Organizacija

Baza pitanja Test 1

1. Definirajte sljedece pojmove: organizacija, raspon kontrole, autoritet,

raclanjivanje, organizaciona struktura, specijalizacija, formalizacija,

kompleksnost, centralizacija i decentralizacija.
- Organizacija je svjesno koordinirani socijalni entitet sa relativno definiranim granicama
, koji funkcionira na relativno kontinuiranoj osnovi, da bi se postigao cilj ili grupa ciljeva.
- Raspon kontrole predstavlja broj ljudi koji su odgovorni jednom rukovodiocu.
- Autoritet je individualno pravo na donoenje odluka bez odobrenja sa vieg nivoa.

- Ralanjivanje je organizacijski proces odreivanja na koji e se nain ukupni

zadatak podijeliti na dijelove za svrhu efikasnog izvrenja .
- Organizaciona struktura predstavlja formalno utvreni sistem odnosa izmeu
pojedinaca i grupa, u kome su njihove meusobne veze odreene rasporedom
zadataka, odgovornosti i autoriteta.
- Specijalizacija = adaptacija ponaanja na bazi obuke
- Formalizacija predstavlja nivo pisanih pravila i procedura kojima se regulira
ponaanje.
- Kompleksnost predstavlja diferencijacije u organizaciji
- Centralizacija odreuje gdje se nalazi mjesto autoriteta odluivanja.
U decentraliziranoj organizaciji odluivanje je delegirano (nadolje i horizontalno)

2. ime se teorija organizacije dominantno bavi?

Teorija organizacije se dominantno bavi:
1. Grupiranjem zadataka da bi se definisao posao za pojedinca.
2. Grupiranjem poslova u odjeljenja i vie organizacione jedinice.
3. Delegiranjem autoriteta, alokacijom odgovornosti i odreivanjem broja razina u
menaderskoj (rukovodnoj) hijerarhiji. rarhiji.
4. Obezbjeenjem organizacijske klime i odnosa u kojima e ljudi biti motivirani
na najvee rezultate i ostvarivanje organizacijskih ciljeva.
5. Dizajniranjem komunikacionog sistema za efikasno odluivanje, kontrolu i
koordinaciju.
6. Izgradnjom cjelokupne organizacije koja e biti inovativna i adaptivna na
promjene u okruenju. enju.
* Prva tri podruja je obraivala klasina teorija, a zadnja tri neoklasina i
suvremena.

3. Koji su periodi razvoja teorije organizacije?

- Klasine teorije
Identificiranje potrebnih aktivnosti za ostvarenje zadatka
Formiranje organizacionih jedinica
Specijalizacija
Standardizacija
Koordiniranje
- Neoklasine teorije teorije meuljudskih odnosa
Motivacija
Rukovoenje supervizija
Ponaanje grupa i pojedinaca
. Sistemska teorija
Meuzavisnost svih elemenata organizacionog sistema i ovisnost od okruenja
Razliiti pristupi: foKus na poslovne funkcije i na podsiteme
. Situacione teorije
Organizacija se mora adaptirati zahtjevima tehnologije, inovacijama,
promjenama u okruenju.
Nova situacija zahtIjeva novu organizaciju.

4. Objasnite sistemski pristup organizaciji. Koje su karakteristike otvorenih

organizacijskih sistema?
Organizacija je otvoren sistem.
Sistem je skup meusobno povezanih i meuzavisnih dijelova koji funkcioniraju zajedno radi
ostvarenja cilja. Dijelovi primaju ulaze i transformiraju ih u izlaze.
Osnovna karakteristika sistema je interakcija meu njegovim elementima.
U sistemu djeluju dvije vrste sila: diferencijacija i integracija
U organizaciji su to posebni odjeli (diferencijacija) sa posebnim aktivnostima i zajednikim
naporom (integracija) za ostvarenje cilja.
Integracija se postie:
- Hijerarhijom
- Koordinacijom
- Procedurama i
- Politikama
Integrirajue sile spreavaju raspad.
Dvije su kljune vrste sistema:
-Otvoreni, koji komuniciraju sa okolinom
- Zatvoreni, koji ne komuniciraju sa okolinom
Karakteristike otvorenih organizacijskih
sistema:
- Svijest o okolini (meuzavisnost sistema i okoline)
- Povratna sprega (feedback - na osnovu informacija poduzimaju se korektivne akcije).
- Ciklini karakter (roba procesi novac roba).
- Negativna entropija razara zatvoren sistem, otvoren nadoknauje gubitke.
- Stalnost (steady state), nadoknauje razlike izmeu ulaza i izlaza i ostaju u funkcionalnom
stanju. Ako se dobro upravlja, odravaju se u funkciji. Ovo vai za jednostavne sisteme.

5. Objasnite i graficki predstavite ivotni ciklus organizacije.

Faze ivotnog ciklusa organizacije:
1. Poduzetnika faza - Visoka kreativnost, nepotpuni ciljevi, za rast potrebni resursi.
2. Faza kolektivizma - Odanost organizaciji, misija je jasna. Komunikacije nisu jasne.
3. Faza formalizacije i kontrola - Struktura je stabilizirana, formalizirano ponaanje, poznate
uloge, stabilan sistem odluivanja .
4. Elaboracija strukture - Diverzifikacija, elaborirana struktura, decentralizacija, odlu odluivanje
5. Opadanje slabljenje (decline) - Jaki utjecaji iz okoline, slabljenje rezultata, okretanje
novim mogu mogunostima, ponovna centralizacija.
Poduzea esto nestaju tako to se integriraju, to reorganiziraju, promijene djelatnost itd.

6. Koja su polazita i principi naucnog upravljanja F. Taylora?

FREDERICK TAYLOR (1856 - 1915)
Polazita:
- Proizvodnja i plae su niski.
- Neefikasnost, gubici vremena, loe koritenje potencijala.
- Odluke menadera su nesistematine.
- Potreban je nauni pristup za analizu posla i metode rada.
Principi:
- Nauni metod za svaki element rada.
- Nauni metod za izbor, obuku i razvoj svakog zaposlenog.
- Rukovodioci moraju suraivati sa radnicima na izvrenju plana.
- Rad i odgovornost izmeu rukovodilaca i radnika su podijeljeni.
Cilj radnika je visoka plaa
Cilj poslodavca je da ima minimalne trokove (rada).
7. Naucno upravljanje koncept, doprinosi i ogranicenja.
Koncept :
- Analiza posla i traenje najbolje metode
- Prouavanje zadataka , izbor ljudi , obuka , saradnja meu rukovodiocima i izvriocima
Doprinosi :
- Unapreenje produktivnosti i efikasnosti
- Naune analize rada
- Metode plaanja
- Kooperacija rukovodioci radnici
- Zapoeo kolu opisivanja organizacije
Ogranienja :
- Pojednostavljenje motivacije
- Mehaniko posmatranje ovjeka
- Eksploatacija ljudi
- Zanemarivanje okoline

8. Navedite poslovne funkcije i principe rukovodenja prema H. Fayolu.

Poslovne funkcije :
Tehnika
Raunovodstvo
Financijska
Sigurnost
Komercijalna
Rukovoenje (Administration)

Principi rukovoenja :
1. Podjela rada
2. Autoritet
3. Disciplina
4.Jedinstvo nareivanja
5. Jedinstvo cilja (usmjerenja)
6.Podreivanje individualnog interesa kolektivnom
7.Nagraivanje
8. Centralizacija
9. Lanac komuniciranja
10. Nalog
11. Pravinost
12. Stabilnost osoblja
13. Inicijativa
14. Jedinstvo interesa rukovodstva i radnika

9. Administrativne teorije koncept, doprinosi i ogranicenja.

Koncept :
- Fayolove funkcije i principi ,
- Formulacija funkcija rukovoenja ,
- Znaaj komunikacija ,
- Rukovodioci moraju odgovoriti promjenama razvoja
Doprinosi :
- Rukovoenje je profesija koja se moe nauiti
- Uloga rukovodilaca
- Sistematizacija funkcija i principa rukovoenja
Ogranienja :
- Za primjenu su potrebni faktori okoline, tehnologije i obuke

10. Birokratska organizacija i birokratski menadment koncept, doprinosi

i ogranicenja.
Koncept :
- Strukturiranost i formalni odnosi
- Pravila, propisi, standardi ponaanja
- Obueno osoblje slijedi pravila
- Hijerarhija odreuje odnose
- Izbor ljudi na bazi formalnih kvalifikacija (imenovanje)
Doprinosi :
- Efikasnost na rutinskim poslovima
- Eliminacija subjektivnosti
- Fokus na sutinu , ne na osobu
Ogranienja :
- Sporo odluivanje
- Mala fleksibilnost
- Zanemarivanje ljudi i odnosa
- Akumulacija moi
- Pravila postaju svrha
-Teke promjene

11. Koje su kljucne karakteristike klasicne teorije?

- Stvorila temelje organizacione teorije i rukovoenja .
- Fokus na unutranju organizaciju, odnose i efikasnost.
- Osnovni zadaci rukovodstva, koordinacija i kontrola rezultata.
- Formalni aspekti organizacije: podjela rada, hijerarhija, raspon rukovorukovoenja, koordinacija,
trokovi, evidencije.
- Pojednostavljeno posmatranje potreba, interesa i sposobnosti radnika.
- Zanemareno okruenje, organizacija kao zatvoren sistem.

12. Teorija ponaanja koncept, doprinosi i ogranicenja.

-

Koncept:
Promovira efikasnost kroz razumijevanje pojedinaca, gurpa i organizacijskih
procesa
Znaaj odnosa izmeu radnika i rukovodilaca
Pretpostavlja da radnici ele raditi i kontrolirati sebe
Doprinosi:
Poveana efikasnost,
Samoinicijativa,
Kreativnost
Novi aspekti organizacije
Ogranicenja:
Ignorira situacione faktore (okolina, tehnologija itd.)
Zloupotreba ljudi

13. Osnovne karakteristike kvantitativne teorije.

Primjena kvantitativnih metoda u menadmentu za donoenje odluka i

ekonomsku efikasnost
- matematiki modeli (u literaturi Management science)
- menaderske tehnike (Operations management)
Matematiki modeli su pojednostavljena prezentacija sistema, procesa i
odnosa.
Menaderske tehnike slue menaderima kao pomo za efikasniju proizvodnju
proizvoda ili usluga primijenjene menaderskenauke.
Pr. Upravljanje zalihama, linearno programiranje, upravljanje proizvodnim
rokovima, upravljanje kvalitetom, JIT itd.
Kvantitativne metode danas imaju iroku primjenu, ali i limite (realnost
pretpostavki, zapostavljanje ostalih menaderskih sposobnosti)
Koncept:
Primjena egzaktnih metoda odluivanja (kvantitativna analiza)
Doprinosi:
Razvijene specifine metode
Pomo u selekciji alternativa
Ogranicenja:
Zanemaruju nekvantitativne faktore
Potrebna znatna obuka
Nisu primjenjive za nerutinske probleme

14. Koje aspekte organizacije tretira sistemska teorija.

Funkcioniranje organizacije kao otvorenog sistema.

Efikasnost, tj. odnos izlaza prema ulazima.
Uinkovitost, tj. nivo u kojem organizacija odgovara zahtjevima i eljama okruenja.
Odnos organizacije kao podsistema u sistemu vieg reda.
Suprotnost najboljem nainu jer se cilj moe postii na razliite naine.

15. Sistemska teorija koncept, doprinosi i ogranicenja.

-

Koncept:
Organizacija se posmatra kao otvoren sistem
Rukovodstvo mora reagirati na okolinu
Organizacioni ciljevi moraju sadravati efikasnost i uinkovitost
Organizacija je sastavljena od podsistema
Postoji mnogo naina da se ostvari cilj
Sinergija postoji ako je izlaz sistema vei od zbira izlaza podsistema

Doprinosi:
Uzima u obzir okruenje
Savremene strukture i metode upravljanja
Informacioni sistemi
Pozvezivanje dijelova unutra i sa okruenjem
Fleksibilnost

Ogranicenja:
Ne daje specifine upute rukovodiocima

16. Situaciona teorija - koncept, doprinosi i ogranicenja.

Koncept :

Situacija utie na strategiju, strukturu i procese

Postoji vie naina da ostvarimo cilj
Rukovodstvo (organizacija) se treba prilagoditi situaciji
Doprinosi:
Identificirane osnovne situacione varijable
Nema univerzalne organizacije
Ogranicenja:
Nisu identificirane sve situacije
Nije primjenjiva uvijek

17. Objasnite funkciju istraivanja u preduzeu.

praenje promjena i mogui uticaj razliitih okolnosti

predvianje razvoja
Istraivanje :
istrazivanje proizvoda
oblikovanje i konstrukcija dizajn
izrada prototipova
ekonomski efekti
zatita pronalazaka.
Programiranje
projekcija tehnolokog procesa
projekcija proizvodnog procesa
program kooperacije
Ispitivanja
priprema poluindustrijske proizvodnje
laboratorije
radionice
Dokumentacija
tehnike dokumentacije
arhiva i biblioteka
pronalasci
18. Objasnite razvojnu funkciju u preduzeu !?

Potreba i znaenje funkcija razvoja:

veza sa istraivanjem
pronai najpovoljnija rjeenja provoenja poslovne politike
Osnovni zadaci razvojne funkcije:
programiranje razvoja
strateka marketing istraivanja
istraivanje postojeeg stanja
praenje nauka i tehnoligije
dizajn proizvoda
istraivanje kooperacija
izbor tehnolokog procesa
ekoloki uvjeti
razrada idejnog rjeenja
izvedbena dokumentacija tehnolokih procesa i infrastrukture
dobijanje dozvola
izbor izvoaa
kontrola razvoja

19. Objasnite nabavnu funkciju u preduzeu

Potreba i znaenje nabavne funkcije:
Kontinuirano snadbijevanje procesa proizvodnje i/ili pruanja usluga.
- Poslovi i zadaci :
-Istraivanje nabavnog rita
-Razvoj kooperacije
-Planiranje nabave
-Prikupljanje ponuda
-Izbor dobavljaa
-Ugovaranje (naruivanje)
-Kontrola rokova
-Kontrola faktura
-(uvoz)
-Kontrola kvaliteta
-Transport
-Skladitenje
-Voenje zaliha
-Nabavna statistika..
20. Objasnite prodajnu funkciju u preduzeu
Uloga i znaaj prodaje u procesu reprodukcije
Operativni poslovi prodaje (od realizacije prodaje do saradnje sa kupcima i
servisa-usluga)
Grupe zadataka i poslova:
-priprema prodaje
-istraivanje trita
-planiranje prodaje
-ekonomska propaganda
-statistika i analiza
-reklamacije
-servisi
Prodaja (domaa i ino)
-ponude i kalkulacije
-prodajna mrea
-ugovaranje prodaje (narudbe)
-(izvoz)
-tehnika prodaje
-naplata
-reklamacije i servisi
Skladite i otprema
-skladite gotovih proizvoda
-pakiranje
-otprema (distribucija)
-transport i pedicija

21. Objasnite raunovodstvenu funkciju u preduzeu

Raunovodstvena funkcija
Zadaci raunovodstvene funkcije se odnose na praenje, evidenciju i kontrolu
kretanja ukupnih sredstava i evidenciju svih poslovnih promjena.
Grupe zadataka i poslova:
Financijska operativa (moe biti posebna funkcija)
- evidencija zajmova i kredita
- likvidacija (naplata i plaanje) rauna
- krediti, blagajna...
Materijalno knjigovodstvo
- obraun primanja i izdavanja materijala...
Knjigovodstvo plaa
- evidencija uinaka,
- obraun plaa i obustava...
Pogonsko knjigovodstvo
- razvrstavanje trokova
- obraun proizvodnje
- obraun nedovrene proizvodnje...
Financijsko knjigovodstvo
- glavna knjiga (transakcije)
- kupci i dobavljai
Raunovodstvena i financijska analiza
22. Objasnite proizvodnu funkciju u preduzecu
Zadatak proizvodne funkcije:
u skladu sa strukturom i karakterom resursa (oprema, kadrovi...) proizvodi
odreenu vrstu proizvoda u odreenoj koliini i kvaliteti, u odreenom vremenu
i s optimalnim trokovima
Grupe zadataka i poslova funkcije proizvodnje:
Priprema proizvodnje
Tehnika priprema
-planiranje proizvodnje
-konstrukcija alata
-tehnoloki procesi
-odreivanje materijala
-priprema alata
-analiza potrebnih kapaciteta
-kooperacije
Operativna priprema
-studij rada
-operativno planiranje
-terminiranje
-lansiranje radnih naloga
-kapaciteti
-evidencije i analize

10

Proizvodnja (Radionice)
-prijem dokumentacije i planova
-priprema sredstava
-raspored ljudi
-koordinacija sa pripremom i odravanjem
-obuka za operacije
-voenje procesa
-zatita na radu
Kontrola proizvodnje
-kontrola proizvoda,
-preventivna kontrola,
-kontrola materijala...
Odravanje
-planiranje odravanja,
-preventivno odravanje
-remonti
23. Koji su poslovi i zadaci upravljanja kvalitetom?

- Obuhvata sve od definicije proizvoda i resursa, ulaza materijala do potroaa.

Poslovi i zadaci:
standardi kvaliteta (od kvaliteta zavisi cijena)
razvoj politike kvaliteta
saradnja sa isporuiocima
kontrola ulaznih materijala
konrola procesa proizvodnje
kontrola gotovih proizvoda
pouzdanost
laboratorijska ispitivanja
garancije
analiza i statistike (konstantno praenje)
24. Navedite i objasnite nivoe kroz koje moe biti postavljena
organizacija poslovnih funkcija.
Organizacija poslovnih funkcija moe biti kroz sljedee nivoe:
-slube
-sektori
-pogoni
-odjeljenja
-grupe radnih mjesta
-radno mjesto
Sektori su najiri organizacioni dijelovi (jedinice) poduzea.
Pogoni, nie organizacione jedinice od sektora, koji u svome sastavu imaju
proizvodne grupe radnih mjesta i eventualno prozvodna odjeljenja.Odjeljenja
mogu biti proizvodna i neproizvodna.Grupa radnih mjesta je organizaciona
jedinica koja obuhvata jedan parcijalni zadatak koji se obavlja na dva ili vie
radnih mjesta.Radno mjesto predstavlja organizacionu jedinicu (dio) u okviru

11

koje na jednom radnom mjestu jedan ili vie radnika (izvrilaca) obavlja jedan
parcijalni zadatak
25. Grafiki predstavite i objasnite funkcioniranje organizacije/poduzea.
funkcioniranje orrganizacije / preduzeca
26. Navedite atribute 4 kljune odluke u procesu strukturiranja
organizacije
1.
2.
3.
4.

Podjela rada (ukupnog zadatka na aktivnosti)

Nain grupiranja poslova (departmentalizacija)
Veliina organizacione jedinice i raspon rukovoenja
Delegiranje autoriteta (distribucija ovlaenja)

27. OSNOVE GRUPIRANJA ILI RASCLANJIVANJA

Rasclanjivanje je organizacijski proces odredjivanja na koji ce ce nacin
ukupnizadatak podijeliti na dijelove za svrhu efikasnog izvrsenja.
Osnovne grupe rasclanjivanja:
- znanje i sposobnost
- proces rada i funkcije
- aututi outputi
- klijenti
- lokalitet
Naini grupisanja poslova:
1) grupa poslova za strojeve i postrojenja;
2) ekonomsko-finansijska grupa poslova.
Grupa poslova za strojeve i postrojenja:
izrada specifikacije opreme
izbor isporuilaca opreme
kontrola i prijem opreme
izbor montaera
putanje i pogon
28. Navedite strukturalne i kontekstualne varijable organizacijske
strukture
29. Objasnite horizontalnu, vertikalnu i prostornu diferencijaciju u

organizaciji.
VERTIKALNA DIFERENCIJACIJA-DUBINA STRUKTURE
-Vei broj nivoa vea hijerarhija vea kompleksnost (koordinacija,
komunikacije, odluivanje, kontrola)
-Vertikalna i horizontalna diferencijacija su povezane i esto meuzavisne
PROSTORNA DIFERENCIJACIJA
irenje organizacije na vie lokacija poveava kompleksnost.
irenje moe biti:
- Administrativno (ureda)
- Procesa
- Personala
Aspekti rasporeivanja
- brojana, kvantitativna

12

- fizika udaljenost
HORIZONTALNA DIFERENCIJACIJA
Horizontalna odvajanje funkcija (npr. marketinga od proizvodnje)
Kod velikih organizacija sve tri vrste diferencijacije su izraene.
Nii nivoi imaju veu horizontalnu diferencijaciju.
Organizacije se sastoje od podsistema kojima su nune:
3K
komunikacija koordinacija - kontrola
to je organizacija kompleksnija to su potrebniji alati za ovo troje.
30. Koji su razlozi za veci raspon kontrole, a koji za manji raspon

kontrole?
RAZLOZI ZA VECI RASPON
-Mali raspon zahtijeva vee vrijeme komuniciranja deformacija informacija.
-Mali raspon poveava izdatke za rukovoenje.
-Tendencije: vei raspon manji broj razina i rukovodioca
RAZLOZI ZA MANJI RASPON
-Kod velikog raspona menaderi nemaju vremena za dovoljnu komunikaciju.
-Nema individualnog pristupa.
-Raspon zavisi i od razine rukovoenja.
-Standardiziran rutinski manje kvalificiran posao na dnu
-Rukovodioci na niim razinama su zadovoljniji to je manji broj razina.
31. Koji su faktori raspona rukovoenja?
-

Slinost poslova ili funkcija vea slinost, vei raspon

Geografska rasprostranjenost blie lokacije izvrilaca, vei raspon
Kompleksnost funkcija (poslova) jednostavniji posao, vei raspon
Nivo potrebnog direktnog nadzora manje potrebnog nazdora, vei raspon
Nivo potrebne koordinacije manja potrebna koordinacija, vei raspon
Nivo potrebnog planiranja manje potrebnog planiranja, vei raspon
Organizaciona pomo rukovodioca vea pomo rukovodioca, manji raspon
Frekvencija i intenzitet odnosa vea frekvencija, manji raspon
Vrsta posla kompleksniji posao - manji raspon
Nivo obuke i specijalizacije vea obuenost, vei raspon
Nivo u organizaciji (na kojem se nalazi) vii nivo, nii raspon
Sposobnost i mognost komuniciranja lake komuniciranje, vei raspon.

13

32. Navedite i objasnite tehnike formalizacije.

-Selekcija izbor zaposlenika za RM (osobine, navike, znanja itd. odgovaraju
zahtjevima RM)
-Zahtjevi RM kreiranje i opisi radnih mjesta
-Pravila ta zaposlenik smije, a ta ne smije initi.
-Procedure - sekvencijalna pravila za obavljanje poslova.
-Standardiziraju radne procese (ulaz proces izlaz)
-Politike smjernice koje daju slobodu odluivanja i ponaanje u odreenim
granicama.
-Daju veu slobodu od pravila.
-Moraju biti napisane da bi kontrolirale diskreciju.
-Obuka, na radu i izvan.
-Rituali (za menadere na viim pozicijama)
33. Navedite faze oblikovanja (izgradnje) organizacijske strukture.
Postupak 1.
-Oblikovanje organizacijskog konteksta varijable structure
Izbor bazine konfiguracije (osnova koncepcije)
- Oblikovanje vrijednosnog lanca (zavrno definiranje strategije)
- Izgradnja organizacione strukture (superstrukture) oblikovanja organizacionih
jedinica
- Formalizacija organizacije
Postupak 2.
-Definiranje (oblikovanje radnih mjesta
- Povezivanje radnih mjesta u organizacione jedinice grupiranje
- Definiranje makrostrukture
- Formalizacija organizacije
Postupak 3.
- Definiranje makrostrukture
- Grupiranje poslova (u organizacionim jedinicama
- Definiranje radnih mjesta
- Funkcioniranje organizacije

14

34. Graficki predstavite i objasnite zajednicke elemente

organizacije prema Mintzbergu

Mintzberg: Svaka organizacija ima sljedeih 5 dijelova:
1. Operativno jezgro rad na operacijama proizvodnje proizvoda i usluga
2. Strateki vrh najvii nivo menadmenta koji odgovara za ukupne rezultate
i osigurava resurse
3. Srednji nivo (srednja linija) povezuje strateki vrh i operativno jezgro
4. Tehno-struktura analitiki dio, odgovara za standarde (rada)
5. Pomono osoblje ljudi koji indirektno pomau djelovanje organizacije

35 . Objasnite i graficki predstavite jednostavnu organizacionu strukturu.

Karakteristike
-niska kompleksnost
-niska formalizacija
-centralizacija moi u jednoj osobi
-ravna struktura
-iroka kontrola

Snage:
-jednostavnost strukture
- jasna odgovornost
- jasni ciljeve
- mjerenje efikasnosti
Slabosti:
-limitirana primjena
- samo za male organizacije

15

- koncentracija moi
-mogunost zloupotrebe moi

36. Funkcionalna organizacija (mainska birokracija)

karakteristike, prednosti, nedostaci I primjena.
Karakteristike:
a) Visoka rutina
b) Visoka formalizacija
c) Funkcionalne radne jedinice
d) Lanac odluivanja
e) Visoka standardizacija
f) Centralizirana odgovornost
g) Funkcionalno grupiranje zadatka
h) Jasna razlika izmeu linijskih i tabnih funkcija
i ) Pravila i procedure
j) Kljuni dio tehnostruktura
k) Visoka specijalistika znanje
Snage:
-visoka efikasnost funkcija
-ekonomija obima
-visoka specijal. ljudi
-nema dupliranja poslova
-adaptacija znanja okruenju
-zajedniki jezik u OJ
-jeftiniji menadment u srednjem nivou
-pravila jaa od diskretne moi
-centralizirano odluivanje (uz formalizaciju i IS)
-jednostavne komunikacije minimalno dupliranje opreme i ljudi
Slabosti:
-spore promjene
-identifikacija sa funkcijom
-konflikti meu OJ
-sporo reagiranje na ciljeve
-funkcionalni ciljevi mogu biti jai od osnovnih
-gomiranje odluka na vrhu
-prevelika orjentacija na pravila
-loa horizontalna komunikacija
-najbolji proizvodi nemaju najvei znaaj efikasne samo za standardne uvjete
i stabilnu okolinu
Primjena:
-Mono-proizvodne i mono-uslune organizacije
-Jednostavno, stabilno okruenje
-Rutinske tehnologije koje se mogu standardizirati
-Masovna proizvodnja
-Repetitivne aktivnosti (pota, osiguranje, telekom, vlada, avio kompanije i sl.

16

37. Profesionalna birokracija - karakteristike, prednosti, nedostaci i

primjena
Karakteristike
- Kombinira standardizaciju sa decentralizacijom
- Uzima u obzir potrebu za visokom specijalizacijom
-I ndividualne sposobnosti (a ne podjela rada)
- Mo je na operativnom nivou (autonomija, decentralizacija)
- Pomono osoblje ima znaajnu ulogu.
- esto visoka kompleksnost sa dosta pravila (specifina formalizacija)
- Profesionalcima je potrebna autonomija da bi zadatke izvravali efikasno.
- Inferiorna u odnosu na funkcionalnu strukturu.
Snage:
- izvrava specijalistike zadatke
- znaajna kontrola sa vrha
Slabosti:
- Tendiraju konfliktu meu OJ
- Usko usmjereni ciljevi i zanemarivanje ukupnih ciljeva
- Slaba kontrola slijeenja generalnih pravila
- Neophodni etiki standardi
Primjena:
- Kompleksno i stabilno okruenje (esto odgovara velikim organizacijama)
- Rutinske tehnologije sa visokom specijalizacijom
- Dobro definirane a teko saladive procedure
- Formalno obrazovanje i visoka obuka kadrova
38. Objasnite divizionu organizaciju (Mintzberg) - karakteristike, prednosti,

nedostaci I primjena.
Karakteristike :
- Mo je na srednjem nivou strukture
- Strukturu ini skup autonomnih jedinica divizija koje su funkcionalno
organizirane (unutra).
- Divizije su autonomne u okviru odreenih parametara koje dobiju sa vrha.
- Menaderi divizija kontroliraju njihovo funkcioniranje i odgovaraju za rezultate
- Divizionalni menaderi donose strateke i operativne odluke i odgovaraju za
performanse.
- Vrh obino brine o financijama, pravnim aspektima i porezima, ali moe imati i
druge funkcije
- Vrh vrednuje performanse i poduzima akcije za korekcije.
- Divizije su koordinirane sa vrhaDivizije su zapravo manje kompanije u
velikoj kompaniji.
- Divizije su organizirane funkcionalno, sa velikom podjelom rada i
formalizacijom i centralizacijom autoriteta na nivou menadera divizije.
- Konglomerat je organizacija koja se bavi sa skupom razliitih djelatnosti
(biznisa) meu kojima nema znaajne povezanosti i meuzavisnosti.
- Zajedniko za sve djelatnosti su resursi koje dijele

17

- Struktura je vrsta divizionalne, ali sa potpunom nezavisnou divizija

Snage :
- Odgovornost za rezultat je jasno locirana
- Fokus je na izlazu (a ne na funkciji)
- Vodi ka satisfakaciji kupca
- Rastereuje vrh od operativnih poslova (ostavlja vrijeme za dugorone
aktivnosti)
- Usmjerena na brze promjene u okruenju
- Vrh kreira kljune strategije
- Autonomija divizija dozvoljava razvoj menadera i proirenje njihovih vidika
- Divizije ne utiu na ukupnu organizaciju (posebno u krizama)
- Ukljuuje visoku koordinaciju meu funkcijama
- Stvaraju se efikasni IS divizija kao podloga odluivanju
- Decentralizira odluivanje
- Na nivou poduzea mogua je ekonomija obima i smanjenje rizika
Slabosti :
- Divizije mogu imati veu mo od vrha (previe moi) i ciljeve koji nisu
kompatibilni sa generalnim ciljevima (sa vrha)
- Smanjuje ekonomiju obima
- Mogunost dupliranja poslova i resursa to poveava trokove i reducira
efikasnost
- Mogunost konflikta sa vrhom oko pomonih (i uope) funkcija
- Odnos izmeu stvarne autonomije i odgovornosti nije uvijek izbalansiran
- Nia tehnika specijalizacija
- Zahtijeva vie ljudi i opreme
- Opasnost od neslijeenja generalne strategije (sa vrha) previe autonomije
- Opasnost od prevelike autonomije
- Diviziona forma kreira probleme koordinacije (transferi kadrova, razvoj,
ekonomija obima u naruivanju, konkurencija na tritu,
- Neke organizacije kreiraju sektore jo jedan nivo izmeu divizija i vrha.
Primjena
- Multi-proizvodne, multi-uslune i multi-trine organizacije
- Prilikom diverzifikacije
- Ostali utjecajni faktori su veliina, tehnologija i okolina
- Poveanje obima (vee organizovanje) stimulira divizionalnu formu.
- Divizije su mogue samo ako se tehnoloki razlikuju
- Diviziona organizacija nije dobra za veliku kompleksnost.

18

39. Adhokracija - karakteristike, prednosti, nedostaci i primjena

Karakteristike:
- Visoka horizontalna diferencijacija
- Visoka profesionalnost i nivo iskustva
- Velika fleksibilnost
- Mala vertikalna diferencijacija
- Minimalna supervizija
- Nepisana pravila
- Odsustvo formalizacije
- Eventualna standardizacija ponaanja
- Decentralizirano odluivanje
Snage:
- Ad hoc kreiranje timova omoguava brzo djelovanje i inovativnost
- Upotreba velikog broja razliitih eksperata
- Velika adaptivnost
- Izvoenje neprogramiranih zadataka
Slabosti:
- Mogucnosti konflikta
- Nejasni odnosi i odgovornosti
- Nedostaci onih osobina koje ima standardizacija
- Privremenost zaposlenja
- Nejasnoa
- Ova struktura je rijetko uinkovita
- esto se zbog problema birokratizira
- Povezana je sa velikim rizikom.
Primjena:
- Izrazito nerutinske tehnologije
- Kad imamo dovoljno sposobnih i talentiranih kadrova
- Dinamino i kompleksno okruenje
- Kada situacija dozvoljava eksperimentiranje
- Kad nisu velike posljedice neuspjeha za ostale
- Kod sasvim novih poslova koji se nee ponavljati
- Jednostavna struktura i adhokracija su organske strukture, ostale su vie
mehanike.
- Svaka forma ima prednosti u odreenim situacijama.
40. Objasnite matrinu organizaciju karakteristike, snage, slabosti i
upotreba.
Matrina organizacija je forma adhokratske strukture
Primjer: TV prenos olimpijskih igara
220 dogaaja
30 lokacija
Funkcionalna organizacija kompanije
Na terenu malo pisanih pravila i decentralizrano odluivanje, privremeno i
povremeno aganiranje eksperata, brze i velike promjene (i adaptacija)

19

- Nema iste adhokratske strukture, postoji samo tenja adhokraciji.

- Matrina struktura dodjeljivanje funkcionalnih specijalista jednom ili vie
interdisciplinarnih timova, ili projekata ili privremenih OJ.
Karakteristike
-Dodaje fleksibilnost specijalizaciji i birokratizaciji
-Upotrebljava multidiciplinarne timove
-Organizacija je razvijena oko funkcija, a vertikalna osa su projekti ili proizvodi
-Prekida koncept jedinstva rukovoenja i nareivanja
-Svaki izvrilac ima dva rukovodioca funkcionalnog i projektnog
-Dvostruki lanac komandovanja nareivanja
-Autoritet je podijeljen
-Napredovanje i plae su obino u nadlenosti funkcionalnog menadera
Snage:
-Omogava koordinaciju kompleksnih organizacija sa vie aktivnosti na vie
lokacija
-Omoguava fleksibilnost u vremenu i djelatnosti
- Omoguuje pravovremenu alokaciju specijalista
- Pojednostavljuje IS
-Smanjuje administrativnu patologiju
-Smanjuje mo funkcionalnih rukovodilaca
-Stvara ekonomiju obima, koritenje specijalista
-Brzo reagira na promjene
-Poveava motivaciju eksperata
Slabosti
-dvostruko rukovoenje, nejasnoe u nadlenostima
-Potencijalno konfliktna
-Mogua je nejasnoa uloga
Upotreba
-Sve vrste projektnih organizacija (razvoj i istraivanje graenje, inenjering,
bolnice, fakulteti, konsultantske firme, agencije, vladine komisije, zabava itd.)
-Gdje postoji meuzavisnost izmeu funkcija
-Gdje je nuna ekonomija obima upotrebe eksperata
-Ako prijetnje okruenja dolaze iz vie izvora.
41. Navedite i objasnite vrste deparmentalizacije
TERITORIJALNA DEPARTMENTALIZACIJA (regionalna, geografska,
podruna)
-Teritorijalna departmentalizacija je forma grupiranja organizacijskih aktivnosti
na osnovu mjesta na kojem se obavljaju.
-Karakteristino je za prodajnu funkciju, ali i za proizvodnju i usluge.
-Primjeri: PTT, velika trgovaka poduzea, internacionalne kompanije i sl.
-Prednosti i mane kao kod predmetne.
DEPARTMENTALIZACIJA NA BAZI KUPCA
-Departmentalizacija na bazi klijenta je forma grupiranja funkcija ili aktivnosti na
nain da je osnovni fokus na upotrebi proizvoda ili usluga.
-Najee specijalni proizvodi, prodaja (za djecu, za M, za ).
-Fokus je na odreenim potrebama kupca.
-Osnovna prednost: adaptacija klijentu

20

-Nedostaci: slabo koritenje resursa, teka koordinacija i konkurencija meu

menaderima za njihove kupce.
PROCESNA DEPARTMENTALIZACIJA i DEPARTMENTALIZACIJA NA
BAZI OPREME
-Procesna departmentalizacija je forma grupiranja aktivnosti ili funkcija u
organizacione jedinice na bazi proizvodnih procesa i opreme.
-Najee u proizvodnji (struganje, bruenje, bojenje...)
-Restoran (prenje krompira, priprema mase, priprema pia)
-Prednost kod sluajeva gdje se na posebnoj opremi zahtijeva posebna obuka,
ali ako je zauzeta cijelo vrijeme.
42. Navedite karakteristike mehanikog i organskog tipa organizacijske
strukture.
Mehaniki i organski organizacijski sistemi

Mehanika organizacija:
Mehanika organizacija je birokratska unutarnja organizacijska forma
poduzea koja se razvija kao rezultat djelovanja u stabilnim uvjetima okoline.
Veliki broj pravila, hijerarhijska struktura, jasne linije odgovornost i
centralizovano odluivanje.
Zadaci su fragmentirani na specijalizirane dijelove.
Zadaci su jasno (rigidno) definirani
Postoji struktura hijerarhijskih odnosa
Znanje i kontrola su centralizirani
Komunikacije su vertikalne.
Organska organizacija:
Organska organizacija je fleksibilnija, relativno decentralizirana
unutarnja organizacijska forma poduzea koja djeluje u rapidno promjenjivim
uvjetima okruenja.
Decentralizirano odluivanje, fleksibilna pravila ponaanja, mali broj
vrstih linija ovlaenja, manje regulacije, jak neformalni dio organizacije,
demokratski odnosi.
Zaposleni kontribuiraju u definiranju ciljeva odjeljenja
Zadaci su prilagoeni i kreirani u interrelaciji sa zaposlenim
Manje je hijerarhije, ovlaenja, kontrole i pravila.
Znanje i kontrola zadatka su locirani kroz cijelu organizaciju.
Komunikacije su dominantno horizontalne.
Velike organizacije su nuno vre strukturirane i sa vie pravila
(birokratizacije).
Porastom broja razina rapidno raste broj rukovodilaca.
Birokracija visoko specijalizirana forma organizacijske strukture
dizajnirana da obezbijedi rad i voenje (usmjeravanje) esto karakteristino po
visokim zabranama i inpersonalna.
Birokracija ima negativne konotacije.

21

43. Grafiki predstavite proces kreiranja radnog mjesta i navedite sadraj

opisa radnog mjesta

SADRAJ OPISA RADNOG MJESTA

1. Odnosi (Odgovornost za ta i kome, npr. odgovoran za prodaju dijelova
m.odjee, direktoru sektora prodaje,)
2. Djelokrug (ta on radi, npr. prodaja proizvoda neke linije na konkretnom
podruju,)
3. Resursi (koje koristi na RM, npr vozilo, maine, PC, poslovni prostor, ...)
4. Cilj oekivani rezultat na konkretnom RM
5. Osnovni zadaci (Npr. ako je trgovaki putnik surauje sa otpremom proizvoda,
daje narudbe, brine o naplati, )
6. Metode
7. Materijali
8. Ljudi
9. Strojevi i oprema
10. Trokovi koji su mu potrebni za obavljenje konkretnog posla
11. Ovlatenja (npr. da potpie ugovor do 100.000 KM)
12. Odgovornost (npr. za kvalitet, gubljenje kupaca,)
13. Disciplinske mjere (npr. da moe da nagra|uje do 20% plae ili da otputa sa
posla,)

22

44. Objasnite funkcionalnu analizu posla.

1. TA uope treba raditi,
2. ZATO fundamentalno pitanje, nekad se ustanovi da uope ne treba raditi
neki posao, da je nepotreban. Zato sebi postavljamo pitanje ta drugo da se
radi. Dakle postoji drugi nain rada. Kako bi mogli razraditi bolji nain rada? Da
li treba sav taj prostor gdje se ve radi? Je li to najekonominiji nain da se to
radi?
3. KADA (vremensko odreenje),
4. KO radi cijeli i pojedine poslove. Ko ta radi u lancu poslova. Zato ba taj radi
taj posao? Da li je neophodno da ba taj radi taj posao? Moe li neko drugi ili
manje izvrilaca i ko bi to radio najekonominije?
5. KAKO se radi, zato ba tako rade? Moe li drugaije da se radi i kako bi bilo
najekonominije da se radi? Zato uope da se radi? Zato upotrebljavati ta
sredstva i ta bi bilo ako se to nebi radilo?
6. KAKAV SE REZULTAT OEKUJE.Putem analize definiramo: generalni metod,
ovjeka, materijal, opremu (maine i alat), uvjete radnog mjesta i ta je izlaz
rada.
Kad analiziramo posao, analiziramo sadraj posla. To su specifine aktivnosti i
specifine potrebe na poslu. Daljom analizom idemo na specifikaciju
performansi (uinaka), zatim na uvjete na poslu. Na kraju opisujemo opremu i
alate. To radimo pomou upitnika obrasca.

23