Tnh ton nt khung b tng ct thp chu tc dng ca ti trng ng

1. t vn
Nt l b phn trng yu ca kt cu khu b tng ct thp (BTCT). Trng thi ng sut bin dng trong nt l rt phc tp, c bit khi dng kt cu ny chu tc dng ca ti
trng nguy him nh gi bo, ng t. Do cc tc ng o chiu ca ni lc cc phn
t dm v ct khi qua vng ni; vng nt chu lc ct ngang v ng c cng thng
thng ln gp nhiu ln dm v ct ln cn. Nu khng c thit k, nt s b ph
hoi ct.
Tiu chun thit k kt cu BTCT ca Vit Nam hin ti (TCXDVN 356-2005, TCXD
198-1997) cha cp y n tnh ton v cu to nt khung BTCT, c bit i vi
cc cng trnh c chiu cao trn 75m (25 tng). Trong phn sau, bi vit ny s gii thiu
mt cch tnh ton nt v ang c p dng nhiu nc.
2. C ch truyn lc v c im lm vic ca nt
2.1. Xc nh lc ct tc dng trong nt
Xt nt gia in hnh: Chiu cao nt bng chiu cao dm h b, chiu di bng chiu cao
ct hc. Cc c trng v ni lc v cu to ca dm, ct ln cn nh sau:
- Nhp dm hai bn tnh t tm ct v mp ct: l1, l2, l1n, l2n
- Chiu cao ct trn v di nt tnh t tm nt: lc, lc
- Din tch ct thp chu ko, nn 2 dm ln cn: As1, As2; As1, As2
- ng sut chu ko, nn trn thp dm fs, v fs, cng gii hn chy fy
- Cc thnh phn ni lc khc trn dm v ct c th hin trn bn v.
2.1.1. Thnh phn ngang ca lc ct
Xt s cn bng ni lc v b qua tc dng trc tip ca sn ngang vo nt, ta c lc ct
ngang trong nt:
Vjh= T + Cc+ Cs Vcol = T + Cc + Cs Vcol

(1)

Ly gn ng T = Cc + Cs Vjh = T + T Vcol

(2)

Trong : Vcol - gi tr trung bnh ca lc ct trong ct ti v tr trn v di nt, xc nh

bng cng thc:
Vcol = 2 (

l1
l2
M1.0+ M2.0)/ (lc + lc)
l jh
lc

(3)

Kt qu kho st cho thy: Trong iu kin chu ca ti trng ng khc nghit, ct thp
chu ko trong dm phi lm vic trong iu kin ng sut thc t vt qu ng sut cho
php. Nu k hiu ng sut ca ct thp chu ko l ofy, ta c:
Vjh = ( As1+ As2)ofy Vcol = (1+)T-Vcol

(4)

Vi: = As2/As1 l t s gia ct thp chu ko ca hai dm tng ng hai bn nt.

2.1.2. Thnh phn ng ca lc ct

Gi tr lc ct ng trong nt c th c thit lp trn c s cn bng v lc theo

phng ng. n gin theo[1], gi tr ny c th c lng gn ng theo cng thc:
Vjv= (hb/hc)Vjh

(5)

2.2. S tham gia ca c cu thanh chng xin v c cu dn i vi kh nng khng

ct ca nt
C ch truyn lc ct trong nt c bn nh sau: Mt s ni lc c bit l nhng thnh
phn pht sinh trong b tng s c truyn n thanh chng xin, nhng thnh phn ni
lc khc truyn n nt t thp dm, ct thng qua lin kt s hnh thnh c cu dn.
Vic hnh thnh c cu dn c th n n tnh trng ph hoi ct do ko vng b tng
trn tit din nghing, t i hi phi b tr mt lng nht nh thp chu ct theo hai
phng dc v ngang trong li nt. Lng ct thp ny lm cho trng ng sut nghing
c huy ng v lm nhim v phn phi lc theo hai phng ngang v ng.
- Theo phng ngang: Vjh = Vch + Vsh

(6)

- Theo phng ng: Vjv = Vcv + Vsv

(7)

(Trong : ch s c, s tng ng c k hiu cho s ng gp ca b tng thanh chng

xin v ca thp c cu dn)
2.2.1. Ti nt gia
i vi nt gia, s tham gia ca c cu thanh chng xin i vi kh nng khng ct
chnh l thnh phn ngang cu thanh ging nn nghing Dc, do :
Vch = Cc + Tc- Vcol

(8)

T (4), (6) v (8) ta c:

Vsh = (1+)T Cc - Tc

(9)

M hnh tnh ton da trn s lm vic giai on ti hn tng ng vi nhng m t.

Lc lin kt n v trung bnh truyn trn chiu di nt hc trong ct thp trn ca dm l:
u0 = (T+Cs)/hc.
Trong m hnh tnh ny, lc lin kt s c truyn mt phn vo thanh chng xin (T c,
Tc) v truyn phn cn li vo c cu dn. Kt qu cc nghin cu cho thy: Do b
rng li nt hiu qu ch cn 0,8hc (chiu dy lp b tng bo v khng hp th lc lin
kt mi bn c gi nh l 0,1hc), phn lc lin kt n v truyn cho thanh chng xin,
c gi tr cc i trung bnh bng 1,25 ln lc lin kt n v trung bnh u 0 trn mt chiu
di nh hng l 0,8c. Vi c l chiu su vng nn un ca ct n hi c gi tr c
Pu
tnh gn ng, theo [1], nh sau: c = (0.25 + 0.85 '
) hc
(10)
f c Ag
Ta c: Tc= (1.25u0)(0.8c)= u0c=(T+Cs)

c
hc

(11).

Kt qu kho st cho thy trong khi ng sut ko fs trong ct thp thng vt t 20

40%) ng sut cho php (0= 1.2 1.4) th ng sut nn trong ct thp dm fs trng thi
kho st t khi t gi tr 0.7fy. Nu k hiu fs = fy th 0.7.

Nh vy, ta c: T +Cs = ( 1+

)T
0

(12)

Mt khc, ta c: = As2/As1 = As/As /0 (v ct thp vng ko ca dm th 2 thng

thng bng ct thp chu nn ca dm th 1 v ngc li). T s ny thng nm trong
khong (0,5 1) Do vy, sau khi kt hp cc yu t phn tch trn,[1] cho rng t s
/0 = 0.55 c coi nh tr s gn ng c th chp nhn c.
Do : Tc= 1.55

c
T
hc

Mt khc: Cc = T Cs = T -

(13)

T = (-0.55)T
0

(14)

Thay gi tr (13), (14) v (10) vo (9), ta c:

Vsh = 1.55 ( 1-

Pu
c
)T (1.15 1.3 '
)T
hc
f c Ag

(15)

2.2.2. Ti nt bin
Trong nt bin, trng thi ng sut lin kt trong thp dm (trn v di) ch l ko hoc
nn t mt pha nn n gin hn rt nhiu. Lc ct ngang ln nht trong trong nt c gi
tr:
Vjh = T Vcol

(16).

S tham gia theo phng ngang ca thnh phn thanh chng xin v c cu dn l:
Vch = Cc+Tc Vcol

(17)

Vsh Cs - Tc

(18)

Do ng sut nn khng th vt qu 70% gii hn chy nn C s = T/0 vi 0.7.

ng thi chiu di truyn lc lin kt c tnh l 0.7h c (do ct thp khng chy xuyn
qua li nt m b un ti v tr gip mp ngoi ct), do lc lin kt n v ca thp
di dm khi trng thi chu nn l:
u0 =

Cs
Cs
1.4
0.7 hc
hc

Tng t ct gia, ta c: Tc = u0 (0.8c)

(19)

Thay cc gi tr vo (18). Ly gi tr thin v an ton vi s lm trn cc h s, ta c:

Vsh =

(0.7 ' u )
0
f c Ag

(20)

3. Tnh ton thit k khng ct ca nt chu ti trng ng

3.1 Gii hn ca ng sut ct danh ngha trong nt
khng ch gi tr ca lc trnh s ph hoi trn tit din nghing trong li nt, i
lng ng sut ct danh ngha c xc nh trn min chu ct hiu qu (MCCHQ) ca

nt. Chiu di MCCHQ ca nt H chnh bng chiu cao tit din ct h c. Cn b rng
MCCHQ ca nt c xc nh nh sau:
- Trng hp bc bb: B = min (bb+0.5hc;bc)
- Trng hp bc < bb: B = min (bc+0.5hc;bb).
Khi , ng sut ct danh ngha c xc inh l:
Vjh =

V jh

(21)

BH

trnh s ph hoi dn trn tit din nghing i vi nt khung phng, ng sut ct

theo[1], phi tho mn:
Vjh 0.25f c

(22).

Vi khung khng gian, do nh hng ca vic hnh thnh ng thi ca khp do tt c

cc mt dm xung quanh ct, nn trng thi lm vic ca loi nt ny ni chung l bt li
hn nt trong khung mt chiu. Do vy, ng sut ct dng nt ny, theo [1], cn c
gii hn kht khe hn:
Vjh 0.2fc

(23)

3.2. Tnh ton ct thp chu ct ngang trong nt

Phn lc ct ngang trong nt Vsh c chng chu bng c cu dn. Nh vy, hm lng
ct thp chu ct ngang c xc nh t cng thc:
Ajh=Vsh/fyh

(24)

Vi: fyh - cng gii hn chy ca ct thp chu ct ngang trong nt.
i vi nt gia, Vsh c xc nh t (15), din tch ct thp chu ct ngang cn thit l:
Ajh = (1.15 -1.3

0 f y
Pu
)
As
'
f c Ag
f yh

(25)

Tng t, i vi nt bin, Vsh c xc nh t (20), ta c:

Ajh = (0.7 -

Pu
fy
)
A
'
f c Ag f vh s

(26)

3.3. Tnh ton ct thp chu ct ng trong nt

Vic tnh ton din tch ct thp ng chu ct da trn m hnh dn, khi chu cc tc
ng ca dng lc ct vs = Vsh/hc ng lc p do lc dc gy ra v ng lc do ct thp chu
ct khng li. Xt cn bng ca mt mt dn J trong m hnh dn ta c:
p+

A jv f yv
hc'

- vs tan = 0

(27)

Vi fyv - cng gii hn chy ca ct thp ng trong nt

1

Hay: Ajv = f (vshc tan hcp) = f (vshb hcp)

yv
yv

(27)

Xt cn bng trong ton nt, cng thc (27) chuyn v dng:

1

Ajv = f [0.5(Vjv + Vb) - Pu]

yv

(28)

Thng thng, lc ct dm do ti trng ng V b l rt nh nu so vi lc ct nt V jv,

ngoi tr khi dm nhp rt ngn c s dng. Do vy:
1

Ajv f [0.5Vjv - Pu]

yv

(29)

Khi v phi (28) v (29) c gi tr m, ct thp chu ct ng trong nt s khng c

yu cu. Hai cng thc trn c p dng cho c nt gia v nt bin.
4. Tng hp kt qu
T cc kt qu t c, xut mt s bc chnh trong trnh t tnh ton thit k
khng ct nt khung BTCT chu ti trng ng nh sau:
Bc 1: Xc nh lc ct thit k ca nt.
Xc nh ni lc truyn vo nt t dm, ct ln cn t kt qu ca vic tnh ton cu kin
trong qu trnh thit k.
Xc nh lc ct ngang v ng trong nt Vjh v Vjv theo cng thc (4), (5) v (6).
Bc 2: Gii hn ng sut ct trong nt.
ng sut ct danh ngha Vjh xc nh t cng thc (21), c gii hn bng cng thc
(22) trong khung phng v bng cng thc (23) trong khung khng gian.
Bc 3: Phn chia lc ct ngang cho hai c cu chu lc c bn trong nt.
Lc ct ngang c phn phi cho c cu dn Vsh c xc nh t cng thc (15) i
vi nt gia v cng thc (20) i vi nt bin.
Lc ct ngang do c cu thanh chng xin m nhim:
Vch = Vjh Vsh.
Bc 4: Tnh ton, b tr ct thp chu ct ca nt.
Din tch ct thp chu ct ngang yu cu c xc nh thng qua cc gi tr V sh c
(Ajh = Vsh/fyh) hoc bng cng thc (25) vi nt gia v (26 vi nt bin.
Din tch ct thp chu ct ng yu cu tnh ton bng cng thc (28) hoc (29).
Ct thp ng thng tn dng thp ct (nu khng s b tr thm). Vic b tr thp
phi m bo khng c qu dy trong nt nh hng n cng tc thi cng.
5. Kt lun
T kt qu cc nghin cu thu c, ta thy s lm vic ca nt khung (c bit l
trng thi ng sut - bin dng) do ti trng ng gy ra ht sc phc tp. trnh s
ph hoi trong nt do nhng tc ng ny, nt phi c thit k khng ct vi s tnh
ton kim tra ng thi s lm vic ca hai c cu chu lc chnh l c cu thanh chng
xin b tng v c cu dn hnh thnh s tham gia ca ct thp.

Tiu chun thit k ca hu ht cc nc tin tin a vic tnh ton v cu to nt

khung chu ti trng ng vo trong quy phm thit k . y cng l nhng vn hu
ch cn c tip tc nghin cu su hn c bit trong lnh vc thc nghim c th
a vo ng dng thc t trong cng tc thit k nc ta.
ThS. Nguyn Th Anh
(Ngun tin: T/C T vn Thit k, s 3/2007)