ICS 77.040.

10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

NSZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 377 (1997) standard esas alnarak, TSE
Metalurji Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 6 ubat 2001 tarihli
toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

NDEKLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARFLER............................................................................................................. 1
3.1 - DENEY NTES....................................................................................................... 1
3.2 - NUMUNE MAMUL..................................................................................................... 1
3.3 - NUMUNE .................................................................................................................. 1
3.4 - KABA DENEY NUMUNES........................................................................................ 3
3.5 - DENEY PARASI ..................................................................................................... 3
3.6 - REFERANS DURUMU .............................................................................................. 3

4 - GENEL ZELLKLER........................................................................................... 3
4.1 - TEMSL DENEY ....................................................................................................... 3
4.2 - NUMUNE MAMULLER, NUMUNELER, KABA DENEY NUMUNELER VE DENEY
PARALARININ TANIMI ................................................................................................... 3

5 - NUMUNELERN HAZIRLANMASI VE DENEY PARALARININ SEM ........... 3

5.1 - NUMUNELERN SEM VE BOYUTLARI LE DENEY PARALARININ KONUMU . 3
5.2 - DENEY PARALARININ EKSEN YN................................................................... 3
5.3 - NUMUNELERN DURUMU VE AYIRILMASI ............................................................. 4

6 - DENEY PARALARININ HAZIRLANMASI.......................................................... 4

6.1 - KESME VE LEME .................................................................................................. 4
6.2 - REFERANS ISIL LEM ............................................................................................ 4

EK A........................................................................................................................... 5

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ELK VE ELK MAMULLER - MEKANK DENEYLER N

NUMUNELERN VE DENEY PARALARININ ALINMASI VE
HAZIRLANMASI
1 - KAPSAM
Bu standard TS EN 10079da tanmlanan elik profiller, ubuklar, yass mamuller ve boru
mamullerinde mekanik deneyler iin kullanlan numuneler ve deney paralarnn tanmlanmas,
konumu ve hazrlanmas iin artlar kapsar. Siparite anlama olduu takdirde, bu standard dier
metalik mamullere de uygulanabilir. Tahribatsz muayene iin hazrlanan numunelerde kullanlmaz.
Bu numuneler ve deney paralar, mamul veya malzeme standardnda ya da bunun yokluunda deney
standardnda belirtilen metotlarla uygun olarak yaplan deneylerde kullanlr.
Sipari veya mamul standard artlar, bu standardda verilenlerden farkl olduu takdirde, sipari veya
mamul standard artlar uygulanr.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflar
metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda
daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas
art ile uygulanr. Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en son
basks kullanlr.
ISO No
EN ISO 3785
ISO 6929
(EN 10079)

1)

Ad (ngilizce)
TS No
Metallic materials - Designation of
test piece axes
Definitions of steel products
TS EN 10079

Ad (Trke)

elik Mamullerin Tanmlar

3 - TARFLER
Bu standardn amalar iin ISO 6929da ve aada verilen tarifler kullanlr.

3.1 - DENEY NTES

Beraber kabul edilecek veya red edilecek paralarn says veya mamullerin tonaj, mamul standard
veya sipariin artlarna gre numune mamullerde yaplacak olan deneylere dayanr (ekil 1).

3.2 - NUMUNE MAMUL

Muayene ve/veya deney iin seilen paradr (rnein : ubuk, levha, rulo) (ekil 1).

3.3 - NUMUNE
Bir veya birden fazla deney paras imalt iin mamulden alnan yeterli miktardaki malzeme (ekil 1).
NOT - Baz durumlarda numune, numune mamul olabilir.

1) TSE NOTU : Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

EKL 1 - Madde 3de Tarif Edilen Terimlere rnekler

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

3.4 - KABA DENEY NUMUNES

Bir deney paras imalt iin mekanik ileme tbi tutulan numunenin bir blm (ekil 1).

3.5 - DENEY PARASI

Verilen bir deneye tbi tutulmas iin gerekli artlar yerine getiren, ilenmi veya ilenmemi, belirtilen
boyutlarla bir numunenin veya kaba deney numunesinin bir blm (ekil 1).
NOT - Baz durumlarda deney paras, numune veya kaba deney numunesi olabilir.

3.6 - REFERANS DURUMU

Mamuln arzu edilen nihai durumunu temsil etmek iin sl ilem grm, bir numune, kaba deney
numunesi veya deney parasnn durumudur.
NOT - Bu durumlarda, numune, kaba deney numunesi veya deney paras, referans numune,
referans kaba deney numunesi veya referans deney paras olarak adlandrlr.

4 - GENEL ZELLKLER
4.1 - TEMSL DENEY
Ek Aya gre seilen numune, kaba deney numuneleri ve deney paralarnn mamul temsil ettii
dikkate alnmaldr.
NOT - Ergitme, dkmn scak ve/veya souk ekillendirilmesi, sl ilem vb. imalt aamalar sonucu,
elik mamuller homojen deillerdir. Baka konumlardan alnan numunelerin mekanik zellikleri
farkl olabilir.

4.2 - NUMUNE MAMULLER, NUMUNELER, KABA DENEY NUMUNELER VE

DENEY PARALARININ TANIMI
Numune mamuller, numuneler, kaba deney numuneleri ve deney paralar, bu mamuldeki yerleri ve
ynleri izlenebilirliinin salanmas iin iaretlenmelidir. Bu ama iin, numune, kaba deney numunesi
ve/veya deney paralarnn hazrlanmas esnasnda, iaretlerin silinmesinden kanlamyorsa, mevcut
iaretler silinmeden nce veya otomatik hazrlama cihazn durumunda deney paras cihazdan
karlmadan nce bu iaretlerin transferi yaplmaldr. zel muayene ve deney durumunda ve mteri
tarafndan istendii takdirde, iaretlerin transferi, mterinin temsilcisinin huzurunda yaplmaldr.
Tam otomatik hazrlama ve deney sistemlerinde, sistemde bi rhata olmas durumunda izlenecek
ilemleri aka tanmlayan yeterli bir kontrol sistemi mevcutsa, numunelerin, ilenmemi deney
numunelerin ve deney paralarnn iaretlenmesi gerekmez.

5 - NUMUNELERN HAZIRLANMASI VE DENEY PARALARININ

SEM
5.1 - NUMUNELERN SEM VE BOYUTLARI LE DENEY PARALARININ
KONUMU
Numune, deney paras Ek Ada gsterildii gibi yerletirilecek biimde seilmelidir. Numune,
olabilecek herhangi bir deney tekrar veya gerekebilecek zel deneyler iin yeterli sayda deney
parasna msaade edecek byklkte olmaldr.

5.2 - DENEY PARALARININ EKSEN YN

Deney paras ekseninin, alma ynne greceli olan yn uygun mamul standard ve sipariinde
belirtildii gibi olmaldr.
Deney paras ekseninin ksa gsterilii EN ISO 3785e uygun olmaldr.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

5.3 - NUMUNELERN DURUMU VE AYIRILMASI

5.3.1 - Genel
Malzeme veya mamul standard, deneyin aadaki zellikleri tayin edip edemeyeceini belirtmelidir.
a) Teslim edilmi durumda (Madde 5.3.2) veya,
b) Referans durumunda (Madde 5.3.3).
5.3.2 - Teslim Edilmi Durumda Deney
Teslim edilmi durumda deney yaplacak numune;
a) ekillendirme ve sl ilemler tamamlandktan sonra veya,
b) Ayrlm numunenin sl ilemi mamul gibi ayn ortamlarda yapld durumlarda, sl ilemden nce
ayrlm olmaldr.
Numunenin ayrlmas deney paralarnn elde edilmesinde kullanlan numunenin ilgili blmnn
zelliklerini deitirmeyecek ekilde yaplmaldr.
Numunenin yasslatrlmas veya dorultulmas deney parasnn hazrlanmasnda nlenemedii
taktirde, mamul standardnda aksi belirtilmedike, bu ilem souk yaplmaldr.

5.3.3 - Referans Durumundaki Deneyler

5.3.3.1 - Numune
Referans durumunda deneye tbi tutulacak numune, mamul standardnda veya siparite belirtilen
imalt aamasnda, mamulden ayrlmaldr.
Numunenin ayrlmas, sl ilemden sonra deney paralarnn elde edilmesinde kullanlan numunenin
ilgili blmnn zelliklerini deitirmeyecek ekilde yaplmaldr.
NOT - Yasslatrma veya dorultma gerekli olduu takdirde, bu ilem, sl ilemden nce scak veya
souk yaplabilir. Scak yapldnda scaklk son sl ilem scaklnn altnda olmaldr.
5.3.3.2 - Kaba Deney Numunesi
Referans durumunda deneyi yaplacak bir ilenmemi deney numunesi aadaki gibi hazrlanmaldr :
a) Isl ilem ncesi mekanik ilem : Numune sl ilem iin kltldnde, mamul standard
ilenmemi deney numunesinin hangi boyutlara indirileceini ve bu ama iin rnein; dvme,
haddeleme ve ileme gibi ilemleri belirtmelidir.
b) Isl ilem : lenmemi deney numunesinin sl ilemi scaklk homojenliinin yeterince saland
ve scakln kalibre edilmi cihaz yntemiyle lld bir ortamda yaplmaldr. Isl ilem mamul
standardnn veya sipariin artlarna uygun olarak yaplmaldr.

6 - DENEY PARALARININ HAZIRLANMASI

6.1 - KESME VE LEME
Deney paralarnn hazrlanmas iin numuneler ve kaba deney numunelerinin kesme ve ilenmesi,
mekanik zellikleri deitireceinden, plstik deformasyon nedeniyle yzey sertlemesinin olumas
ve malzeme snmalarndan kanlmas iin gerekli tedbirler alnarak yaplmaldr. lemeden sonra,
deney sonucunu etkileyebilecek kalan kalem izikleri, seilen nihai metoda, uygun deney iin
standardda belirtilen toleranslara deney parasnn boyut ve eklini korumak artyla, talamayla
(soutma suyu kullanlarak) veya parlatma ile giderilmelidir.
Deney paralarnn boyut toleranslar uygun deney metotlarnda belirtilenler gibi olmaldr.

6.2 - REFERANS ISIL LEM

Deney paras zerinde istenen referans sl ilemin yaplmas halinde, sl ilem artlar kaba deney
numunesiyle [Madde 5.3.3.2 b)] ayn olmaldr.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

EK A
NUMUNELERN VE DENEY PARALARININ KONUMU
A.1 - GENEL
Bu ek aadaki mamul ekilleri iin deney paralarnn konumuna uygulanr :
Profiller,
ubuklar,
Yass mamuller,
Tp eklindeki mamuller.
ekme deneyi ve vurma deneyi iin deney paralarnn konumu ekil A.1 il ekil A.15de
gsterilmitir. Eme deneyleri iin genilik durumu ekme deney paralarndaki gibidir.
Birden fazla deney paras gerektii takdirde, deney paralar belirtilen konumlarda birbirlerine yakn
yerletirilebilir.
A.2 - PROFLLER
A.2.1 - Profil Genilii Asndan Deney Paralarnn Konumu
Deney paralarnn konumu ekil A.1e gre olmaldr.
NOT 1 - Konik flnl profiller iin, talep ve sipari olduu takdirde, numune, gvdeden [ekil A.1 b)
ve d)] veya konik flantan alnabilir.
NOT 2 - eit kenar (L) profiller iin numuneler herhangi bir yan kenardan alnabilir.
A.2.2 - Profil Kalnlnda Deney Paralarnn Konumu
A.2.2.1 - ekme Deneyi Paralar
ekme deneyi paralarnn konumu ekil A.3e gre olmaldr. leme ve deney tehizatnn izin
verdii lde, tam kalnlkdaki deney paralar [ekil A.2 a)] kullanlmaldr.
A.2.2.2 - Vurma Deneyi Paralar
Vurma deneyi paralarnn konumu ekil A.3e gre olmaldr.
A.3 - YUVARLAK KESTL UBUKLAR
A.3.1 - ekme Deneyi Paralar
ekme deneyi paralarnn konumu ekil A.4e gre olmaldr.
leme ve deney tehizatnn izin verdii lde, tam kesitdeki deney paralar [ekil A.4a)]
kullanlmaldr.
A.3.2 - Vurma Deneyi Paralar
Vurma deneyi paralarnn konumu ekil A.5e gre olmaldr.
A.4 - ALTIGEN KESTL UBUK
A.4.1 - ekme Deneyi Paralar
ekme deneyi paralarnn konumu ekil A.6ya gre olmaldr.
leme ve deney tehizatnn izin verdii lde, tam kesitteki deney paralar [ekil A.6 a)]
kullanlmaldr.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

A.4.2 - Vurma Deney Paralar

Vurma deney paralarnn konumu ekil A.7ye gre olmaldr.
A.5 - DKDRTGEN KESTL UBUK
A.5.1 - ekme Deney Paralar
ekme deney paralarnn konumu ekil A.8e gre olmaldr.
leme ve deney tehizatnn izin verdii lde, tam kesitteki veya dikdrtgen kesitli deney paralar
[ekil A.8 a), b) veya c)] kullanlmaldr.
A.5.2 - Vurma Deneyi Paralar
Vurma deneyi paralar ekil A.9a gre olmaldr.
A.6 - YASSI MAMULLLER
A.6.1 - ekme Deney Paralar
ekme deney paralarnn konumu ekil A.10a gre olmaldr.
leme ve deney tehizatnn izin verdii lde, tam kesitteki deney paralar [ekil A.10 a)]
kullanlmaldr.
Enine ekme deney paralar belirtildiinde ve yass mamuln genilii (w), deney parasnn
W
konumundan alnmas iin yeterli olmad takdirde, deney parasnn merkezi mmkn olduu
4
W
e yakn olmaldr.
kadar
4
A.6.2 - Vurma Deney Paralar
Vurma deney paralarnn konumu ekil A.11e gre olmaldr. Kalnl 40 mm olan mamuller iin
konum [ekil A.11 a), b) veya c)] mamul standardnda veya sipariinde belirtilmelidir.
A.7 - BORU MAMULLER
A.7.1 Borular ve i Bo Profiller
A.7.1.1 - ekme Deney Paralar
ekme deney paralarnn konumu ekil A.12ye gre seilmelidir.
leme ve deney tehizatnn izin verdii lde, tam kesitteki deney paralar [ekil A.12 a)]
kullanlmaldr.
Kaynakl tpler iin erit deney paralar kullanlarak kaynan deneye tbi tutulduu hallerde, kaynak
deney parasnn merkezinde olmaldr.
NOTLAR
1 - ekil A.12 a)da gsterilen tam kesit deney paras bir tp iin de kullanlabilir :
Yasslatrma deneyi,
Az geniletme deneyi,
Flanlama deneyi,
Halka geniletme deneyi,
Halka ekme deneyi,
Tam kesitde eme deneyi.
2 - ekil A.12 b)de gsterilen deney paras erit eme deneyi iin kullanlmaldr.
Mamul standardnda veya siparite belirtildiinde, numunenin alnaca yer imalatya braklmaldr.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

A.7.1.2 - Vurma Deney Paralar

Vurma deney paralarnn konumu ekil A.13e gre olmaldr. Konumlar dikisiz ve kaynakl tplerin
her ikisinede uygulanr.
Mamul standardnda veya siparite belirtilmediinde numune alma imaltya braklmaldr.
Deney paralarnn durumu tp boyutlar ile tayin edilir. Enine pozisyonda numune deney paras
gerektii takdirde, 10 mm ile 5 mm arasnda mmkn olan en geni lde iml edilmelidir.
Byle bir deney parasnn elde edilmesi iin gerekli, borunun en kk (anma) ap (Dmin), aada
verilmitir.
Dmin = (T - 5) +

756,25
T - 5

Burada T et kalnldr.
En kk msaade edilebilir enine deney paras elde edilemedii takdirde, 10 mm ile 3 mm
arasndaki mmkn olan en geni boyuna l kullanlmaldr.
A.7.2 - Dikdrtgen eklinde i Bo Profiller
A.7.2.1 - ekme Deney Paralar
ekme deney paralar ekil A.14e gre olmaldr. leme ve tehizatn izin verdii kadar, tam
kesitdeki deney paralar [ekil A.14 a)] kullanlmaldr.
A.7.2.2 - Vurma Deney Paralar
Vurma deney paralarnn konumu ekil A.15e gre olmaldr.

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

EKL A.1 - Profiller Fln Geniliinde ekme ve Vurma Deneyi in Deney Paralarnn Konumu
(Madde A.2.1)

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ller milimetredir.

EKL A.2 - Profiller - Flann Kalnlnda ekme Deneyi in Deney Paralarnn Konumu (Madde
A.2.2.1)
ller milimetredir.

EKL A.3 - Profiller - Flann Kalnlnda Vurma Deneyi in Deney Paralarnn Konumu (Madde
A.2.2.2)

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ller milimetredir.

EKL A.4 - Yuvarlak Kesitli ubuk - ekme Deneyi in Deney Paralarnn Konumu (Madde A.3.1)
ller milimetredir.

EKL A.5 - Yuvarlak Kesitli ubuk - Vurma Deneyi in Deney Paralarnn Konumu (Madde A.3.2)

10

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ller milimetredir.

a) Tam kesitteki deney paras (tercihan Madde A.4.1)

25 mm

b) Yuvarlak deney paras

c) Yuvarlak deney paras > 25 mm

d) Yuvarlak deney paras >

50 mm

EKL A.6 - Altgen Kesitli ubuklar - ekme Deneyi in Deney Paralarnn Konumu (Madde A.4.1)

11

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ller milimetredir.

a) S 25 mm

c) S > 25 mm

b) 25 mm < S 50 mm

d) S > 50 mm

EKL A.7 - Altgen Kesitli ubuk - Vurma Deneyi in Deney Paralarnn Konumu (Madde A.4.2)

12

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ller milimetredir.

a) Tam kesitteki deney paras (nerede mmknse) Madde A.5.1

ller milimetredir.

b) Dikdrtgen kesitli deney paras w 50 mm

c) Dikdrtgen kesitli deney paras w > 50 mm

d) Yuvarlak kesitli deney paras w 50 mm ve t 50 mm

e) Yuvarlak kesitli deney paras w > 50 mm ve t 50 mm

c) w > 50 mm ve t > 50 mm
EKL A.9 - Dikdrtgen Kesitli ubuk - Vurma
Deneyi in Deney Paralarnn
Konumu (Madde A.5.2)

f) Yuvarlak kesitli deney paras w > 50 mm ve t > 50 mm

EKL A.8 - Dikdrtgen Kesitli ubuk - ekme Deneyi in
Deney Paralarnn Konumu (Madde A.5.1)

13

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

ller milimetredir.
ller milimetredir.

a) Tam kesitteki deney paras (tercihan, Madde A.5.1)

a) tnin btn deerleri iin

t > 30 mm

b) t > 40 mm

c) Yuvarlak kesitli deney paras 25 mm < t < 50 mm

c) t 40 mm
EKL A.11 - Yass Mamuller - Vurma Deneyi Deney
Paralar Konumu (Madde A.6.2)
d) Yuvarlak kesitli deney paras t 50 mm

EKL A.10 - Yass Mamuller - ekme Deneyi

Deney paralar Konumu (Madde A.6.1)

14

ICS 77.040.10
77.040.01

TRK STANDARDI

a) Tam kesit deney paras

TS EN ISO 377/ubat 2001

b) Dikdrtgen kesitli deney paralar

c) Yuvarlak deney paralar

EKL A.12 - Boru Mamuller - Tpler ve Dairesel i Bo Profiller ekme Deneyi in Deney
Paralarnn Konumu (Madde A.7.1.1)
Boyutlar
milimetredir.

a) Vurma deney paralar

b) Vurma deney paralar t > 40 mm

EKL 13 - Boru Mamuller - Tpler ve Dairesel i Bo Kesitlerin Vurma Deneyi in Deney

Paralarnn Konumu (Madde A.7.1.2)

15

ICS 77.040.10
77.040.01

a) Tam kesitteki deney paras

TRK STANDARDI

TS EN ISO 377/ubat 2001

b) Dikdrtgen kesitli deney paralar

EKL A.14 - Dikdrtgen Kesitli Bo Profil Mamuller - i Bo Kesitlerin ekme Deneyi in Deney
Paralarnn Konumu (Madde A.7.2.1)
ller milimetredir.

EKL A.15 - Dikdrtgen Kesitli Bo Profil Mamuller - i Bo Kesitlerin Vurma Deneyi in Deney
Paralarnn Konumu (Madde A.7.2.2)

16