UNIVERZITET U PRIZRENU

FAKULTET KOMPJUTERSKIH NAUKA

SEMINARSKI RAD

Predmet: Senzori i interfejsi

Tema: DINAMIKE KARAKTERISTIKE SENZORA
(definicija,parametri dinamikih karakteristika)

Mentor:

Student/ica:

Prof.Dr. efik Bajmak

Elma Nurkovi
Prizren jun 2015

SADRAJ
REZIME..................................................................................................... 3
UVOD........................................................................................................ 4
1.SENZORI: DINAMIKE KARAKTERISTIKE....................................................5

1.1 SISTEMI NULTOG REDA.......................................................................................8

1.2 SISTEMI PRVOG REDA.......................................................................................... 9
1.3 SISTEMI DRUGOG REDA.....................................................................................11
1.4 SISTEMI VIEG REDA.......................................................................................... 13
1.5 UTJECAJ VREMENA KANJENJA............................................................................13
2.PARAMETRI DINAMIKE KARAKTERISTIKE U VREMENSKOJ OBLASTI..........14
3.DINAMIKE KARAKTERISTIKE U FREKVENTNOJ OBLASTI..........................16
3.1 GRAFIKI PRIKAZ FREKVENTNIH SLIKA...............................................................17
3.2 EKSPERIMENTALNO ODREIVANJE FREKVENTNIH KARAKTERISTIKA...................19
ZAKLJUAK.............................................................................................. 22
LITERATURA............................................................................................. 23

REZIME

Tokom

cijele

historije

postojala

je

elja

da

ljudi

radi

to

boljeg

meusobnograzumijevanja razmjenjuju podatke o materijalnom svijetu. To su mogli raditi

samo akosu te podatke izraavali na svima podjednako razumljiv nain. Bilo je potrebno
tokomhiljada godina razvijati sistem meusobnog razumijevanja uz navoenje
konkretnihpodataka mjerenja. U vrijeme koje se moe smatrati poetkom mjerenja nije
bilomjeriteljskih senzora i mjeriteljstva kao naune discipline.
U ovom radu opisuju se Dinamike karakteristike senzora.
Dinamike karakteristike se dobijaju kao rezultat dinamike analize,pri emu se
ispituje vremenske promjene izlaznih veliina prema vremenskim promjenama ulaznih
veliina. Takoe opisuje se sistem Nultog, Prvog Drugog i Vieg reda.

Kljune rijei :
1. Senzor
2. Realni senzori
3. Lisauove figure
4. Amplitudno-Frekventne karakteristike
Keywords
1. Sensor
2. Real sensor
3. Lisazues figures
4. Amplitude-frequency characteristics

UVOD

Informacije se u sutini dobijaju mjerenjem fizikalnih veliina koje karakteriu

ponaanje procesa. Mjerni ureaji pomou kojih se dobijaju informacije o fizikim
veliinama nazivaju se senzori. Senzor je ureaj koji meri fizike veliine i konvertuje ih
u elektrini signal (struja ili napon) koji je pogodan za dalju obradu. Senzori su danas
iroko koritene komponente u svim granama industrije. Podjela senzora nije
jednostavana, ona se vri u odnosu na neko svojstvo senzora: vrstu izlaznog signala,
prirodu mjerene veliine, princip rada,prirodu izlazne veliine, uslove rada, nain
upotrebe, unutranju strukturu ili pouzdanost.
Senzor je ureaj koji mjeri fiziki kvantitet i konvertuje ga u signal kojeg moe
oitavati posmatra ili instrument.Senzori se koriste u svakodnevnim predmetima, kao to
su pozivna dugmad lifta (osjetljivi senzor) ili lampa koja se pali na dodir.
Postoje i mnoge druge aplikacije o koijma ljudi uopte ne razmiljaju. Primjene
ukljuuju automobile, letjelice, senzore, proizvodnju i robotiku. Senzor je ureaj koji
prima signal i reaguje na njega ili na neki podsticaj. Podsticaj mora biti konvertovan u
elektrinu formu.Signal tako konvertovan moe biti koriten dalje u elektronskim
ureajima. Senzori mogu biti veoma osjetljivi, zavisno od namjene. Dobar senzor je
osjetljiv na mjerenuosobinu, ujedno je neosjetljiv na bilo koju drugu nebitnu a prisutnu
osobinu.
Dinamike karakteristike senzora definiu se u vremenskom frekvencijskom podruju.

1.SENZORI: DINAMIKE KARAKTERISTIKE

Kada je mjerni lan dio sastava upravljanja, osim statistikih karakteristika, vane su i
njegove dinamike karakteristike.
Dinamike karakteristike senzora definiu se u vremenskom frekvencijskom podruju.
U vremeskom podruju dinamike karakteristike se definiu preko prijelazne funkcije koja
predstavlja vremenski odziv izmjerene veliine ( y ) na skokovitu promjenu mjerene
varijable ( x ).
y
ym
0.9ym
0.63ym

x
y1

y2

tr1

tr2

Slika1. Karakteristine prijelazne funkcije

Funkcija y1 predstavlja odziv sastava prvog reda (npr. senzora tempretature), a y 2 je

odyiv sastava vieg reda (npr. senzora protoka).
Obino se definie vrijeme porasta (engl. rise time - tr), koje predstavlja vrijeme za koje
izmjerena veliina primi 90% stacionarne vrijednosti. Za mjerne lanove s prijelaznom
funkcijom prvog reda definie se vremenska konstanta
: y1 = ym (1-e-t/)
Dinamike greke se javljaju kada izlazna veliina pretvaraa zavisi od vremenskih
karakteristika ulaznog signala na primer, brzine njegove promjene ili frekvencije.
Praktino odjeivanje dinamikih karakteristika:
Primena ulazne step funkcije ( jedinina pobuda),
Snimanje frekventne karakteristike.

Kada je merni element deo sistema upravljanja najee ga nije dovoljno opisati
njegovom statistikom karakteristikom, ve je neophodno uzeti i njegove dinamike
karakteristike. Ako sensor ne daje trenutni odziv, on moe pokazivati vrednosti ulaznog
6

stimulus koje se donekle razlikuje od pravih vrednosti, to predstavlja odziv senzota sa

dinamikom grekom. Razlika izmeu statistike I dinamike greke je ta to dinamika
greka uvek vremenski zavisna. Vrijeme od prikljuenja na napajanje do trenutka
spremnosti mernog elementa za rad sa deklarisanim karakteristikama naziva se vrijeme
zagrevanja ( warm-up time) ili vrijeme pripreme .
U teoriji sistema za kontrolu,uobiajeno je da se odnos, ulaz-izlaz, opie preko
koeficijenata linearne diferencijalne jednaine. Onda se dinamike (vremenski zavisne)
karakteristike senzora mogu prouavati izraunavanjem takve jednaine. Zavisno od
senzora, diferencijalne jednaine mogu biti razliitog reda.
Pri promeni ulazne veliine ne dolazi do trenutne promene izlazne veliine. Dinamiko
ponaanje senzora moe se opisati diferencijalnom jednainom n-tog reda (uobiajeno je
da je m n);
U zavisnost od reda diferencijalne jednaine razlikuju se sistemi nultog, prvog,drugog, itd
reda.
Za opisivanje dinamikih karakteristika sistema koristi se kompleksna funkcija prenosa:
bms
Y (s)
X ( s ) a n s +an1 x
m +b

Q(x)=

m 1+ +b1s +b 0
m 1s

n1++ a1 s +ao

Od interesa je i amplitudsko fazna karakteristika (s = j)

|Q(j)| =

Y (J)
Q(j)= X (J )

Y (J )
X ( j) amplitudska,

Q( j)

Q( j)
()=arctan

fazna karakteristika

0
-20
-40-1200

-1800

-60
0.1

1
10
100 1000
HZ
Slika2. Fazna i amplitudna karakteristika

U vremenskoj oblasti dinamiko ponaanje senzora opisuje diferencijalna jednaina n.tog

reda. Da bi se mogli uporediti razliiti senzori, na ulaz se dovode promene merene veliine
u formi tipinih ispitnih funkcija :
1t0
Skokovita funkcija

x(t) = 1(t) =
0

Nagibna funkcija
Sinusna funkcija

x(t) = kt
x(t) =A sin t

Osim ovih navedenih upotrebljavaju se : impulsna Dirakova funkcija, eksponencijalna,

trouglasta i etvrtasta. Dinamiki odziv senzora je ponaanje izlazne veliine y u vremenu
nakon to je ulazna veliina x promenila na nain neke tipine funkcije. Za praktinu
analizu senzora u vremenskoj oblasti najvie se primjenjuje skokovita funkcija, jer se ona
najlake realizuje. S obzirom da se na ulaz dovodi poznata funkcija, desna strana
diferencijalne jednaine svodi se na b0x(t).

1.1 SISTEMI NULTOG REDA

b0

b0

Y= a0 x |Q ( j )|= a0
|Q(j)

b0
a0
V1(x)=E

Slika3. Svi signali se prostiru konanom brzinom sistem nultog reda sa konstantnim kanjenjem

Ako su svi koeficienti na lijevoj strani diferencijalne jednaine jednaki nuli osim
koeficienta a0, tada se senzor ponaa kao sistem nultog reda. Odziv senzora kao sistema
nultog reda na skokovitu promjenu ulaza opisuje jednaina :
a0y(t) = b0y(t)
Odavde se dobija da je izlaz direktno proporcionalan ulaznoj veliini :
y(t) = kx(t)
gdje je k = koeficient pojaanja sistema nultog reda , koji je zapravo jednak osetljivosti.
Sistem nultog reda naziva se jo i bezinercioni sistem, jer bez ikakvog kanjenja prati
promjene ulaza. Kao primjer ovakvog senzora moe da se navede potenciometarski
detektor pomaka : napona na izlazu u svakom trenutku proporcionalan je poloaju
klizaa :
x

X
Pobuda

SENZOR Y

Odziv

Slika4. Odziv senzora kao sistema nultog reda na skokovitu promenu merene veliine

1.2 SISTEMI PRVOG REDA

Realni senzori uvijek imaju neku inerciju. Takav senzor je sistem prvog reda.
Uobiajena forma pisanja diferencijalne jednaine prvog reda je :
dy (t)
T dt + y ( t )=Kx ( t ) .
Gdje su : T=a1/a0 vremenska konstanta senzora, izraena u sekundama ili minutama, i
K=b0/a0 koeficient pojaanja ili statikog prenosa.
Vremenska konstanta senzora T rezultat je postojanja inercije ( mehanike, toplotne,
hidraulike, pneumatske ) i zbog toga odziv y nakon skokovite promjene ulaza x ne moe
biti trenutan , ve se iz starog stacionarnog stanja y(0) aperiodski pribliava novom
stacionarnom stanju y(). to god je vremenska konstanta manja i uticaj inercije na
dinamiku odziva je manji , pa se odziv senzora prvog reda pribliava odzivu sistema
nultog reda. Da bi greka u sistemu automatskog upravljanja zbog inercije senzora bila to
9

manja , uobiajeno je da se upotrebljavaju senzori koji imaju vremensku konstantu bar za

jedan red manju od vremenske konstante objekta upravljanja.
Iz jednaine dobije se da je y(T)=0,63K, tj. odziv sistema dostie63% maksimalnog izlaza
u trenutku t=T . Na osnovu toga moe se odrediti vremenska konstanta grafiki tako to se
u taki t=0 na odziv povue tangenta do preseka sa novim stacionarnim stanjem.
Konstanta statikog pojaanja dobija se kao razlika izmeu novog i starog stacionarnog
stanja , za jedinini skok ulaza.

Tangenta

K
1

SENZOR

y(t)
0.63K

tg

dy = K
T
dt

( )

t
T

Slika5. Odziv senzora kao sistema prvog reda na skokovitu promjenu merene veliine

10

Slika6. Provera dinamikog odziva dva termometra na naglo smanjenje temperature

Evo jo jednog primjera Loger nivoa i temperature , firme SOLINST , koji je pogodan da
se koristi za merenja u bunarima i pijezometrima. Na sledeoj slici je prikazan rezultat
testa u kome je sonda sa sobne temperature, prvo stavljenja u friider , a zatim izvaena i
potopljena u vodu, na konstantnu dubinu. Nakon nekog vremena, izvaena je iz vode i
ostavljena na sobnoj temperaturi.

Slika7. Dinamiki odziv termometra u SOLINST logeru

11

1.3 SISTEMI DRUGOG REDA

Ako su svi koeficienti : an,an-1...a3 u jednaini jednaki nuli, dinamike promjene izlaza koje
su izazvane skokovitim promjenama ulaza upisuje diferencijalna jednaina drugog reda :
dy (t)
1
+
dt
a2 d 2 y (t)
a0y(t)=b0x(t)
+a

dt 2
Uobiajeno je da se diferencijalna jednaina pie u kononskoj formi kao :
d 2 y (t)
dy (t )
+2 T
+ y (t )=Kx(t )
2
2
T
dt
dt
Gdje su : K=b0/a0 koeficient statikog prenosa (osetljivost),

prirodna frekvencija ili frekvencija sopstvenih oscilacija,

= a /
1 2

priguenja, pri emu je T=1/

n.

a0 /a2

nepriguena

a0

a2 koeficient

U zavisnost od koeficienta priguenja

, mogui su

sledei oblici odziva za skokovitu promjenu ulaza x(t)=a 1(t) i nulte poetne uslove :
1. Oscilatorno neprigueni ili harmonijski odziv, koji se dobija kada je koeficient
priguenja =0
y(t)=Ka(1- cos t )
2. Oscilatorno prigueni ili tzv. potprigueni odziv, koji se dobija kada je koeficient
priguenja 0 <1 :

y(t)= Ka 1-

t+
1
nt
e
sin
1 2

12
tan
=arc

3. Kritiki prigueni odziv, koji se dobija kada je koeficient priguenja =1 ;

12

y(t)=Ka 1-(1+

4.

n t

e-

nt

Natkritini prigueni ili aperiodski odziv, koji se dobija kada je koeficient

priguenja >1,

pri emu je v=( +

21

2
)/( -1)

Na slici predstavljeni su mogui odzivi senzora kao sistema drugog reda na skokovitu
promjenu ulaza . Na ordinatu je nanesen normirani odziv y/aK . Uoava se da senzor kao
sistem drugog reda ima veliki preskok i veliko vrijeme smirivanja priguenih oscilacija.
Komercijalni elektromehaniki mjerni ureaji obino se grade sa koeficientom priguenja
=0,60,8

, ime se postie kompromis izmeu brzine odziva i greke usled

preskoka. Senzori u sistemima automatskog upravljanja sa negativnom povratnom

spregom smeju imati samo aperiodski odziv, tj. koeficient priguenja

>1 , jer bi u

protivnom sistem mogao biti nestabilan.

y
aK
2

=0
0 1
1
=0

1
0
0

10

Slika8.Odziv senzora kao sistema drugog reda na skokovitu promenu ulaza s(t) = 1(t)

13

Sistem za mjerenje nivoa (pritiska) u logeru je drugog reda vidi se po tome to postoji
prebacivanje pokazivanja po nagloj promjeni

Slika9. Temperaturna stabilnost mjerenja nivoa u SOLINST logeru

1.4 SISTEMI VIEG REDA

Senzori kao sistem vieg reda od dva retko se prave , jer se od

senzora zahteva brza i tana konverzija merenog signala. Senzor je
vieg reda kada je sastavljen od nekoliko blokova u konverzionom lancu.
Pri tome se vodi rauna da se konstruktivno obezbedi da senzor kao
cjelina ima aperiodski odziv na skokovitu promjenu ulaza.

1.5 UTJECAJ VREMENA KANJENJA

Promjena energije koja prati konverziju mjerenog signala u mjerni signal ne moe biti
trenutna. Zbog toga izlaz nee poeti odmah da se menja nakon promjene ulaza, ve sa
izvesnim zakanjenjem. Vrijeme koje protekne od trenutka kada se desila promjena na
ulazu pa do trenutka kada izlaz poinje da se menja naziva se vrijeme kanjenja. Ono je
posebno izraeno kod mehanikih, pneumatskih i hidraulinih ureaja.

14

2.PARAMETRI DINAMIKE KARAKTERISTIKE U VREMENSKOJ

OBLASTI

Parametri koji deklariu dinamiko ponaanje senzora u vremeskoj oblasti dobijaju se

iz oscilatorno priguenog odziva senzora na skokovitu pobudu.
Vrijeme kanjena ili mrtvo vrijeme je vrijeme koje protekne od trenutka kada se desi
skokovita promjena na ulazu pa do trenutka kada se indicira izlaz.
Vrijeme uspona (porasta) tn definie se kao vrijeme potrebno da se izlaz promjeni od 10%
do 90% novog stacionarnog stanja, i to pre pojave prvog preskoka.
Vrijeme uspostavljanja stacionarnog stanja ts ili vrijeme smirivanja odreuje se kao
vrijeme od trenutka kada se izlaz indicira pa do trenutka kada izlaz dospe unutar
definisanih granica do 5

konane stacionarne vrijednosti.

Vrijeme step-odziva tso odreuje se iz odziva senzora na skokovitu promjenu ulaza kao
vrijeme potrebno da izlaz dostigne 95-99% novog stacionarnog stanja, i to pre pojave
prvog preskoka.
Dominantna vremenska konstanta T definie se kao vrijeme potrebno da ovojnica
amplituda prelaznog procesa opadne na 37% svoje poetne vrijednosti.
Koeficient statikog pojaanja K odreuje se nakon jedinine skokovite promjene ulaza
kao razlika izmeu novog i starog stacionarnog stanja.
y
PRESKOK A
aK
1

15

0.95

0.9
Stacionarne vrednosti

0.1

Vrijeme porasta

tso

Vrijeme kanjenja

tso
Vrijeme step odziva
Vrijeme preskokatp
Vrijeme uspostavljanja stacionarnog stanja tp

Slika 10.Parametri dinamikog odziva senzora kao sistema drugog reda

Preskok A je maksimalno nadvienje konanog stacionarnog stanja, kada je na ulazu bila

skokovita promjena u izlazu punog ulaznog opsega. Zato se preskok, bilo prvi ili drugi,
daje u procentima izlaznog opsega.
Vrijeme preskoka tp je vrijeme potrebno da odziv dostigne prvi preskok.
Period oscilacija Tp je vremenski razmak izmeu dva susedna maksimuma.
Na slici prikazan je izgled savremenih digitalnih osciloskopa, pomou kojih se dobijaju
vremenski prikazi valnih oblika napona na ulazu i izlazu senzora. Ovi osciloskopi imaju
irok frekventni opseg, memoriju za uvanje snimljenih napona i interfejs za povezivanje
sa raunarom.

16

Slika11. Digitalni osciloskop : a) labaratorijski tip, b) runi

17

3.DINAMIKE KARAKTERISTIKE U FREKVENTNOJ OBLASTI

Dinamika svojstva senzora esto se prikazuju u frekventnoj oblasti pomou funkcija

frekventnog odziva. Ove funkcije opisuju zavisnost amplitude i faze sinusne prenosne
funkcije ulaznog harmonijskog signala. Sinusna prenosna funkcija G(j

dobija se iz

prenosne funkcije G(s) zamenom operatora s operatornom j . Osnova za istaivanje

frekventnog odziva je sinusno promenljivi signal:
x(t)=A sin t ,
koji se dovodi na ulaz senzora, zbog ega realni deo kompleksne promenljive s i jeste
jednak nuli, tj. s=j . Izlaz e takoe biti sinusni signal iste frekvencije, ali neke druge
amplitude B i sa faznim kanjenjem
y(t)=B

u odnosu na ulaz:

( t + )
.
sin

Odnos ova dva harmonijska signala predstavljena u kompleksnom obliku je frekventni

Y ( j)
odziv ili sinusna prenosna funkcija: X ( j) =G(j = G( j)e

j(

18

3.1 GRAFIKI PRIKAZ FREKVENTNIH SLIKA

Frekventne karakteristike prikazuju se na tri naina. Prvi nain ilustrovan je na slici :
|G(j)|

20log|G(j)| [dB]

|G(j0|

[s
0,01

0,1

10

100
[s-1]
0 10 20

30

40

Jedna

50

dekada

()

()
[s-1]

[s
0

0
10

20

30

40

50

0,1

10

100
-450
19

-900

-
a)

b)

Slika12. Frekventne karakteristike senzora: a) sa linearnom razmjenom na apsici. b)

Bodeov prikaz

Nedostatak ovog naina je linearna razmjena po apscisi, tako da je teko na jednom

dijagramu istovremeno predstaviti dinamike pojave u oblasti niih i viih frekvencija.
Ovaj nedostatak prelazi sa logaritamskim ili Bodeovim prikazom frekventinih
karakteristika . Prednost ovog naina ogleda se u tome to je frekvencija na apscisi
nanesena u logaritamskoj razmjeni, tako da je razmak izmeu dve sukcesivne dekade
frekvencija uvjek isti. To omoguava da se na istom dijagramu predtave dinamike pojave
u raznim djelovima frekventnog opsega. Ordinata amplitudno - frekventnog dijagrama
takoe je linearna, u stepenima ili radijalima.
Trei nain predstavljanja frekventnog odziva je neposredni polarni prikaz u kompleksnoj
ravni, uz predpostavku da se frekvencija menja od nule do beskonanosti.
Na slici prikazan je rezultat analize aktivnog RC kolapomou programa EWB
(Electronic WorkBech). Na Bodeovom ploteru dati su frekventni dijagrami kola sa
prenosnom funkcijom G(s)=1/(RCs+1)2.

Slika13.Bodeov dijagram aktivnog RC kola, simulacija u programu EWB

20

3.2 EKSPERIMENTALNO ODREIVANJE FREKVENTNIH KARAKTERISTIKA

Velika prednost izuavanja dinamikog ponaanja na osnovu frekventnih karakteristika

je u jednostavnosti ove metode, pa je u razliitim oblastima tehnike prakse tradicionalno
zastupljena . Primjenjuje se takoe i u tehnici senzora.

20log|
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
-30
-35
-40

G( j)
| [dB]
K
=0,05
0,1
0,2
0,3
0,5

0,1 0,2 0,3 0,5

T
1,0 2 3 4 5 10

Slika14. Logaritamske frekventne karakteristike senzora kao sistema drugog reda : Amplitudno
frekventna u normalizovanom obliku

21

Eksperimentalno

odreivanje

amplitudno-frekventne

karakteristike

provodi

se

dovoenjem sinusnog signala A sin t na ulaz senzora. Na izlazu se registruje sinusni

signal iste frekvencije, ali druge amplitude, B sin (t + ). Zatim se frekvencija ulaznog
signala povea pri konstantnoj amplitudi, tako da je na ulazu A sin 1t. Na izlazu je
sinusni signal B1 sin (1t+1) pri emu je B1B. Amplitudno frekventna karakteristika
jednaka je odnosu amplitude izlaznog i amplitude ulaznog signala. Postupak se ponavlja
za sledeu veu frekvenciju. Uobiajeno je da se zbog grafike kompaktnosti crta
normirana amplitudno-frekventan karakteristika. Ona se dobija tako to se na ordinatu
nanosi relativna promjena odnosa amplituda (Bi/A)/(B/A)=Bi/B odnosno odgovarajui
logaritam 20 log (Bi/B). Poetnu frekvenciju treba odabrati dovoljno malom, tako da ne
bude nikakvog priguenja amplitude izlaznog signala. Eksperimentalno odreivanje
amplitudno-frekventne karakteristike mnogo je jednostavnije pomou generatora sa
prebrisavanjem frekvencije (sweep, vobler). To je generator koji daje hormoniski signal
ija se frekvencija menja automatski od minimalne do maksimalne vrednosti, zavisno od
odabranog opsega.

y
A sin t
t

y
Asin 1

B1

sin

(1t+1)B1B
SENZOR
t

22

y
Asin nt n1

Bnsin(nt+n)

Bn

B1B

Slika15 Eksperimentalno odreivanje amplitudno-frekventne karakteristike

Pri crtanju amplitudno-frekventne karakteristike korisno je eksperimentalne podatke

zapisivati na nain koji je prikazan na tabeli:

Slika16.. Podaci za crtanje amplitudno-frekventnih karakteristika

[s-1]

10

12

15

Bi/B

0,90

0,80

0,707

0,6

20 log(Bi/B)
[dB]

-0,92

-1,93

-3,00

-4,44

Eksperimentalno odreivanje fazno-frekventne karakteristike nije jednostavno jer je esto

priroda signala na ulazu i izlazu razliita. Ako je ove signale mogue pomou drugih
mjernih ureaja pretvoriti u elektini signal, tada se faza na datoj frekvenciji =2/T moe
odrediti pomou dvokanalnog osciloskopa mjerenjem vremenskog intervala t izmeu
identinih taaka ulaznog i izlaznog signala:()/360= t/T, odnosno ()=t 360/T[0].
Primjenjuje se I metod Lisauovih figura. Lisauove figure dobijaju se pomou
23

osciloskopa tako to se na x-osu osciloskopa dovodi uvodni signal senzora, a na y-osu

izlazni signal senzora. Razlika u fazi ova dva signala je traena karakteristika (), koja
utie na oblik figure. U teoriji elektinih mjerenja daju se tipini oblici Lisauovih figura,
na osnovu ega se moe izraunati faza ().

24

ZAKLJUAK

Dinamike karaketristike opisuju ponaanje senzora nakon to se mjerena veliina

promijenila pa do trenutka kada se na izlazu ponovo uspostavi stacionarno stanje.
Da bi se mogli uporeivati razliiti senzori, na ulaz se dovode promjene mjerne
veliine u formu tipinih funkcija kao to su skokovita funkcija, sinusna, impulsna
Dirakova funkcija.
Ovi senzori mogu sluiti za mjerenje pojedih parametara obnovljivih izvora
energije kao to su: suneva radijacija, brzina i smjer vjetra, temperatura.
Mjerena veliina je pomou senzora izmjerena i konvertovana u elektrini signal
koji je srazmjeran mjerenoj veliini, dalje se senzor povezuje sa data logerom koji vri
akviziciju mjerenih parametara.
Da bi dobili uspjenu komunikaciju senzora sa data logerom komunikacioni
protokol i fizike specifikacije moraju da se podudaraju kod oba ureaja.

25

LITERATURA

[1]http://www.riteh.uniri.hr/zav_katd_sluz/zae/eap/materijali/pred/Pred_EAP_02_senzori1
.ppt(28.04.2015 11:15)
[2]https://www.google.com/search?
q=digiTALNI+OSCILOSKOP+RUCNI&espv=2&biw=1366&bih=667&source=lnms&tb
m=isch&sa=X&ei=xe2PVZOuAuW07gaxoqGIAg&ved=0CAYQ_AUoAQ(24.04.2015
15:30)
[3] Dr Mladen Popovi, SENZORI I MERENJA etvrto izdanje, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva Sarajevo,2004

26