Stomatoloki fakultet sa klinikama

Katedra za preventivnu i djeiju stomatologiju

Predmet: Osnovi prevencije i javno-oralnog zdravlja

FAKTORI OD ZNAAJA
ZA NASTANAK KARIJESA I
PARODONTOPATIJA
Grupa C
Mentor: doc. dr. sci. Amra Arslanagi
Muratbegovi
Studentica: Aida Arnaut

Sadraj

Uvod

Primarni faktori za nastanak karijesa

Sekundarni faktori za nastanak karijesa

Parodontopatija

Zakljuak

Literatura

Uvod

Karijes i parodontopatija su najea oralna oboljenja koja su primjeena i na

ostacima prahistorijskog ovjeka.

Karijes se definie kao infektivno oboljenje izazvano specifinom bakterijskom

infekcijom. (1)

Razvoj oboljenja traje dugo, od nekoliko meseci do nekoliko godina, prije nego
to se pojavi kliniki vidljiv defekt na povrini zubnog tkiva.

Jednu od najboljih definicija karijesa, dao je prof. Loesch: Zubni karijes je

kronina, kompleksna bakterijska infekcija koja rezultira miligramskim
gubicima minerala iz zuba koji je zahvaen infekcijom."

Usprkos vieimbeninoj prirodi ove infekcije, glavni imbenici su bakterije i

prehrambene navike koje osiguravaju da se bolest razvije i kao takva prepozna.

Zubni karijes je jedan od najpreovlaujuih hroninih bolesti ljudi irom

svijeta, pojedinci su podloni ovoj bolesti tokom itavog ivota.

Uvod

Tema karijesa i parodontopatije je znaajna jer su to oboljenja koja su prisutna

u svim populacijama svijeta. Rezultati pokazuju da ak 90% stanovnika na
Zemlji jo uvijek boluje od karijesa.
To su kljuna oboljenja koja dovode do bola u zubima i gubitka zuba.

Parodontopatije predstavljaju oboljenja parodoncijuma koja nastaju kao

rezultat kompleksne interakcije izmeu periodontalnih patogena i sistemske
reakcije domaina na inflamaciju. (2)

Dananja istraivanja etiologije parodontopatija, nedvosmisleno potvruju da

su mikroorganizmi dentalnog plaka glavni etioloki faktori u nastanku ovog
oboljenja.

I karijes i parodontopatije prolaze kroz vie faza, pri emu bakterijska

infekcija ima dominantnu ulogu.

Karijes je multikauzalno, multifazno, reverzibilno obolenje, infektivne

prirode, koje nastaje kao rezultat djelovanja velikog broja inilaca. (3)

Uvod

Black (1914.) je definirao karijes kao odraz hemijske disolucije kalcijevih soli
zuba sa mlijenom kiselinom, to je praeno raspadanjem organskog matriksa
koji je u dentinu ostao nakon rastvaranja kalcijevih soli. U caklenskom
karijesu itava supstanca tkiva je odstranjena rastapanjem kalcijevih soli i
posljedino nastaje kavitet.

Danas se u razvijenim zemljama svijeta smatra da je problem karijesa ve

rijeen, a u nerazvijenim i u zemljama u tranziciji karijes je i dalje u
stalnom porastu. Razlozi za to se nalaze u loim navikama stanovnitva i
uslovima ivota, kao i u neadekvatnim drutvenim i zdravstvenim prilikama.
Oigledno je da karijes i danas predstavlja veliki zdravstveni problem. (4)

Primarni faktori u nastanku karijesa

Nastanak i razvoj karijesa zavisi od tri
primarna faktora, u funkciji vremena:

domaina (zub, odnosno kvalitet glei,

histomorfoloke karakteristike povrina
glei, osobine pljuvake),

uzronika (mikroorganizmi dentalnog

plaka i oralna flora)

i sredine (karakteristike hrane, navike u

ishrani).

Primarni faktori u nastanku karijesa

Karijes je krajnji rezultat sloenog, dinamikog meudejstva ovih faktora.

Demineralizaciju zuba (glei) izaziva organska kiselina koja se stvara

bakterijskom fermentacijom ugljenih hidrata hrane50. esto unoenje
ugljenih hidrata hranom dovodi do selekcije acidogenih bakterija (sposobne
su da proizvedu kiselinu iz ugljenih hidrata), koje 22 su otporne prema
niskom pH okoline za rastvaranje minerala zuba.

Kritina vrednost pH plake na kojoj poinje demineralizacija zuba je izeu

pH 5,0 i 5,5.

Dentalni plak se smatra primarnim etilokim faktorom u nastanku karijesa i

parodontalnih oboljenja.

Sekundarni faktori u nastanku karijesa

U knjizi "KARIJES ZUBA - PRIMARNA PREVENCIJA I KONTROLA" navodi se da
predispozirajuih faktora za nastanak karijesa je mnogo i esto se njihovi uticaji
ne mogu jasno odrediti prema samo jednom primarnom faktoru. Ovi faktori su
podijeljeni u egzogene (faktori okruenja) i unutranje (endogene faktore), a
njihovo djelovanje se moe ispoljiti u toku razvitka zuba, za vrijeme nicanja zuba
ili na iznikle zube u funkciji.
Meu najvanije vanjske modificirajue faktore za zubni karijes se ubrajaju:

Unutranji predisponirajui faktori za zubni karijes su:

A) ishrana (naroito visoka frekvenca uzimanja eera, fizika i

hemijska svojstva hrane),

B) siromani socioekonomski uslovi,

C) lijekovi koji smanjuju salivaciju.

A) smanjena salivarna sekrecija i smanjen kvalitet pljuvake,

B) nepovoljna antomija zuba koja pogoduje retenciji plaka i lo

kvalitet cakleni ili dentina,

C) oslabljen faktor domaina-hronina bolest.

Sekundarni faktori u nastanku karijesa

Nedostatak vrste, abrazivne hrane i nedovoljno vakanje hrane

dovode do brojnih neeljenih posljedica kao sto su nedovoljno luenje
pljuvake, smanjeno mehaniko samoienje usta i dr.

Anatomski oblik i morfoloke karakteristike zuba su vaan

predisponirajui faktor za pojavu karijesa.

Svaka namirnica i pie uslovno moe biti kariogeno ako se esto

uzima. Naravno da tu i dalje poseban znaaj imaju razni slatkii
(lizala, bombone), zaslaeni i gazirani napici, ali i slani proizvodi
(razne vrste slanih peciva i dr.) koji poveavaju frekvenciju unoenja
hrane izmeu obroka.

Dugo zadravanje hrane u ustima se, takoer smatra znaajnim

predisponirajuim faktorom u pojavi karijesa. Ljepljiva i slatka hrana
koja se dugo zadrava u ustima nije pogodna za samoienje i
potencijalno je mnogo vie kariogena nego hrana koja se brzo uklanja
iz usta.

Postoji tri tradicionalna objanjenja za razlike u dentalnom zdravlju meu socijalnim

klasama:

razliitost u koritenju zdravstvene slube,

razlike u praksi vezanoj za oralno zdravlje

I konzumiranje eera.

Jo jedan mogui faktor moe biti razlika u otpornosti zuba, koja ovisi o ishrani prije
roenja i u periodu dojenja. Nema sumnje da su dijeta i praksa vezana za oralno
zdravlje pod uticajem dohotka, nivoa edukacije i socijalnog okruenja.

Vipelholmska studija je prva ukazala na to da su frekvencija konzumiranje

ugliikohidrata i vrijeme potrebno da se eer ukloni iz usta veoma vani faktori u
etiologiji karijesa.

Lijekovi kao to su:

psihofarmaceutici

depresivni efekat na
pljuvane lijezde

antihistaminici

Pljuvaka predstavlja jedan od glavnih odbrambenih sistema svih tkiva usne upljine.

Parodontopatija

Faktori koji dovode do parodontopatije su mnogobrojni, a dijele se na lokalne i opte.

Lokalni faktori su:

1. dentalni plak meke naslage,

2. zubni kamenac vrste naslage,

3. loe navike (vakanje hrane samo na jednoj strani, disanje na usta, korienje prevashodno
meke hrane),
4. karijes zuba, mehanike ili hemijske povrede desni, 5. pogreno izvedeni stomatoloki radovi.
Opti faktori su oni koji smanjuju otpornost organizma i parodoncijuma i ubrzavaju delovanje
dentalnog plaka. Oni nisu u stanju da izazovu parodontopatiju, ali mogu da omogue njen laki i
bri napredak. Ovde spadaju:
1. oboljenja krvi (npr. leukemije),

2. endokrini poremeaji naroito od strane polnih hormona (doba puberteta i trudnoe) i

pankreasa (eerna bolest),

3. toksine materije (olovo, iva, bizmut, arsen),

4. nasljee (nasljeuje se samo sklonost ka parodontopatiji),

5. starost.

Parodontopatija

Neravni zubi, proteze ili mostovi neto to oteava pranje zuba i

poboljava formiranje plaka i zubnog
kamenca.
Puenje duhana poveava rizik od
paradontoze. to due puite, i vie
puite, to je vei rizik. Puai imaju
tendenciju da prikupe vie kamenca na
njihovim zubima. Oni esto imaju
dublje parodontalne depova.
Geni - Neki su ljudi ee skloni
parodontopatiji od drugih zbog svojih
gena. Ali geni ne ine bolesti desni
neizbjenim. ak i ljudi koji su vie
skloni paradentozi mogu sprijeiti ili
kontrolirati bolest uz dobru oralnu
njegu.

Stres moe pospjeiti razvoj paradontoze i oteati lijeenje iste. Stres

slabi imunitet naeg organizma. To predstavlja tekou tijelu da se bori
protiv infekcija, ukljuujui paradontozu.

Lijekovi- neki lijekovi isuuju usta tj. dovode do fenomena "suhih

usta". Ako nema pljuvake u ustima vea je mogunost da se formira
plak i kamenac.

Bolesti - Osobe sa odreenim bolestima imaju vei rizik za razvoj

parodentoze. Naprimjer, ljudi s dijabetesom imaju vee anse da
dobiju parodontitis nego ljudi koji nemaju dijabetes. Njihova bolesti
desni je stoga dosta tea. Ostale bolesti koje poveavaju rizik od ovog
oboljenja ukljuuju upalna stanja kao to su reumatski artritis i HIV
infekcije.

Loa ishrana - ishrana je vaan faktor za ukupno zdravlje, ukljuujui

dobar rad imunog sistema i zdrave desni i usta. Nedostatak vitamina C
(skorbut) moe dovesti do krvarenja desni.

Zakljuak

Na osnovu injenica koje sam prezentovala u ovom seminarskom radu mogu da zakljuim da
su karijes i parodontopatije stalno prisutna i najzastupljenija oralna oboljenja koja
zahvataju sve stanovnike Zemljine kugle. Stoga zahtjevaju posebnu panju i to efikasnije
provoenje preventivnih tretmana. Preventivni tretman treba da pone od pojedinca koji
e provoditi adekvatnu i kontinuiranu brigu o oralnoj higijeni. Na faktore koji uzrokuju ova
oboljenja moe se uticati. Strunjaci u ovome treba da pomognu kroz instrukcije koje e
davati stanovnitvu o pravilnom provoenju oralne higijene. Takoer, treba ukazati na
posljedice loih navika u ishrani koje dovode do nastanka i razvoja karijesa i
parodontopatije. Posebnu panju treba posvetiti mladima i djeci jer razvoj ovih bolesti u
ovoj ivotnoj dobi moe dovesti kasnije samo do pogoranja i veih problema u oralnom
zdravlju. Stoga, ograniena koliina unoenja slatkia nee biti zabrana nego preventivni
tretman s ciljem to dugotrajnijeg odravanja zdravih zuba. Pobrinuti se da se problem ovih
oboljenja aktualizira u javnosti, putem medija i reklama kako bi se ukazalo na znaaj
prevencije. Problematika rjeavanja oboljenja treba da bude kontinuirana. Poboljanje je
mogue, to pokazuje i napredak u prevenciji karijesa i parodontopatija u razvijenim
zemljama Evrope i SAD-a.

Literatura

1. (1) Povezanost navika u zdravlju i prisustvo oralne patologije kod djece u

Crnoj Gori, Sneana Matijevi Acta Stomatologica Naissi, jun/June 2009, vol.
25, broj/number 59

2. (2)Mirjana N. urikovi, STANJE ORALNOG ZDRAVLJA U DECE OBOLELE OD

DIJABETESA MELLITUSA TIP 1 U CRNOJ GORI, 2012., 21. str.

3. (3), (4) Prof. dr. sci. Sedin Kobalija, dr. Amina Huseinbegovi, dr. sci., dr.
Mediha Selimovi-Draga, dr. sci., v. ass. mr. Sci. dr. Emir Berhamovi,
KARIJES ZUBA - PRIMARNA PREVENCIJA I KONTROLA, 2010., 7. str.

4. Edwina A. M. Kidd, Osnove zubnog karijesa, 2010., 16. str.

5. http://choosehealthylife.com/tooth-cavity/ , pristupljeno 12. 12. 2015.
20:13

HVALA NA PANJI!