Chng 3

Bin dng v ng sut khi hn

3.1. Ngun nhit v nh hng ca n n

kim loi vt hn
3.1.1. Yu cu chnh i vi ngun nhit hn
Nh trn bit, phn ln cng vic hn ch tin hnh t
nng cc b cc chi tit hn n mt nhit xc nh ty
thuc kim loi vt hn v phng php hn. Vi cc phng php
hn chy th nhit t nng ch nh hn T h phi ln
nhit chy Tc. Khi hn p lc th nhit hn phi ln hn
nhit ti thiu T1 no c th hn v tha mn c
cc yu cu k thut. Th v T1 ph thuc vt liu hn.
Mun s dng mt cch c li nht ngun nhit hn th
phi trit tp trung nhit vt hn ch b t nng
khi lng ti thiu cn thit. Khi hn t nng bng ngn la,
thc t nng lng ngn la khng th s dng ton b c.
Hiu sut ca ngn la c tnh nh sau:
QC

= Q
tc
Qc: L nng lng s dng hu ch
Qtc: L ton b nng lng ngn la sn ra.
Hiu sut cng ln cng tt. Cc phng php hn c kh
nng gi nhit trong qu trnh hn khc nhau th hiu sut
cng khc nhau: hn bng in cc khng nng chy, = 0,45
0,6; hn in cc nng chy c thuc bc; 0,75; hn
t ng di lp thuc, = 0,75 0,9.
2. nh hng ca ngun nhit hn n kim loi vt hn
Khi hn, nhit sinh ra t ngun nhit hn s nung nng
chy mt khi lng nh kim loi ti v tr hn v truyn ra cc
vng ln cn. Trong mt thi gian rt ngn, nhit kim loi
42

ch hn bin i t nhit bnh thng (nhit ca mi

trng) n nhit cao hn nhit chy (khong 2000
30000C i vi hn kh v khong 4.000 0C i vi hn h
quang tay), sau li ngui dn v khng c nung tip
(ngun nhit di chuyn qua ch khc v do s tn nhit). Nhng
v nhit ti a ca cc vng vt th khc nhau nn tc
ngui sau khi hn mi vng cng khng ging nhau, nhng
vng cng gn trc hn th nhit cng cao nn khi ngui
tc ngui cng ln cn nhng vng xa trc hn th tc
ngui s gim dn.
4

10
8

(2)

1) m un n

(1)

hi
2) ng sut bn

(3)

3) ng sut chy

(4)

4)h s gin n

2
(5)
0

20

100

200

t
300

400

500

600

nhit.
5) gin dI t-

ng i
Hnh 3.1. C tnh ca thp ph thuc vo
nhit
Nh vy vng hn s c nhng phn ng ha l ca qu
trnh luyn kim cn kim loi cc vng ln cn v kim loi
mi hn ng c th xy ra qu trnh thay i v t
chc v thay i c v th tch, lm cho c l tnh ca kim
loi vt hn cng b thay i. C tnh ca kim loi thay i
ch yu ph thuc vo trng thi nhit ca n.
Hin nay ngi ta cha nghin cu y c tnh ca kim
loi nhit cao, mi ch nghin cu tng i t m v c
43

tnh ca kim loi trong vng n hi. Hnh 2.1 biu hin s
thay i c tnh ca thp ph thuc vo nhit khi nung
nng n 500 6000C. Muyn n hi E khi t nng s
gim t t, cn h s gin n nhit s tng ln: Trong vng n
hi ca thp tch s:
. E = 12 . 10-6. 2.1 . 107 250 N/cm2 0C coi nh khng
i.
Gii hn bn b thay i khng ng k khi nhit
tng n 1000C, sau tip tc nung nng n 200 3000C
th gii hn bn ca thp thng gim t t; khi nhit vt qu
5000C bn ca thp s gim mt cch mnh lit. Tnh do
ca thp biu th bng gin di tng i %. Trong khong
t 150 3000C th tnh do ca thp gim mt t, cn khi
nhit vt qu 3000C, th tnh do s tng. Khi tng nhit
n 5000C th gii hn chy ch s gim mnh cho n bng
khng khi nhit trn 6000C.
3.2. s to thnh ng sut khi hn v bin dng hn
3.2.1. Khi nim chung v ng sut khi hn
Khi hn ta tin hnh nung nng cc b v trong mt thi
gian ngn t n nhit rt cao. Do ngun nhit lun di
ng ln pha trc nn nhng khi kim loi mi c nung nng
cn nhng phn kim loi ng sau dn dn ng u v
nhit . S phn b nhit theo phng thng gc vi hng
hn rt khc nhau, do s thay i th tch cc vng ln
cn mi hn cng khc nhau, a n s to thnh ni lc v
ng sut trong vt hn.

44

l0

l
Hnh 3.2. Kho st bin dng hn
Khi hn p gia tm hay hn gip mi, hai tm hn c
cng chiu dy th s phn b nhit theo tit din nggang s
khng u lm cho s gin n ca kim loi s khng u, ng
sut bn trong khi nung nng v lm ngui cng khc nhau. Ta
gi thit s gin n ca cc di kim loi ca tm l t do v
khng nh hng ln nhau th gin n t do ca mi mt di
s l:
l0 = . T . l
- L h s gin n nhit ca kim loi (1/0C)
T - Nhit trung bnh ca di ta xt (0C)
l - Chiu di ca di ang xt
Thc ra khng th c s gin nhit t do, bi v kim loi l
mt khi lin tc, gia chng c mi lin kt phn t cht ch.
Nhng vng nhit thp hn s ngn cn s gin n kim loi
ca nhng vng c nhit cao hn. V khi hn, s phn b
nhit i xng qua trc hn nn bin dng dc thc t ca tt
c cc th ca tm l nh nhau v bng l (theo gi thuyt tit
din phng). S sai khc gia gin n nhit t do l0 v
gin n nhit thc t l l nguyn nhn to thnh ni lc v
ng sut trong tm hn.
45

Khi hn phn gia ca tm c nung nng nhiu (c xu

hng gin n nhiu) th b nn, cn cc phn nung nng t v
ngui th b ko. Sau khi hn nhit theo tit din ngang
ca tm s dn dn cn bng, khi ngui cc phn ca tm s co
li. Bin dng dc co rt phn gia phi ln hn v
nhit cao hn. Nhng bin dng co rt thc t tt c cc
phn ca tm phi bng nhau theo gi thit tit din phng,
bi vy phn gia ca tm khi nung nng b nn dc th sau
khi ngui hon ton n s tr ln b ko. Nhng phn tip
khng c s co nh phn gia th li b nn. Trng thi ng sut
gi l "ng sut d" trong vt hn. ng sut d trong kt cu
hn kt hp vi ng sut sinh ra do ngoi lc tc dng khi lm
vic s c th lm gim kh nng lm vic ca kt cu v to
kh nng xut hin nhng vt nt, gy trong chng. Bin dng
hn thng lm sai lch hnh dng v kch thc ca cc kt cu,
do sau khi hn phi tin hnh cc cng vic sa, nn.
3.2.2. Phng php tnh ton bin dng v ng sut khi
hn
Cc bi ton v bin dng v ng sut khi hn rt phc
tp, c bit l trong thc t cc kt cu hn thng gm
nhiu chi tit hn c nhiu ng hn, trong qu trnh hn s
gy nhng tc dng tng h lm cho s to thnh cc ng sut
v bin dng cng tr ln phc tp. y ch trnh by mt vi
phng php tnh ton bin dng v ng sut khi hn trn c s
ca ni ng lc tc dng trong mi hn ca cc kt cu n gin.
Vic tnh ton ny da trn cc gi thit sau:
- ng sut d (l ng sut sinh ra trong qu trnh nung
nng khng u) khi hn c cn bng trong vng tit din
nh hng v t n gii hn chy ch.
46

- Tm t nng khng b nh hng bn ngoi.

- Bin dng ca kt cu hn ph hp vi gi thit tit din
phng.

3.3. bin dng v ng sut do co dc khi hn gip mi

3.3.1. Xc nh ni ng lc tc dng (hnh 3.3)
Theo l thuyt sc bn ta c ni lc tc dng l:
P = t. FC
t - ng sut sinh ra khi hn
t = . E . T
: H s gin n nhit (1/ 0C )
E : Mouyn n hi ( N/ cm2)
T : Nhit nung ( 0C )

s
b2
h

P/2
b1

P
b0

P/2

ch

Hnh 3.3 ng sut do co dc v cc thng s cn thit

ca mi hn gip mi.
i vi thp thng ta c 12. 10-6 (1/0C) v E = 2,1 . 107
(N/cm2). Do E 250 N/cm2 0C. Khi nhit nung tng
n 1000C th t 25000 N/cm2 tng ng vi gii hn chy ca
cc thp thng thng. Khi nhit tng cao hn na th ng
sut sinh ra s khng cn tun theo nh lut Huc na v gii
hn chy s gim xung khi nhit tng ln. Trong tnh ton
ta ly gi tr ti a t = ch nn:
47

P = ch . Fe
Fe: tit din ca vng ng sut tc dng ca mi hn
(hnh 3.3)
Fc = bn . S (cm2)
S - Chiu dy tm hn (cm)
bn - Chiu rng ca vng ng sut tc dng (cm)
V s phn b nhit theo hai pha ca mi hn l i
xng nhau nn kch thc ca vng ng sut tc dng hai pha
ca mi hn cng bng nhau. Vng ng sut tc dng ca mi
mt tm hn c th chia lm hai khu vc b 1 v b2. Ta gi b0 = b1
+ b2 v bn = 2b0. Vng b1 tip gip ngay vi trc hn gm kim
loi chy ca mi hn v kim loi c bn c nung nng n
trng thi do; c bn c nung nng n nhit thp hn
5500C nhng v nhit nung khng u nn n to tnh bin
dng nn - do v kim loi trng thi dn hi - do. ln ca
vng b1 ph thuc vo cng sut ca ngun nhit, tc hn,
khi lng kim loi chy v tnh cht ha l ca kim loi. Ta c
th tnh b1 theo cng thc kinh nghim sau:
0,484q

b1 = v.S .C..5500 C
0
q - Nng lng hu ch ca ngun nhit (cal/s)
v - Tc hn (cm/s)
c - Nhit dung ca kim loi (cal/g.0C)
S0 - Tng chiu dy truyn nhit ca cc tm hn (cm)
Khi hn p vo mp cc tm th S0 = S, do :
b1 =

0,484q
v.S.C.5500 C

Xc nh vng bin dng do - n hi b 2 l mt iu rt

kh khn. Ngi ta tin hnh nhiu th nghim v thy rng
n khng nhng ph thuc vo nhit xc nh theo tit
48

din ngang lc hn m cn ph thuc vo cng vng ca

tm hn. cng vng ca tm hn ph thuc vo mmen
qun tnh tit din ngang v bn c hc, c biu th bi
chiu rng ton b vng ng sut ca tm h v gii hn chy ch.
Ngoi ra vng b2 cn ph thuc vo nng lng nhit ring phn
q0, q0 c xc nh theo cng thc sau:
q0 =

q
vS0

(cal/cm2)

q: Nng lng hu ch ca ngun nhit (cal/s)

v - Tc hn (cm/s)
S0 - Tng chiu dy truyn nhit (cm)
Nh vy vng bin dng do - n hi b 2 l hm s ca cc
bin s q0, h, ch, b2 = f (q0, h, ch...). Khi tng q0, h th s lm
tng vng b2 v n lm tng phn c t nng v tng tr lc
gin di t do ca cc th b nung. Cn khi tng ch th s lm
gim b2 v n lm tng tr khng ca kim loi kh tin n
trng thi do - n hi. Ngi ta tnh b2 theo cng thc:
b2 = k2 ( h - b1)
k2 - H s ph thuc vo q0. Bng thc nghim, ngi ta
thnh lp c gin xc nh h s k2 theo q0 cho php
cacbon thp c ch = 22.000 N/cm2 v thp chp lng cao c ch
= 28.000 N/cm2
Cc loi thp khc c th ni suy theo cng thc:
ch

k2 = k2 '
ch
'ch - l gii hn chy ca loi thp cn xc nh k'2
h: Chiu rng ton b vng ng sut ca tm hn. i vi
hn t ng th h khong 300 350mm, i vi hn h quang
tay h < 250 mm.
49

Da vo nhit ban u v nhit t nng ti a

ta c th a n mt cng thc n gin tng qut
tnh vng ng sut tc dng b0 ca mt tm hn l:
h
c.. ch.h
b0 = 1
0,484.q0 ..E.m

Ly c . = 1,25; E = 250N/cm2 0C
m - l h s tnh n cc trng thi truyn nhit, ly gn
ng m 1. Ta s c:

b0 =

h
ch.h
1
96,8 q0

3.3.2. Xc nh co dc ca vt hn
Xc nh co dc ca vt hn c th tnh theo ng
sut phn khng d 2 - l ng sut sinh ra nhng vng khng
c nung nng trc tip - di b nn dc n hi sau khi
ngui. Tr s co dc l c tnh theo cng thc:
l =

2
.l
E

ng sut 2 sinh ra do ni ng lc tc dng P gy nn nn

dc, c xc nh theo cng thc sau:
2 =

P
F Fc

F : Tit din ngang ton b vng ng sut ca vt hn

Fc : Tit din ngang ca vng ng sut tc dng
2 =

ch.bn .S
.b
ch n
h0 bn S h0 bn

Khi hn p vo mp ca vt hn th ng sut phn khng

s l:
2 =

P
P

F
h.S

50

3.3.3. Xc nh vng khi hn

Khi hn cc vt m ng hn khng trng vi trc trung
tm ca vt hn th n s sinh ra mmen un lch v lm cho
tm b cong (hnh 3.4).

Pa

a
b2

b1

Ma

P
Mc

b0
ch

Pc

Hnh 3.4. Tnh vng lin kt hn gip mi.

Khi ta vn c ni lc tc dng.
P = ch . bn . S
Nhng ni lc phn khng do ng sut phn khng 2 sinh
ra hai pha ca mi hn khc nhau:
Ps = ch . bn . S
Nhng ni lc phn khng do ng sut hn khng 2 sinh ra
hai pha ca mi hn khc nhau:
PS = 2 aS v PC = 2cS
V ni lc cn bng nn P = Pa + Pc tc l:
ch bn S = 2S (a + c)
Ta rt ra:
b

ch n
ch n
2 = a c h b
0
n

Ly mmen ca cc ni lc phn khng i vi tm ca

vng ng sut tc dng ta c:
51

a bn
c bn
; Mc = Pc
2
2

Ma = P a
Mmen tng s l:

c bn
a bn
M = Ma - Mc = Pa 2 - Pc 2

M = 2aS

a bn
c bn
- 2cS
2
2

Thay tr s 2 vo ta c :
ch .S .bn

M = 2(h b ) (a + bn + c) (a - c)
o
n
a + bn + c= h0 v ch . S . bn = P
M=

Ph0 a c
2 h0 bn

Trong cng thc ny nu nh c = 0 (tc l khi hn p vo

mp tm) th mmen s l cc i; cn khi c = a (tc l khi
hn gip mi hai tm c chiu rng bng nhau) th mmen
un s bng khng.
ng sut un sinh ra do mmen un s l:
u =

6 Ph0 a c
M

W 2 h0 bn Sh02

u =

3 chbn a c
h0 h0 bn

W - mmen chng un ca tit din ton b vt hn. Do

mmen un M lm vt hn b cong i (nh ng chm chm
trn hnh 3.4). Theo l thuyt sc bn, vng ti mt im
bt k x c tnh theo cng thc:
f(x)=

M ( x) 1 x 2

2 EJ

x - l ta ca im m ta cn xc nh vng ti vi
gc ta l ng trung tm ca ng hn v cnh ca vt
hn thng gc vi ng trung tm y.
52

J - l mmen qun tnh ti tit din ta xt

T cng thc trn ta nhn thy rng, vng cc i f khi
x = 0,51
Ph0 I 2 a c
Ml 2

f=
8 EJ 8 EJ .2 h0 bn

3 ch bn a c l 2
f=
5 Eh02 h0 bn

Khi hn p vo cnh tm th c = 0; h0 - bn = a
3 chbnl 2
f=
4Eh20

3.4 bin dng do co ngang khi hn gip mi

Khi hn gip mi mi vt hn ngoi tnh trng co dc cn
b co ngang gy ra do ng sut tc dng theo phng thng
gc vi mi hn. S co ngang to nn mt bin dng nguy him
l bin dng gc.
Xt trng hp mi hn mt tm kp cht cn mt tm
kp cht cn mt tm t do.
Ngi ta c th tnh gc quay theo phng php gii
thch nh sau:
Chiu rng gc vt th ngoi:
b = 2S . tg

Sau khi hn xong v ngui i, th ngoi ca mi hn co li

mt lng l b.
b = . T . b
b = 2 . T . S . tg

.
2

Xt mt th x bt k ta s c: x = . T . x
53

hay : dx = . T . dx
Vi phn gc quay ti th x s l:
d =

dx
hx

d =

.T.dx
x2 S2

Ly tch phn c hai v ta c

gc quay ton phn l :
b/ 2

= 2 . T

= 2 T. ln
= 2T.ln

dx
x2 S2
b
b

2S
2S

tg tg 2 1

2
2

Nu ta ly gn ng hx = S v coi gc quay l rt nh th
gc quay ton phn s l:
tg =

x
=
hx

2 . T . tg

Khi mi hn ngui t 6000C n 00C th co tng i

ca kim loi s l:
T = 0,0072; Vi = 12.10-6 [1/0C]
Cui cng ta c bin dng gc l: = 0,0144 . tg

3.5 bin dng v ng sut khi hn gc

Trong cng ngh hn, cc kt cu hn gc cng c s
dng kh nhiu, n gm cc loi kt cu: ch T, thc th v hn
chng. Nhng nguyn nhn sinh ra ng sut v bin dng nh
trnh by trn, ch c dng kt cu khc nhau th bin
dng khc nhau.
54

3.4.1. Bin dng v ng sut ca mi hn gc thc

th
Xt mi hn thc th nh hnh v( 3.5)

b1
P1

b2

Hnh 3.5. Kho st mi hn thc th

Vng ng sut tc dng ca mi hn ny xc nh ging
nh trng hp hn gip mi cc tm. Da vo mi hn ny
xy dng ging nh trg hp hn gip mi cc tm. Da vo
m ta tnh c tit din vng tc dng l:
Fc = 2bnS = (2b1 + 2b2) S
S - l chiu dy ca tm hn
Tr s ca ni lc P tc dng dc trc mi hn s l:
P = ch . Fc = ch . 2bn . S
bn = b1 + b2
ng sut phn khng chiu trc cc di ngoi vng tc
dng l:
.b

ch
n
2 = F F h b
c
n

F - l tit din ngang ton b vng ng sut ca vt hn

Fc - l tit din ngang ca vng ng sut tc dng.
Do nh hng ca ni lc nn to thnh mmen un M1
mi tm l:
M1 =

P1.h
2

55

P1 - l ni lc tc dng ln mi tm. Trong trng hp ny

th:
P1 =

P
2

Kt qu l mmen un tc dng ln mi hn gc s bng

tng hnh hc ca mmen ni lc trong mi tm:
M = 2M1 . cos

P.h
.
2

cos

Nh vy khi th n s ging nh trng hp hn p vo

mp tm v M =

P .h
2

, cn khi th M = 0 ging nh tr-

ng hp hn gip mi hai tm c cng chiu rng.

ng sut sinh ra do mmen un s l:
u

M
W

vng ca n s c xc nh theo cng thc sau:

f=

Ml 2
8 EJ

l - l chiu di ca mi hn.
3.4.2. Bin dng v ng sut ca mi hn chng:
Ty thuc vo v tr ca mi hn, gc tng ng vi phng
ca ngoi lc tc dng v kt cu ca cc tm hn m ngi ta
chia mi hn chng ra lm nhiu loi gii thiu trn hnh(3.6).

Hnh 3.6 Cc kt cu hn chng

c tnh ca qu trnh t nng mi hn chng l trc
nng chy nm trn b mt mt tm, cn tm kia th b t
nng mt cnh. Do vng nh hng nhit i vi mt tm th
56

ging nh trng hp hn p ln b mt ca tm, cn i vi

tm kia th ging nh trng hp hn p vo mp ca tm,
biu th trn hnh 2.11. Vng nung nng dn trng thi do c
xc nh nh sau:
0,484q

b1 = v.S .C. .550 0 C

o
Trong : So = 2S1 +S2
Vng bin dng do - n hi b2 xc nh cho tng tm
mt theo cng thc:
b2 = k2 ( h - b1)
k2 l h s xc nh theo biu hnh 2.5
T tit din ngang Fc ca vng ng sut tc dng l:
Fc = (2b1 + b21 + b'21 )S1 + ( b1 + b22)S2 +

K2
2

Trong :
b1 - l chiu rng ca vng c nung nng n trng thi
do.
b21 v b'21 - l chiu rng ca vng c nung nng n
trng thi do-n hi ca tm di.
b22 - l chiu rng ca vng c nung nng n trng
thi do-n hi ca tm trn.
S1, S2 - l chiu dy ca cc tm hn.
K - l cnh ca gc vung mi hn
Tr s ca ni lc P tc dng dc trc mi hn s l:
P = ch . Fc
ng sut phn khng 2 l:
2 =

P
F Fc

F - l tit din ton b vng ng sut ca vt hn.

Trong mi hn chng, ni lc sinh ra do cong ngang gc
mi hn t n mt tr s tng i ln. V vy n sinh ra
57

bin dng gc v lm cho tm b cong ln. Xt trng hp hn

chng mt tm t do khng b kp cht, cn tm kia t
c nh trn mt phng.
Sau khi hn song, ngui di tc dng ca lc co ngang
tm hn c "t do" s t quay i mt gc Tr s co
ngang nhng th ngoi ca kim loi mi hn c tnh theo
cng thc:
Ttb.b
Ttb - l nhit ca kim loi chuyn t trng thi do sang
trng thi n hi, i vi thp ly bng 600oC.
b - l cnh huyn ca gc mi hn b = 1,4 S. Nh vy nu
chiu dy cng ln, b s cng ln v co ngang cngs cng
ln.
T gc quay ca tm t do c xc nh theo cng
thc:

2
2 .Ttb
b

i vi thp raian.
Khi hn chng hai pha, hai tm u t do th vt
hn s bin dng nh hnh 2.12b.
3.4.3. Bin dng v ng sut khi hn kt cu ch T
v ch I
Kt cu ch T v ch I c s dng kh rng ri trong cng
nghip ch to my, xy dng v ng tu.
3.4.3.1 Kt cu ch T

58

P2
b22

Y2

b1
Y1
P1

P1
b21

b1

b1

b21

Hnh 3.7. Kho st lin kt hn ch T

Kt cu ch T thng gm hai tm thp, bn thnh v bn
cnh hn ghp li vi nhau bng hai mi hn gc nh hnh (3.7)
Vng ng sut tc dng c tnh ton nh cc trng hp trn
v ta c:
Fc = (2b1 + 2b21 + S2 )S1 + ( b1 + b22)S2 +K2
Tr s ca ni lc P tc dng dc trc mi hn s l:
P = ch . Fc
ng sut phn khng 2 l:
P
F Fc

2 =

F - l tit din ton b vng ng sut ca vt hn.

S ni lc phn khng P1 v P2 biu th trn hnh
(3.7)
Ta c:

P = 2P 1 + P2

P1 - L ni lc phn khng tc dng ln phn cn li ca mi

mt na bn cnh dm ch T:
P1 = 2 (h1 - b1- b21 -

S2
) S1
2

P2 - L ni lc phn khng tc dng ln phn cn li ca bn thnh

dm ch T
59

P2 = 2 (h2 - b1 - b22) S2
Mmen un sinh ra do cc ni lc phn khng s l:
M P2 .Y 2 2P1.Y 1

Y2 - l khong cch t im t ca lc phn khng P2

n trng tm ca vng ng sut tc dng.
Y1 - l khong cch t im t ca cc lc phn khng
P1 n trng tm ca vng ng sut tc dng.
Di tc dng ca mmen un gy nn mt ng sut un l:
u

M
W

Di tc dng ca ni lc, dm hn b vng. vng c

tnh theo cng thc:
MI 2
f
8EJ

Trong nhng trng hp phc tp, ngi ta tnh s chu lc

ca vt hn vi mc xu nht tc l: ng sut chu ng o
bng tng ca ng sut tc dng ch v ng sut phn khng
2:

o ch 2

V vy ni lc tc dng ln nht c th xy ra (cn gi l

ni lc kh d) trn tit din tc dng Fc l:
Po o Fc ( ch 2 ).Fc

Do mmen c tnh theo cng thc sau:

M Po .Y o

Yo : l khong cch t trng tm ca dm n trng tm

ca vng ng sut tc dng.
3.4.3.2. Kt cu ch I

60

Hnh 3.8. Kt cu lin kt hn ch I

Kt cu ch I gm ba tm thp, mt tm bn thnh v
hai tm bm cnh ghp li. Vng ng sut tc dng bn, ni lc
tc dng v ni lc phn khng cng nh cc thng s khc c
tnh ton theo l thuyt c bn trn. Song loi kt cu dm
ny gm bn mi hn v ty theo trnh t cng ngh v bin
dng ca kt cu c khc nhau. Xt trng hp quy trnh cng
ngh hn nh hnh v th sau khi hn mi hn 1,2 kt cu s c
mt mmen un M1 to nn mt vng f1:
M 1l 2
f1 =
8EJ 1

M1- L mmen un ca ni lc xut hin sau khi hn hai

mi 1 v 2.
(M1 = P01 . Y0)
l - L chiu di ca dm
J1 - L mmen qun tnh ca dm khi cha c bn cnh
trn.
Khi ta quay ngc dm 1800 v hn nt hai mi 3 v 4; khi
ta ly gn ng khong cch t trng tm ca dm n
trng tm ca vng ng sut tc dng ca mi hn 3 v 4 l
bng th:
M2 =

P02.h2
2

P02 - L ni lc tc dng kh d ca mi hn 3 v 4
61

 h2

Y0
2

h2 - L chiu cao ca vch dm

Mmen un M2 to nn vng f2 bn cnh trn l:

M 2 .l 2
f2 =
8EJ

y J l mmen qun tnh tit din ngang ton b ca

dm ch I
tnh vng tng cng ca dm ch I, ta xt t s
sau:
f1
M 1l 2 .8EJ
2Y 0 .J

f2 8EJ 1.M 2l 2 h2 .J 1

Y0 : L khong cch t trng tm ca dm ch T n

trng tm ca vng ng sut tc dng khi hn hai mi hn 1, 2.
Tr s Y0 ca dm ch T khi hn dm ch I bng 1/4 n
1/3 chiu cao ca bn thnh v mmen qun trnh ca dm
ch I ln hn khong hai ln dm ch T, do :
2Y 0 J
J
1
=
(0,5

0,66)
J1
h2 J 1

Rt ra:

f1
1
f2

Bi vy khi hn dm ch I th thng c vng d f0 di sau khi hn trn v tr s ca n c tnh bng s hiu s

tuyt i ca vng f1 v f2 :
f 0 = f1 - f 2
loi tr vng f2 ny, ta cn phi c f1 = f2, ngha l
trc ht phi c P01 v P02 l ni lc tc dng kh d khi hn mi
hn 1, 2 v 3,4.

62