ERITROPO

EZA
(seminarski rad iz Hematologije)

Mentor:
Student:

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

prof. dr. ivorad Malievi

Azra Zrnanovi

Banjaluka, maj, 2011 god.

UVOD
Krv je teno tkivo koje cirkulie kroz srce i krvne sudove.
Svojim kretanjem osigurava vezu izmeu svih organa, tkiva i
elija. Slui kao izvor za stvaranje limfe, meuelijske i elijske
tenosti. Sastoji se iz dva dijela:
krvne plazme (teni dio) i
krvnih elija
Krvne elije su:
eritrociti,
leukociti i
trombociti
Stvaranje
krvi
naziva
se
hematopoeza.
Proces razvoja ( sazrijevanja ) elija eritrocitne loze naziva se
eritropoeza ili eritrocitopoeza.
Proces razvoja elija leukocitne loze naziva se leukocitopoeza.
Proces
razvoja
elija
trombocitne
loze
naziva
se
trombocitopoeza.

ERITROPOEZA
Eritropeza je proces sazrijevanja eritrocita. Ovaj proces se
posle roena odvija iskljuivo samo u kotanoj sri. Kod
novoroeneta itava kotana sr je aktivna sve do pete godine
ivota. Od pete godine ivota jedan dio aktivne kotane sri
postepeno se zamjenjuje sa masnim tkivom, to predstavlja
neaktivni dio kotane sri, to se deava sve do dvadesete
godine. Od dvadesete godine aktivna kotana sr je samo u
kostima lobanje, grudnog koa, u prljenovima i karlinim
kostima. Ali i neaktivna kotana sr po potrebi organizma moe
se brzo zamjeniti aktivnom kotanom sri.

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

U normalnim uslovima u kotanoj sri se stvara oko tri

milijarde eritrocita na kilogram tjelesne mase. U sluaju potrebe
organizma kotana sr moe svoju aktivnost da povea i do
osam puta.
Poto je eritrocit elija bez jedra i ne moe da vri sintezu
bjelanevina, neophodno je da se u toku sazrijevanja elija
eritrocitne loze u njima stvore svi proteini neophodni za funkciju
zrelog eritrocita. Za pravilno odvijanje eritropoeze neophodni su
adekvatni uslovi (temperatura, endokrini faktori itd. ) u kotanoj
sri, a i gradivni elementi (eljezo, aminokiseline...).

TOK ERITROPOEZE
elije eritrocitne loze stvaraju se iz osnovne matine elije
proeritroblasta koja nastaje iz hemocitiblasta, stvorenih iz
retikuloendotelskih elija kotane sri. Diobom i sazrijevanjem
jedra i citoplazme preko tri oblika eritroblasta (bazofilni,
polihromatofilni, acidofilni) nastaje retikulocit (mladi eritrocit)
ijim sazrijevanjem nastaje zreli eritrocit, koji je prelaskom u
perifernu krv sposoban za obavljanje svojih uloga u organizmu.
Ovaj nain
razvoja naziva se
eritroblastni
ili
normoblastni koji
se
deava
u
normalnim
uslovima
razvoja
elija
eritrocitne
loze. Kada je u
pitanju poremeaj
u razvoju ove loze
tada
imamo
monoblastni
tip
razvoja
gdje
umjesto

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

eritroblasta se stvaraju elije sline prvim krvnim elijama u

embrionom razvoju. Ove elije eritrocitne loze se zovu
megaloblasti. Osnovna elija se naziva promegaloblast, a iz
promegaloblasta nastaju razliiti oblici megaloblasta (bazofilni
megaloblast,
polihromatofilni
megaloblast,
acidofilni
megaloblast). Sazrijevanjem ovih elija umjesto normalnog
eritrocita nastaje eritrocit drugih osobina, koji se zove
megalocit.

MORFOLOKE KARAKTERISTIKE ELIJA

ERITROCITNE LOZE
Proeritroblast
Prva morfoloki prepoznatljiva elija
eritrocitne loze. Najvea elija ove loze, prenika
od 15 22 mikrona. Citoplazma je bazofilna,
izrazito plave boje u kojoj nema granula. Jedro je
okruglo, rjee ovalno, centralno postavljeno, a
hromatin u jedru koji je crvene boje rasporeen
je u vidu grudvica. U jedru se nalaze dva ili vie jedaraca.
Diobom ove elije nastaje bazofilni eritroblast.
Bazofilni eritroblast
Bazofilni eritroblast je manja elija od
prethodne, prenika od 11 17 mikrona.
Okruglog je ili ovalnog oblika. Citoplazma nema
granula. Jedro je uglavnom okruglo, rijetko
ovalno, ono je od citoplazme odvojeno tankom
opnom. Hromatin u jedru koji se boji intenzivno
crveno je u vidu manjih ili veih grudvica, ali u jedru nema
jedaraca. Razlog bazofilnosti kao i kod prethodne elije je u
tome to se u njima vri sinteza svih bjelanevina potrebnih za
sintezu hemoglobina. Diobom ove elije nastaje polihromatofilni
eritroblast.
Polihromatofilni eritroblast

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

Polihromatofilni eritroblast je jo manja i

zrelija elija, prenika od 10 14 mikrona,
okruglog ili ovalnog oblika. U ovoj eliji poinje
da se ugrauje hemoglobin koji se boji kiselim
bojama, to utie na promjenu boje citoplazme
koja se boji malo kiselim, malo baznim bojama, to joj daje sivo
ljubiastu boju, a na mjestima gdje je ugraeno vie
hemoglobina, oko samog jedra i na pojedinim mjestima,
citoplazma je ruiasta. U citoplazmi nema granula. Jedro je
okruglog oblika, odvojeno od citoplazme tankom jedrovom
opnom (kao i kod prethodne elije), tamnocrvene je boje, u
jedru takoe nema jedaraca. Hromatin u jedru je skupljen u
vee nakupine. Diobom ove elije nastaje acidofilni eritoblast.
Acidofilni eritoblast
Acidofilni eritoblast je elija jo manja od
prethodne, prenika 7 10 mikrona. Citoplazma
u irokom sloju je ravnomjerno rasporeena oko
jedra, nema granula. U ovoj eliji sinteza
bjelanevina je neznatna, a hemoglobina imao
oko 80%, te se ova elija boji crveno.
Citoplazma je narandasto crvena ili crvena. Jedro je okruglo ili
ovalno, blago ekscentrino postavljeno. Hromatin u jedru je
zgusnut. U jedru nema jedaraca. Izbacivanjem jedra iz ove elije
nastaje retikulocit.
Retikulocit
Retikulocit je neto manja elija od
prethodne. Prenika je
priblino preniku
eritrocita od 7 8 mikrona. Citoplazma je
narandasto crvena ili crvena kao zreli eritrocit u
kojoj nema granula. Specijalnim bojenjem sa
brilijant krezil plavim citoplazma se boji uto
zeleno u kojoj se vidi ljubiasto plava mreica. To je
retikulofilamentozna supstanca koja predstavlja ostatke RNK,
neophodne za sintezu hemoglobina. Sazrijevanjem retikulocit
5

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

izbacuje organele tako da zreli retikulocit nije sposoban za

sintezu hemoglobina. Retikulocit nema jedro. Na 1000 eritrocita
normalno se nalazi 5 15 retikulocita u razmazu periferne krvi
(0,2 2% meu eritrocitima periferne krvi). Normalno je
potrebno 5 dana da iz proeritroblasta nastane retikulocit, a za
sazrijevanje retikulocita potrebno je jo dva dana da bi nastao
eritrocit.
Eritrocit
Eritrocit je zrela
elija eritrocitne loze koja
prelazi u perifernu krv.
Kod
mukaraca
u
perifernoj krvi se nalazi
4,5 5,2 x 1012/l eritrocita,
a kod ena 3,7 4,5 x
1012/l eritrocita. Prenik
eritrocita je oko 7 8
mikrona. To je elija
bikonkavnog
diskoidnog
oblika.
Citoplazma
je
crvena,
centralni
dio
svjetliji, nema granula.
Eritrocit
nema
jedra,
Golijev aparat, lizozome
ni
centriole,
nema
sposobnost sinteze RNK ni
bjelanevina. Prema tome
eritrocit se sastoji iz
membrane i citoplazme, a
osnovni
sastojak
je
hemoglobin koji ini oko 90% suve supstance zbog ega se
eritrocit boji crveno. Vezano za hemoglobin funkcija eritrocita je
da prenosi kiseonik od plua do tkiva, a ugljen dioksid od tkiva
do plua. Za obavljanje fizioloke funkcije eritrocitu je
neophodna energija koju on stvara procesom glikolize. U
6

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

normalnoj eritorcitopoezi oko 10% eritroblasta propada u

kotanoj sri ne dostiui stadij zrelog eritrocita. Ukoliko je ovaj
procenat vei radi se o usporenoj eritropoezi kao to je kod
megaloblastne anemije. Ako je sinteza hemoglobina usporena
poveava se broj mitoza eritroblasta pa se stvaraju mali
eritrociti (mikrociti). Pri ubrzanoj eritropoezi broj mitoza
eritroblasta se smanjuje, a u perifernu krv prelaze velike elije
(makrociti) i veoma mnogo retikulocita, to se javlja kod
krvarenja i hemoliza.

INIOCI ERITROPOEZE
inioci eritropoeze potrebni su za nastajanje
proeritroblasta iz hemocitoblasta, za stvaranje hemoglobina kao
i za sazrijevanje eritrocita. To su bjelanevine, eljezo i drugi
metali te vitamini.
Bjelanevine
Bjelanevine ulaze u sastav citoplazme i jedra eritrocita, a
potrebne su za izgradnju opne eritrocita i hemoglobina. To su
iskljuivo proteini ivotinjskog porijekla koji sadre esencijalne
aminokiseline (tirozin, leucin, valin, triptofan i dr.) a njihova
sinteza u eritrocitima je pod uticajem nukleoproteina.
eljezo i drugi metali
eljezo je neophodno za stvaranje i sazrijevanje eritrocita,
zbog toga to ulazi u sastav hemoglobina. U organizmu se
nalazi ukupno 4 5 grama eljeza, od te koliine oko 3 grama se
nalazi u hemoglobinu, a oko 2 grama su rezerve eljeza u
tkivima kao sastavni dio jedinjenja feritina. Jedan dio eljeza je
u sastavu jedinjenja siderofilina ili transferina. To je globulin koji
se naziva transferin zbog toga to slui za prenos eljeza od
organa za varenje do kotane sri, jetre i drugih organa gdje se
deponuje eljezo. Ovo rezervno eljezo po potrebi organizma
upotrebljava se za stvaranje hemoglobina u krvnim elijama,
7

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

raznih enzima i drugih jedinjenja u iji sastav ulazi. Dnevno iz

organizma se gubi oko 1 miligram eljeza. Ukoliko postoje
normalni uslovi za apsorpciju dnevne potrebe eljeza kod ena
su 2 miligrama, kod mukaraca 1 miligram, dok kod trudnica i
djece te potrebe su neto vee i iznose oko 3 4 miligrama. Ove
potrebe se obezbjeuju ako se raznovrsnom hranom unosi 10
15 miligrama eljeza dnevno, zbog toga to se samo 10%
unijetog eljeza apsorbuje u sluznici crijeva.
Za stvaranje eritrocita pored eljeza potrebne su male
koliine bakra i kobalta. Bakar pomae apsorbciju eljeza i
njegovo ugraivanje u hemoglobin. Kobalt stimulie stvaranje
eritrocita tako to ulazi u sastav vitamina B 12 i smanjuje
oksidativne procese u elijama.
Vitamini
Vitamini koji uestvuju u stvaranju elija eritrocitne loze
su: B12, B6, C i folna kiselina. Vitamin B12 uestvuje u sazrijevanju
eritrocita. Apsorpcija ovog vitamina vri se u tankom crijevu ali
u njegovoj apsorpciji uestvuje supstanca koju stvara sluznica
eluca, to je mukoprotein koji se naziva unutranji inioc
antianemijskog principa. Nedostatak ovog inioca u sluznici
eluca onemoguava apsorpciju vitamina B 12 u sluznici tankog
crijeva te za posljedicu imamo poremeaj u sazrijevanju elija
eritrocitne loze, a naroito jedra. Zbog nemogunosti
sazrijevanja elije ostaju vee, imaju izgled prvih elija koje se
stvaraju u embrionu i nazivaju se megaloblasti, a eritrociti
megalociti. Vitamin B6 uestvuje u sintezi hemoglobina. Folna
kiselina kao i vitamin B12 uestvuje u sintezi nukleinskih kiselina.
Vitamin C pomae djelovanje folne kiseline. U digestivnom
traktu uestvuje u pretvaranju trovalentnog eljeza u
dvovalentno, a ve sam spomenula da se eljezo moe
apsorbovati samo kao dvovalentno u jonskom obliku.

REGULACIJA ERITROPOEZE

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

U regulaciji uestvuju: eritropoetin (hormon bubrega),

koncentracija kiseonika, hormon titne lijezde (tiroksin) i muki
i enski spolni hormoni (androgen i estrogen).
Eritropoetin
Smanjenje parcijalnog pritiska kiseonika u bubrezima
poveava eritropoezu a njegovo poveanje je smanjuje. Ovo se
odvija preko hormona eritropoetina, koji se stvara u bubrezima
pod uticajem koncentracije hemoglobina u krvi. Smanjenje
koncentracije hemoglobina u krvi izaziva smanjenje parcijalnog
pritiska kiseonika u tkivu bubrega, dovodei tako do poveanog
luenja eritropoetina. Poveanje koliine ovog hormona utie da
se vie hemocitoblasta pretvara u eritroblaste. Na ovaj nain
dolazi do poveanog stvaranja elija eritrocitne loze. Ako su
potrebe za stvaranje eritrocita manje bubrezi e luiti manje
ovog hormona.
Koncentracija kiseonika
Svako smanjenje kiseonika u krvi djeluje nadraajno na
stvaranje kiseonika. Na primjer: Na visokim nadmorskim
visinama u vazduhu se nalaze manje koncentracije kiseonika
to smanjuje pritisak u krvi i dovodi do poveanja broja
eritrocita u perifernoj krvi.
Tiroksin
Izaziva povean metabolizam, a samim tim poveavaju se
i potrebe za kiseonikom, to znai da i ovaj hormon utie u
regulaciji eritropoeze.
Muki i enski spolni hormoni
Muki spolni hormon androgen djeluje stimulativno na
eritropoezu to objanjava vei broj eritrocita kod mukaraca za
razliku od ena iji spolni hormoni (estrogeni) imaju suprotan
uinak.

ZAKLJUAK
9

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

Za normalno sazrijevanje eritrocita vrlo je bitan razvoj svih

elija eritrocitne loze. U tom razvoju uestvuju mnogobrojni
inioci: vitamini, enzimi, bjelanevine, hormoni, metali, kiseonik,
lipidi i dr.
U sluaju poremeaja bilo kojeg nabrojanog inioca dolazi
do poremeaja u sazrijevanju elija eritrocitne loze pri emu je
poremeen njihov razvoj ,to moe uzrokovati prelazak
razvojnih oblika u perifernu krv.
Takoe ovi inioci mogu uticati da se u perifernoj krvi nae
povean ili smanjen broj eritrocita sa promjenom ili bez
promjene oblika i strukture. Bilo koji od ovih poremeaja dovodi
do bolesti eritrocitne loze koje se mogu manifestovati kao
anemije ili eritrocitoze.

LITERATURA

10

ERITROPOEZA
(seminarski rad iz Hematologije)

1. Miroljub V. Petrovi, Voleta B. Dopsaj, Miodrag R. Raji,

Laboratorijska
hematologija,
Farmaceutski
fakultet
Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2002.
2. Milosav Risti, Hematologija, ZUS, Beograd, 1979
3. Milosav Risti, Zoran Risti, Slobodan Risti, Hematologija
sa transfuziologijom, ZUS, Beograd, 2001
4. H. Theml, H. Diem, T. Haferlach, Color Atlas of Hematology,
thieme flexibook, 2004
5. Drew Provan, ABC OF CLINICAL HAEMATOLOGY, second
edition, BMJ Books, 2003

11