HASED

1. CLT

HASED

Nisa / 37- Onlar ki hem kskanr, cimrilik ederler, hem de herkese cimrilik tavsiye ederler ve Allah'n kendilerine
ltfundan verdii nimeti gizlerler. Biz kfirlere alaltc bir azap hazrladk.

Bakara / 213. nsanlar tek bir mmetti. Ayrlmalar zerine Allah, rahmetinin mjdecileri ve azabnn habercileri
olmak zere peygamberler gnderdi ve beraberlerinde hak ile ilgili kitap indirdi ki, insanlarn, aralarnda ihtilaf ettikleri
eyler hakknda hakem olsun. Bunda da srf o kitap verilenler, kendilerine bunca deliller geldikten sonra tuttular,
aralarndaki hrs ve kskanlk yznden anlamazla dtler. Bunun zerine Allah kendi izniyle, iman edenleri,
onlarn hakknda anlamazla dtkleri hakka, ulatrd. Allah, dilediini doru yola iletir.

!Felak / 5.Ve kskand vakit kskan kiinin errinden sabahn Rabbine snrm

Bakara / 109- Ehl-i kitaptan birou arzu etmektedir ki, sizi imannzdan sonra evirip kfir etsinler: Hak
kendilerine iyice belirdikten sonra bile srf nefsaniyetlerinden ve kskanlktan dolay bunu yaparlar. Buna ramen siz
imdi af ile, hogryle davrann t Allah emrini verinceye kadar. phe yok ki Allah her eye kdirdir.

Nisa / 128- Eer bir kadn kocasnn geimsizliinden, yahut kendisinden yz evirmesinden endie ederse,
aralarnda bir sulh yapmalarnda, onlara bir gnah yoktur. Sulh hep hayrldr. Zaten nefisler kskanla hazrdr. Eer
iyi geinir ve geimsizlikten saknrsanz, phesiz Allah yaptklarnzdan haberdardr.

MENBA
1. CLT
Ahzab / 19- Size kar kskanlk ediyorlard. Derken o korku hali gelince, grdn onlar ki, lmden baygnlk
sarm kimse gibi gzleri dnerek sana bakyorlard. O korku gidince, size keskin keskin diller syrdlar. Onlar hayra
kar kskanlk ediyorlard. te bunlar iman etmediler de Allah amellerini boa kard. Bu Allah'a gre nemsizdir.

HADS
* bnu Mes'ud (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: "u iki kii dnda
hi kimseye gbta etmek caiz deildir: Biri, Allah in kendisine verdii hikmetle hkmeden ve bunu bakasna da reten
hikmet sahibi kimse. Dieri de Allah'n kendisine verdii mal hak yolda sarfeden zengin kimse."
* bnu mer (radyallhu anhm) anlatyor: "ki kiiye kar hased caizdir: Birincisi o kimsedir ki, Allah
kendisine Kur'n- Kerim'i nasib etmitir, o da onu, gece ve gndz boyu ikame eder. kincisi de o kimsedir ki, Allah
Tela ona mal vermitir de o da gece ve gndz (hak yolda) infak eder."
* Hz. Ebu Hreyre (radyallhu anh) anlatyor: "Reslulah (aleyhssaltu vesselm) buyurdular ki: "Hasedden
kann. nk o, atein odunu -rvi dedi ki: Veya kuru otu- yiyip tkettii gibi, btn hayrlar yer tketir."
* Hz. Zbeyr (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular ki: "Size mem-i
kadime hastal sirayet etti: Bu, hased ve buzdur. Bu kazycdr. Bilesiniz; kazyc derken sa kazr demiyorum. O
dini kazycdr. Nefsimi kudret elinde tutan Zt- Zlcell'e yemin ederim, sizler iman etmedike cennete giremezsiniz.
Birbirinizi sevmedike de iman etmi olmazsnz. Birbirinizi sevmeye yardmc olacak eyi haber vereyim mi: Aranzda
selm yaygnlatrn."
* Hz. Enes radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissalatu vesselm buyurdular ki: "Hased (ekememezlik)
hayrlar yer bitirir, tpk atein odunu yeyip tkettii gibi. Sadaka hatalar sndrr, tpk suyun atei sndrmesi gibi.
Namaz, m'minin nrudur. Oru atee kar perdedir."
* Ebu Hreyre (radyallahu anh) anlatyor: Raslullah buyurdu ki: "Kfr ile onu ldren ebediyyen cehennemde
bir araya gelmezler, keza bir kulun karnnda, Allah yolunda (yutulmu olan) tozla cehennem atei bir araya gelmezler,
keza, bir kulun kalbinde imanla hased bir araya gelmezler."
* bnu mer (radyallhu anhm) anlatyor: "ki kiiye kar hased caizdir: Birincisi o kimsedir ki, Allah
kendisine Kur'n- Kerim'i nasib etmitir, o da onu, gece ve gndz boyu ikame eder. kincisi de o kimsedir ki, Allah
Tela ona mal vermitir de o da gece ve gndz (hak yolda) infak eder."
* Hz. Ebu Hreyre radyallahu anh anlatyor: "Resulullah aleyhissaltu vessalm buyurdular ki: "Sakn zanna yer
vermeyin. Zira zan, szlerin en yalandr. Tecesss etmeyin, haber koklamayn, rekbet etmeyin, hasedlemeyin,
birbirinize buzetmeyin, birbirinize srt evirmeyin, ey Allah'n kullar, Allah'n emrettii ekilde karde olun.
Mslman mslmann kardeidir. Ona (ihnet etmez), zulmetmez, onu mahrum brakmaz, onu tahkir etmez.
Kiiye er olarak, mslman kardeini tahkir etmesi yeterlidir. Her mslmann mal, kan ve rz dier mslmana
haramdr.
Allah sizin suretlerinize ve kalblarnza bakmaz, fakat kalplerinize ve amellerinize bakar. Takva uradadr
-eliyle gsn iaret etti- :
Sakn ha! Birinizin sat zerine sat yapmayn. Ey Allah'n kullar karde olun. Bir
mslmann kardeine gnden fazla ksmesi hell olmaz.
* Hz. Ebu Hureyre radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissalatu vesselm (hastalm srasnda) bana
gemi olsun ziyaretine gelmiti. Bana: "Seni, Cebrail'in bana getirdii dua ile tedavi etmeyeyim mi?" buyurdular. Ben:
"Annem babam sana kurban olsun ey Allah'n Resl! Evet!" dedim. Okudular: "Bismillahi erkke vallahu ye ike min
klli din fike min erri'n-neffasti fi'I-ukadi ve min erri hsidin iz hased (Allah'n adyla sana okuyorum, sende olan
her hastala kar, dmlere fleyenlerin errine, hased ettikleri zaman hasedilerin errine kar Allah ifa versin
(veya ifay verecek olan Allah'tr)." Bunu sefer okudu."
* Abdullah bnu Amr radyallahu anhma anlatyor: "Reslullah aleyhissalatu vesselam'a: "En efdal insan
kimdir?" diye sorulmutu. "Kalbi mahmm (pak), dili doru szl olan herkes" buyurdular. Ashab: "Doru szlln
ne demek olduunu biliyoruz. Mahmmu'l-kalb ne demektir?" diye sordu.
"(Mahmm kalb), Allah'tan korkan
tertemiz kalptir, iinde gnah yoktur, zulm yoktur, kin yoktur, hased yoktur" buyurdular."

TEFSR

Felak / 5.Ve kskand vakit kskan kiinin errinden sabahn Rabbine snrm!
Ve herhangi bir hasedinin, bakasnda grd bir nimeti ekemeyip de ona gz diken, onun mutlaka son
bulmasn temenni eden hasedinin hased ettii zaman errinden. Yani nefsindeki hasedinin gereini fiile karmaya
kalkt, hased ettii kiiye kar szl ve fiil zarar verme balanglarn, er girilerini tertip ve icraya balad
zaman errinden. nk hased dncede kaldka hased edenin kendinden bakasna zarar yok demektir.
Dier bir ifade ile de denilmitir ki: Hased galeyan edip de hasedlendiine kar kin ve fke, dmanlk kaydyle
kt nefsini ynlendirdii zaman ki, "gz deme" denilen durum ve fet de ounlukla o anda olur. Onun iin hased ile
gzdemek birbirinden ayrlmaz gibi dnlr. O srada hased edenin nefsi yle bir irkin durum alr ki o his ile
frlatt kt baklarn kvlcmlar, hased edileni zayf buluverdii takdirde bazan onu yldrm gibi arpar. Nice hased
edenler ve kt gzller vardr ki, hased gzyle baktklar zaman baz ylanlarn gzleriyle baklarndaki ez gibi
ezlandrr. Bu his ile harekete geen kt nefisler ise her hileye bavurur, ellerinden gelen her fenal gze alrlar.
Onlar iin hased edilenin helkinden baka bir ekilde teselli kabil olmadndan dolay o yolda ilerini yiye yiye
kendilerini de yakar, helk ederler. Ancak hasedin gereini icraya kalkmayp da kendi nefsinde saklad ve bu yolda
nefsi ile mcadele edebildii takdirde hased edilene bir erri dokunmaz ve nefsiyle mcahedesinden dolay sevap bile
alrsa da gnlnde o hased hissi devam ettike kendi kendini yer, zarar srf kendine olur. "Haset ettii zaman" diye
kaytlanmas bu farka iaret iin olduunu sylemilerdir. Bundan baka hasedinin errinden maksad, onun gnah ve
hasedi zamannda ve eserini aklama vaktindeki halinin ktl, irkinlii olmak da cizdir. te btn bu

1. CLT

HASED
3

zikrolunanlarn errinden o felkn Rabbine snrm de. Bu vechile o Samed olan Allah'a sn, nk hepsinin yaratan
ve hepsinin errinden koruyacak olan O'dur ve O'na yle ihls ile snanlara O'nun koruyuculuu ve himayesi vaad
edilmitir;
"En iyi koruyucu Allah'tr ve O, merhametlilerin merhametlisidir." (Yusuf, 12/64).
Haset nedir? Ragb'n beynna gre Haset, bir nimetin hak sahibinden yok olmasn temennidir. ounlukla o
nimetin kaybolmasna almakla da beraber olur. Rivayet olunmutur ki mmin gbta eder, mnfk haset eder.
Kamus'un ve dierlerinin beyanna gre de, o nimetin kendisine dnmesini isteyip istememekten daha geneldir. Yani
hasedde aslolan mn bir nimetin, bir faziletin, bir olgunluun sahibinden yok olmasn arzu etmek, kendisine
gemesini, gerek istesin ve gerekse istemesin, bakasnda bulunmasn mutlaka ekememektir. yle ki, "Onunki onda
dursun da sana da verelim." deseler memnun olmaz, keke onunki mutlaka gitse de kendisine hibir ey verilmese bile
holanr. zellikle haset olunan nimet, hasedi tarafndan gasbolunmak mmkn olmayan ahs faziletler ve kendine
zg olgunluklar kabilinden olursa, hased eden o zaman btn btn fazilet dman kesilir ve onu kendine
dndremediinden dolay hased ettii kiiyi haksz yere mutlaka yok etmekle teselli bulmak ister. "Allah korusun."
zet olarak, hasedi, kendinin iyiliini deil, dierinin ktln ister. Eer bakasndan kaybolmasn
istememekle beraber, kendisine de onun gibisini veya daha iyisini isterse, o haset etmek deil, gbta etmek,
imrenmektir. Bunlar Als yle anlatmtr: Bilinmeli ki hased, bakasnn nimetinin yok olmasn temenni etmeye
denir. Bir de bakasnda bulunan fakirlik veya dier herhangi bir noksann devamn ve nimet yokluunun hli zere
devam etmesini temenniye denilir, (ki birincisine dilimizde ekememezlik, ikincisine de iyiliini istememezlik denilir)
yaygn olan ncekidir. Her iki mn ile de hased eden Allah katnda ve Allah'n kullar yannda buzedilendir. Mehur
olduu zere hased, byk gnahlardan saylmtr. Lakin inceleme budur ki ftr ve yaratltan olan hased, gerei olan
ez ile mutlaka amel edilmeyip de ona sahip olan kimse nefsiyle mcadele ederek kardeine Allah'n sevecei vechile
muamele ederse onda gnah olmaz. Belki o doutan hased sahibi, nefsiyle mcahede edip kardeine iyi muamele
ettiinden dolay byk sevaba nail olur. nk ftr olana, kar koymakta byk zorluk bulunduu aktr. Bunlardan
baka gptaya da meczen hased denildii vardr, hem ilk rfte bu yaygn idi. Gpta ise kardeinde bulunan nimetin
kaybolmasn temenni etmeyerek onun gibi senin de olmasn temenni etmendir ki, bunda saknca yoktur. Nitekim u
Nebev hadis bu mndandr: "u ikiden bakasnda hased yoktur: Bir adam ki Allah ona mal vermi ve hak yolda
tketilmesine onu musallat klmtr ve bir adam ki Allah ona hikmet vermitir, onunla amel eder ve onu insanlara
retir."
Demek ki er olan hasedin asl mns bakasnda bir nimet grmekten rahatsz olup onun kaybolmasn
istemektir ki, bizim "ekememezlik" dediimizdir. Birtakm kimselerin zannettii ve bir hayli yaygn olduu vechile
kskanlk demek deildir. Kskanlk, bazan hased demek dahi olursa da daha ok Arapa'da "gayret" tabir olunandr.
Nitekim Kamus mtercimi sm Efendi de yle der: "Gayret, gayr, gar, gyar: Nm ve namusa eksiklik verecek
halden korumak mnsnadr ki kskanmak denilir." Mesela erkein karsn bakasndan kskanmas, ayn ekilde
kadnn kocasn bakasndan kskanmas hased deil, gayret ve hamiyettir, bu vlmtr. Fakat birisi dierinin karsn
veya kocasn veya evladn veya maln veya gzelliini veya herhangi bir nimet ve meziyetini, erefini ekememek,
ona gz dikmek, onun ondan yok olmasn arzu etmek haseddir, ktlenmitir. Buna kskanmak denirse de
ekememezlii bir gayret ve hamiyet mnsnda mbalaa sretiyle kullanmak kabilinden mecaz demektir. Yani
yerinde olmayan bir kskanmaktr. Her ne olursa olsun kskanmak mutlaka haset demek deildir, ondan daha genel
olabilir. u halde hasedi sadece kskanmak diye tercme etmek doru deildir. Hased ktlenmidir, ona bir kskanmak
denirse elin hakkn sahibinden kskanmak, diye ifade edilmelidir. Halbuki gayret ve hamiyet demek olan kskanmak
vlm ve makbul bir haslettir. Feyizlenme, ilerleme, kemle erme, iffet, hakkn korunmas, nimetin muhafazas
onunla hasl olur. Meer ki kendi hakknn ilerisine tecavz etmek sretiyle ifrat olsun. O zaman gayret, cahiliye
hamiyeti ve hased mnsnda olmu olur.
Ragb'n hasedi tarifinde nimetin hakk olandan kaybolmasn temenni diye mstahk (hakk olan) kaydn koymas
da nemlidir. Bundan anlalr ki, hasedde zulm mns da vardr ve o halde bir nimetin hak sahibinin gayrinden yok
olmasn istemek hased deil, gayret ve adalet demek olur. u halde bir gasbedicinin gasbettii nimetin, elinden
kmasn temenni etmek hased demek olmad gibi, onun btl elinin yok edilmesiyle hakk sahibine teslim etmeye
almak da er deil, gayret edilmesi lazm gelen bir hayr, bir hamiyet grevi demektir. Fakat bir hak sahibinin nail
olmu bulunduu bir nimetten kalben ac duyup da onu ekememek, yok olmasn temenni etmek hased ve zulmdr.
Fakat bu fiile kmayp, iinde kaldka hased edene zarar olursa da bakasna dokunmaz. Amma dnceden fiile
karlmak istenip de o nimeti fiil ile yok etmeye alt zaman fiilen zulm ve azgnlk olan hased olmu olur ki, o
zaman onun errinden Allah'a snmak lazm gelir. O artk hibir hak ve insaf tanmaz, mmkn olabilen her trl
ktlk ve hileye ba vurur, her trl sihirbazl gze alr, frsat bulabildii kadar dmlere frdke frr.
olanlarn hepsini de errine let etmeye alr. Bu da kt kiilerde ehvet kuvveti ile fkenin ve bilhassa fke
kuvvetinin bir azgnl demek olduundan dolay bn Sina burada da yle demitir: "Haset ettii zaman hasedinin
errinden", beden ve kuvvetleri ile ruhu arasnda meydana gelen tartma demektir. Hased eden, hayvansal ve bitkisel
kuvveti bakmndan bedendir; hased edilen de ruhtur. Bu ekilde beden, nefs zerine bir vebaldir. O halde ondan
uzaklat srette o nefsin hli ne gzeldir! Ve eer onunla kirlenmi deilse ondan ayrlmasyla ne byk lezzete
erecektir." Bu da mnnn bir z ve istize (snma)nin ruhunu beyn etmek demektir ki sonucu:
"Ruha dn ve onun isteklerini olgunlatr,
nk sen cisim ile deil, ruh ile insansn"
ifadesine dikkat nazarn ekmektir.

PIRLANTA SERS
HASED VE GIBTA VARTASI
Hased de, gpta da doru deildir, yle ki:
1- Hasedi izhar etmek ve hased edilen ahsn tenzilini istemek doru deildir.

MENBA
1. CLT
2- Hasedi izhar etmemek, yani iinde saklamak ise kalbin feyizlere ayna olmasna manidir. O zaman, insan
sadece kitaplarn satrlar arasnda kalr ve hi inkiaf edemez. 1

RSALE
Ehl-i kin ve advet hem nefsine, hem m'min kardeine, hem rahmet-i lhiyeye zulmeder, tecavz eder. nki
kin ve advet ile nefsini bir azab- elmde brakr. Hasmna gelen nimetlerden azab ve korkusundan gelen elemi nefsine
ektirir, nefsine zulmeder. Eer advet hasedden gelse, o btn btn azabdr. nki hased evvel hsidi ezer,
mahveder, yandrr. Mahsud hakknda zarar ya azdr veya yoktur.
Hasedin aresi: Hsid adam, hased ettii eylerin akibetini dnsn. T anlasn ki; rakibinde olan dnyev hsn
ve kuvvet ve mertebe ve servet; fnidir, muvakkattr. Faidesi az, zahmeti oktur. Eer uhrev meziyetler ise, zten
onlarda hased olamaz. Eer onlarda dahi hased yapsa; ya kendisi riyakrdr, hiret maln dnyada mahvetmek ister
veyahut mahsudu riyakr zanneder, hakszlk eder, zulmeder.
Hem ona gelen musibetlerden memnun ve nimetlerden mahzun olup kader ve rahmet-i lhiyeye, onun hakknda
ettii iyiliklerden ksyor. deta kaderi tenkid ve rahmete itiraz ediyor. Kaderi tenkid eden ban rse vurur, krar.
Rahmete itiraz eden, rahmetten mahrum kalr.
Acaba, bir gn advete demeyen bir ey'e, bir sene kin ve advetle mukabele etmeyi hangi insaf kabul eder,
bozulmam hangi vicdana sar? Halbuki m'min kardeinden sana gelen bir fenal, btn btn ona verip, onu
mahkm edemezsin. nki evvel, kaderin onda bir hissesi var. Onu karp o kader ve kaza hissesine kar rza ile
mukabele etmek gerektir. Sniyen, nefis ve eytann hissesini de ayrp, o adama advet deil, belki nefsine malub
olduundan acmak ve nedamet edeceini beklemek. Slisen, sen kendi nefsinde grmediin veya grmek istemediin
kusurunu gr; bir hisse de ona ver. Sonra bki kalan kk bir hisseye kar en selmetli ve en abuk hasmn malub
edecek afv ve safh ile ve ulvvcenablkla mukabele etsen, zulmden ve zarardan kurtulursun. Yoksa sarho ve
divane olan ve ieleri ve buz paralarn elmas fiatyla alan cevherci bir Yahudi gibi, be paraya demeyen fni, zil,
muvakkat, ehemmiyetsiz umr-u dnyeviyeye; gya ebed dnyada durup ebed beraber kalacak gibi edid bir hrs ile
ve daim bir kin ile mtemadiyen bir advetle mukabele etmek, sga-i mbalaa ile bir zalmiyettir veya bir
sarholuktur ve bir nevi dvaneliktir.
te hayat- ahsiyece bu derece muzr olan advete ve fikr-i intikama, -eer ahsn seversen- yol verme ki
kalbine girsin. Eer kalbine girmi ise, onun szn dinleme. Bak, hakikatbn olan Hfz- iraz'yi dinle:
"Dnya yle bir meta' deil ki, bir niza desin." nki fni ve geici olduundan kymetsizdir. Koca dnya byle
ise, dnyann cz' ileri ne kadar ehemmiyetsiz olduunu anlarsn!.. Hem demi:
"ki cihann rahat ve selmetini iki harf tefsir eder, kazandrr: Dostlarna kar mrvvetkrane muaeret ve
dmanlarna sulhkrane muamele etmektir."
Eer dersen:
vazgeemiyorum."

"htiyar

benim

elimde

deil;

ftratmda

advet

var.

Hem

damarma

dokundurmular,

Elcevap: S'-i hulk ve fena haslet eseri gsterilmezse ve gybet gibi eylerle ve muktezasyla amel edilmezse;
kusurunu da anlasa zarar vermez. Mdem ihtiyar senin elinde deil, vazgeemiyorsun. Senin manev bir nedamet, gizli
bir tvbe ve zmn bir istifar hkmnde olan kusurunu bilmen ve o haslette haksz olduunu anlaman; onun errinden
seni kurtarr. Zten bu mektubun bu mebhasn yazdk, t bu manev istifar temin etsin; hakszl hak bilmesin, hakl
hasmn hakszlkla tehir etmesin.
Cy- dikkat bir hdise: Bir zaman, bu garazkrane tarafgirlik neticesi olarak grdm ki: Mtedeyyin bir ehl-i ilim,
fikr-i siyassine muhalif bir lim-i slihi, tekfir derecesinde tezyif etti. Ve kendi fikrinde olan bir mnaf, hrmetkrane
medhetti. te siyasetin bu fena neticelerinden rktm, "Ez billahi mineeytani vessiyaseti" dedim, o zamandan beri
hayat- siyasiyeden ekildim. 2
ENANYETN MZDEK EN TEHLKEL CHET
Kardelerim, enniyetin iimizde en tehlikeli ciheti, kskanlktr. Eer srf Lillh iin olmazsa, kskanlk mdahele
eder, bozar. Nasl ki bir insann bir eli, bir elini kskanmaz ve gz kulana hased etmez ve kalbi aklna rekabet etmez;
yle de, bu heyetimizin ahs- mnevsinde herbiriniz bir duygu, bir za hkmndesiniz. Birbirinize kar rekabet deil,
bilkis birbirinizin meziyetiyle iftihar etmek, mtelezziz olmak bir vazife-i vicdaniyenizdir.
Birey daha kald, en tehlikesi odur ki; iinizde ve ahbabnzda, bu fakir karderinize kar birkskanlk damar
bulunmak, en tehlikelidir. Sizlerde mhim ehl-i ilim de var. Ehl-i ilmin bir ksmnda, bir enniyet-i ilmiye bulunur. Kendi
mtevazi de olsa, o cihette enniyetlidir; abuk enniyetini brakmaz. Kalbi, akl ne kadar yapsa da, nefsi o ilm
enniyeti cihetinde intiyaz ister, kendini satmak ister, hatt yazlan rislelere kar muraza ister. Kalbi risleleri sevdii
ve akl istihsan ettii ve yksek bulduu halde, nefsi ise enniyet-i ilmiyeden gelen kskanlk cihetinde zmn bir
adavet besler gibi, Szlerin kymetlerinin tenzilini arzu eder. T ki kendi mahslt- fikriyesi onlara yetisin, onlar gibi
satlsn.
Halbuki, bilmecburiye bunu haber veriyonm ki: Bu drs-u Kur'niyenin dairesi iinde olanlar, allme ve
mtehidler de olsalar, vazifeleri-ulm-u mniye cihetinde-yalnz yazlan u Szlerin erhleri ve zahlardr veya
tanzimleridir. nk ok emrelerle anlamz ki, bu ulm-u mniyedeki fetva vazifesiyle tavzif edilmiiz. Eer biri
dairemiz iinde nefsin enniyet-i ilmiyeden ald bir his ile, erh ve zah hricinde birey yazsa, souk bir muraza
veya nks bir taklitilik hkmne geer. nk ok delillerle ve emrelerle tahakkuk etmi ki, Risle-i Nur eczalar
Kur'n'n tereuhatdr. Bizler, taksim'la'ml kaidesiyle, herbirimiz bir vazife deruhte edip, o b- hayat tereuhtn
muhta olanlara yetitiriyoruz. 3
1
2

Fasldan Fasla 1, s:69

22. Mektup 4. Vecih 4. Dstur

1. CLT

HASED
5

NKTELER...
HASEDN KTL
Ey iman sahibi, seni bir tuhaf gryorum. Komuna hasedli bir haldesin; onun yemesini ekemiyorsun,
imesinden holanmyorsun. Onun giydii sana tuhaf geliyor. Evi gznde byyor. Hanm dahi senin iin ekilmez bir
dert oluyor. O, Mevla nimeti iinde zengin olmutur. Onun zenginliinde bir trl holuk bulamyorsun. Bu hallerin
neden oluyor?..
Bilmi olman gerek ki bu halin man zafiyetinden ileri geliyor. Bu hal seni, Allah'n rahmet nazarndan uzaklatrr.
lah gazab zerine eker- Peygamber (s.a.v.) Efendimiz, kuds hadisiyle hasedi yle anlatmtr:
- "Hased eden nimetimin dmandr."
Ayrca Peygamberimiz (s.a.v.) bir Hadis-i erifinde buyurdu:
- "Hased, iyilikleri yer; ate odunu yakt gibi iyilikleri bitirir."
Zavall! Neye hased ediyorsun, sen mi verdin o nimetleri? Onlar sen deil, Allah verdi. Allah'n verdii nimete
nasl hased edersin? Allah- Tel:
- "Onlarn dnya geimlerini aralarnda dattk." Diye haber vermitir.
lah nimetlerle beslenen o adam hor grme. Ona kar hased etme. Onun nimeti iinde kimse hak iddia edemez.
Herkese Allah nasibince verir. Herkes nasibini bulur.
Bu halinle o kadar aklsz bir duruma dmektesin ki senden daha aklsz, daha cahil, bahil ve zalim grlemez.
Acaba o adamdakileri senin mi zannediyorsun? Bu o kadar cahilliktir ki tarifi imkansz. Eer sana gelecek bir ey varsa,
bakasna gidemez. (H) Allah'a m kin tutuyorsun? Halbuki Allah- Tel:
- "Emrim deitirilemez. Ben, kullara zulm etmem'
Buyuruyor. Allah, sana zulmetmez. Senin ksmetini bakasna vermez, bunu byle bil. Aksini dnme; cahillik
etme.
Allah'n verdii nimete kar durmak hyanettir. Kendine zulmdr. Sonra bir nevi yere hased etmektir. nk o
hased ettiin insann nimeti yerden kar Altn, gm yerden gelir. Bunlar miras olarak gelir. Gemi mmetlerden,
Semud, Kisra, Kayserlerin elinden geldi. Bir zaman bu mallar, bu mlkler onlarnd. Asl onlara hased etmek lazm.
nk komunun mal, onlarn malnn milyonda biri olur.
Senin bu hasedine bir misal vardr:
- Bir insan koca bir sultan, askeri, mlk, tac, taht ve btn saltanat ile gryor. Onun eitli nimetlerini her an
seyrediyor. Buna hased etmiyor, beri yanda padiahn kpeklerinden birine hizmet eden bir yabanc kpek gryor.
Yabanc kpek yerli kpekle oturuyor, kalkyor; her trl geimini onun sayesinde salyor. O zavall adam bu hale
tahamml edemiyor. O yabanc kpein lmesini, yerine kendinin gemesini temenni ediyor.
Bu hal, alakln ve hasisliin en bydr.
Byle dnen bir adam iin zhd, inan diye bir ey olmad gibi ondan daha ahmak, daha bil gisiz kimse de
olamaz.
Zavall, eer kyamet gnnde o hased ettiin komunun bana gelecekleri bir bilsen, hi hased etmezsin. Eer o
adam Allah'n emrine uymuyorsa, nimetlerin hakkn deyemiyorsa, onun bana gelecekleri yalnz Allah bilir. Allah
nimeti kendi yoluna sarfedilsin diye verir. Aksi halde nimet bir felaket olur. Peygamber (s.a.v.) Efendimiz bir Hadis-i
erifinde buyuruyor:
- "Kyamet gnnde birtakm insanlar etlerinin makasla kesilmi olmasn isterler. Buna sebep zavall kimselerin
dnyada ektikleri bel yznden orada aldklar sevab grp imrenmeleridir."
O gn senin zengin komun bir fakir olmay ister. Kyamet gn bir sr hesabn grlmesi ve mnakaas onu
yorar. Gnein scakl altnda beyni pier. Byle gnlerce bekler. Orann bir gn buraya nispetle elli bin senedir, te
O, dnyadaki nimet hesabn byle verir. Halbuki sen, eer hased etmeden sabrl durursun. Dnyada glk lere
sabredenler orada rahat eder, skntlara gs gerenler orada mes'ud olur, sen de dnyada iken kazaya, kadere iman
edip kaderine raz olduundan orada en byk nimete mazhar oldun. Bakasnn zenginliine gz dikmeden yaadn
iin orada tam afiyet buldun.
te dnyada kendi hastalm, bakasnn iyiliine darlm, bakasnn geniliine; dknln, bakasnn
iyiliine tercih edenler br lemde arn glgesine snrlar.
Sana en byk tavsiye: Belya sabret, nimetlere kret ve her iini ulv gk kubbesini Yaradana smarla.4
HASEDN LCI
Ey ilhi srlan renmek isteyen! Sen bil ki, haset gnln byk bir hastaldr. Onun ilc da ilm ve amel
macunudur.
lmi lc udur: Bil ki, haset dnya ve hirette kiinin z benliinin zarar, ziyandr. Ve haset ettii kiinin ise
dnyada ve hirete faydasdr.

3
4

Mektubt, s. 412-413. (Yeni Asya)

Abdulkdir Geylani Ftuhul Gayb s:139

MENBA
1. CLT
Dnyada olan zarar yledir: Hased eden kii her zaman gamdadr, kaygdadr. Azap iinde, endiededir. iink
dmanlarndan bir kiiye bile olsun, nimet ermedii gn yoktur. nk o, dmannn azap ve belda olmasn dilerdi.
Ama dmann yerine kendisi azap ve bela ukuru iine der. yle ki, zaten dman da onu byle grmek is terdi.
nk dnyada hasedin verdii gamdan byk dert yoktur. Bylece bundan byk ahmaklk ne olur ki, kendi nefsi,
dmanndan tr krlr, rencide olur. Hasmna se kendisinin hasedinden hi ziyan gelmez. nk onan o dmanna
verilen nimetin takdir-i Hakta bir snn vardr ki, ne ziyde, ne noksan, ne nce, ne de sonra olur. Ona ezel takdir
derler. Kimi kimseler de mutlu talih, demilerdir. Her ne sfatla olursa olsun btn insanlar cunda fikir birlii
etmilerdir ki, Hakkn takdirini tayirin (deitirmenin) yolu yoktur. Enbiyadan birisi, bu sebeple bir kadnn elinde
zavall bir hale gelmi, aresiz kalmt. O kadn saltanatla hkm srmekteydi. O Peygamber, Hak Tel'ya ok
ikyetlerde bulundu. O zaman o Nebiye u vahiy indi:
Ey Nebm! O kadnn nnde ka! T ki, onun mddeti dolsun. Ki o mddet ezelde takdir olunmutur. Hi bir
zaman deitirilemez.
Yine enbiyadan birine bir bel erimiti. ok duada bulundu. Alad, inledi, szla d. Ona da Yce Allah'tan u vahiy
geldi:
"Yeri, g yarattm gn senin ksmetine bu dt, ne dersin, senin ini ksmet ayrmay yeniden mi
yapaym?" Eer bir kii, kendisinin hasedinden tr, bir bakasnn nimetinin yok olmasn isterse yine zarar kendisine
dner, gelir. nk o ela bakalarnn hasedine urar. Hem de kendisinin nimeti btl olur. Hatta kfirlerin hasedi ile
znde olan iman nimeti bal! olur.
Nitekim Hak Tel yle buyurmutur:
"Ktap ehlinden kimileri seni doru yoldan saptrmak isterler. Oysa onlar ancak kedilerini saptrrlar. Ama bunu
anlayamazlar." (Al-i mrn Sresi: 69)
Bylece haset, hasette bulunanlarn dnyada azabdr. Ama hiretteki zarar daha ziydedir. nk haset edenin
kzgnl, Allah Tcl'nn takdirine kar gelmek demektir. nkr ise Hak Tel'nn nimet takdirine kar kmak
demektir ki, Yce Allah onu hikmetinin kemli ile var etmitir. Ve takdiri bozmaya kimseye yol vermemitir. Allah'n
birliine kar bundan fazla nasl hiynet olabilir? Bundan sonra bir mslmann efkatinden el ekilmi olur. Bu yolda
eytanla ortak olunmu olunur. Bundan ziyde daha ince uursuzluk ve ktlk olur. Ama bir kimsenin haset ettii
kiiye Dnyada ziyan olmadnn aklanmas udur ki, haset duyulan kimse haset edenin azaba dme sinden baka
ne diler? Hem hasetten daha byk ne azap olabilir? nk hi bir zalim yoktur ki, mazluma benzetmi olsun. Senin
haset ettiin kimse eer senin ldn iitse yahut kskanlk hastalndan kurtulduunu duysa rahatsz olur. Diler ki,
hasette bulunan kii haset ettii, kskand eyin derdini eksin dursun. Kendisi ise daima nimet ve sevin iinde
kalsn. Ama o. haset ettiin kimseye dinde faydal olduunun eseri udur ki, senin hasedinden tr o kii mazlum
mevkiindedir. Zaman olur ki, dilinle veya hareketlerinle ona bir satamada bulunursun. Bu sebepten de senin
hasenatn, sevaplarn onun hasenat defterine yazar, onun gnahlarn da senin boynuna asarlar. Oysa senin dilein
onun nimetinin yok olmas iken yok olmaz, onun hiret nimeti daha da artm olur. Sana kalan kazan ise dnya
azabdr. hiret azabna da temel atm olursun. Oysa sen kendini, znn dostu ve eytann dman sanrdn. te bu
dem i aksi oldu. Yani kendinin dman, eytann ise dostu olmu oldun. eytan ki, senin dmannd, onu sevindirdin.
nk iblis, hased ettiin kimsede olan takva, makam ve mal nimetlerinin sende bulunmadn grnce, onlara rza
gsterip hiret sevabn bulacandan korkar ve seni hasede tevik ederek:
Ondan bu hiret mkfatn kaldraym! der.
nk bir kimse ilim ehlini, din ehlini severse, onlarn makam ve hametine raz olursa yarn onlarla beraber olur.
Nitekim Allah'n Resul yle demitir:
"Bir kimse eer bir kimseyi dost tutarsa yarn o kii le birlikte harolur!" Denmitir ki:
nsan, ya retici, ya renici ya da onlarn dostu olmaldr.
Kskan adam (hasut kii), knlarn nden de mahrum kalan kiidir. Haset edenin benzeri, dmanna bir ta
atan kii gibidir ki, dmanm vurmak ister, ama ta o dmana demez. Geri dner, sa gzne arpar ve onu kr
eder. Haseti buna kzar. kinci ta yine alr. Daha kuvvetlice atar, fakat ta yine geri dner. Bu sefer sol gzne arpar.
O gz de kr eder! Yine bir ta daha atar. Ta yine geri dner, bu sefer hasetinin ban yaralar. O, talar arttrr, ama
dmanna ta erimez. Dman selmette kalr. Ta atan temaa ederek gler! Kskan kiinin hli ite budur. Bunlar
da kskan olann tm fetleridir. Eer kskanlk onu el kaldrmaya, dilini atrp gybet ettirmeye sevkederse, yalan
sylerse Yce Allah' inkr ederse bunun gnh, can yakmas da ziyde olur.
Her kii hasedin ldrc br zehir olduunu bilmelidir. Eer o kiinin akl varsa hasedi kendisinden giderir.
Ameli l udur: Mcahede ederek kskanlk ve haset sebeplerini insann inden kazmas, yok etmesi, silip
sprmesidir. Hasedin sebepleri unlardr:
1
2
3
4

Kibir, byklk taslama,

Kendini beenmitik,
Dmanlk,
Makam, mansp sevmektir.

Bunlardan bakalar hm konusunda nce zikredilmitir. Bunlarn mcahede ile gnlden atlmas gerekir. Kk
mcahedeler ile kaznmaldr. Bunu kolaylatran yol da asla bir kimseye haset edilmemesi, kskanlk
gsterilmemesidir.Eer hasedin yok olmasna imkn yoksa kskanln dourduu her eye aksi harekette bulunmal,
onu susturma! dr. Mesel haset ona:

1. CLT

HASED
7

Sv, say, aypla! derse o kii haset edecei kimseye dua etmelidir. Byklk, kibirlilik gster! derse sen alak
gnlllk gster! Eer: Dmann nimetinin yok olmasna al! derse o kii ile arkadalk, yoldalk el. Gybette
bulunmamal, aksine o kiiye dua edilmeli, alk tutulmal. T ki, o kii bunlar iitir, gnl ho olur, kskanl ve
dmanl ortadan kalkar, kesilir. Nitekim Hak Tel yle buyurmutur: "Sen ktl en gzel hareketle (iyilikle)
kov ki, dmann olan kimse sana en yakn dost olsun." (Fussilet Sresi: 34) O zaman eytan sana yaklar: Eer
alak gnlllk, tevazu gsterirsen ve o kiiye dua edersen acizlik ve alaklk sfatiyle vasflanrsn! der.
Ama senin gcn, dilein, kararn kendi elindedir, dilersen Hak Tel'nn buyru unu tutarsn, dilersen eytann
szlerini... Bil ki, hasedin hilafn ilemek daha ulu, daha faydal, daha iyidir. Fakat byle l acdr. Sabredilmesi
gtr. Ancak ilim kuvveti ile sabr gsterilir. Haset eden bilmeli ki, kendisinin dinde, dnyada kurtuluu ancak bunda dr. O da o acla sabretmektir. Dinde, dnyada helaki kskanlktadr. Aclna sabr gerekmeyen baka hi bir deva
yoktur. Acs olmayan deva yoktur. Ac da olsa byle bir ilc kullanmaktan umut kesilmemelidir. nk hastalk gelince
vcudu ifaya kavuturma umudiyle zahmete katlanmak gerekir. Yoksa hastalk o kiiyi ldrr, il zahmeti lm
zahmetinden daha ok deildir.5
HASET ve ONDAN MES'ULYET
Sen bil ki, eer ok mcahede edersen galibiyet yle olur: Sen, seni rahatsz, hu zursuz eden kimse ile seni dost
edinen kimse arasnda gnlnde bir fark bulursun. Her birinin mihneti vcudunda eit olmaz. Dmannn mihnetini
tabiatinde daha kt grrsn. Ama sen kendi tabiatn (yaratln) deitirmekten mes'ul deilsin, nk sende buna
kudret yoktur. Ama iki nesneden sorumlusun:
Biri fiille (hareketle) ve szle bunu da vurmamalsn. Biri de, bu haset sfatm kendi znde grnce akl ve ilim
gcnle onu kalbinde skp atmaya almalsn.
Onu kalbinden silkip atmay ok nemli grp bunu daima murad etmelisin. Bunu yapabilirsen haset gnahndan
kurtulursun. Kimileri bu sfat iin yle demitir:
Kalbinde olan hasedi sz ve hareketlerinle dar vurmazsan ve onun kt bir sfat olduu inancn da kalbinde
bulundurursun bu kt sfatn kalbinde bulunmasndan mes'ul olmazsn!..
Ama dorusu budur ki, mes'ul olursun. Zira hased haramdr. Hased ise yalnz gnln amelidir. Bedenin ii deildir.
Bir mslmann ac ve zahmet ekmesini istemen, onun saadetine zlen kimse, elbette bu kt sfatndan mes'ul olur.
Ancak bu sfatn kt grr, onu beenmezse mes'uliyetten kurtulabilir, Yine bu sfatn fetlerini kendin de tamaktan
kurtulamaz. Hasetlen tam olarak kurtulan kimse, kendisine tevhidin galip olduu kimsedir.
Hasedin gnahndan kurtulan kiinin ruhuna Tevhd (Allah'n birliim tecellisi) stn gelir. Onun dostu, dman
kalmaz. Belki:
Btn halklar Hak Tel'nn kullardr! diye bakar. Ve btn ilerin yalnz bir yerden hsl olduunu bilir. Bu bir
halettir ki, her zaman vki olmaz. A?, vki olur. Yldrm gibi gelir, geer. Bu halin sebat olmaz.6
LOKMAN VE KLELER
Lokman efendisinin yanndayken dier kleler tarafndan olduka kskanlyordu.
Bir gn efendisi klelerini baa meyve toplayp getirmeleri iin gnderdi. Kleler topladklar meyveleri yolda
gelirken yiyip bitirdiler ve gelip efendilerine:
"Btn meyveleri Lokman yedi." dediler.
Efendisi Lokman'a kzd. Lokman efendisinin kzgnlnn sebebini aratrp anlaynca:
"Efendim, dedi. Hepimize scak su iir ovaya inelim sen atl olarak biz de yaya olarak koalm. O zaman ger ek
ortaya kacak." dedi.
Efendisi Lokman'n dediini yapt. Byk sahrada koup yorulan kleler yediklerini kusmaya baladlar. Bylece
kimin yalanc olduu ortaya kt.7

mam Gazali Kimya- Saadet

mam Gazali Kimya- Saadet
7
Mesnevide Geen Btn Hikayeler s:55
6

MENBA
1. CLT

1. CLT

HASED
9

MENBA
1. CLT

10