Professional Documents
Culture Documents
Issue: December2015
Issue: December2015
December, 2015
Editorial - 2
Chanchin Hnaivai -9
SUNNATE - 30
Upa C. Lalthianghlima
Upa K. Vanmawia
Kohhran Beng
Editorial:
Krismas Boruak
Mizoten Krismas kan hman dan hi kan nu leh pa, pi leh pute
hun a\anga vawiin thleng hian danglam tam tak a awm tawh
a. Chung danglamna chu a \hen chu kan nunphung leh
khawsak avanga lo danglam ta te, kan Kristianna dal telh
telh tawh avanga danglamna te, kan chenna khawvel inher
danglamin a kentel danglamna te an ni awm e. Chung thil
avanga vawiina kan krismas boruak hi s>l tur nge fak tur,
^nchhia nge malsawmna, siam \hat tur nge chhawm nun z>l
tur tih hi ngaihtuah a ngai kan ti em?
Heng danglamna chi hrang hrangah hian engtin nge
ngaihtuahna kan s>n a, eng rilru puin nge heng danglamnate
hi kan thlir tih i ngaihtuah ngai lo anih pawhin tunah hian
ngaihtuah tlang teh ang u. A >ng z^wnga thlirtu tan tu mah
a bul tumtu bik kan awm lo ang bawkin a thim z^wnga thlirtu
tan pawh tu mah mawhchhiat tur an awm chuang lo. Heng
danglamna lo thleng zawng zawng hi a tira kan sawi thil
pathumin a hrin chhuahte vek an ni ang.
Tun hnaiah Krismas boruakin a kentel langsar tak chu K^wn
chei hming kan vuah, khawlai chei hi a ni awm e. Halpuah
leh ri thei danga krismas boruak siam chu kan kal p>l tawh
a, tunah a p^r vul thei ang berin kan Biak in leh a chhehv>l
chauh pawh ni lo, khawlai kan chei leh ta. Hei hi Krismas
boruak siamna \ha tak a ni a, hmasawnna bawk a ni. Kan
ruai \heh dan, kan zaikhawm dan leh kan thawmhnaw lei
dan thlenga hmasawnna kan neih hi vawng nung reng chungin
kan in leh a v>l, khawlai thlenga kan chei duhna thinlung hi
Krismas boruak nuam siamtu a ni a, kan Assembly duh dan
rilrua vawng reng chungin hetianga danglamna lo thleng \hin
hmang hian boruak nuam i siam ang u.
December 2015
WORSHIP
- Rev. Lalhmingchhuanga Zongte
Mizo Kristiante hian worship hi kan man fuh chiang em
aw? Kristian active tak kan ni chunga kan nun a chhangchhe tlat
hi worship kan man fuh loh vng a ni pakhat thei ang em?
Sakhua zawng zawngah
hian a bul\hut chu worship hi a
ni a, sakhua tisakhuatu a ni.
Sakhaw hrang hrangin tih dn
hrang hrang kan nei a, kan tih
dn anga mi dangin an tih loh
avngin sakhua an nei lo tih
ngawt theih a ni lo. Kristiante
chuan baptisma kan nei a, Hindu
hovin baptisma an neih loh
avngin Hinduism hi sakhua a ni
lo kan ti ngawt thei lo. Sikh-ho
chuan diar an khim \hn a, keinin
kan khim loh avngin sakhua in
nei lo min ti ngawt thei hek lo.
Amaherawhchu, sakhua zawng
zawngin kan neih ngei ngei ngai
a awm a, chu chu worship hi a
ni. Worship nei lo chu sakhua a
ni lo. Chuvngin kan sakhuana
ber worship chu kan man chiang
lo emaw, kan ti \ha twk lo
emaw a nih chuan, chu sakhuanaah chuan kan chiang lo nghl
a, sakhuanain kan nun a khalh
nglna tr leh nghawng hrang
Kohhran Beng
December 2015
chhng ang che, Pu Biakan lo
chhng ang che..., ti tein thiam
hla an lo chham \hn a ni. Miin
Pathian inpuanchhuahna a dawn
chian twk loh chuan, Pathian a
worship dn a chiang twk lo
\hn a. A worship-a ber a chian
twk loh chuan, chumi thu-a a
nun dn tr pawh chu a chiang
lo nghl ang.
Pahnihnaah chuan, special
revelation an ti leh a, chu chu
chiang rwta Pathian inpuanchhuahna hi a ni. Ziakin a
chanchin Bible-ah min hrilh a,
mihringah lo changin, a Fapain
kan zngah a lo chng bawk a.
Eng emaw chen lo chnga bo leh
ta mai pawh ni lovin, mihring thih
dnin (misual ber thih dnin) a th
a. A chiang ta m m a ni.
Pathian inpuanchhuahna
dawngsawng chiangtu chuan a
worship dn pawh a chiang bik
lo thei lo. Hla phuah thiam C.
Lalzrmawian, Hriat chian leh
zual che hi ka va duh m! ... hre
chiang ila nang ka bosan tawh
long che, a tih ang khn, i
worship nun chu Pathian i hriat
dnah a innghat a, i ni tin nun chu
i worship nunah a innghat a ni.
Kan chng thlanah khian Isaia
Kohhran Beng
December 2015
a luah khat nghl tlat a. Pathian
chu a zahin a \ih lo thei lo.
Tuifinriat ka hmuh hmasak ber
tum chuan a mak tihna leh ropui
tihnain ka khat a, eng emaw tit
akin keimahah a thawk tlat mai
a ni. Chutiangin kan la hmuh ngai
reng reng loh lui lian lutuk te,
lungpui lian lutuk te, kham sang
lutuk te leh thil ropui bik tak kan
hmuh hian keimahniah eng emaw
ti takina thawk thin. Pathian
ropuina leh thianghlimna chu a
nasa lutuk a. Sawi ngaihna a
awm lo va, a hmaah chuan kan
zam thin. Chu chu Pathian \ihna
(revential awe) an tih chu a ni.
Mi ropui tak hmaa kan kimki
deuh tlat thin aia nasa daih hian
Pathian chu kan ngaisangin kan
zah a, kan \ih lo thei lo a ni.
Worship chuan tlwmna
ruamah min hnk lt \hn:
Ka sualna hi misual sualna nna
ka khaikhin a, ka felna hi mi fel
famkim lo ve bawkte felna nena
ka khaikhin chuan ka hmu
chiang thei \hn lo. Bawlhhlawh
chu engah a lang chiang \hn
angin, kan fellohnate chu Pathian
ngah a lang \hn a. Isaia pawh
Pathian thianghlim hmah a din
chiah khn a au chhuak ta a nih
Kohhran Beng
December 2015
CHANCHIN HNAIVAI
BCM in BMS Action
Team Mikhual leh
Baptist Missionary Society leh
BCM inthlunzawmna/thawhhona kal zelah BMS Action
team member 3 te chuan Lunglei
an lo thleng leh ta a. Tun hi team
4 an lo kalna a ni ta awm e.
BCM Guest House-ah thlentir
an ni a, tun \uma mite hi
University zirlaite an ni a, thla 6
chhung cham tura beisei niin
April 2016-ah an haw leh tur an
ni. An cham chhung hian anmahni
hruaitu atan Upa, Dr. KL.
Biakchungnunga ruat a ni.
Pastor 7 in AICS-ah
Refresher Course
Heng a hnuaia tarlan Minister 7
te hian November thla chawhnu
lam khan AICS-ah Refrehser
Course neiin hun an hmang a;
December thla tirah Kolkattaah an kal ang.
Rev. PC. Lalmuankima
Rev. PC Vanlalmuana
Rev. B. Rothangpuia
Rev. James Zorammawia
Rev. C. Vanlalhruaia
Rev. Lalremsiama Fanai
Rev. F. Lalnunmuana
Relief to Churches-ah
Kohhran 8 \anpui
Pastoral Committee thu angin
BCM puipaten Relief to
Churches a\angin heng a hnuaia
tarlan kohhran 8 te hi \anpui nise
an ti a, \anpuina belhkhawm hi
Rs. 800,000/- zet a ni.
1. Kawrthah Biak in sakna
2. Kalvary, Changpui Biak in
retaining wall siamna
3. Damdep Pastor Quarters
retaining wall siamna
4. Khawmawi Biak in sakna
5. Diltlang Biak in hmun leina
6. Nongpoh Biak in sakna
7. |awipui North Pastor
Quarters repair-na
8. Tawizo Biak in sak \anpuina
AICS Zirlaite
Practical Ministry
AICS zirlaite chuan kum danga
an tih \hin angin Nov.2-17,
2015) chhung khan batch
hrangte a hnuaia tarlan ang hian
Practical Ministry neiin an feh
chhuak leh hlawm.
BD/M.Div. 1st year zirlaiteAizawl leh a chhehvela Social
Centre hrang hrang pariatah
BD/M.Div. 2nd year zirlaiteBCM Home Mission School
10
Kohhran Beng
Rev. R. Lalthanmawian
Doctorate degree hmu
dawn ta
North India Mission field
director, New Delhi-a awm mek
Rev.R. Lalthanmawia chuan
doctorate degree hmu tura a
hmawrbawkna Viva chu
paltlangin Serampore College
(University) convocation hunah
New Testament-ah Ph.D.
degree hlan a ni dawn ta. Rev.
Mathana thesis chu An
understanding of Life in
John Towards a Theology of
Life in Mizo Context tih a ni.
Kohhran Bengin kan lawmpui a,
kan chhuang hle.
December 2015
11
12
Kohhran Beng
December 2015
hl a la awm lo va. Chutia nun
khingbai ru taka an awm lai chuan
Mizo irawm chhuak dik tak hl a
lo chhuak ta nawlh mai a. Chu
chu Pathian hl pawh ni lo,
khawvel lam hla em em pawh ni
si lo, Mizo taka phuah leh a thlk
siam a ni. Chu chu Puma zi an
ti a ni. Chu hl chuan Mizo
Kristian ni tr; hla sak kawnga
rwp ngawih ngawihte thinlung a
rawn chawk let ta tlat mai a, tam
takin khawvel lam hawi an duh
leh ta zwk hial a ni. Puma tih chu
Biate \awnga Pathian tihna a ni
wm e. Kum 1907-ah Zwngin
khaw lal Lalzkan a leiba \hng
turin Ratu-ah tlangvl 2 a tr a.
Ratu-ah chuan Puma zai chu an
lo uar viau mai a, chu hla thlk
danglam tak mai chu a thlk an
chhinchhiah rn a, an khua an
thlen chuan an khaw hla phuah
thiam Thangkunga chu an phuah
tr v t a ni. An lal lwm lutuk
chuan Sialin a i ta a. Lal tam
takin Sialin an i ta noh noh mai
a. Sabual khua phei chuan an uar
bk hle \hn a ni wm e.
Lngkhwm zi a lo piang ta:
Puma zi chu zawi zawiin a
thwm a dai tial tial a. 1911 vlah
Puma zi zulzui tho, Mizo tak
13
14
Kohhran Beng
December 2015
Hnam danin Lal kan awi ang:
Hnam tin hian kan sakhaw
biak danah kan thlarau
lanchhuah tir dan, Sapin
spirituality an tih ang hi kan nei
hrang \heuh va. Chuvang chuan
Mizo spirituality tih \awngkamte a lo awm a. A engapawh
nise sakhua reng reng hnam nun
ze ril nen a kal kawp loh chuan
a chak thei lo va, a daih rei lo fo
\hin. Hemi kawngah hian Mizote
hi kan vannei tak zet zet a, Lalpa
zawnchhuah hnam kan ni tih
pawh hi kan phu hle a ni.
Kristian kan nih hnu rei lo te a
kan hnam culture mila hla
lengkhawm zai Pathianin min pe
hi a lawmawm takzet a ni. Hei
ngei hi kan kristianna ti Mizo tu,
kan kristianna leh Mizona
suihzawm tlattu chu a ni.
Praise & Worship tak tak:
Tun lai kan programme-ah
hian Praise & Worship te kan ti
a, a tum chu Pathian fak leh
chawimawi a ni ber. Mahse a
nihna takah chuan Mizote hian
kan tawng khawp lo deuh niin a
lang. Intih phur chawp a, boruak
siam tum kan ang deuh em aw?
Kan tui dan hi a hnun hnang lo
deuh em aw; a tih theih. Ziaktu
15
16
Kohhran Beng
Krismas sermon:
December 2015
neih nghal mai theih tura mi
dangte tana inp>kna a entir nghal
a ni. Chu chang a ni lo, thilsiam
dangte pawh amah avanga
chhiatna bawih a ta tih chhuah
an nih tur thu leh Pathian fate
zal>nna ropuiah chuan an luh tur
thu kan hmu a ni. Johana 3:17ah chuan khawvel thiam loh
chantir turin Pathianin a fa
khawvelah a tir lo, khawvel
amah avanga an dam theihna
turin a tir a ni z^wk e, a ti a ni.
Sam 24:1-ah chuan leilung
leh a chhunga thil awm zawng
zawng hi Lalpa ta a ni a, khawvel
leh a chhunga ch>ngte nen hian
tih a ni. Chuvangin Pathianin a
fa khawvela a rawn tirhna hian
mihringte chuah ni lovin khawvel
leh a chhunga thil dang zawng
zawng \hatna tur a huam tel vek
a ni tih kan hriat a \ul a ni. Hetiang
taka Pathianin a fapa mal
neihchhun khawvel tan a rawn
hlanna hi a ropuizia kan hre thiam
lo vang tih hi a hlauhawm hlein
ka hria. Mi zawng zawngin
nunna an lo neih theih nan amah
a rawn inhlui tawp a ni. Chaw ei
thl>nga thil chhawp ei mai theih
angin Lal Isua pawhin Matthaia
26: 26-30, leh Luka 22: 14-20
17
18
Kohhran Beng
December 2015
chapona leh mahni hmasialna
avang chuan a Lal in ropui tak
kalsana Bethlehem khaw te tak
t> lam pana Judate Lal lo piang
lawm tura inbuatsaih zai r>ng a
r>l thei lo a ni. Chutiang tih ai
chuan a Lalna leh ropuinate chu
Setanan a rawn chawk tho va,
chutiang thil chu ni thei turah ngai
lovin thleng thei turah pawh a
ruat hek lo ni ngei tur a ni.
Khawchhak mi fingte
hnen a\anga a nih tak tak leh
tak tak loh hriat tumin thu a
chah lek fang a ni. Chumi
hnuah chuan engti anga tih tur
nge ni tih a la ngaihtuah zui
dawn chauh a ni ngei ang.
Lalpa hnen a\anga hriattirna
dawngtute leh dawng lotute
dinhmun chu a inang lo hle tih
pawh a tilang chiang hle a ni.
Khawchhak mi fingte lah
chuan Aw, Bethlehem tlang
ka thlen hma chuan chawl
lovin ka kal ang, tih hla ang
maiin Hreroda nen an inbiak
zawh veleh Lal thar hmuh
chakin an kal nghal nal nal mai
a ni. He mite rual hian lal
Heroda pawh khan ringhlel lo
leh inti lal lovin kal ve mai sela
chuan Lal Isua kha a hmu ngei
19
20
Kohhran Beng
Krismas Inbuatsaihnaa
December 2015
21
Krismas Sermon:
22
Kohhran Beng
December 2015
a hming tur te, amah hektute
hmaa a ngawih reng tur thu te,
misual nen tuar tl^ng tur a nih thu
te, a tiduhdah tute tana a
\awng\ai tur thu te, mi hausa
thl^na an zalh tur thu te a lo hrilh
l^wk a.
Thuthlung Thar kan chhiar
chuan Zawlneite hrilh l^wk kha
a lo thlen theih nan tih kan hmu
fo mai. Zawlneiten an hrilh l^wk
lai hian a hun laia mite chuan d^wt
muhlumah pawh ngai se la an
thiamawm tho mai. Centenary
vawi 7 a liam hnuah Zawlneite leh
a hun laia mite an thih zawh vek
hnuah, an thl^n pawh p^t >k leh
arsi >k a kai \hat tawh hnuah
Zawlneite hrilh l^wkna hi a lo
thleng dik ta a ni. Pathian thu hi a
rintl^kzia a tilang a, Pathian thil
r>l d^n hi a ava mak em! hriat
phak rual loh a ni.
Leiah a lo piang van
Lalbera chu
Lei miten Krismas rim kan
hriat hma daih khan van mipuite
chuan krismas hi urhs<n takin
bawkkhup chungin an lo hmang
tawh a. Aw ring takin Beramno
zahna hla an rawn rem a. A chang
leh Beramno inp>kna chu mak tiin
dar chanve lai van a reh \huap
23
24
Kohhran Beng
December 2015
25
Report:
26
Kohhran Beng
December 2015
min interview a, Home mission
secretary-in min interview
bawk. Sakhaw dang betute
abik takin Hindu leh Muslim-te
laka Kristian ten harsatna kan
tawh dan min zawt nasa hle.
6. London City Tour:
Ni khat chu an mission hotupa
ber Petter Dunn-an London
khawpui min fan pui a, kan
duhna hmun ni lovin an duhna
hmun apiangah min hruai a, kan
nileng thak mai. Greenwich
Mean Time an set-na hmunahte
min hruai a, Old Naval College;
hmasang atanga an pasal tha leh
mihrat khawkheng an ngaihsan
reh theih loh Capt. Cook,
William Sheakpears etc. te lim
an dah thatna hmun ahte min
hruai. Sapram lal in
(Burkingham Palace)-ahte min
hruai a, Westminster Abbeyahte kan kal bawk. National art
Musium leh an shopping mall
lian an Lalnute bazaar thinna
hmun te min hmuh tir bawk a.
Mit a tlaiin vannei kan inti hle.
Lal Isua zara kan chan a ni e.
27
8. Foxton Water-locks:
Inrinni-ah Foxton Water-locks
hmunah min hruai a, kan nileng leh
thak mai. Hman lai deuha Lawng
chawlhna hmun atanga a chho
zawnga tui chakna leh lawng
hmanga bungrua an phurh chhuah
dan a ni. A hmuna kal lo tan
sawithiam leh hriatthiam a harsa.
Mi fate hian thil thar hmuchhuak
7. William Carey-a sulhnu
tura an ngaihtuahna an lo hman
min fan pui (William Carreys
thiam zia a ti lang chiang hle. Hei
trail): Northamton Shire-ah
hi vawiin thlenga sap ho ngaihsan
28
Kohhran Beng
leh an fate thlenga an la hruai thinna Rev. Dr. Raltawngan min chah
mi tam takin an tlawh thin reng ngun bawka a thla kan lak tir veka
print chhuah theih mai turin min la
pakhat a ni.
9. Desborough Baptist rawn thawn dawn a ni. BCM
Archive-ah kan la dah ve ang chu.
Church-ah:
Inrinni zingah Baptist mens
fellowship Breakfast-ah min
sawma thu sawina hun min pek
bakah Pathiani zing inkhawmah
thu ka sawi a. Kohhran lian vak
lo a ni a, puitling chu 80 vel kan
inkhawm. Thlarau lam boruak a
awm tha khawp mai. Zai a nuam
hle. Kan nu pawh Inrini hian he
kohhran bawk hian Women
breakfast an buatsaih a,
thusawina hunte an pe bawk.
10. Oxford University-ah:
Oxford University-ah hian the
Angus Library and Archive
Baptist kohhran enkawl a awm a.
Hetah hian Sap Upa leh Pu
Buanga sulhnu leh khawvel hmun
hrang hranga BMS mission fielda missionary-te sulhnu dah that a
ni a. Chanchin Tha Luka Ziak
1898-a an lehlin te, Isua Chanchin
Thu 1905-a an lehlin te Chanchin
Tha Luka Ziak 1909-a an lehlin
that leh te a lo awm a. BMS
Report kan neih hi 1901 1938
a ni a, 1948 thleng Angus Library
and Archive-ah hian a lo awm a.
December 2015
avangin Cambodia-a thawhho
dan kawng ngaihtuah nise, Delhi
leh Kolkata-ah BCM-in in to tak
takin kan luah a, in sakna tur
hmun an ram min sahthlak sak ve
sela. Kan thalaite tan BMS
Action team-ah tel ve dan awm
se, tih kan sawite chu min
ngaihthlak sak tha khawp mai a,
an tawngkam pawh a tha khawp
a, tawngtai zel ila.
12. Thil dangte:
Pi Zomawi (JT Smith) min hmu
tura lo kal a tum a. Mahse a dam
tha ta lo tlat mai a, a ke lam a
chak lova, tianghawla ka kal a
ngai a ti a, a lo kal thei ta lova.
Phone-ah inbiakna hun min siam
sak a, rei tak kan inbia a, kan
nu nen an inbe bawk a, a
hlimawm khawp mai. Mizoram,
a bik takin Serkawn a la ngai ve
hle mai. Isuan eng turin min
duh tih KNP kan nih laia a hla
min zirtirte chu phone-ah kan
han sa dun leh rih a, kan nu leh
chuan Chanmari-a naupang
inkhawmah Isuan Kana khua-a
inneihna-a tui wine-a a chantir
thu a sawi a la hriatreng thute a
han sawi bawk a. Phone dah
harsa a ti ve khawp mai.
29
30
Kohhran Beng
S U N N A T E
UPA C.
LALTHIANGHLIMA
(1937-2015)
Zuangtui, Aizawl
Upa C. Lalthianghlima hi
Pu Suaktawia leh Pi Tuah\huami
inkarah Sept.12, 1937-ah
Hnahchang khuaah a piang a.
Unau 7 zinga a naupang ber
dawttu a ni. Nu leh pa, < te leh
khawlaiah pawh aia upa te thu
awiha zah thiam tak a ni a. Mi
rinawm leh zaidam tak a nih
avangin mi ngainat a hlawh hle
a, \henrual ngah tak a ni.
Naupan lai a\angin Kohhran b>l
tlat a ni a. KNP zirtirtu, Sunday
School zirtirtu leh TKP hruaituah
te a \ang thin.
Kum 1956-ah Pi Darhmingthangi Pachuau nen an
innei a, fa 6 (mipa 3 leh
hmeichhia 3) an nei. Kum 1958ah Hnahchang a\angin Lungleiah
an p>m a, amah hi Journalism a
tui mi a nih avangin hun rei tak
Lunglei Daily Newspaper
LEITLANGPUI a tichhuak a.
Kohhran leh khawtlangah a theih
tawka rawngbawlin a hun a
December 2015
tawh angin mi zaidam,
khawngaihna leh lainatna,
hmangaihna nei mi a nih avangin
tu leh fate huikhawm tlat mi a ni.
Chhungte leh chhungkhat ni l>m
lo b>ltu a ngah thei hle a, a inah
hian mi hrang hrang an ch>ngho
nasa thei hle a. Hemi kawngah
hian a entawntl^k tak zet a.
Amah b>ltu hi hnam dang an ni
emaw, tu mah a hnar ngai lo va,
a theih tawp tak meuhin a pui
tlat thin. Chhung leh khat unaute
hlut thiam chi a nih avangin
chhung leh khat huikhawm leh
kan kual kawngah pawh a taima
takzet a ni.
Hun eng emaw lai a\ang
khan BP s^ng neiin a hriselna a
lo tlahniam ta a, tu leh fate
buaipui ngaiin a awm ta fova.
Damdawi inah te pawh a luh ve
zauh chang a awm thin.
Chutiang chuan June 5,
2015(Fri) zan dar 9 vel khan a
thawk a hah thut a, rang taka
damdawi in panpui a ni a,
amaherawhchu enkawl pawh
enkawl hman lohin hahdam tak
leh thlamuang takin a rawng a
bawlsak thin Lalpa hnenah min
kalsan ta a ni. A lei taksa chu a
tuk June 6 (Inrinni) chawhnu dar
31
UPA K. VANMAWIA
(1939-2015)
Salem, Lawngtlai III
Upa K. Vanmawia hi Upa
K. Zanawla leh Pi F. Ngunchini
te inkarah kum 1939 Dec ni 1
ah Vawmb<k khuaah a piang a,
khawlhring hnam a ni. Kum
1954- S.Vanlaiphai khua Phul
luiah Pastor Aihrangan
baptisma a chantir a. Kum 1959
May ni 5-ah BCM hnuaia thawk
K. Lianchhingi Nurse nen
kohhran dan puitlingin Pastor
Aihrangan a inneih tir a. Pathian
hnen a\angin fanau malsawmna
changin fapa 3 leh fanu 5 an nei
a, tunah hian tu leh fa 36 a nei a
ni. Kum 1964-ah Muallianpui
south-a an awm laiin
Rawngbawltua lak a ni a, kum
16 lai Rawngbawltu anih hnuin
32
Kohhran Beng