6.

Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

ZAYIF ZEMNLERDE UYGULANAN TA KOLONLARIN

YLEME ETKSNN SAYISAL ANALZ
NUMERICAL ANALYSIS OF IMPROVING WEAK SOILS BY STONE
COLUMNS
Emre EEN1

Omar Ibrahim HUSSEIN2

ABSTRACT
The aim of this research is to determine the evaluation parameters for the influence of
stone columns in weak soils by numerical models. For this purpose, numerical simulation
by using a 2D commercial FEM code Plaxis program was carried out to study the effects of
column material and diameter (D) on the behavior of settlement, consolidation time,
distribution of vertical displacement along column axis and distribution of surface
settlements around the column. Mohr-Coulomb model was selected for all materials and
plain-strain analysis was used for all models. The results of this study indicate that gravel
column has a more significant effect on decreasing settlement and accelerate the
consolidation time than sand column. Selecting larger column diameter increases the
bearing capacity and lowers the settlement. Moreover, it can be noticed that the maximum
settlement that occurs at the ground surface reduces by increasing diameter of the column.
Keywords: Soil improvement, stone colum, finite element method.

ZET
Bu aratrmann amac, zayf zeminlerde uygulanan ta kolonlarn iyileme etkisi iin
deerlendirme parametrelerinin saysal modellerle belirlenmesidir. Bu amala, iki boyutlu
(2B) ticari sonlu elemanlar (FEM) yazlm olan Plaxis program kullanlarak kolon
malzemesi ve ap (D) parametrelerinin yzey oturmalar, konsolidasyon sresi, ve kolon
ekseni boyunca dey yer deitirme dalm ile ta kolon civarndaki yzey oturmalar
dalm zerindeki davran etkilerini incelemek amacyla saysal modellemeler
gerekletirilmitir. Tm malzemeler iin Mohr-Coulomb davran modeli seilmi ve tm
modeller iin dzlem gerilme analizi kullanlmtr. Bu almann sonular "akl kolonu"
kullanlmasnn konsolidasyon sresini hzlandrma ve oturmalar azaltma zerinde kum
kolondan daha nemli bir etkiye sahip olduunu gstermektedir. Byk kolon ap
seilmesi, tama kapasitesini arttrmakta ve oturmay drmektedir. Ayrca, yzeyde
gerekleen en byk oturmann, kolonun ap artnca dt fark edilmektedir.
Anahtar Kelimeler: yiletirme, ta kolon, sonlu elemanlar.

1
2

Yrd. Do. Dr., Fatih niversitesi, naat Mhendislii Blm, emre.cecen@fatih.edu.tr

Fatih niversitesi, naat Mhendislii Blm, ibnoaliraq@yahoo.com

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

1. GR
Geoteknik mhendislerinin karlatklar en nemli zorluklardan biri de zayf zeminlerin
zerinde farkl yaplarn ina edilmesidir. Bu zayf tabakalarn mhendislik zelliklerini
iyiletirmek tama kapasitesi ve oturma ile ilgili sorunlara kar etkili bir zm
olmaktadr. eitli zemin iyiletirme teknikleri arasnda, "ta kolonlar" zayf zeminlerin
iyiletirilmesi iin en faydal yntemlerden biri olarak kabul edilmektedir. Zayf zeminin
mhendislik zelliklerinin iyiletirilmesi iin uygulanan yntem zetle; sktrma
parametreleri kontrol edilen kum ve akl gibi iri daneli malzemelerin zayf zemin iine
titreimli bir sonda yardmyla yerletirilmesini ve uygun dzeyde sktrlmasn ierir.
Ta kolonlar, zemine bir vibratr yardmyla farkl sktrlm malzeme ile yukar doru
doldurulmu dikey kolonlar olarak tanmlanabilir. Dnyann farkl blgelerinde ta
kolonlar uygulamak iin farkl yntemler gelitirilmitir. Bunlardan titreimle-deitirme
(vibro-replacement) ve titreimle-deplasman (vibro-displacement) prensibiyle alan ve
farkl zemin tipleri iin kullanlabilecek balca iki yntem ne kmtr. Arazi
uygulamalar sonucunla ortaya kan genel kabul, titreimle-deitirme ileminin
kohezyonlu zeminler iin, titreimle-deplasman ynteminin de kaba daneli zeminlerde
daha uygulanabilir olduu ynndedir [1].
1.2. Ta Kolonla yileme
Ta kolon uygulamas, zayf gncel kel zeminlerin mhendislik zelliklerini iyiletirme
amacyla kullanlan yaygn bir yntemdir. Dier iyiletirme tekniklerinin aksine ta
kolonlar uygulandklar blgenin evresini belirgin bir ekilde etkilemekle kalmayp
ayrca;
Tama gcnn artrlmas,
Toplam ve farkl oturmalarn azaltlmas,
Konsolidasyonun hzlandrlmas,
Dolgu ve doal yama ve evlerin stabilitesinin artrlmas,
Svlama potansiyelini hafifletmesi,
Deprem tarafndan oluturulan yanal yaylmann nlenmesi,
vb. konularda iyiletirme salar.
1.3. Ta Kolonlarda Yenilme Mekanizmas
Tek bir ta kolon dey olarak yklendiinde tip olas gme mekanizmas meydana
gelir [2].
Yanal ime (bulging) tipi gme
Bu tip gme, genellikle ucu salam tabakaya soketlenmi ancak gvdesi yumuak
zeminde kalm ve/veya tamamen yumuak zeminde yzer ekilde soketli olan, boyu
apnn 4-6 katndan daha uzun olan ta kolonlarda gerekleir (ekil 1a).
Genel kayma gmesi
Ykl blgede kolonun bulunmamas ya da ta kolon geniliinin ykl alann katndan
daha byk olduu durumunda genel kayma tipi gmenin olumas beklenebilir. Ayn
ekilde kolonu oluturan malzeme ile evresinde yer alan zayf zeminin deformasyon

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

zellikleri ayn metrebede olan ucu salam tabakaya soketlenmi ok ksa ta kolonlarda
da bu tip gme oluabilir (ekil 1b).
Zmbalama (punching) tipi gme
Bu tip gme, (ekil 1c) yklenmesi durumunda ok az yatay deplasman yapan rijit
kazklara benzer davran gsteren ta kolonlarda olumaktadr. Bu tip ta kolonlarn
uzunluklar aplarnn 2~3 katndan daha kktr ve zayf zeminde yzer durumda
bulunurlar. Bu koullarda ykleme durumunda yanal ime olumadan zmbalama
gerekleir. Zmbalama tipi gme olumas iin dier iki tip gmeye gre daha yksek
tama kapasitesi ngrr. Ta kolonlar elik veya beton kazk rijit olmadklar iin bu tip
gme olumas nadir grnr [2].

a) Yanal ime tipi gme

b) Genel gme

c) Zmbalama gmesi

ekil 1. Tekil Ta Kolonda Oluabilecek Gme Mekanizmas [2]

1.3. Ta Kolonlarda Tasarm Parametreleri
Ta kolonun uygulanaca zayf zemini iyiletirmek iin bir takm tasarm parametreleri
gereklidir. ngrlen iyiletirmenin niteliine gre deikenlik gsterebilen bu
parametreler;
Ta kolonun malzemesi,
Ta kolonun uzunluu,
Ta kolonun ap,
Ta kolonlar aras mesafe
olarak zetlenebilir.
Ta kolonun boyu
Ta kolonlar zayf zeminlerde ina edilen yzeysel temellerin altnda, belirli bir etki
derinliine eriecek ekilde imal edilirler. Ayrca bu kolonlar boluk suyunun
snmlenmesini de hzlandrarak bir drenaj yolu oluturur ve konsolidasyon sresini
ksaltrlar. Dolaysyla ta kolonlarn, skabilen tabakada yzey gerilmelerinden dolay
oluan gerilme artnn nemli mertebesinin eritii derinliklere dein uzatlmas gerekir.
Ta kolonun ap
Zemin tabakas zayfsa ina edilecek ta kolonun ap daha byk seilmelidir [3]. Tekil
ta kolonun tama gc deeri hakknda kk lekli laboratuvar model deneyleri yapan
aratrclar [4], boy/ap (L/d) oran iin 5 ila 7 aras bir deerin kritik olduunu ve orann
bu deerden daha fazla artrlmasnn tama gc asndan ilave bir getiri salamayaca
ifade etmitir.

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

Ta kolonlarn aral
Ta kolonlar guruplarnda komu iki kolon arasndaki mesafe (s), yzeysel yapya
uygulanan yk dolaysyla oluacak oturma miktarnn azaltlmasnda nemli bir faktrdr.
Tasarmda ykl alan altndaki iyilemenin mertebesi ta kolon aralklarnn belirlenmesi
iin kullanlmaktadr [5]. ekil 2de farkl yerleim kalplarna gre oluturulan ta kolon
aralklar ve dolaysyla oluan alan oranlar, A/Ac grlmektedir [6]. fadedeki A, gurup
iindeki tek bir kolon etrafnda bulunan zemin alan, Ac, kolon kesit alandr.

a) kare zgara

b) gen zgara

c) tekil temel alt

ekil 2. Farkl Ta Kolon Guruplar in Oluturulan Gurup Geometrileri [6]

Ta kolonlarn oturma performansna etkisi
Yzeysel temellerin tasarmnda oturma etkin bir kriterdir. zellikle ince daneli
zeminlerde konsolidasyon srelerinin ksaltlmas amacyla yksek dolgu vb. projelerde
kullanlan ta kolonlar, drenaj yolu oluturarak boluk suyu basnlarnn daha hzl
snmlenmesini salamaktadr. Ta kolon guruplarnn arazi, laboratuvar ve saysal olarak
oturma performanslar aratrlm ve kolon boyunun oturmalarn azaltlmasnda en etkin
parametre olduu grlmtr.
1.4. almann Amac ve Kapsam
Bu almada farkl ta kolon malzemeleri iin, farkl aplardaki kolonlarn iyilemeye
etkisi saysal yntemlerle aratrlmtr. Aratrmada 2 boyutlu sonlu elemanlar prensibi
ile hesaplama yapan ticari bir yazlm (Plaxis) kullanlmtr.

2. KULLANILAN YNTEM, SINIR KOULLARI VE MALZEME

ZELLKLER
Saysal yntemde ta kolonlarla iyiletirilecek zemin 15 dm noktal gen elemanlarla
modellenmitir. Analizlerde 2 boyutlu dzlem gerilme koullar etkin kabul edilmitir.
Uzunluk, kuvvet ve zaman birimleri srasyla (m, kN ve gn) olarak kullanlmtr. Model
geometrisi 9m (genilik) x 7m (ykseklik) olarak alnmtr (ekil 3). A skl orta
dzeyde tutulmu, ta kolonu temsil eden blgede a sklatrmas gerekletirilmitir. Yer
alt su seviyesi statik olarak yzeyden 2m aada bulunmaktadr.

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

a) Snr koullar

b) Sonlu eleman a

ekil 3. Ta Kolon in Oluturulan Model Geometrisi

Ta kolonun deyde tutulu olan model alt snrna kadar uzatlmas arazideki uygulamada
ana kayaya ulatn yanstmaktadr. Dolaysyla zayf zeminde yzer durumda bulunan
ta kolonlar bu alma kapsamnda temsil edilmemitir. Dey yk ta kolonlarn sa ve
solunda birer kolon ap kadar blgeye etkimektedir ve niformdur. Model yatay snrlar
yatay deplasmanlara kar, alt snr ise hem yatay, hem de dey deplasmanlara kar
tutuludur.
Modellemelerde kullanlan ta kolon ve zemin malzeme zellikleri literatrde yer alan [7,
8, 9] almalarndan alnmtr. Modellemede kullanlan malzeme zellikleri Tablo 1de
verilmitir.
Geometri ve snr koullar belirlendikten sonra statik yer alt su seviyesi (YASS) zemin
yzeyinden 2.00m aaya atanmtr. Buna ilave olarak konsolidasyon analizi iin snr
koullar yer alt suyunun serbeste hareket ederek ilave boluk suyunun dalmasn
yanstacak drenaj yolunun gerek duruma uygun olarak seilmesi salanmtr. Modelde
konsolidasyon snrlar iin sa, sol ve alt ksmlar kapatlm, ekil st snr ak
braklm, bylece suyun sadece yzeyden drene edilebildii koul yanstlmtr.
Tablo 1. Modellemelerde Kullanlan Malzeme zellikleri [7, 8, 9]
Parametre
Malzeme davran modeli
Ykleme koulu
YASS zerinde birim hacim arlk (kN/m3), unsat
YASS zerinde birim hacim arlk (kN/m3), sat
Yatay Permeabilite (m/gn), kx
Dey Permeabilite (m/gn), ky
Elastisite modl (kN/m2), E
Poisson oran,
Kohezyon (kN/m2), c
Srtnme as (),
Kabarma as (),

Kum kolon
MohrCoulomb
Drenajl
16
20
0.009
0.009
8000
0.3
1
30
0

akl kolon
MohrCoulomb
Drenajl
17
22
6
6
45000
0.3
0
42
0

Kil
MohrCoulomb
Drenajsz
15.5
19.8
8.64x10-5
8.64x10-5
2700
0.33
33
1
0

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

3. TEKL TA KOLONUN ANALZ

Analizde ncelikli olarak zayf killi zemini glendirmek iin uygulanan ta kolon iin
kum ve akl olarak 2 farkl malzemenin performanslar hesaplanm ve sonular
mukayese edilmitir. Bir sonraki admda farkl kolon ap, aral, uzunluu seilerek bu
parametrelerin niform yzey yk altnda oturma, konsolidasyon sresi, ve oluan boluk
suyu basnc incelenmitir. Analizlerde kullanlan 2 farkl gurup parametre;
1 numaral gurupta, farkl kolon malzemesi,
2 numaral gurupta, farkl kolon ap olarak belirlenmitir.
Parametrik almada kullanlan farkl model konfigrasyonlar farkl kolon malzemesi
iin Tablo 2de, farkl kolon ap iin Tablo 3te verilmitir.
Tablo 2. Farkl Kolon Malzemeleri in Model Konfigrasyonu
Kolon ap
Uygulanan yk
Model No
Malzeme tipi
(m)
(kPa)
1

60

kum

60

akl

Tablo 3. Farkl Kolon aplar in Model Konfigrasyonu

Kolon ap
Uygulanan yk
Model No
Malzeme tipi
(m)
(kPa)
2

0.5

60

akl

0.75

60

akl

60

akl

1.25

60

akl

1.5

60

akl

4. ANALZLER
4.1.

Farkl Malzeme Etkisi

Zayf killi zeminde uygulanan ta kolon malzemesinin kum ya da akldan yapld

durumun oturmaya etkisi incelenmitir. Bu amala 60 kN/m/m iddetindeki st yapy
temsil eden yk 1.00 m apl ta kolonun zerinde yer alan 3 m geniliindeki esnek
temele etkimektedir (ekil 1(a)). Oturma kontrolu ta kolon ekseninin yzeyi kesen en st
noktas iin yaplmtr. Analiz sonular akl kolonun oturmaya kar daha etkili bir
iyiletirme salad grlmtr (ekil 4).

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

(a)

(b)

(c)

ekil 4. Farkl Ta Kolon Malzemesinin Yzey Oturmasna Etkisi;

(a) ta kolon yok, (b) kum kolon, (c) akl kolon
Konsolidasyon srelerinin hesabnda artk boluk suyu basnlarnn 1 kPa dzeyine
dt sre birincil konsolidasyon iin geerli sre olarak deerlendirilmitir. ekil 5te
farkl kolon malzemesinin oturmalar zerindeki etkisi yer almaktadr.
Konsolidasyon srelerinin kullanlan malzeme ile deiimi ekil 6da grlmektedir.
Zemine ta kolon ilave edilmedii durumda konsolidasyon sreleri 2927 gne ularken bu
deer kum kolonda 340, akl kolonda 331 gn olarak elde edilmitir.
Zayf zemine ta kolon ilave edilmedii durumda sabit yk altnda en byk yzey
oturmasnn 70.70 mm deerine ulat, bu deerin kum kolon imal edildii durumda
19.57 mm, akl kolon kullanldnda da 17.40 mm mertebesine dt grlmektedir.
Dolaysyla ilk duruma gre kum kolon iin % 72.3, akl kolon iin % 75.4 mertebesinde
bir iyilemeden sz edilebilir.

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

Kolon yok
Kum kolon
akl kolon

ekil 5. Farkl Kolon Malzemesinin Oturma zerine Etkisi

ta kolon yok

kum kolon

akl kolon

ekil 6. Farkl Kolon Malzemesinin Konsolidasyon Sresine Etkisi

Dey yer deitirmelerin derinlik boyunca deiimi ekil 7de grlmektedir. Burada
yke en yakn olan yzey noktalarnda dey yer deitirme deerlerinin azalarak ta kolon
sonu olan 7 mde en dk deere geldii aktr. Buna ilaveten yine akl malzeme ile
imal edilen kolonun en yksek performansa sahip olduu anlalmaktadr.

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

Kolon yok
Kum kolon
akl kolon

ekil 7. Farkl Kolon Malzemesinin Kolon Ekseni Boyunca Dey Yer Deitirmeye
Etkisi
4.2.

Farkl kolon aplarnn Etkisi

yiletirme performans en yksek olan akl kolonda farkl kolon aplarnn iyileme
zerindeki etkisi aratrlmtr. Kolon aplar 0.50 m, 0.75 m, 1.00 m, 1.25 m ve 1.50 m
olarak seilmitir. Analizler sonucunda farkl kolon apnn oturma zaman, dey yer
deitirmenin derinlikle deiimi, en byk yzey oturmasnn kolon merkezine olan
uzaklk dalm, artk boluk suyu basnc ve konsolidasyon biti sresi irdelenmitir.
4.2.1. Oturma-Zaman likisi
zeri niform ykle yklenmi akl kolonun yzeydeki ksmnn orta noktasnn
oturmalar takip edilmitir. En dk kolon ap olan 0.50 m iin en byk oturma deeri
32.19 mm mertebesinde hesaplanrken bu deerin kolon apnn artrlmas ile azald
gzlenmektedir (ekil 8). Kolon apnn 1.50 m seildii durum iin bu deerin % 60
mertebesinde azald analiz edilmitir. Dolaysyla bu aamada ta kolon apn
artrmann zayf zeminlerin tama gcnde ve oturma performansnda nemli
iyiletirmeye neden olduu sylenebilir.
4.2.2. Dey Yer Deitirme-Derinlik likisi
niform yzey yknden dolay oluan dey yer deitirmelerin ta kolon ekseni
boyunca dalm incelenmitir. En byk dey yer deitirmelerin yzey ykne en
yakn olan ksmda olutuu ve derinlikle birlikte ta kolon boyu olan 7.00 mye doru yer
deitirme iddetinde bir azalma olduu grlmektedir (ekil 9).
Buna ilave olarak kolon apnn artmasyla zellikle yzey ksmlarnda dey yer
deitirmelerde byk miktarda deimeler olduu grlmektedir. Derinlik arttnda ise
dey yer deitirmelerdeki iyilemenin daha snrl kald fark edilmektedir.

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

0.50 m
0.75 m
1.00 m
1.25 m
1.50 m

ekil 8. Kolon apnn Oturma-Zaman likisine Etkisi

ekil 9. Kolon ap Dey Yer Deitirme Dalm likisi

4.2.3. Konsolidasyon Sresi-Ta Kolon ap likisi
Yklemeler sonucu zeminde oluan artk boluk suyu basncnn snmlenerek 1kPa
deerine ulat zaman aral konsolidasyon sresi olarak kabul edilmitir.
Konsolidasyon sresi ile ta kolon ap arasnda belirgin bir iliki bulunduu gzlenmitir.
akl kolonda 1.50 m apl kolonun konsolidasyonu 275 gnde tamamlanrken ayn
malzeme ile yaplan kolonun 0.50 m apl seilmesi durumunda konsolidasyon sresi 505
gn olmaktadr. Bu iliki dier aplar iin de tretilmi ve ekil 10da zetlenmitir.

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

0.50m 0.75m

1.00m

1.25m

1.50m

ekil 10. Kolon ap Konsolidasyon Sresi likisi

4.2.4. Yzey Oturma Dalm-Ta Kolon ap likisi
Farkl ta kolon ap seiminin (D=0.50 m, D=0.75 m, D=1.00 m, D=1.25 m, D=1.50 m)
yzey oturma dalmna etkisi akl malzemeli kolon iin incelenmitir. Yzey kontrol
noktalarnn oturmalar kolon ekseninin sa simetrisi iin ekil 11de verilmitir. Yzey
oturmalar ta kolon ekseninde en dk deerde olmakla birlikte kolon apnn artmasyla
orantl olarak azalmaktadr. Yzey oturmalarnn kolon ekseninden uzaklatka nce
ykl ancak kolonsuz blgede ani olarak azald, ykn olmad blgelerde de uzakln
artmasyla birlikte etkisini yitirdii anlalmaktadr.

ekil 11. Kolon apnn Yzey Oturma Dalmna Etkisi

6. Geoteknik Sempozyumu
26-27 Kasm 2015, ukurova niversitesi, Adana

5. SONULAR
Bu almada farkl ta kolon malzemesi ve ta kolon ap seilmesi durumunda niform
yzey yk altnda elastik temelin oturmas, konsolidasyon sreleri, ta kolon ekseni
boyunca dey yer deime dalm, yzey noktalarnn oturma dalm saysal
yntemlerle incelenmitir. Analiz sonular mhendislik zellikleri daha stn olan akl
malzemenin kullanlmasnn daha avantajl olduunu gstermektedir. Ayn ekilde ta
kolonun apn artrmak hem en byk yzey oturmasn, hem bu deerin yzey boyunca
dalmn azaltm, hem de kondolidasyon srelerini olumlu lde iyiletirmitir.

KAYNAKLAR
[1] Sondermann, W. and Wehr, W. (2004). Deep vibro techniques, Ground Improvement,
2nd Edition, edited by M.P. Moseley and K. Kirsch, 5792, Spon Press
[2] Barksdale, R. D. and Bachus, R. C. (1983) Design and Construction of Stone
Columns, Report no. FHWA/RD-83/026, National Information Service,
Springfield, Virginia, USA
[3] Thornburn, S. and MacVicar, R. S. L. (1968). Soil stabilization employing surface and
depth vibrators. The Structural Engineer, Vol. 46, No. 10, 309316
[4] Narasimha Rao, S., Madhiyan, M. and Prasad, Y. V. S. N. (1992). Influence of
bearing area on the behaviour of stone columns. Indian Geotechnical Conf.,
Calcutta, 235237
[5] Greenwood, D. A. (1970). Mechanical improvement of soils below ground surface.
Geotechnical Engineering, Proc. of Institution of Civil Engineers, London, 920
[6] Killeen, M.M., (2012). Numerical modelling of small groups of stone columns (Ph.D.
thesis). National University of Ireland, Galway.
[7] Mirsalehi, S. (2013) Simulation of the Numerical Behavior of Stone and Geosynthetic
Encapsulated Sand Columns in - Tuzla Area, Master of Science in Civil
Engineering, Eastern Mediterranean University, January 2013.
[8] Ambily, A. P. and Gandhi, S. R., Behavior of stone columns based on experimental and
FE Analysis, Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, Vol. 133,
No. 4, 405415, 2007.
[9] Issac, D. S., & Girish, M. S. (2009). Suitability of Different Materials for Stone
Column Construction. Journal of EJGE, Vol.14.