JU SM IVAN GORAN KOVAI

SEMINARSKI RAD IZ SOCIOLOGIJE

TEMA:
VJERA I VJERSKE ZAJEDNICE

Profesor:

Uenik:
Raen:
Bali Bojan, Iv v

12.06.2015

Sadraj
1. Uvod
1.1. Pojam vjere
1.2. Nastanak vjere
1.2.1. Korijeni nastanka vjere
1.2.2. Istorijski razvoj religije
1.3.

1.Uvod
1.1. ta je vjera?
Postoji nekoliko osnovnih teorijskih objasnjenja uzroka nastanka vere I religije. Po
sociolokim teorijama (E.Dirkem, M. Veber) vera I religija su prvo-razredno
sredstvo uspostavljanja drustvene kohezije I harmonije. Druga grupa teorija, pre
svega onih filozovskih, tumace religiju kao izraz primitivne , neprosecne,
predlagacke I antiracionalne svesti. U religiji vlada slepa vera, dogmatski dremez, I
odatle izvire zestoka kritika religije od strane francuskih prosvetitelja (Ruso,
Dalamber, Didro, Helvecijus, Holbah, itd.) filozofija I um, a ne religija I vera, treba
da budu nas vodic kroz istoriju. Marksisti su olako otpisali veru I religiju kao
klasno- ekonomski fenomen, nazivajuci je opijum naroda. Navodno popovi I
svestenici (ti prvi ideolozi kako ih je Marks nazvao) postoje kao deo one velike
institucije, tj, istorije crkve samo da bi obmanjivali narod I drzali ga u pokornom
polozaju. Cak je I Nie kritikovao Hriscanstvo kao platonizam za narodne mase.
Moderne teorije religije su po pravilu interdisciplinarne I obuhvataju ovaj fenomen
iz istorijske, socioloske, antropoloske, kulturoloske, psiholoske I svake druge
analize.

1.2. Nastanak vjere

Vjerovanje u natprirodna bica i bica potiu jos iz praistorijskog perioda, odnosno
od same pojave covjeka. To najbolje dokumentuju slike koje se mogu naci na
zidovima pecine Altamira u Spaniji, na kojima je moguce vidjeti predstave
zivotinja. Covjek je vjerovao u postojanje natprirodnij sila koje ce mu pomoci da
poveca ulov, a pomocu slika je vjerovao da se ostavruje kontakt izmedju njega I
vie sile.
O nastanku religije postoje razlicita tumacenja. Najpoznatija su: teolosko,
psiholosko, prosvetiteljsko I marksisticko.
Pristalice teoloskog tumacenja nastanka religije tvrde da je religija urodjena
coveku. Ona mu je imanentna I apriori data. Ljudi se radjaju sa religijom. Dolazeci
na svet oni sa sobom donose I odredjena religiozna ubedjenja. Prema tome, religija

nastaje sa nastankom coveka I postojace sve dok postoji svet, ljudi. Na taj nacin se
neistorijski I aprioristicki tumaci nastanak religije.
Po psiholoskom shvatanju religija je nastala kao rezultat covekovog
emocionalnog odnosa prema prirodi, prema visim, natprirodnim silama. Ona je
nastala kao rezultat odredjenih covekovih osobina- strah, bolest, smrt I sl. kao I
shvatanja da u prirodi postoje odredjene vise sile koje su mu nepoznate I
nedostupne, ali koje odredjuju njegovu sudbinu. Medju tim shvatanjima
najpoznatije je ono koje istice da je strah od smrti prvi najvazniji factor nastanka
bilo koje religije.
Prema prosvetiteljskom shvatanju (Volter, Ruso) , materijalistickim ucenjima
XVIII veka ( Didro, Furije, R. Oven ) proizilazi da je religija nastala kao rezultat
covekovog neznanja I nemoci da objasni mnoge prirodne pojave. Posto nije bio u
stanju da da adekvatan naucni odgovor na niz prirodnih pojava covek im pripisuje
tajanstven, mistican, bozanstven karakter.
Po marksistickom tumacenju religija je istorijska I drustvena kategorija. To znaci
da ona ne postoji od kako postoji svet, ljudi, vec da je nastala na odredjenom
stepenu drustvenog razvitka. Postojace u odredjenim fazama ljudske istorije da bi u
buducnosti doslo do njenog iscezavanja iz svesti ljudi.
U periodu dok se jos nije izvukao iz zivotinjskog sveta covek nije bio religiozan.
Trebalo je da prodje hiljade godina dok su iskustvo I nervni sistem omogucili
coveku da vrsi prve apstrakcije I generalizacije, da pojmovno rasudjuje. Sticuci
tako sposobnost da unapred u svesti stvara predstavu o predmetu koji zeli da stvori,
da misaono odvoji od stvarnog, covek je stekao mogucnost I za religiozna
zakljucivanja. Pretpostavlja se da je to bilo negde na prelasku iz nizeg u srednji
stepen divljastva.

1.2.1. Korijeni nastanka vjere

Postoji vise faktora koji su uslovili nastanak vjere ili religije. Tri su
najznacajnija: prvi je gnoseoloske, drugi socijalne, a treci
psiholoske prirode.
Cim je covek poceo da se oformljuje kao svesno bice, sposobno
da razmislja, poceo je da trazi odgovore na niz pojava sa kojima
se susrece u prirodi I drustvu- rodjenje I smrt, poplave I suse,
pojava dana I noci, munje I gromovi itd. U nemogucnosti da
pravilno, adekvatno objasni pojave oko sebe, usled veoma niskog
stepena razvitka drustvene svesti, iskustva I znanja, on je bio
sklon da im pripisuje svojstva nekih nevidljivih, visih sila.
Prema tome, religija nastaje, pre svega, iz neznanja. Njeni koreni
se nalaze u velikom siromastvu proizvodnih snaga, u niskom
materijalnom I duhovnom stepenu ljudskog razvitka. Niska
ekononomska osnova I nerazvijena svest ljudi preduslov su I uzrok
krivih predstava o prirodi I drustvu.
Medjutim, kasnije, sa razvitkom drustva I pojavom klasa, javlja
se I razvija I drugi koren religije- klasni interesi. Zato Lenjin pise
da nemoc eksploatisanih u borbi sa eksploatatorima isto tako
neizbezno radja veru u bolji zagrobni zivot kao sto nemoc divljaka
u borbi sa prirodom radja veru u bogove, djavole, cudesa I sl.
U klasnom drustvu, u uslovima postojanja private svojine nad
sredstvima za proizvodnju, klasa I eksploatacije dolazi do
otudjenja coveka gotovo u svim sferama zivota I rada. U takvim
odnosima covek se oseca nemocan I zavisan od niza faktora, sto u
njemu nuzno radja ideju o visoj natprirodnoj sili. On stvarne
drustvene sile (drzavu, politiku ) dozivljava kao tajanstvene,
misticne, otudjene, njemu suprotstavljene.
Pored navedenih faktora, na nastanak religije su uticali I
psiholoski faktori: osecanje straha, nemoci, zavisnosti, ocaja,
rezignacije I sl. psiholoski faktori su narocito snazno uticali na
stvaranje religioznih predstava kod primitivnih ljudi. Medjutim, I u
kasnijoj istoriji razvitka ljudskog drustva, pa I danas oni imaju

znacajnu ulogu u tome. Od psiholoskih faktora na nastanak

religiozne svesti narocito je uticalo osecanje straha od smrti,
osecanje prolaznosti, konacnosti ljudskog zivota I istovremeno
covekove nemoci da utice na to.
Koliko je znacajan ovaj faktor vidi se i po tome sto su neki autori
smatrali da je to ne samo najvazniji, vec I jedini faktor nastanka
religijske svesti. Tako je L. Fojerbah pisao: Kad covek ne bi
umirao, kada bi ziveo vecno, kad dakle, ne bi bilo smrti, onda ne
bi bilo ni religije. U svom radu Elementarni oblici religioznog
zivota, Dirkem, suprotno Fojerbahu, odbacuje da je strah stvorio
bogove I zakljucuje da nije strah od boga, vec da je ljubav prema
bogu stvorila religiju, jer je covek u pravo vreme smatrao bogove
prijateljima, prirodnim zastitnicima. Marks je kritikovao navedeni
Fojerbahov stav. Strah od smrti je, nema sumnje, bitan faktor
nastanka religije, ali on nije jedini, pa cak ni najvazniji.
Iz svega navedenog proizilazi da uzroke religiozne svesti treba
traziti u osecaju ljudske nemoci I zavisnosti od stvarnih prirodnih I
drustvenih sila, koje covek nije poznavao. Nemoc pred tim silama,
s jedne strane, kao I potreba da bude zasticen, s druge strane,
naterale su coveka da izmisli vise sile koje ce ga stititi I koje ce
mu pomoci da se odbrani od raznih nesreca. Prema tome, religija
je izraz recima, nije samo rezultat verovanja u natprirodne sile,
vec I pokusaj coveka da savlada otudjene prirodne I drustvene
sile.

1.2.2. Istorijski razvoj vjere

Od nastanka pa do danas religija je prosla kroz mnogobrojne faze
I oblike. Karakteristicno za sve religije je shvatanje da postoje
odredjene sile koje upravljaju svetom I pojavama u njemu, kao I
verovanje da uporedo sa objektivno postojecim svetom postoji I
drugi, zagrobni svet. Sve one medjusobno imaju nesto zajednicko
ali I nesto posebno, specificno. Zajednicko svim oblicima religije je

da predstavljaju nestvarni, mistican odrazaj objektivno postojeceg

svega I odnosa u njemu, a specificnost je u nacinu na koji su to
cinile.