pklgod -!&_ ;Fu ;DalGwt_


;?jf dfu ug]{ lgj]bgkqsf] 9fFrf

ldlt@)=====.===.===

ljifo M ;?jf x'g kfpF .

>Ldfg\ ============================Ho",
====================================
dxf]bo,
tn plNnlvt lgsfodf ;?jf eO{ /fi6 ;]jf ug{] cj;/ kfpg d]/f] ePsf] ;To tYo ljj/0fx? ;lxt ;Da4
sfuhft o;} ;fy ;+nUg /fvL of] lgj]bg u/]sf]u/]sL 5' .
sd{rf/Lsf] ljj/0f M
sfof{nosf]
kb
;]jf;d"xpk;d"x
>]0fL
hGd ldlt
;f] sfof{nodf
3/ 7]ufgf /
gfd
xflh/ ePsf]
gf=k|=kq g+=,ldlt ldlt
lhNnf_

sfof{nosf] gfd

o;eGbf cufl8 sfo{ u/]sf] ljj/0f -qmdfut kl5Nnf] cfwf/df _


kb
;]jf;d"xpk;d"x
>]0fL
===b]lv=====;Dd jif{dlxgf

!
@
#
$
%
;?jf x'g rfx]sf] lhNnf / sfof{no -k|fyldstfqmdsf] cfwf/df_

!=
@=
#=

;+nUg sfuhftx?
!= ;DalGwt sfof{nodf sfdsfh u/]sf] k'i6\ofO{ x'g] sfuh
@= ;?jf x'g rfx]sf] sf/0f / k|df0f
o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'mf 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .
lgj]bs
gfd y/ M
kb M
s=;]t g+=
sfof{no M

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

77

ef}uf]lns
If]q

, ( , )
;?jf lgj]bg ljZn]if0f ;"rL -Checklist_
!_ lghfdtL ;]jf P]g, lgodfjnL Pj+ ;?jf gLlt adf]lhd
ef}uf]lns If]qdfsfof{nodf sfd ug'{ kg{] cjlw
k"/f ePsf
@_

klxn] ;f] sfof{nodf sfo{ ul/;s]sf]

#_

3/ kfos

$_

klt kTgL b'j} ;/sf/L ;]jfdf

%_

sd{rf/Lsf] pd]/

^_

kmflhndf /x] g/x]sf]

&_

cWoog jf tfnLd sfhcGt/f{li6o ;+:yfdf sfd u/]sf] ljsf;


;ldlt tyf cfof]hgf sfhdf uPsf] cj:yf

*_

dGqfnoljefusf] ;xdltkq

(_

;?jf x'g rfx]sf] lgsfodf tTsfn b/jGbL l/Qmsf] cj:yf

!)_ ldlt @)^$.$.! kZrft\ /fhkq cglt kbdf lgo'lQm x'g]sf] xsdf
;DalGwt c~rndf
!!_ clgjfo{ cjsfz x'g] cjlw

k"/f gePsf]

k|ydk6s

bf]xf]ofO{

kg{]

gkg{]

ePsf]

gePsf]

%) jif{ gk'u]sf]

%) jif{ k'u]sf]

/x]sf]

g/x]sf]
kbflwsf/ ;fg{]

ePsf]

gePsf]

l/Qm /x]sf]

l/Qm g/x]sf]

bz jif{ k'u]sf]

bz jif{ gk'u]sf]

Ps jif{ eGbf sd

Ps jif{ eGbf a9L

!@_ xfn sfo{/t lgsfodf ?h' xflh/ lbg

lbg

o;df n]lvPsf] Joxf]/f ;fFrf] xf], e'mf 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfo ef]Ug tof/ 5' .
cf1fsf/L
gfd y/M
kbM
s=;]t g+=
sfof{no M

78

, ( , )
cg';"rL !)
-lgod #& ;u ;DalGwt_
;?jf ug]{ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] /fVg' kg]{
cfkm" cGt{utsf sfof{nox?sf] >]0fLut ;?jf ;DaGwL ljj/0fsf] 9frf
sfof{no M
lhNnf M
qm=
;+=

>]0fL

ljj/0f el/Psf] ldlt M


;]jf
;d"xpk
;d"x

s"n
b/aGbL

kb k"lt{
;+Vof

s"n
l/Qm
kb
;+Vof

-$%_

gf]6M -!_
-@_
-#_

l/Qm
kbdf
;?jf
e};s]sf]
t/
sd{rf/L
xflh/
eO{
g;s]sf]
;+Vof

&

nf]s ;]jf v'b l/Qm s}lkm


cfof]udf
;+Vof
ot
dfu
k7fPsf]
;+Vof

-^&*_

!)

of] 9frf k|To]s sfof{non] /fVg' kg]{5 .


k|To]s ^ dlxgfdf of] ljj/0f cBfjlws agfpg' kg]{5 .
of] ljj/0f ;]jf, ;d"x ;~rfng ug]{ dGqfno, ;DalGwt dGqfno / ljefudf
k7fpg'/fVg' kg]{5 .

tof/ ug]{ clws[tsf]


b:tvtM
kbM
ldltM

79

k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]


b:tvtM
kbM
ldltM

, ( , )
cg';"rL !!
-lgod #* sf]
-!_ ;u ;DalGwt
pklgod

;?jfsf] ljj/0f
-JolQmut kmfOndf /xg]_
!_
@_
#_
$_
%_

gfdM
sd{rf/L ;+s]t gDj/M
kbM
>]0fLM
;]jfM

;fljssf]
sfof{no

;?jf jf
kb:yfkgf
ePsf]
sfof{no

^_
&_
*_
(_
!)_
;?jf
ePsf]
ldlt

xflh/
ePsf]
ldlt

;d"xM
pk;d"xM
z}lIfs of]UotfM
tfnLdM
cGo ljj/0f -s]xL eP_M

;?jfsf]
sf/0f

csf]{
;?jfsf]
nflu cjlw
k'Ug] ldlt

s}lkmo
t

bi6JoM o; kmf/fd cg';f/sf] ljj/0f k|To]s sfof{nosf] k|d'vn] e/L e/fO{ cBfjlws u/fO{
/fVg' kg]{5 .
tof/ ug]{ clws[tsf]
b:tvtM
kbM
ldltM

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

80

k|dfl0ft ug]{ clws[tsf]


b:tvtM
kbM
ldltM

, ( , )
cg';"rL!!s=

-lgod #* sf] pklgod -@_ sf] v08 -v_ ;u ;DalGwt_


;?jfkqsf] gd"gf

dxfzo,

g]kfn ;/sf/ =============== sf] ldlt ============== sf] lg0f{ofg';f/ tkfO{nfO{ ;?jf
ePsf] dGqfno;lrjfnocfof]usfof{noaf6} cjlw tf]Sg] u/L jf =============== cjlw;Ddsf]
nflu b]xfo adf]lhd ;?jf ul/Psf] 5 .
;fljs kb / sfof{no
g]kfn========= ;]jf ========== ;d"x
/fhkqflt/fhkq cglt =======
>]0fL =============
>L =====================

sd{rf/L

jf]wfy{ tyf sfof{y{ M


nf]s ;]jf cfof]u .
lghfdtL lstfavfgf .
sd{rf/L ;+ro sf]if .

bf];|f] ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

81

;]t g++==========

;?jf ePsf] kb / sfof{no


g]kfn ========== ;]jf ========== ;d"x
/fhkqflt/fhkq cglt ========
>]0fL =============

, ( , )
-lgod

cg';"rL !@
#* sf] pklgod -@_ sf] v08 -v_ ;u ;DalGwt_
/dfgfkq
g]kfn ;/sf/
=================== dGqfnoljefusfof{no

kq ;+Vof M

ldlt M

>L ===================================
===================================
=================================
To; sfof{nodf ;?jf x'g' ePsf >L ============================================= nfO{ lghsf]
ljj/0f ;lxtsf] /dfgfkq lbO{ To; sfof{nodf xflh/ x'g k7fOPsf] Joxf]/f cg'/f]w ub{5' .
!=

sd{rf/Lsf] gfd, y/M

@=

sd{rf/Lsf] ;+s]t gDj/M

#=

;fljs

$=

%=

-s_ kbM
-u_ ;]jfM
-_ sfof{noM
;?jf ePsf] -s_ lg0f{o ldltM
-v_ kbM
-3_ ;]jfM
-r_ sfof{noM
a/a'emf/y ;DaGwL ljj/0fM
u/]sf]
gu/]sf]

-v_ >]0fLM
-3_ ;d"x, pk;d"xM
-u_ >]0fL
-_ ;d"x, pk;d"xM

^=

/dfgf x'g] ldltM

&=

/dfgfkqsf] ldlt;Dd vr{ ePsf ljbfM


-s_
e}k/L cfpg] / kj{ ljbf
-v_
3/ ljbf
-u_
la/fdL ljbf
k|;"lt ljbfk|;"lt :ofxf/ ljbf
-3_
-_
cWoog ljbf
-r_
c;fwf/0f ljbf
-5_
a]tnjL ljbf

===== lbg .
======lbg .
===== lbg .
=======k6s .
=======lbg .
=======lbg .
===== lbg .

/dfgfkqsf] ldlt;Dd ;l~rt ljbfM


-s
3/ ljbf
-v_
la/fdL ljbf
k|;"lt ljbfk|;"lt :ofxf/ ljbf
-u_
-3_
cWoog ljbf
-_
c;fwf/0f ljbf
-r_
a]tnjL ljbf

=======lbg .
=======lbg .
=======lbg .
=======lbg .
======== lbg .
======= lbg .

*=

*s=

(=
!)=
!!=
!@=

sfof{nodf ?h' xflh/ ePsf] lbg M==========


vfOkfO{ cfPsf] dfl;sM -s_ tna ?===========
-v_ tna j[l4 ?===========
tna eQf e'QmfgL lnPsf] clGtd ldltM=================
sd{rf/L ;~rosf]if sL /sdM==================
e'QmfgL lnPsf] pkrf/ vr{sf] /sdM====================
ldltM================
bf];|f] ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

82

, ( , )
!#= b}lgs e|d0f eQf jfkt lnPsf] k]ZsL /sdM================
!$= tna j[l4 x'g z'? ePsf] z'? ldltM==================
!%= gful/s nufgL sf]if sl /sdM=================
!^= cfos/ sl /sdM===================
!&= -s_ ;fjlws
hLjg
aLdf
sf]ifdf
hDdf
ePsf]
;fn=================
dlxgf==============ut]==========
-v_ ;fjlws hLjg aLdf jfkt jflif{s lk|ldod lt/]sf] ;fn ======== dlxgf
===========ut]=========
!*= -s_ k'/fgf] lgj[Qe/0f of]hgf =============
-v_ gof lgj[Qe/0f of]hgfsf] z'? ldlt ;fn ============ dlxgf ============= / sf]ifdf /sd
hDdf eO;s]sf] ldlt ;fn ================ dlxgf ================ ;Ddsf]
!(=
rf8kj{ vr{ lng] rf8sf] gfd / ;f] rf8 kg]{ ltly / ;Defljt dlxgf M===========
@)= lzz' :ofxf/ eQf lnPsf] ljj/0f M===============
af]wfy{ M
>L lghfdtL lstfavfgf, xl/x/ ejg .
>L sd{rf/L ;+ro sf]if, lqb]jL dfu{, 7d]n .
>L ===========================-;DalGwt sd{rf/L_ M ;?jf ePsf] sfof{nodf
xflh/
x'g hfg' x'g .
>L ======================== -gof lgj[Qe/0f of]hgf cg';f/sf] /sd hDdf ePsf] ;+:yfsf] gfd /
7]ufgf_

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

83

, ( , )
cg';"rL!@s

-lgod ^#s=;Fu ;DalGwt_


g]kfn ;/sf/af6 dgf]gog eO{ cWoogtfnLde|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] u/]sf]
sa'lnotgfdfsf] 9fFrf
-tnjL cWoog ljbfsfh :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{?kdf of]
sa'lnotgfdf k]z ug'{ kg]{5 .
===== ====== ==== ==== ==== ===== =dGqfno cfof]u ;lrjfno ljefu sfof{nosf]
=====================kbdf sfo{/t d ===========================n] g]kfn ;/sf/ -============:t/_ sf] ldlt
======================sf]
lg0fof{g';f/==========================d'n'sdf
ldlt=========================b]lv
===================== ;Dd ;~rfng x'g]=======================================================ljifosf] cWoog
tfnLde|d0fdf dgf]gog eP cg'?k lgs6 eljiodf pQm sfo{qmddf ;xefuL x'g hfg
nfu]sf]n] d}n] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( -;+zf]wg ;lxt_sf] bkmf $)3= adf]lhd b]xfo
adf]lhdsf] sa'lnotgfdf k]z u/]sf] 5' .
-s_ plNnlvt cWoogtfnLde|d0fdf ;xefuL x'gsf] nflu lglb{i6 ldltleq
cWoogtfnLde|d0f sfo{qmd ;~rfng ug]{ ;+:yfdf xflh/ x'g hfg]5' .
-v_ ;j} k|sf/sf cWoogtfnLde|d0f cjlwe/ 5fqj[lQ k|bfg ug]{ Pj+ sfo{qmd ;~rfng
ug]{ lgsfoaf6 lgwf{l/t gLltlgodcfrf/ ;+lxtfsf] k"0f{?kdf kfngf ug]{5' .
-u_ ;j} k|sf/sf cWoogtfnLde|d0fsf] nflu k"j{ :jLs[t cjlw e'QmfgL x'gf;fy :jb]z
kmsL{ cfkm\gf] kbflwsf/ /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5', tyf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( ;+zf]wg ;lxt_ sf] bkmf $)u= adf]lhdsf] cjlw;Dd clgjfo{?kn] ;]jf ug]{5' .
-3_ plNnlvt cWoogtfnLde|d0f k"/f ugf{;fy lgodfg';f/sf Dofbleq d]/f] kbflwsf/
/x]sf] sfof{nodf xflh/ x'g gcfPdf jf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( -;+zf]wg ;lxt_ sf]
bkmf $)u= adf]lhd ug'{ kg]{ ;]jf cjlw k"/f gu/]df lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf
$)3=-@_ cg';f/ cWoogtfnLde|d0f cjlwdf d}n] kfPsf] tnj, eQf Pj+ cGo cfly{s
;'ljwfx?sf] ;fy} pQm sfo{qmddf efu lng cfpFbf hfFbfsf] nflu k|fKt u/]sf] xjfOef8f,
bft[lgsfoaf6 k|fKt 5fqj[lQ tyf cGo cfly{s ;'ljwf a/fa/sf] ;Dk"0f{ /sd d}n] g]kfn
;/sf/af6 e'QmfgL kfpg' kg]{ tnj eQf, k]G;g jf pkbfg, d]/f] gfpFdf /x]sf] sd{rf/L
;~rosf]if / gful/s nufgL sf]if, d}n] ;l~rt u/]sf] 3/ ljbf / lj/fdL ljbf jfkt kfpg'
kg]{ /sd, cf}iflw pkrf/ jfkt d}n] e'QmfgL kfpg' kg]{ /sd, g]kfn ;/sf/ / d]/f] ;+o'Qm
nufgLaf6 ul/Psf] aLdf /sd / g]kfnleq d]/f] gfddf /x]sf] rncrn ;DklQaf6 ;d]t
g]kfn ;/sf/n] daf6 ;/sf/L afFsL ;/x c;"n u/]df d]/f] k"0f{ dGh"/L 5 .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],
sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],
b:tvt============================
b:tvt============================
gfd, y/ M
gfd, y/ M
kb M
kb M
sfof{no M
sfof{no M
ldlt================================
ldlt================================

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

84

, ( , )
cg';"rL!@v=

-lgod ^#s= ;Fu ;DalGwt_


lgod ^!sf] pklgod -%_ cg';f/ cWoog ljbf / lgod ^@ sf] pklgod -#_ sf] v08 -v_
cg';f/ c;fwf/0f ljbf lnO{ cWoogtfnLde|d0fdf hfg] lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{
sj'lnotgfdfsf] 9fFrf
-ljbf :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{?kdf k]z ug'{ kg]{5 ._
===========================================sfof{no;lrjfnocfof]uljefusfof{nosf]
===================================== kbdf sfo{/t d ===================================== n] g]kfn ;/sf/ +============== :t/_ sf] ldlt ===================== sf] lg0f{o fg';f/ ldlt ============== b]lv ==================
;Dd ================= d'n'ssf] ============================== ========= ljZjljBfnoz}lIfs ;+:yfdf
===========================ljifosf] cWoogtfnLde|d0f ug{ k"j{ :jLs[lt k|fKt u/]sf] / g]kfn ;/sf/
-==============_ :t/sf] ldlt ================= sf] lg0f{ofg';f/ pko'{Qm k|of]hgsf] nflu d lgs6
eljiodf dfly pNn]v ul/Psf] d'n'sdf hfg nfu]sf]n] pQmfg';f/sf] d]/f] :jLs[t ljbf ;DffKt
x'gf;fy d cfkm\gf] kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5' / cWoogaf6 kmls{cfPkl5 d}n]
ljbf lnPsf] cjlw a/fa/sf] cjlw clgjfo{ ?kdf ;]jf ug]{5' . pQm k|of]hgsf] nflu :jLs[t
cWoog ljbf e'Qmfg x'gf ;fy kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g gcfPsf] cj:yfdf jf
plNnlvt cjlw;Dd ;]jfdf axfn g/x]sf] cj:yfdf d}n] ljbf lnPsf]] cjlw d]/f] ;]jf cjlwdf
u0fgf gePdf d]/f] d~h"/L 5 egL of] sj'lnotgfdf k]z u/]sf] 5' .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf]
b:tvt============================
gfd, y/ M
kb M
sfof{no M
ldlt =============================

sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],


b:tvt============================
gfd, y/ M
kb M
sfof{no M
ldlt ===============================
cg';"rL!@u=

-lgod ^#s=;Fu ;DalGwt_


/fli6o tyf cGt/{fli6o ;+3;+:yfdf sfd ug{sf] nflu c;fwf/0f ljbf dfu ug]{ qmddf
lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sa'lnotgfdfsf] 9fFrf
-c;fwf/0f ljbf :jLs[ltsf] nflu lbOg] lgj]bg ;fydf g} clgjfo{?kdf k]z ug'{ kg]{5 ._
===========================================dGqfno;lrjfnocfof]uljefusfof{nosf]
===================================== kbdf sfo{/t d ===================================== n] g]kfn ;/sf/ +============== :t/_ sf] ldlt ===================== sf] lg0f{ofg';f/ k|fKt u/]sf] k"j{ :jLs[lt cg'?k ldlt
============== b]lv ================== ;Dd========================== ;+3;+:yfdf ;]jf ug{sf] nflu
c;fwf/0f ljbf dfu u/]sf] 5' . pQm ljbf :jLs[t ePsf] cj:yfdf ljbfsf] cjlw ;dfKt x'gf;fy
d cfkm\gf] kbflwsf/ sfod /x]sf] lgsfodf xflh/ x'g]5' / ;f] ljbfaf6 kmls{ cfPkl5 d}n] ljbf
lnPsf] cjlw a/fa/sf] cjlw clgjfo{ ?kdf ;]jf ug]{5' .
sa'lnotgfdf u/fpg] clwsf/Lsf],
b:tvt============================
gfd, y/ M
kb M
sfof{no M
ldlt================================

sa'lnotgfdf ug]{ lghfdtL sd{rf/Lsf],


b:tvt============================
gfd, y/ M
kb M
sfof{no
ldlt================================

cg';"rL !#
-lgod ^$ sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt_
ljbfsf] lgj]bg
g]kfn ;/sf/
=================== sfof{no

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

85

, ( , )
sd{rf/Ln] k|of]u ug]{
gfd ====================== sd{rf/L ;]t g+= ======== dGqfnoljefu ======================
kb ==================================== sfof{no ============================================
lrGx nufpg]

dfu]sf] ljbfsf] lsl;d

ljbfsf] cjlw

sf/0f

!= e}k/L cfpg] / kj{ ljbf


@= 3/ ljbf
#= la/fdL ljbf
$=

k|;"lt

ljbfk|;"lt
:ofxf/ ljbf
%= lsl/of ljbf

sd{rf/Lsf] ;xL
jf kq

^= cWoog ljbf
&= c;fwf/0f ljbf

ldltM

ljbfsf] ldlt ==================b]lv========================;Dd

!=
@=
#=
$=
%=
^=

sd{rf/L k|zf;g zfvfn] k|of]u ug]{


ljbfsf] lsl;d
cl3sf] afsL xfn dfu]sf] ca /xg cfpg]
e}k/L cfpg] / kj{ ljbf
3/ ljbf
la/fdL ljbf
k|;"lt
ljbfk|;"lt
:ofxf/ ljbf
cWoog ljbf
c;fwf/0f ljbf
===================
sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf
ldltM ==================

l;kmfl/;
ePsf]

l;kmfl/;
gePsf]

ljbf ;lsg] ldlt

==================
lgs6td dflyNnf] clws[t
s'g} s'/f eP hgfpg] M =================
:jLs[t

c:jLs[t
===================
:jLs[lt lbg] clws[t

============================
kb

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

86

ldltM =====================

ljbf ;lsg] ldlt

ldltM ================

, ( , )
sd{rf/Lsf] hfgsf/Lsf] lgldQ
g]kfn ;/sf/
=======================
ljbf :jLs[ltsf] ;"rgf

kq;+Vof M

ldlt M =============

>L ====================================
= === === ===
ljbfsf] lsl;d

cjlw

z'? x'g] ldlt

sfof{nodf xflh/ x'g] ldlt

============================================
;"rgf ug]{ sd{rf/Lsf] b:tvt
sd{rf/L k|zf;g zfvf

87

, ( , )
cg';"rL !$
-lgod ^( sf] pklgod -@_ ;u ;DalGwt_
ljbf tyf pkrf/ vr{sf] ljj/0f
>]0fL / kb M

3/ ljbf

ljut
;fn
;Ddsf]
lhDd]jf/
L
;f/]sf]===

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

88

la/fdL ljbf

;]jf;d"x M

k|;"lt

&

!)

ljbf
k|;"lt :ofxf/
ljbf

!!

!@

!#

lsl/of ljbf

;+s]t g+= M

pkrf/
k|dfl0ft
vr{ jfkt
ug]{
lnPsf] clws[tsf]
b:tvt
hDdf vr{ afsL hDdf vr{ afsL hDdf vr{ afsL hDdf vr{ afsL hDdf vr{ afsL hDdf vr{ afsL hDdf vr{ afsL /sd ldlt

ljj/0f

e}k/L cfpg] /
kj{ ljbf

!$ !%

!^

cWoog ljbf

!&

!*

!(

c;fwf/0f
ljbf

@)

@!

@@

@#

@$

@%

s}lkmot

sd{rf/Lsf] gfd M

@^

, ( , )
cg';"rL

!%
-lgod &* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
/fhkq cglt tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd eg]{ lgb]{lzsf
!=
of] kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_ eg{' kg]{5 .
@=
sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M
v08 s
;Dkflbt sfdsf] ljj/0f / pknlAw
v08 v
sfo{ ;Dkfbgsf] :t/ d"Nofg
v08 u
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
#=
v08 -s_ df plNnlvt sfdsf] ljj/0f cGtu{t /x]sf] ;Dk"0f{ ljifo, nIo / sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf] dxndf
pknlAw ;d]t ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] eg'{ kg]{5 . o;/L sd{rf/Ln] cfk"mn] u/]sf] sfd ebf{ sfo{ ljj/0fdf p;n]
ug]{ egL tf]lsPsf / jflif{s sfo{ of]hgfdf k/]sf sfdx?af6 eg'{ kg]{5 . o;f] ubf{ sd{rf/Ln] cfgf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t
jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 . k|To]s jif{sf] >fj0f & ut]leqdf cfk"mn] u/]sf ;a} sfdxnfO{
;s];Dd ;d]l6g] u/L a9Ldf kfFr j6f sfdx 5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . lgod &*v= adf]lhd el/Psf] jflif{s sfo{
;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf gfd, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L tf]lsPsf] ;doleqdf btf{ u/L d"Nofgsf nflu
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;doleqdf x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L d"Nofgsf
nflu ;'kl/j]Ifs sxfF k7fpg' k5{ .
$=
;'kl/j]Ifsn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Laf6 el/Psf] kmf/fd k|fKt eP kl5 v08 -s_ df plNnlvt ;'kl/j]Ifsn] eg]{ /
l6Kk0fL ug]{ egL tf]lsPsf] dxndf sd{rf/Lf/f el/Psf] pknlAw ;d]tnfO{ b[li6ut u/L l6Kk0fL ug{' kg]{5 . lghfdtL
sd{rf/Ln] e/]sf] sfdsf] pknlAw / l6Kk0fLsf] cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] k|To]s jif{sf] >fj0f d;fGtleq v08 -v_ sf]
;'kl/j]Ifssf] d"Nofg sf] c+z eg'{ kg]{5 . o;/L d"Nofg ubf{ ;'kl/j]Ifsn] sd{rf/Laf6 cfgf] sfo{ljj/0fdf
tf]lsPsf / jflif{s sfo{ of]hgfdf k/]sf sfdx?sf] pknlAwsf] ljj/0f k|:t't ul/Psf] 5, 5}g eGg] s'/f x]/L ;f] cfwf/df
d"Nofg ug'{ kg]{5 . o;/L d"Nofg u/L ;s]kl5 cfkm\gf] gfd, kb, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L >fj0f d;fGtleq}
k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L ;f] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
%=
k'g/fjnf]sgstf{n] ;'kl/j]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] kmf/fdsf] v08 -s_ sf] cfwf/df k|To]s jif{sf] efb| kGw| ut]leqdf
v08 -v_ k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg sf] c+z eg'{ kg]{5 . o;/L el/Psf] kmf/fd k'g/fjnf]sgstf{n] cfgf] gfd, kb,
b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldltn] k|fKt ul/ ;Sg] u/L k]z ug'{ kg]{5 .
^=
k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?df k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{ ;'kl/j]Ifs jf
k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] d"Nofgdf lrQ ga'e]mdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'kl/j]Ifs;Fu k'i6\ofO{sf] dfu ug]{ jf
k'gd{"Nofg ug'{ kg]{ cfwf/ ;lxt k'glj{rf/sf] nflu k7fpg ;Sg]5 . o;/L k7fPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf
;'kl/j]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{n] cfk"msxfF k|fKt ePsf] tLg lbgleq k'gM d"Nofg u/L jf klxn] u/]sf] d"Nofgdf
;+zf]wg ug{ cfjZos geP ;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z u/L ;Sg' kg]{5 . o;/L k'gM k]z
x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ gcfPdf jf c ;+zf]wg klg eO{ gcfPdf
k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf l6Kk0fL u/L To:tf ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg / lghx?sf] sfo{
;Dkfbg d"Nofgdf k'glj{rf/ ug{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
&=
k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] d"Nofg
u/]sf] ;d]tsf] cfwf/df d"Nofg u/L k|To]s jif{sf] efb| d;fGtleq} nf]s ;]jf cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf
k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
*=
Pp6f cjlwleq Ps eGbf a9L ;'kl/j]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of] kmf/fd eg'{
kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'kl/j]Ifs x'G5 p;}n] k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .
(=
P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{ rfn" cfly{s
jif{leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{ ul/Psf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'g/fjnf]sg ;ldltn] ] Ps c
36fpg]5 .
!)= s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq a'emfpg' kg]{ sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd ;dod} e/L btf{ u/]sf]df
sfof{nodf eljtJo k/L cfunflu jf cGo To:t} b}jL ljklQ jf k|fs[lts k|sf]k k/L btf{ u/L ;s]sf] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd gi6 x'g uPsf] cj:yfdf To:tf lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd gi6 x''g'sf] sf/0f /
k|df0f ;lxt tfn's dGqfnosf] :jLs[t lnO{ jxfnjfnf d"Nofgstf{n] k|df0f ;d]t ;+nUg u/L ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'gM eg{ nufO{ d"Nofg ug'{ kb{5 . o;/L d"Nofg u/]sf sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fddf d"Nofgstf{n] k'gM d"Nofg ug{' kgf{sf] sf/0f pNn]v u/L k|df0f ;d]t ;+nUg ug'{ kb{5 .
!!= lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ qmddf ;'kl/j]Ifsn] b]xfosf] cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 M
-s_ ljbf :jLs[t gu/fO{ jf ljbfsf] cfj]bg glbO{ nuftf/ tL; lbg eGbf a9L cg'kl:yt ePsf] lghfdtL
sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf -nfut, ;do, kl/df0f / u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{
a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

89

, ( , )
-v_

!@=
!#=
!$=
!%=

gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f] ;hfo kfPsf]
jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-u_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] egL sf]if tyf n]vf
lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf afx]s c? cj:yfdf cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6
;DaGwL k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL ^ dlxgfleq km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/
;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-3_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln] cfly{s jif{sf]
klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f / sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg jif{e/L krf; k|ltzt nIo k"/f
ug{ jf glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c
glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-_ sfof{no k|d'v afx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf] nIo k|To]s jif{sf] klxnf]
rf}dfl;s cjlwleq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf]
krf; k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf] d"Nofgdf v08 -3_ adf]lhd sfdsf] ;du| kl/df0f
;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Lsf] sf/0fn] geO{ cGo sf/0fn]
k"/f x'g g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .
-r_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;gxLg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df
cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd geg]{ /
Dofbleq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg gug]{ lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f /
kl/df0f ;DaGwL b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
qmd;+Vof !! adf]lhdsf] cfwf/df c 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{
ePdf Ps jif{df rf/j6f dWo] b'O{ eGbf a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{ 5}g .
qmd;+Vof !! adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] c g36fPsf] b]lvPdf To:tf] d"Nofgstf{sf] sfo{
;Dkfbg d"Nofgdf Ps c 36fOg]5 .
qmd;+Vof !! adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf] sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
sfo{ ;Dkfbg d"Nofgstf{n] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6
ul/Psf] dxndf :ki6 ?kdf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .

90

, ( , )
/fhkq cglt tyf >]0fL ljxLg lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no M
btf{ g+= M
ldlt M
sd{rf/Lsf] gfd M
!=

kb M

^=

sfof{nosf] gfd M

sd{rf/L ;]tM
@= >]0fL

d"Nofg cjlw M ======;fn======dlxgfb]lv=======;fn ====== dlxgf;Dd


#= ;]jf

$= ;d"x

%= pk;d"x

&= xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M


*=

o; d"Nofgsf] cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -qmdzM_======================================================

(= ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldltM================================


nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf] sfdx
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo sfo{x?
-s_
-v_

91

v08 -s_
;Dkflbt sfdsf] ljj/0f

sd{rf/Ln] eg]{ ljj/0f

kl/df0f

nfut

;do

u'0f:t/

, ( , )
s'g} sfd ;Dkfbg x'g g;s]sf] eP To;sf sf/0fx

;'kl/j]Ifssf] l6Kk0fL

sfdx

-s_
l7s

-s_
-v_
-u_
-3_
sd{rf/Lsf] b:tvt M

sf/0fx
-s_
-v_
-u_
-3_

;dfwfg ug{ ul/Psf] k|of;x


-s_
-v_
-u_
-3_
ldlt M

sf/0fsf] cf}lrTo

a]l7s
-v_ sf/0f ;dfwfg ug{ ul/Psf] k|of; M
l7s
a]l7s
;'kl/j]Ifssf] b:tvt M
ldlt M

b|i6Jo M
-!_ nIo tf]lsPsf] sfdsf] lgldQ lgwf{l/t cfwf/x -kl/df0f, nfut, ;do / u'0f:t/_ ;Dej eP;Dd eg]{ k|of; x'g' kg]{5 .
-@_ lghfdtL sd{rf/Ln] nIo gtf]lsPsf] sfdxsf] pknlAw ljj/0f eg{' kbf{ ;Dej eP;Dd kl/df0f, nfut / ;donfO{ cf}+Nofpg' kg]{5 .

92

7Ls

, ( , )
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldlt M
sfo{ ;Dkfbgsf] :t/
-sfo{ljj/0fsf]
:t/
cfwf/df_
c
-!_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| kl/df0f
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| nfut
-#_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| ;do
-$_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| u'0f
hDdf k|fKtf -c / cIf/df_

v08 -v_
;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/]sf] ldlt M
;'kl/j]Ifssf] d"Nofg
k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
clt pQd
pQd
;fdfGo
Go"g clt pQd
pQd
;fdfGo
^=@%
%=@%
$=@%
#=@%
@=%
@
!=%

k"0ff{ @%
(% eGbf a9L / &% eGbf 36L c ;'kl/j]Ifssf] gfdM
lbFbf v'nfpg' kg]{ sf/0f
sd{rf/L ;]t
b:tvt M
ldlt M

k"0ff{ !)
k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM
sd{rf/L ;]t
b:tvt M
ldlt M

kbM

Go"g
!

kbM

nfutnfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf o; jfkt 5'6\ofOPsf] c afFsL tLgj6f cfwf/xdf ;dfg'kflts lx;fadf ljt/0f ug{ ;lsg]5 . s'g}
dxndf ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= /
lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"Nofg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq
k'g/fjnf]sgstf{ jf k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 . ;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf
a9L / &% k|ltzteGbf 36L c k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 / &% k|ltzt eGbf 36L c lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL
sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO{ lghn] k|ltlqmof lbPdf ;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufPdf l6k]S;
nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/afxL ug]{5 .
v08 -u_
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg
sd{rf/Lsf] gfd M
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM
JolQmut u'0f Pj+ cfr/0f
-s_ /fhkq cglt sd{rf/Lxsf] nflu
-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk
-@_ uf]kgLotf /fVg ;Sg] Ifdtf
-#_ lgb]{zg cg';f/ sfd ug{ ;Sg] Ifdtf

93

kbM

>]0fLM
:t/
c

cltpQd
!

pQd
)=&%

;fdfGo
)=%)

Go"g
)=@%

, ( , )
-$_ pkl:ylt, ;dokfngf / cg'zf;g
-%_ Odfgbfl/tf / g}ltstf
k"0ff{
%
s'n k|fKtfM
cdf
cIf/df

-v_ >]0fL ljxLg sd{rf/Lxsf] nflu

:t/
c

cltpQd
!

pQd
)=&%

;fdfGo Go"g
)=%) )=@%

-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk


-@_ lgb]{zfg';f/ sfd ug]{ Ifdtf
-#_ sfddf ?rL, pT;fx
-$_ cf1fkfng / cg'zf;g
-%_ ;hutf / zL3|tf
k"0ff{

s"n k|fKtfM cdf


cIf/df

!=
@=

k'g/fjnf]sg ;ldltsf kbflwsf/Lxsf]


gfdM
kb
sd{rf/L ;]t

b:tvt

s'n k|fKtfM

cdf

cIf/df

#=
ldlt M
b|i6Jo M

lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -&_ adf]lhd k'g/fjnf]sg ;ldltn] (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L
c k|bfg ug{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg{]5 .

94

, ( , )
cg';"rL!%s

-lgod &* sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_


/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] cw{jflif{s / jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nofg kmf/fd eg]{ lgb]{lzsf
!=
of] cg';r
" Lsf] cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k|To]s cw{jflif{s cjlwsf] cfwf/df / jflif{s sfo{
;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k|To]s cfly{s jif{ ->fj0f ! b]lv c;f/ d;fGt;Dd sfd u/]sf] cfwf/df_ eg{'
kg]{5 .
@=
sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdnfO{ tLg v08df lgDg cg';f/ ljefhg ul/Psf] 5 M
v08 s
cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
v08 v
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd -;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg_
v08 u

k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg


#=
v08 -s_ df plNnlvt lghfdtL sd{rf/Ln] eg]{ egL tf]lsPsf ! b]lv $ ;Ddsf dxnx?df ;DalGwt
sd{rf/Ln] eg'{ kg]{5 . tf]lsPsf] cjlwdf cfk"mn] u/]sf ;a} sfdxnfO{ ;s];Dd ;d]l6g] u/L sfdx
5f]6s/Ldf pNn]v ug'{ kg]{5 . o;/L sd{rf/Ln] u/]sf egL pNn]v ePsf sfo{x? p;sf] sfo{ ljj/0fleq
k/]sf / :jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfleq k/]sf x'g' kg]{5 . sfo{ ljj/0f / sfo{ of]hgfleq gk/]sf tyf cGo
kbsf] sfo{ ljj/0f / sfo{ of]hgfleq k/]sf sfdx? ;fdfGotof eg{ x'Fb}g . o;/L el/Psf] kmf/fddf b:tvt
/ ldlt ;lxt tf]lsPsf] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu k|To]s cjlw ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq
;Dalwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 . o:tf] kmf/fd k]z ubf{ lghfdtL sd{rf/Ln] cfgf] sfo{ ljj/0f /
:jLs[t jflif{s sfo{ of]hgfsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 . o;/L /fhkqflt sd{rf/Laf6 e/L cfPsf
cw{jflif{s cjlwsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?nfO{ ;'kl/j]Ifsn] ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn]
u/]sf] egL pNn]v u/]sf sfo{x? lghsf] sfo{ ljj/0f / :jLs[t sfo{ of]hgfleq k/]sf 5g\ 5}gg\ / :jLs[t
sfo{ ljj/0f / sfo{ of]hgfleq k/]sf sfo{x?sf] pknlAw sd{rf/Ln] kmf/fddf pNn]v u/] cg';f/ 5 5}g
eGg] s'/fsf] hfFr u/L To;sf] k[i7kf]if0f ;lxt csf]{ ;ft lbgleqdf ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut]leq cfkm"n] u/]sf] sfdx?nfO{ pNn]v u/L lgod &*v= adf]lhd el/Psf]
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf gfd, b:tvt / ldlt ;d]t pNn]v u/L tf]lsPsf] ;doleqdf btf{
u/L d"Nofgsf nflu ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug'{ k5{ jf x'nfsaf6 k7fpg' kg]{ eP tf]lsPsf] ;doleqdf
x'nfsdf /lhi68{ btf{ u/L d"Nofgsf nflu ;'kl/j]Ifs sxfF k7fpg' k5{ . lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{
jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?sf cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] k|To]s jif{sf] >fj0f d;fGtleq jflif{s
sfo{ ;Dkfbg d"Nofgsf] nflu v08 -v_ sf] ;'kl/j]Ifssf] d"Nofg sf] c+z eg'{ kg]{5 .
$=
o;/L d"Nofg u/L ;s]kl5 ;'kl/j]Ifsn] cfkm\gf] gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L] ;f] sfo{ ;Dkfbg
d"Nofg kmf/fd >fj0f d;fGtleq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
%=
k'g/fjnf]sgstf{n] ;'kl/j]Ifsaf6 k|fKt x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] cfwf/df k|To]s
jif{sf] efb| kGw| ut]leq v08 -u_ sf] k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg sf] c+z eg'{ kg]{5 . o;/L el/Psf]
kmf/fddf k'g/fjnf]sgstf{n] cfkm\gf] gfd, b:tvt / ldlt pNn]v u/L k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{
kg]{5 .
^=
k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z x'g cfPsf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?df k'g/fjnf]sg ;ldltnfO{
;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{ jf b'j}sf] d"Nofgdf lrQ ga'e]mdf k'g/fjnf]sgstf{ jf ;'kl/j]Ifs;+u
k'i6\ofO{sf] dfu ug]{ jf k'gd{"Nofg ug'{ kg]{ cfwf/ ;lxt k'glj{rf/sf] nflu k7fpg ;Sg]5 . o;/L k7fPsf]
sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf ;'kl/j]Ifs tyf k'g/fjnf]sgstf{n] cfk"msxfF k|fKt ePsf] tLg lbgleq k'gM
d"Nofg u/L jf klxn] u/]sf] d"Nofgdf ;+zf]wg ug{ cfjZos geP ;f]sf] cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{
k'g/fjnf]sg ;ldltdf k]z u/L ;Sg' kg]{5 . o;/L k'gM k]z x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf
cf}lrTok"0f{ sf/0f v'nfO{ gcfPdf jf c ;+zf]wg klg eO{ gcfPdf k'g/fjnf]sg ;ldltn] o; ljifodf
l6Kk0fL u/L To:tf ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] clen]v /fVg / lghx?sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofgdf
k'glj{rf/ ug{ ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
&=
k'g/fjnf]sg ;ldltn] k]z x'g cfPsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdxdf ;'kl/j]Ifs /
k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofg ;d]tsf] cfwf/df d"Nofg u/L k|To]s jif{sf] efb| d;fGtleq} nf]s ;]jf
cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
*=
Pp6f cjlwleq Ps eGbf a9L ;'kl/j]Ifssf] ;'kl/j]If0fdf /xL sfd u/]sf] lghfdtL sd{rf/Lsf] xsdf of]
kmf/fd eg'{ kbf{ ;f] cjlwsf] cGtdf hf] ;'kl/j]Ifs x'G5 p;}n] k"/f cjlwsf] kmf/fd eg'{ kg]{5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

95

, ( , )
(=
!)=

!!=

!@=
!#=
!$=
!%=

P]gsf] bkmf @$s= sf] pkbkmf -^s_ adf]]lhdsf] ;dofjlw kl5 sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd btf{ ubf{
rfn" cfly{s jif{leq btf{ ul/ ;Sg' kg]{5 . o;/L btf{ ul/Psf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf k'g/fjnf]sg
;ldltn]] Ps c 36fpg]5 .
s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;doleq a'emfpg' kg]{ sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd ;dod} e/L btf{
u/]sf]df sfof{nodf eljtJo k/L cfunflu jf cGo To:t} b}jL ljklQ jf k|fs[lts k|sf]k k/L btf{ u/L
;s]sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd gi6 x'g uPsf] cj:yfdf To:tf sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fd gi6 x''g'sf] sf/0f / k|df0f ;lxt tfn's dGqfnosf] l;kmfl/; ;lxt ;fdfGo k| zf;g dGqfnodf
:jLs[ltsf] nflu n]lv k7fpg' kg]{5 / ;fdfGo k|zf;g dGqfnoaf6 :jLs[lt k|fKt ePkl5 jxfnjfnf
d"Nofgstf{n] k|df0f ;d]t ;+nUg u/L ;DalGwt sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd k'gM eg{ nufO{
d"Nofg ug'{ kb{5 . o;/L d"Nofg u/]sf sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fddf d"Nofgstf{n] k'gM d"Nofg
ug{'kgf{sf] sf/0f pNn]v u/L k|df0f / :jLs[lt kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{ kb{5 .
lghfdtL sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ug]{ qmddf ;'kl/j]Ifsn] b]xfosf] cfwf/df d"Nofg ug'{ kg]{5 M
-s_ ljbf :jLs[t gu/fO{ jf ljbfsf] cfj]bg glbO{ nuftf/ tL; lbg eGbf a9L cg'kl:yt
ePsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ rf/ dWo] pko'Qm Pp6f kIfdf -nfut, ;do, kl/df0f /
u'0f_ dWo] cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-v_ gl;xt kfPsf] jf u|]8 /f]Ssf jf a9'jf /f]Ssfsf] ;hfo kfPsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ ;f]
;hfo kfPsf] jif{df sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{
a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-u_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cfk"mn] lnPsf] k]ZsL /sd sfa' jflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] egL
sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{noaf6 k|dfl0ft u/fPsf] cj:yfdf afx]s c? cj:yfdf
cfly{s k|zf;g tyf k]ZsL km5\of}{6 ;DaGwL k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL 5 dlxgfleq
km5\of}{6 gu/fPsf] ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/ ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c
glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-3_ sfof{no k|d'v jf ljefuLo k|d'v jf cfof]hgf k|d'vsf] kbdf /x]sf] lghfdtL sd{rf/Ln]
cfly{s jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwdf /sd lgsf;f / sfo{qmd :jLs[t e};s]kl5 klg
jif{e/L krf; k|ltzt nIo k"/f ug{ jf glthf k|fKt ug{ g;s]sf] ePdf sfdsf] ;du|
kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-_ sfof{no k|d'v afx]ssf kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Ln] ug'{ kg]{ sfdsf] nIo k|To]s
jif{sf] klxnf] rf}dfl;s cjlwleq sd{rf/Lsf] ;fd"lxs a}7saf6 lgwf{/0f ul/g]5 . To;/L
lgwf{/0f ul/Psf] nIo To:tf] krf; k|ltzt k"/f ug{ g;Sg] lghfdtL sd{rf/Lsf]
d"Nofgdf v08 -3_ adf]lhd sfdsf] ;du| kl/df0f ;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf]
c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
t/ v08 -3_ / -_ df tf]lsPsf] nIo ;DalGwt lghfdtL sd{rf/Lsf] sf/0fn]
geO{ cGo sf/0fn] k"/f x'g g;s]sf]df c 36fOg] 5}g .
-r_ s'g} lghfdtL sd{rf/Ln] cg'zf;gxLg sfd u/]sf] k|df0f ePdf sfdsf] ;du| u'0f:t/
;DaGwL cfwf/df cTo'Qd :t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
-5_ lgod &*v=sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] Dofbleq cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fd geg]{ / Dofbleq jflif{s tyf cw{ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg gug]{ lghfdtL
sd{rf/LnfO{ sfdsf] ;du| u'0f / kl/df0f ;DaGwL b'O{ cfwf/ dWo] Pp6fdf cTo'Qd
:t/sf] c glbO{ a9Ldf pQd :t/sf] c lbg],
qmd;+Vof !! adf]lhdsf] cfwf/df c 36fpFbf Pp6} lghfdtL sd{rf/Lsf] Ps eGbf a9L cfwf/df c
36fpg' kg]{ ePdf Ps jif{df rf/j6f dWo] b'O{ eGbf a9L cfwf/df c 36fpg' kg]{ 5}g .
qmd;+Vof !! adf]lhdsf sf/0f ljBdfg x'Fbfx'Fb} ;f] adf]lhdsf] c g36fPsf] b]lvPdf To:tf] d"Nofgstf{sf]
sfo{ ;Dkfbg d"Nofgdf Ps c 36fOg]5 .
qmd;+Vof !! adf]lhd c 36fpg' kg]{ ePdf klg ;f]sf] :ki6 sf/0f ;lxtsf] sfuhft ;+nUg ug'{ kg]{5 .
sfo{ ;Dkfbg d"Nofgstf{n] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg ubf{ sfo{ ;Dkfbg kmf/fddf c lbg] k|of]hgsf] nflu
lglb{i6 ul/Psf] dxndf :ki6 ?kdf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .

96

, ( , )
v08 s
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
!= k|yd cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
d"Nofg cjlwM========== ;fn >fj0f dlxgfb]lv kf}if d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== ===================
btf{ g+===============
ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M================================================sd{rf/L ;]t g+= M =======
kb / >]0fL M ===== =============
;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no ========================================xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M==========================
o; d"Nofg cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -s|dzM_ M==============================================================
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf -@_
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf sfo{ ;DkGg x'g
cg';f/ ;Dkflbt
g;s]sf eP
PsfO{ -;Dej eP ;Dd
cw{
jflif{s
-nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf_
sfo{sf] k|ult
;f]sf] sf/0f
kl/df0f, nfut / ;do
jflif{s
nIo
-!_
-#_
-$_
;d]t pNn]v ug'{ kg]{_
nIo
sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd adf]lhdsf sfo{x?M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo sfo{x?
-s_
-v_
!))
!))
cf};t k|ltzt========
k|ltzt
k|ltzt
sd{rf/Lsf] b:tvt M
ldlt M
sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/
sfo{ ;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/
!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf cufj} sfo{ ;DkGg ePdf cltpQd
!_ *) b]lv !)) ;Dd cltpQd
@_ s'n sfd dWo] !% ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df pQd
@_ ^% b]lv &(=(( ;Dd pQd
#_ s'n sfd dWo] #) ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df;fdfGo
#_ %) b]lv ^$=(( ;Dd ;fdfGo
$_ s'n sfd dWo] #) eGbf a9L sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df Go"g
$_ %) eGbf sd Go"g
-s_ ;DalGwt ;'kl/j]Ifssf] d"Nofgsf] :t/, k[i7kf]if0f jf wf/0ff M
;'kl/j]Ifssf] b:tvt M
gfd M
kb M
sd{rf/L ;]t
ldlt M
-v_
;DalGwt sd{rf/Lsf] egfO{ / k|lts[of M
b|i6Jo M
-!_ k|yd cw{jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{ ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] df3 ;ft ut]leq ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/Ln]] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'?k / kbsf] sfo{ ljj/0f;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_ jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf sfdx?nfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
-%_ ;'kl/j]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ;ft lbgleq u/L Ps k|lt d"Nofg kmf/fd ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/LnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ ;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf
ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-&_ c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .

97

, ( , )
@= ltLo cw{jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fd
d"Nofg cjlwM========== ;fn df3 dlxgfb]lv======;fn cfiff9 d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== ===================
btf{ g+===============
ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M================================================sd{rf/L ;]t g+= M =======
kb / >]0fL M ===== =============
;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no ========================================xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M==========================
o; d"Nofg cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -s|dzM_ M==============================================================
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf -@_
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf sfo{ ;DkGg x'g
cg';f/ ;Dkflbt
g;s]sf eP
PsfO{ -;Dej eP ;Dd
cw{
jflif{s
-nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf_
sfo{sf] k|ult
;f]sf] sf/0f
kl/df0f, nfut / ;do
jflif{s
nIo
-!_
-#_
-$_
;d]t pNn]v ug'{ kg]{_
nIo
sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd adf]lhdsf sfo{x?M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo sfo{x?
-s_
-v_
!))
!))
cf};t k|ltzt========
k|ltzt
k|ltzt
sd{rf/Lsf] b:tvt M
ldlt M
sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/
sfo{ ;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/
!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf cufj} sfo{ ;DkGg ePdf cltpQd
!_ *) b]lv !)) ;Dd cltpQd
@_ s'n sfd dWo] !% ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df pQd
@_ ^% b]lv &(=(( ;Dd pQd
#_ s'n sfd dWo] #) ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df;fdfGo
#_ %) b]lv ^$=(( ;Dd ;fdfGo
$_ s'n sfd dWo] #) eGbf a9L sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df Go"g
$_ %) eGbf sd Go"g
-s_ ;DalGwt ;'kl/j]Ifssf] d"Nofgsf] :t/, k[i7kf]if0f jf wf/0ff M
;'kl/j]Ifssf] b:tvt M
gfd M
kb M
sd{rf/L ;]t M
ldlt M
-v_
;DalGwt sd{rf/Lsf] egfO{ / k|lts[of M
b|i6Jo M
-!_ ltLo cw{jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'{Qm 9fFrfsf] dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{ ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] df3 ;ft ut]leq
;DalGwt lghfdtL sd{rf/Ln]] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'?k / kbsf] sfo{ ljj/0f;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_ jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{ e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf sfdx?nfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .
-%_ ;'kl/j]Ifsn] cfkm" ;dIf k]z ePsf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg ;ft lbgleq u/L Ps k|lt d"Nofg kmf/fd ;DalGwt
lghfdtL sd{rf/LnfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
-^_ ;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf
ljj/0f gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-&_ c lbg] k|of]hgsf] nflu lglb{i6 ul/Psf] dxndf c g} n]vL d"Nofg ug'{ kg]{5 .

98

, ( , )
v08 v
/fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] lgldQ jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] 9fFrf
d"Nofg cjlwM cfly{s jif{========== ==;fn >fj0f dlxgfb]lv ============;fn cfiff9 d;fGt;Dd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no=============== ===================
btf{ g+===============
ldlt===============
sd{rf/Lsf] gfd M================================================sd{rf/L ;]t g+= M =======
kb / >]0fL M ===== =============
;]jfM ====;d"x jf pk;d"xM============== xfn sfo{/t sfof{no ========================================xfnsf] kbdf lgo'lQm ldlt M==========================
o; d"Nofg cjlwdf ;?jf ePsf sfof{nox? -s|dzM_ M==============================================================
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]]sf] ldlt=====================
sd{rf/Ln] eg]{
;Dkflbt sfd
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf -@_
sfo{ ;Dkfbg ;"rsf sfo{ ;DkGg x'g
cg';f/ ;Dkflbt
g;s]sf eP
PsfO{ -;Dej eP ;Dd
cw{
jflif{s
-nIo tf]lsPsf / gtf]lsPsf_
sfo{sf] k|ult
;f]sf] sf/0f
kl/df0f, nfut / ;do
jflif{s
nIo
-!_
-#_
-$_
;d]t pNn]v ug'{ kg]{ _
nIo
sfo{ ljj/0f / jflif{s sfo{qmd adf]lhdsf sfo{x?M
-s_
-v_
-u_
-3_
-_
cfg} kxndf u/]sf cGo sfo{x?
-s_
!))
!))
cf};t k|ltzt========
-v_
k|ltzt
k|ltzt
sd{rf/Lsf] b:tvt M
ldlt M
sfo{ ;Dkfbg ug{ nfu]sf] ;dosf] dfkgsf] cfwf/
sfo{ ;Dkfbgsf]] k|ultsf] dfkgsf] cfwf/
!_ tf]lsPsf] ;do / ;f] eGbf cufj} sfo{ ;DkGg ePdf cltpQd
!_ *) b]lv !)) ;Dd cltpQd
@_ s'n sfd dWo] !% ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df pQd
@_ ^% b]lv &(=(( ;Dd pQd
#_ s'n sfd dWo] #) ;Dd sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df;fdfGo
#_ %) b]lv ^$=(( ;Dd ;fdfGo
$_ s'n sfd dWo] #) eGbf a9L sfd tf]lsPsf] ;do eGbf kl5 ;DkGg u/]df Go"g
$_ %) eGbf sd Go"g
b|i6Jo M
-!_ jflif{s d"Nofgsf] nflu pko'Qm 9fFrfdf dxn !,@,# / $ ;Ddsf] oyfy{ ljj/0f e/L k|To]s jif{sf] >fj0f ;ft ut]leqdf ;DalGwt
sd{rf/Ln] ;'kl/j]Ifs ;dIf k]z ug]{ k|of]hgsf] nflu cfkm\gf] sfof{nodf btf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ljj/0fdf Go"gtd % j6f sfo{x? pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfd pNn]v ubf{ ;+u7gsf] p2]Zo cg'?k / kbsf] sfo{ ljj/0f tyf jflif{s sfo{ of]hgf;Fu ldNg' kg]{5 .
-$_ jflif{s nIo z'?df g} tf]Sg gldNg] sfdsf] nflu jif{e/Ldf ;Dkfbg ul/Psf sfdx?nfO{ g} jflif{s nIo dfGg' kg]{5 .

99

, ( , )
;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
;'kl/j]Ifs ;dIf k]z u/]sf] ldltM==========

k'g/fjnf]sgstf{ ;dIf k]z u/]sf] ldltM=======

;'kl/j]Ifssf] d"Nofg
sfo{ ;Dkfbgsf]
:t/
s"n c
:t/
clt pQd pQd
sfo{ ljj/0fsf]
ef/
cfwf/df_
c
^=@%
^=@%
%=@%
-!_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| kl/df0f
-@_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| nfut

;fdfGo

Go"g

$=@%

#=@%

s"n c
ef/
@=%

k'g/fjnf]sgstf{sf] d"Nofg
clt
pQd ;fdfGo
pQd
@=%
@
!=%

Go"g
!

-#_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| ;do


-$_ ;Dkflbt sfdsf] ;du| u'0f
hDdf

@%
s"n k|fKtf M cdf ============ cIf/df============

(% eGbf a9L / &% 36L c ;'kl/j]Ifssf] gfdM


lbFbf v'nfpg' kg]{ sf/0f
sd{rf/L ;]t g+= M
b:tvt M
ldlt M

kbM

!)
s"n k|fKtf M cdf========= cIf/df ===========
k'g/fjnf]sgstf{sf] gfdM
sd{rf/L ;]t g+= M
b:tvt M
ldlt M
s}lkmotM

kbM

;donfO{ d"Nofg ug{ ;Dej gb]lvPdf xfl;n u/]]sf] ;du| kl/df0f ;d]tsf] cfwf/df ljZn]if0f u/L d"Nofg ug'{ kg]{5 . s'g} dxndf ljj/0f
gc6fP 5'} kfgfdf v'nfO{ k|dfl0ft u/L ;+nUg ug'{ kg]{5 . ;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s= / lghfdtL ;]jf
lgodfjnLsf] lgod &* df tf]lsPsf] cfwf/df d"Nofg u/L lghfdtL ;]jf lgodfjnLsf] lgod &*v= adf]lhdsf] cjlwleq k'g/fjnf]sgstf{ jf
k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kb{5 . ;fy} lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @$s=sf] pkbkmf -&_ adf]lhd (% k|ltzteGbf a9L / &% k|ltzteGbf
36L c k|bfg ug'{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kb{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufPdf l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo
sf/afxL ug]{5 .
b|i6Jo M
-!_ lghfdtL sd{rf/Ln] e/]sf] cw{jflif{s d"Nofg kmf/fdx?sf] cfwf/df ;'kl/j]Ifsn] /fhkqflt lghfdtL sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg
kmf/fdsf] d"Nofg u/L >fj0f dlxgfleq} k'g/fjnf]sgstf{n] k|fKt ul/;Sg] u/L k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ k'g/fjnf]sgstf{n] cfkm" ;dIf k]z ePsf] sd{rf/Lsf] jflif{s sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdsf] d"Nofg u/L efb| kGw| ut]leq} k'g/fjnf]sg
;ldltn] k|fKt ul/;Sg] u/L k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ jflif{s ?kdf ul/g] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg jfkt ;'kl/j]Ifs jf k'g/fjnf]sgstf{n] (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L c lbPdf
;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 / &% k|ltzt eGbf 36L c lbPsf]df ;DalGwt lghfdtL sd{rf/LnfO{ hfgsf/L u/fO{ lghn] k|ltlqmof lbPdf
;f] ;d]t /fvL k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

100

, ( , )
v08 -u_

k'g/fjnf]sg ;ldltsf] d"Nofg


k'g/fjnf]sg ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] ldltM=========
;'kl/j]Ifs / k'g/fjnf]sgstf{n] u/]sf] d"Nofgdf ;xdt eP ;f]xL :t/sf] c lbg] cGo l:yltdf s}lkmot v'nfO{ d"Nofg ug]{ M
sd{rf/Lsf] gfd M
kbM
>]0fLM
:t/
clt
pQd
pQd
;fdfGo
JolQmut u'0f Pj+ cfr/0f
c
!
)=&%
)=%)
-s_ /fhkqflt k|yd >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] nflu
-!_ gLlt ljZn]if0f ug{] Ifdtf
-@_ 5nkmn tyf jftf{ ug]{ Ifdtf
-#_ ljj]ssf] k|of]u, lg0f{o ug]{ Ifdtf / d"Nofg
-$_ g]t[Tj / ;+u7gfTds Ifdtf

Go"g
)=@%

-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -Odfgbfl/tf, uf]kgLotf cflb_


k"0ff{
%
k|fKtfM cdf
cIf/df
-v_ /fhkqflt ltLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] nflu

:t/
c

clt pQd
!

-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk


-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug]{ Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ >f]t ;fwgsf] k|efjsf/L pkof]u
k"0ff{
%
k|fKtfM cdf
-u_ /fhkqflt t[tLo >]0fLsf lghfdtL sd{rf/Lxsf] nflu

:t/
c

pQd
)=&%

cIf/df
clt pQd
!

pQd
)=&%

;fdfGo
)=%)

;fdfGo
)=%)

Go"g
)=@%

Go"g
)=@%

-!_ ljifoj:t'sf] 1fg / ;Lk


-@_ ljj]ssf] k|of]u / lg0f{o ug]{ Ifdtf
-#_ sfo{ rfk axg ug{ ;Sg] Ifdtf
-$_ ;[hgzLntf / cu|;/tf
-%_ k]zfut ;+j]bgzLntf -uf]kgLotf / dof{lbt /xg]_
k"0ff{ %
k|fKtfM cdf
cIf/df
k'g/fjnf]sg ;ldltsf kbflwsf/Lxsf]
gfdM
kb
sd{rf/L ;]t g+=

!=
@=
#=
b|i6Jo M

b:tvt

s'n k|fKtfM cdf


cIf/df

-!_
-@_

101

o;/L k'g/fjnf]sg ;ldltdf k|fKt x'g cfPsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nofg kmf/fdx?sf] d"Nofg u/L ;ldltn] efb| d;fGtleq} nf]s ;]jf
cfof]u / a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnodf k7fO{ ;Sg' kg]{5 .
k'g/fjnf]sg ;ldltn] s'g} lghfdtL sd{rf/LnfO{ sfo{ ;Dkfbg d"Nofg jfkt (% k|ltzt eGbf a9L / &% k|ltzt eGbf 36L c k|bfg
ug{ k/]df ;f]sf] :ki6 sf/0f v'nfpg' kg]{5 . k|fKtfdf l6k]S; nufpg] d"Nofgstf{nfO{ clVtof/jfnfn] ljefuLo sf/afxL ug]{5 .

, ( , )
cg';"rL !^
-lgod *) sf] pklgod -@_ ;u ;DalGwt_
ef}uf}lns If]qsf] ljj/0f
s ju{

d]rL c~rnsf] tfKn]h'


sf]zL c~rnsf] g'd ;lxt blIf0f If]q afx]s ;Dk"0f{ ;+v'jf;ef
;u/dfyf c~rnsf] ;f]n'v'Da'
hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]ju/ / /f]Njfln If]q
jfudtL c~rn, wflb lhNnfsf] ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/ If]q
u08sL c~rnsf] dgf / uf]/vfsf] ;}lb{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q
wjnflu/L c~rnsf] 6's'r] eGbf blIf0fL If]q afx]ssf] d':tf lhNnf / pQ/L afUn'sf] 9f]/ kf6g If]q
/fKtL c~rnsf] /f]Nkf / ?s'd
s0ff{nL c~rnsf] x'Dnf, h'Dnf, d'u', sflnsf]6 / 8f]Nkf
e]/L c~rnsf] hfh/sf]6
;]tL c~rnsf] aemf / afh'/f
dxfsfnL c~rnsf] bfr'{nf
v ju{
!= d]rL c~rnsf] kfry/
@= sf]zL c~rnsf] ef]hk'/, t]x|y'd / ;+v'jf;efsf] g'd ;lxt blIf0fL If]q
#= ;u/dfyf c~rnsf] cf]nv9'+uf / vf]6f
$= hgsk'/ c~rn, bf]nvf lhNnfsf] nfdf]ju/ / /f]Njfln If]q afx]s afsL If]q, /fd]5fk
%= jfudtL c~rnsf] /;'jf lhNnfsf] /fDr] eGbf pQ/sf] If]q
^= u08sL c~rnsf] ndh'sf] v'bL pQ/L If]q
&= n'lDjgL c~rnsf] c3f{vfrL / u'NdL
*= wjnflu/L c~rnsf] DofUbL, kj{t, d':tf lhNnfsf] 6's'r] eGbf blIf0fL If]q / pQ/L afUn'sf] 9f]/ kf6g If]q / DofUbL lhNnfsf]
lg:sf]6 kxf8af6 blIf0f tkm{ afUn' lhNnfsf] tf/f ufp ljsf; ;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufp x'b} u'NdL lhNnf pQ/ blIf0f cIff+z
/]vfsf] k"jL{ efu afx]ssf] afUn'
(= /fKtL c~rnsf] ;Nofg / Ko"7fg
!)= ;]tL c~rnsf] 8f]6L / c5fd
!!= dxfsfnL c~rnsf] 88]nw'/f / a}t8L
!@= e]/L c~rnsf] b}n]v
u ju{
!= d]rL c~rnsf] Onfd
@= sf]zL c~rnsf] wgs'6f
#= ;u/dfyf c~rnsf] pbok'/
$= hgsk'/ c~rnsf] l;Gw'nL
%= jfudtL c~rnsf] l;Gw'kfNrf]s / ;]tLjf; pQ/sf] l;+xf/ If]q afx]s afsL wflb lhNnf / /;'jf lhNnfsf] /fDr] ;lxt blIf0f If]q
^= u08sL c~rnsf] tgx', :ofhf / ;]bL{jf; pQ/sf] nfs]{ If]q afx]s afsL uf]/vf / ndh' lhNnfsf] v'bL pQ/L If]q afx]ssf] afsL efu
&= n'lDagL c~rnsf] kfNkf
*= DofUbL lhNnfsf] lg/sf]6 kxf8af6 blIf0f tkm{ afUn' lhNnfsf] tf/f ufp ljsf; ;ldltdf kg]{ /ftfdf6f ufp x'b} u'NdL lhNnfnfO{
5'g] pQ/, blIf0f cIff+z /]vfb]lv k"j{ kg]{ jfUn' lhNnfsf] afsL efu
(= /fKtL c~rnsf] bf
!)= e]/L c~rnsf] alb{of / ;'v]{t
!!= ;]tL c~rnsf] s}nfnL
!@= dxfsfnL c~rnsf] s~rgk'/
3 ju{
!= d]rL c~rnsf] emfkf
@= sf]zL c~rnsf] df]/ / ;'g;/L
#= ;u/dfyf c~rnsf] ;Kt/L / l;/fxf
$= hgsk'/ c~rnsf] wg'iff, dxf]Q/L / ;nf{xL
%= jfudtL c~rnsf] g'jfsf]6 / sfe|]knf~rf]s
^= gf/fo0fL c~rnsf] af/f, k;f{, /f}tx6, lrtjg / dsjfgk'/
&= u08sL c~rnsf] sf:sL
*= n'lDagL c~rnsf] ?kGb]xL, gjnk/f;L / slknj:t'
(= e]/L c~rnsf] afs]
!)= afudtL c~rnsf] sf7df8f}+, eQmk'/ / nlntk'/
===================
!=
@=
#=
$=
%=
^=
&=
*=
(=
!)=
!!=
!@=

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

102

, ( , )
cg';"rL !&
-lgod !!@ sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt_
ljefuLo ;hfosf] cfb]zsf] lg0f{osf] gd"gf

>L ==============================
sfof{noljefudGqfnocfof]u;lrjfnosf >L ==============================n] u/]sf] .
;hfosf] cfb]zsf] lg0f{o kmf/fd
>L ===================================== sfof{noljefudGqfnocfof]u;lrjfnodf ===================================== kbdf sfo{/t >L
=========================sd{rf/L ;]t g+= =========_ n] ==================hfra'em ubf{u/fpbf ===================================================== b]lvg
cfPsf]n] lgh >L ========================= ;u lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf ^^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
========================================== lbgsf] Dofb lbO{ ;kmfO{ dfu ul/Psf]df lghn] k]z u/]sf] ;kmfO{sf] Joxf]/f, ;a't
===================================== =========================================================================================
sf/0faf6 ;Gtf]ifhgs b]lvPg . t;y{ P]gsf] bkmf ================================= sf] ===================== adf]lhdsf] s;"/df P]gsf] bkmf %( sf]
v08 ========= adf]lhdsf] ;hfo lghnfO{ lsg gug]{ < ;f] ug'{ gkg]{ s'g} ;a't k|df0f jf sf/0f s]xL eP ====================leq :ki6Ls/0f
k]z ug'{ egL P]gsf] bkmf ^& adf]lhdsf] :ki6Ls/0f dfu ul/Psf]df lghn] =================================== egL :ki6Ls/0f k]z u/]sf] b]lvof] .
o; ;DaGwdf ;+sng ePsf sfuhft, a'lemPsf ;a't k|df0f / k]z ePsf] :ki6Ls/0f pk/ ;d]t ljrf/ ubf{ ============================ ;a't
k|df0faf6 lgh >L ================== n] P]gsf] bkmfsf] ================= sf] pkbkmf ================adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] b]lvPsf]n] lgh >L
======================== pk/ P]gsf] bkmf %( sf] v08 ==============sf] ;hfo k|:tfljt u/L ;f] ;hfo ug{sf] lgldQ nf]s ;]jf cfof]usf]
============ sfof{no ========== af6 k/fdz{ k|fKt eP cg'?k lgh >L =======================nfO{ P]gsf] bkmf %( sf] v08 ================= adf]lhd
===============;hfo lbg] lg0f{o cfb]z ul/Psf] 5 . of] cfb]zdf lrQ ga'em]df lgod !!$ sf] v08 -3_ sf] Dofbleq ================ ;dIf
k'g/fj]bg lbg ;lsg]5 .
b:tvt
ldlt M

;ftf}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .


;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

103

, ( , )
80cg';"rL-!&s=

-lgod !)! sf] pklgod -!_ ;u ;DalGwt_


lgj[Qe/0fsf] dfu kmf/fd

>L dxflgb]{zs Ho",


lghfdtL lstfavfgf
xl/x/ejg, nlntk'/ .
d lghfdtL ;]jfaf6 b]xfo adf]lhd ;]jf lgj[Q ePsf]x'g] ePsf] tyf xfn;Dd d}n] pkbfg tyf lgj[Qe/0f /sd glnPsf]
x'gfn] lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf #& adf]lhd lgj[Qe/0f clwsf/kq tof/ ul/ lbg' x'g
lgDgfg';f/sf] ljj/0f v'nfO k]z u/]sf] 5' . Joxf]/f 7Ls ;frf] xf], em'f 7x/]df sfg'g adf]lhd ;x'nf
kf;kf]6{ ;fOhsf]
a'emfpnf .
kmf]
6f] oxfF 6fF:g] /
!=
sd{rf/Lsf] gfd, y/ M==========================================================-;]t g+======================_
kmf]
6f]df kg]{ u/L
kbM ===========================>]0fLM=====================sfof{nosf] gfd M===================================
sfof{
no k|d'[v tyf
gful/stf g+==================== hf/L ldlt=================================hf/L u/]sf]] lhNnf==============
lgj]bsn] b:tvt
afa'sf] gfd, y/M
===============================================afh]sf] gfd, y/M=============================
ug]{
@=
:yfoL 7]ufgf M lhNnf M ============================uf=lj=;g=kf=== ==================j8f g+===========
kmf]g g+=M cfjf; M =========================df]afOn M =======================O{d]n M =======================
#=
hGd ldlt M@)===============
z'? egf{ ldlt M@)===============
$= cjsfz ldlt M@)===============
lsl;d M clgjfo{/fhLgfdf:j}lR5scGo
%=
k|fKt u/]sf] ;]jf ;'ljwfx? M -lnPsf] jf glnPsf] eP sf]i7sdf 7Ls lrGx nufpg' xf]nf_.
-s_ c;fwf/0f labf lnPsf] M 5 - _ 5}g - _, lnPsf] eP ======aif{ ======dlxgf ======= lbg .
-v_ uon sL ePsf] M 5 - _ 5}g - _, lnPsf] eP =======aif{==========dlxgf==========lbg .
-u_ cf}ifwL pkrf/ /sd lnPsf] M 5 - _ 5}g - _, lnPsf] eP ?= =============== k};f============= .
-3_ ljefuLo ;hfosf] Joxf]/f M 5 - _ 5}g - _, ePsf] eP -;hfosf] ljj/0f_====================.
-_ a/ a'emf/y u/]sf] Joxf]/f M 5 - _ 5}g - _, gu/]sf] eP ===========================================.
-r_ cGo Joxf]/f M =========================================================================.
^=
O{R5fOPsf] JolQm M
-s_ gfd, y/ M=============================================================v_ gftf M=========================
-u_ 7]ufgf M lhNnf M==========================uf=lj=;g=kf= M=================jf8{ g+= M=================
-3_ gf=k|=k|=g+ M==========================hf/L ldlt M@)=====================================
-_ hf/L ug]{ sfof{no M lhNnf k|zf;g sfof{no,================================.
-r_ klxn] OR5fOPsf] JolQm km/s eP sf/0f =================================
&=
e'QmfgL lng] a}+ssf] gfd / 7]ufgfM /fli6o jfl0fHo a}+sg]kfn a}+s lnld6]8, zfvf M==== lhNnf M====
clwsf/kq tof/ u/]kl5 k7fpg] 7]ufgf M=======================================================
ldlt M@)=========================
sd{rf/Lsf] b:tvt M==============================
*=
pko'{Qm ljj/0f sfof{nosf] clen]v cg';f/ 7Ls b]lvPsf]n] lgj[Qe/0f clwsf/kq hf/L ug{ l;kmfl/; ug]{ sfof{no k|d'[vsf],
sfof{nosf] 5fk M
b:tvt M
gfd, y/ M
kb M

80

a|fxf} ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

104

, ( , )
cg';"rL!&s!=

-lgod !!^s=sf] pklgod -#s#_ ;u ;DalGwt_


lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw
!=

lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] lgod !!^s= adf]lhdsf] k'/:sf/sf] nflu s'g} lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ubf{ b]xfo
adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 M
-s_ s'g} sfof{no cGtu{tsf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l;kmfl/; ubf{ ;DalGwt sfof{no k|d'vn] lg0f{o u/L k|To]s jif{sf] kmfu'g
d;fGtleq cfgf] tfn's dGqfno ;lrjfnocfof]udf l;kmfl/; u/L k7fpg' kg]{,
-v_ ljefun] ;f] ljefusf sd{rf/L tyf ljefu cGtu{tsf sfof{nosf] sfof{no k|d'v kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/LnfO{
l;kmfl/; ubf{ ljefusf] k|d'vn] lg0f{o u/L k|To]s jif{sf] kmfu'g d;fGtleq cfgf] tfn's dGqfno;lrjfno cfof]udf
l;kmfl/; u/L k7fpg' kg]{,
-u_ b]xfosf] lghfdtL sd{rf/LnfO{ l;kmfl/; ug]{ k|of]hgsf] nflu ;DalGwt dGqfno ;lrjfnocfof]usf] ljlzi6 >]0fLsf]
clws[tn] lg0f{o u/L k|To]s jif{sf] kmfu'g d;fGtleq 5'6\6} ;"rL tof/ ug'{ kg]{ M
-!_
;DalGwt dGqfno;lrjfnocfof]udf sfo{/t sd{rf/L,
-@_ ;DalGwt dGqfno;lrjfnocfof]u cGtu{tsf] ljefusf] k|d'v kbdf sfo{/t sd{rf/L,
-#_
;DalGwt dGqfno;lrjfnocfof]u cGtu{t /x]sf] t/ s'g} klg ljefu cGtu{t g/x]sf] sfof{nosf] sfof{no
k|d'v kbdf sfo{/t sd{rf/L, /
-$_ ;DalGwt dGqfno;lrjfnocfof]u tyf cGtu{tsf] lgsfodf sfo{/t s'g} sd{rf/Ln] cfkm" k'/:sf/sf] nflu
of]Uo ePsf] bfjL u/L ;DalGwt dGqfno;lrjfnocfof]udf lgod !!^s= sf] pklgod -#_ adf]lhdsf] cfwf/
k"/f u/]sf] k|dfl0ft x'g] sfuhft ;lxt kmfu'g d;fGtleq lgj]bg lbPdf lgj]bg lbg] To:tf] sd{rf/L .
-3_ ;DalGwt dGqfno;lrjfnocfof]un] v08 -s_ / -v_ adf]lhd k|fKt l;kmfl/; tyf v08 -u_ adf]lhd tof/ u/]sf]
;"rLdf k/]sf] lghfdtL sd{rf/LdWo]af6 k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ug{' cl3 b]xfo adf]lhdsf] k|lqmof k"/f ug{' kg]{5 M
-!_
v08 -s_ / -v_ adf]lhd ;DalGwt lgsfo tyf kbflwsf/Laf6 l;kmfl/; eO{ cfPsf] tyf v08 -u_ adf]lhd tof/
ul/Psf] ;"rLdf k/]sf] sd{rf/Lsf] ;DaGwdf k|ltlqmof jf ph"/L lbg] k|of]hgsf] nflu sDtLdf tL; lbgsf] Dofb
lbO{ To:tf sd{rf/Lsf] gfd r}q d;fGtleq ;f] dGqfno;lrjfnocfof]usf] j]e;fO6 / ;"rgf kf6Ldf k|sfzg
ug]{,
-@_ pkv08 -!_ adf]lhdsf] Dofbleq s'g} k|ltlqmof jf ph"/L k|fKt ePdf To:tf] k|ltlqmof jf ph"/Lsf] ;DaGwdf
;DalGwt dGqfno ;lrjfno cfof]usf] ljlzi6 >]0fLsf] kbflwsf/Ln] 5fgjLg u/L k'/:sf/sf] nflu pko'Qm
7xl/Psf] lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd pkv08 -#_ adf]lhdsf] ;+Vofdf ga9\g] u/L k'/:sf/sf] nflu h]7 kGw| ut]leq
;ldlt ;dIf l;kmfl/; ug'{ kg]{,
:ki6Ls/0f M o; cg';"rLsf] k|of]hgsf] nflu ;ldlt eGgfn] lgod !!^s= sf] pklgod -@_ adf]lhdsf] ;ldlt
;Demg' k5{ .
-#_
k|To]s dGqfno;lrjfnocfof]un] cfk"m cGtu{t /x]sf ;Dk"0f{ lghdtL sd{rf/Lx?dWo]af6 b]xfosf] ;+Vofsf
sd{rf/L k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; u/L k7fpg' kg]{5 M
-s_ !)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df ! hgf,
-v_ !)! b]lv &)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df @ hgf,
-u_ &)! b]lv !%)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df $ hgf,
-3_ !%)! b]lv @$)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df ^ hgf,
-_ @$)! b]lv #$)) ;Dd sd{rf/L ePsf]df * hgf,
-r_ #$)! eGbf a9L sd{rf/L ePsf]df !) hgf .
-$_ sf7df8f}+ pkTosf aflx/ ;d]t sfof{no /x]sf] dGqfno;lrjfno cfof]un] k'/:sf/sf] nflu sd{rf/Lsf] gfd
l;kmfl/; ubf{ sf7df8f}+ pkTosf aflx/sf] sfof{nodf sDtLdf b'O{ jif{b]lv sfo{/t sd{ rf/Lx?dWo]af6 sDtLdf
krf; k|ltztsf] ;+Vofdf l;kmfl/; ug'{ kg]{,
-%_ k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ubf{ s'g k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ul/Psf] xf] :ki6 v'nfO{ k7fpg' kg]{,
-^_
pkv08 -@_ adf]lhd k'/:sf/sf] nflu ;ldlt ;dIf l;kmfl/; ul/Psf] lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd ;DalGwt
dGqfno ;lrjfnocfof]usf] j]e;fO6 / ;"rgf kf6Ldf k|sfzg ug]{ .
-_ g]kfn ;/sf/sf] ljlzi6 >]0fLsf] kbdf sfo{/t lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; u/L k7fpbf g]kfn
;/sf/sf] d'Vo ;lrjn] s'g k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ul/Psf] xf] ;f] s'/f :ki6 v'nfO{ h]7 kGw| ut]leq ;ldltsf]
;lrjfnodf k7fpg' kg]{5 .
-r_ ;ldltn] h]7 d;fGtleq lgod !!^s=sf] pklgod -!_ adf]lhdsf] k'/:sf/ kfpg] sd{rf/Lsf] gfd 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
-5_ ;ldltn]] c;f/ kfr ut]leq ;jf]{Ts[i6 lghfdtL ;]jf k'/:sf/sf] nflu l;kmfl/; ePsf] tyf v08 -_ adf]lhd d'Vo
;lrjn] l;kmfl/; u/]sf] ljlzi6 >]0fLsf] lghfdtL sd{rf/Lsf] ;DaGwdf k|ltlqmof tyf ph"/L ug]{ k|of]hgsf] nflu sDtLdf
tL; lbgsf] Dofb lbO{ To:tf] sd{rf/Lsf] gfd ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] j]e;fO6 / ;"rgf kf6L nufotsf cGo ;~rf/
dfWodf/f ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
-h_ v08 -5_ adf]lhdsf] Dofbleq k|ltlqmof jf ph"/L k|fKt ePdf To:tf] k|ltlqmof jf ph"/Lsf] ;DaGwdf cfjZos 5fgljg
;d]t u/L ;ldlt cfkm}+n] lgwf{/0f u/]sf] pko'Qm dfWod ckgfO{ k'/:sf/ kfpg] lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd 5gf}6 ug'{ kg]{5 .

gjf} ;+zf]wgf/f yk .

105

, ( , )
-Efm_

@=
#=

v08 -r_ / -h_ adf]lhd k'/:sf/sf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd 5gf}6 ul/;s] kl5 ;ldltn] To:tf] sd{rf/Lsf] gfd
g]kfn ;/sf/, dlGqkl/ifb\ ;dIf ;fpg d;fGtleq l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
;ldltn] k'/:sf/sf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; ubf{ ckgfpg' kg]{ cGo sfo{ljlw ;ldlt cfkm}+n] lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
;ldltn] k'/:sf/sf] nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] gfd l;kmfl/; u/L k7fpg] kmf/fd ljsf; u/L k|To]s dGqfno;lrjfnocfof]udf
k7fpg' kg]{5 .

106

, ( , )
cg';'rL!&v

-lgod !!^s sf] pklgod -#v_ ;Fu ;DalGwt_


lghfdtL ;]jf k'/:sf/ kfpg]nfO{ k|bfg ul/g] k|df0fkqsf] 9fFrf

>L

g]kfn ;/sf/
-qm]i6_

tkfO{n] g]kfn ;/sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] ====================== kbdf /xL ======================================== sfo{ u/] jfkt g]kfn
;/sf/n] tkfO{nfO{ cfly{s jif{ ===================== ================ sf] ===================== ;jf]{Ts[i6pTs[i6lghfdtL ;]j f k'/:sf/ k|bfg u/]sf]
5.
eljiodf klg tkfO{af6 g]kfn ;/sf/n] ljlzi6 of]ubfgsf] cfk]Iff /fv]sf] 5 .

=============================

=============================

========================

;lrj
;fdfGo k|zf;g dGqfno

d'Vo;lrj
g]kfn ;/sf/

dGqL/fHodGqL
;fdfGo k|zf;g

cg';"rL!&u
-lgod !!&s= sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgogsf] btf{sf] nflu lgj]bgsf] 9fFrf

>L >d tyf /f]huf/ k|j4{g ljefu


dxf]bo,
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf %# sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ adf]lhd lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgog btf{ ug{] sfo{
;ldltn] dnfO{ clVtof/ u/]sf] x'gfn] lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] lgod !!&s= sf] pklgod -#_ df plNnlvt sfuhftx? ;d]t
;+nUg u/L lghfdtL sd{rf/Lsf] 6]8 o'lgog btf{ u/fpgsf] nflu of] lgj]bg u/]sf] 5' .
ejlbo,
-====================== 6]8 o'lgogsf] tk{maf6_

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .

107

, ( , )
cg';"rL!*
-lgod !!* ;u ;DalGwt_
;DklQ ljj/0f kmf/fd
ljj/0f k]z u/]sf] sfof{no M
gfd M
7]ufgf M

sd{rf/Lsf]

gfd / ;]t g+= M


>]0fL / kb M
sfof{no M
-s_ crn ;DklQ -3/ hUuf_

qm= 3/ hUuf / cGo gfk / 3/ hUuf /x]sf] s;sf] hUuf /x]sf] s;/L k|fKt s}lkmot -3/ ePtNnf ;d]t
;=+ crn ;DklQsf] cGo
7fp -ufp, lghsf] gfd / c? eP
ePsf]
pNn]v ug]{_ -hUuf eP
5f]6s/L ljj/0f ljj/0f gu/, lhNnf_
lgh;+usf] ;DaGw
/f]kgL jf rNtLsf] gfk n]Vg]_

-v_ gub, hjflx/ft, ;'g, rfbL cflb .


qm=;+=

;DklQsf] 5f]6s/L ljj/0f

gfk / tf}n kl/df0f

s;/L k|fKt ePsf]

s}lkmot

-u_ z]o/ a} Aofn]G;sf] ljj/0f


qm=;+

;DklQsf]
5f]6s/L
ljj/0f

sDkgL jf hDdf d"No s;sf] gfddf /x]sf]


a}sf] gfd
lghsf] gfd / c? eP
/ 7]ufgf
lgh;+usf] ;DaGw

s;/L k|fKt ePsf]

s}lkmot

-3_ C0f lnPsf]lwtf] lbPsf] eP ;f]sf] ljj/0f


qm=;+ C0flwtf]sf] lnPlbPsf]
ljj/0f
gfd / 7]ufgf

sf/0f

hDdf d"No

lkmtf{ ug]{
cjlw

s}lkmot

lkmtf{ ug]{
cjlw

s}lkmot

-_ C0f lbPsf] jf c?af6 lwtf] lnPsf] eP ;f]sf] ljj/0f


qm=;+ C0f lwtf]sf]
ljj/0f

C0f lbPsf]
lwtf] lnPsf]
gfd / 7]ufgf

sf/0f

hDdf d"No

d}n] hfg] a'em];Dd dfly n]lvP adf]lhdsf] ljj/0f 7Ls 5 . km/s kg]{ 5}g egL b:tvt ug]{ M
gfd / kb M
ldlt M
b|i6Jo M
!= of] ljj/0f k]z ul/;s]kl5 ;DklQdf s'g} yk36 ePdf ;DalGwt lgsfodf ;f] ljj/0f v'nfO{ l;naGbL ?kdf k]z ug'{ k5{ .
@= ;/sf/L sd{rf/L pk/ ul/g] sfg"g adf]lhdsf] sf/afxLb]lv afx]s c? s'/fdf of] ljj/0f k|of]u ul/g] 5}g . of] ljj/0f ;DalGwt
kbflwsf/L afx]s c?n] x]g{ kfOg] 5}g . oL ljj/0f k|sfz gu/L uf]Ko ?kdf /flvg]5 .

;ftf}+ ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .

108

, ( , )
cg';"rL!(

-lgod !@)s= sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_


lghfdtL sd{rf/Lsf] kl/rokqsf] 9fFrf
cufl8

qm]i6

g]kfn ;/sf/
==========================
kmf]6f]

gfdM
bhf{M
gful/stf g+=
An8 u|'kM
;]t g++=M
k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt
-============================_

k5fl8
sd{rf/Lsf] ;xL
=====================

bhf{ M
Name:
Designation:
Office:

b|i6JoM
-!_ sd{rf/L kl/rokq ( ;]=dL= / nDafO{ %=% ;]=dL=rf}8fO{sf] x'g' kg]{5 .
-@_ sd{rf/Lsf] kl/rokq ;]tf] sfuhsf] x'g' kg]{5 .
-#_ kl/rokqsf] cufl8 kl ;jeGbf dflyNnf] efudf !@ KjfOG6sf] cIf/df g]kfn ;/sf/, !$ KjfOG6sf] cIf/df ;DalGwt sfof{nosf]
gfd, !* KjfOG6sf] cIf/df sd{rf/Lsf] gfd, !^ KjfOG6sf] cIf/df bhf{ / bhf{ eGbf d'lg gful/stf g+= n]Vg' kg]{5 .
-$_ sd{rf/L kl/rokqsf] cufl8 kl dflyNnf] efudf /ftf] /+usf] g]kfn ;/sf/sf] qm]i6 5fKg' kg]{ / bfofFklsf] tNnf] efudf c6f]
;fO{hsf] kmf]6f] 6fF:g' kg]{5 .
-%_ sd{rf/L kl/rokqsf] k5fl8sf] bfofF kl k|dfl0ft ug{]sf] b:tvt / jfofFkl sd{rf/Lsf] b:tvt n]Vg' kg]{5 .
-^_ kl/rokqsf] k5fl8sf] tNnf] efudf !$ KjfOG6sf] sd{rf/Lsf] gfd, sfof{nosf] gfd / sd{rf/Lsf] bhf{ c+u|]hLdf n]Vg' kg]{5 .
-&_ kl/rokqsf] k5fl8sf] afFsL efudf !@ KjfOG6sf] of] kl/rokq s;}n] kfPdf ;DalGwt sfof{no, lhNnf k|zf;g sfof{no jf k|x/L
sfof{nodf a'emfO{ lbg' xf]nf eGg] ;"rgf n]Vg' kg]{5 .
-*_ dGqfno tyf ljefu cGtu{t sfof{nox?n] g]kfn ;/sf/ / cfcfgf] sfof{nosf] gfd dfq /fVg' kg]{5 .
-(_ sfof{no k|d'v jf lghaf6 clwsf/ k|fKt sd{rf/L k|zf;g ;DaGwL sfd x]g{] clws[tn] kl/rokq k|dfl0ft ug{' kg]{5 .
-!)_ sd{rf/L kl/rokq Knfli6ssf -kf/bzL{_ vf]ndf /fvL b]j|]tkm{sf] sfFwsf] Ps ljQfd'lg 5ftLdf kg{] u/L cGo JolQmn] /fd|f];+u b]Vg]
tl/sfn] nufpg' kg]{5 .
-!!_ sd{rf/L kl/rokq ljt/0f ubf{ ;DalGwt sfof{no s} vr{df klxnf] k6s ljt/0f ug'{ kg]{ / ;f] x/fO{ jf RofltO{ csf{] lng' kbf{
sd{rf/Ln] cfg} vr{df lng' kg{]5 . o;/L x/fO{ jf RofltO{ csf]{ kl/rokq lnPsf] ljj/0f clen]vdf hgfO{ lghaf6 lnOPsf] /sd
/fhZjdf bflvnf ug'{ kg]{5 . t/ ;?jf, a9'jf jf sfod d'sfod ePdf ;DalGwt sfof{non] g} pknAw u/fpg' kg]{5 .
-!@_ ;a} ;/sf/L tyf cw{ ;/sf/L sfof{nosf sd{rf/Lx?n] sfof{noleq k|j]z ubf{ / a:bf clgjfo{ sd{rf/L kl/rokq nufPsf] x'g'
kg{] / cGo :yfgdf cfjZostf cg';f/ k|of]u ug'{ kg]{5 .
-!#_ kl/rokq k|of]u ug{] u/fpg] lhDd]jf/L ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] x'g]5 . o;/L kl/rokq gnufpg] jf glng] sd{rf/LnfO{
sfof{nodf k|j]z ug{ glbg] jf sd{rf/Ldf cg'zf;g sfod ug{ sf/afxL ;d]t sfof{no k|d'vn] ug{ ;Sg]5 .
-!$_ s'g} sd{rf/L ;]jfaf6 x6]df lghn] cfgf] kl/rokq t'?Gt cfgf] sfof{nodf lkmtf{ a'emfpg' kg{]5 . 81

;ftf}+ ;+zf]wgf/f yk .
b|i6Jo M s]xL g]kfn sfg"g ;+zf]wg ug]{ P]g, @)^# f/f ?kfGt/0f ePsf zAbx? M
>L % sf] ;/sf/ sf] ;f g]kfn ;/sf/ .

109

You might also like