Professional Documents
Culture Documents
Giáo Trình Âm Nhạc - Lý Thuyết Âm Nhạc - Lê Anh Tuấn
Giáo Trình Âm Nhạc - Lý Thuyết Âm Nhạc - Lê Anh Tuấn
Gio trnh
m nhc
Tp mt
l thuyt m nhc
Nh xut bn gio dc
Mc lc
Trang
M u
Nhc l c bn l nhng kin thc m mi ngi hc m nhc cn phi tm
hiu v hc tp. N c vai tr quan trng, lin quan ti cc chuyn ngnh nh
sng tc, l lun, ch huy, biu din v s phm m nhc.
Phng tin din t m nhc bao gm cc nhn t m nhc, ngh thut ny ch
c sc din cm khi cc nhn t c gn kt vi nhau. Nhc l c bn c
nhim v nghin cu cc nhn t cng vi mi tng quan gia chng.
Ngh thut m nhc da trn c s ca thnh gic v cm gic nn c nhiu
vn tru tng. V vy, nhc l c bn khng phi l nhng kin thc d hc,
c th d dng hiu mt cch nhanh chng, su sc v rch ri. Hn na, y l
h thng kin thc m nhc chu u, c nhng k hiu, khi nim, quan im
ra i v tn ti hng trm nm nay, trong nhiu vn c mc nhin chp
nhn.
Chng I
m thanh v cch ghi chp nhc
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
Khi nim v m nhc.
H thng m thanh, tn gi, k hiu.
Khung nhc, kho nhc, nt nhc.
Cc qung tm, h thng bnh qun.
Du ho, trng m.
Du lng, du tng trng .
Mt s du vit tt.
1.2. C s vt l ca m thanh
m nhc hnh thnh trn c s m thanh, l nhng m thanh c chn
lc vi nhng thuc tnh ring, p ng c yu cu v s din t v s ho hp
ca m nhc.
2. h thng m thanh,
tn gi, k hiu
2.1. H thng m thanh trong m nhc
H thng m thanh y trong m nhc gm 88 m khc nhau, t m thp
nht l m La qung tm cc trm (tn s dao ng khong 27,5 Hz) n m cao
nht l m qung tm th nm (tn s dao ng khong 4187 Hz).
2.2. Tn gi cc bc c bn
Tn gi cc bc c bn ca thang m trong m nhc gm c : , R, Mi, Fa,
Sol, La, Si. Cc bc c bn ny ng vi cc phm trng trn n piano, chng c
lp li nhiu ln theo chu k khng thay i.
2.3. K hiu cc bc c bn
Trong m nhc, cc bc c bn , R, Mi, Fa, Sol, La, Si cn c ghi bng
cc ch La tinh.
m La qung tm th nht c tn s dao ng l 440 Hz/giy c coi l m
mu trong h thng cc m c bn. m La c ghi bng ch A (ch u tin
trong bng ch ci), cc bc c bn c k hiu nh sau :
La
Si
Mi
Fa
Sol
10
3. khung nhc,
kho nhc, nt nhc
3.1. Khung nhc v cc dng k ph
Khung nhc : Khung nhc gm nm dng k song song cch u nhau,
tn ca chng l 1, 2, 3, 4, 5 tnh t di ln. Khong gia hai dng k gn nhau
gi
l
khe,
tn
ca
cc
khe
l
1, 2, 3, 4 tnh t di ln.
Sol
Trong m nhc, kho Sol c dng thng dng nht. Cc bi ht thng vit
trn khung nhc dng kho Sol v ging ht con ngi ph hp vi cao khu
11
vc ny. Ngoi ra, kho Sol cn dng cho mt s nhc c nh : flte, oboe,
clarinette, trumpet, violon, guitar...
Kho Fa :
Kho Fa c k hiu :
Fa
Vit cho hp xng bn 4 b, phi dng bn khung nhc vit bng hai loi
kho Sol v Fa. Bn khung nhc c lin kt vi nhau bng mt du mc u
khung.
12
Kho :
Kho c 2 3 loi khc nhau, trong hay dng l kho Alto :
3.3. Nt nhc
Nt nhc l k hiu dng din t cao v trng ca m thanh. Nt
nhc c th nm khung nhc hoc c th nm trn hay di dng k ph.
Nt nhc gm phn thn nt, ui nt v mc. Tuy nhin khng phi loi nt
no cng c nhng phn .
13
Mc : Nt nhc c t mt n bn nt mc. D ui nt
quay ln hay quay xung, cc nt mc bao gi cng bn phi ui nt nhc.
Cung : L khong cch rng nht v cao gia hai bc c bn lin k (cn
gi l nguyn cung hoc ton cung). K hiu mt cung l
Trong cc bc c bn, nhng m
R, R Mi, Fa Sol, Sol La v La Si.
cch
.
nhau
mt
cung
14
c vit l
c vit l
c vit l
c vit l
4. Cc qung tm,
h thng bnh qun
4.1. Cc qung tm
By bc c bn , R, Mi, Pha, Sol, La, Si c lp li theo chu k trong ton
b thang m ca h thng m nhc. Khong cch gia hai m c tn ging nhau
sau mi chu k (1 2 hoc Mi1 Mi2) gi l qung tm. Ton b thang m
gm by qung tm y v hai qung tm thiu hai u ca thang m. Cc
qung tm tnh t thp ln cao c tn gi nh sau :
Qung tm cc trm (thiu)
Qung tm trm
Qung tm ln
Qung tm nh
Qung tm th nht
Qung tm th hai
Qung tm th ba
Qung tm th t
Qung tm th nm (thiu)
V tr cc qung tm trn n piano :
16
5. du ho, trng m
5.1. Cc bc chuyn ho
Trong h thng m nhc, cc bc c bn u c th nng cao hoc h thp na
cung hoc mt cung. Nhng m c nng cao hoc h thp nh vy gi l
nhng bc chuyn ho.
Trn n piano, phm trng l cc bc c bn, phm en l cc bc chuyn ho.
5.2. Du ho
Khi mt m c nng cao ln na cung gi
hiu #), nu nng cao ln mt cung gi l thng kp (k hiu x).
Thng
(k
17
Nt nhc ang thng hoc ging, nu mun tr li cao c bn, phi dng
du hon (cn gi l du bnh). V d :
V d khc :
Cis
thng
Dis
R thng
Gis
Son thng
Es
Mi ging
As
La ging
Des
R ging
Disis
R thng kp
Gisis
Son thng kp
Geses
Son ging kp
Eses
Mi ging kp
Ases
La ging kp
Trng hp c bit
18
Bi ht c ho biu mt du ging :
Ch ch con
Nhc v li : Phan nhn
Hi nhanh Vui
Bi ht c ho biu ba du thng :
19
V d bi ht c ho biu mt du thng :
m sao
(Trch)
Va phi Nhp nhng
Nhc v li : Vn Chung
nhp
trc.
V d :
20
V d :
Bc H ngi cho em tt c
Hn nhin Trong sng
5.4. Trng m
Cc m c cao bng nhau nhng khc nhau v cch vit gi l trng m.
H thng bnh qun chia qung tm thnh 12 na cung bng nhau nn cng
mt bc chuyn ho n c th l m nng cao ca bc c bn di n na cung
m cng c th l m h thp ca bc c bn trn n na cung.
Trng m c th xy ra gia mt bc c bn v mt bc chuyn ho. V d :
21
Du lng trng c thi gian yn lng bng thi gian ngn ca nt trng :
Du lng tam c thi gian yn lng bng thi gian ngn ca nt mc tam :
22
V d v bn nhc c du lng :
23
V d :
i hc v
Hn nhin Nh nhnh
nh
24
Em l bng hng nh
Tnh cm Trong sng
25
7. Mt s du vit tt
7.1. Du nhc li
Du nhc li vit bng k hiu
Nh n Bc
Thong th
nhp
trc.
V d :
26
Ho bnh cho b
Nhc v li : Huy Trn
Ca khc c nhiu li, c th dng 3 hay 4 ngoc vung, cch nhc li theo
nguyn tc nh trn.
Khi cn nhc li nhp no vi ln, dng du
V d khi vit :
27
Cn thc hin l :
Gi bm
Vui Hi nhanh
28
Trnh by t u n du hi th hai.
Nhc li t du hi th nht n du Coda th nht.
Khng trnh by on t du Coda th nht n du Coda th hai.
Trnh by tip t du Coda th hai n ht.
Cn thc hin l :
29
Khi a xung mt qung tm, k hiu vit pha di khung nhc. V d khi
vit :
Cn thc hin l :
Nhc rng
(Trch)
Nhc v li : Hong Vit
30
Cu hi v bi tp
a) Cu hi
1. Trnh by khi nim v m nhc ?
2. m thanh dng trong m nhc c nhng thuc tnh no ?
3. H thng m thanh y trong m nhc gm bao nhiu m ?
4. K tn cc bc c bn trong m nhc ?
5. Cc bc c bn c ghi bng nhng ch ci no ?
6. Trnh by cu to ca khung nhc v cc dng k ph ?
7. Gii thiu nhng loi kho thng dng trong m nhc ?
8. Ti sao cc bi ht thng ghi bng kho Sol ?
9. Kho Fa dng cho nhng nhc c no ?
10. Trnh by khong cch v cao gia cc m c bn ?
11. Th no gi l qung tm ?
12. C bao nhiu qung 8 trong thang m y ? Tn ca cc qung tm ?
13. Th no l h thng bnh qun ?
14. K tn cc loi du ho ?
15. Hy gii thch v hiu lc ca du ho bt thng ?
16. Ho biu l g ?
17. Th no l trng m ? Nu v d ?
18. Du lng l g ? Nu v d ?
19. K tn cc loi du lm tng trng ?
20. Du chuyn qung 8 c tc dng g ?
b) Bi tp vit
1. Vit trn khung nhc dng kho Sol cc nt t 1 n Mi2, vi trng
l nt en.
2. Vit trn khung nhc dng kho Fa cc nt t Sol qung tm ln n 1,
vi trng l nt mc n.
3. Chuyn giai iu sau thp xung qung 8 v vit kho Fa.
31
c) Bi tp trn n
1. Thc hin trn n piano hoc n phm in t nt nhc sau.
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Trnh by khi nim v m nhc ?
m nhc l ngh thut dng m thanh v nhp iu din t t tng v
tnh cm ca con ngi.
Cu 2. m thanh dng trong m nhc c nhng thuc tnh no ?
m thanh dng trong m nhc c bn thuc tnh l : cao , trng , cng
v m sc.
Cu 3. H thng m thanh y trong m nhc gm bao nhiu m ?
Gm 88 m.
Cu 4. K tn cc bc c bn trong m nhc ?
, R, Mi, Fa, Sol, La, Si.
Cu 5. Cc bc c bn c ghi bng nhng ch ci no ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 2.3.
Cu 6. Trnh by cu to ca khung nhc v cc dng k ph ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 3.1.
Cu 7. Gii thiu nhng loi kho thng dng trong m nhc ?
tr li cu hi ny, cn tm tt nhng chnh mc 3.2.
Cu 8. Ti sao cc bi ht thng ghi bng kho Sol ?
32
Cc bi ht thng vit trn khung nhc dng kho Sol v ging ht con
ngi ph hp vi cao khu vc ny.
Cu 9. Kho Fa dng cho nhng nhc c no ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 3.2.
Cu 10. Trnh by khong cch v cao gia cc m c bn ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 3.4.
Cu 11. Th no gi l qung tm ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 4.1.
Cu 12. C bao nhiu qung 8 trong thang m y ? Tn ca cc qung tm
?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 4.1.
Cu 13. Th no l h thng bnh qun ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 4.2.
Cu 14. K tn cc loi du ho ?
Cc k hiu thng, ging, thng kp, ging kp, hon gi l cc du ho.
Cu 15. Hy gii thch v hiu lc ca du ho bt thng ?
tr li cu hi ny, cn tm tt nhng chnh mc 5.3.
Cu 16. Ho biu l g ?
Ho biu l mt hoc mt s du ho nm c nh u khung nhc (bn phi
kho nhc). Ho biu bao gi cng cng loi hoc l du thng hoc l du ging,
chng xut hin theo mt th t nht nh v c hiu lc trong sut bn nhc.
Cu 17. Th no l trng m ? Nu v d ?
tr li cu hi ny, cn tm tt nhng chnh mc 5.4.
Cu 18. Du lng l g ? Nu v d ?
tr li cu hi ny, cn tm tt nhng chnh mc 6.1.
Cu 19. K tn cc loi du lm tng trng ?
Gm c du ni, du chm di v du min nhp.
tr li cu hi ny, cn tm tt nhng chnh mc 6.2.
Cu 20. Du chuyn qung 8 c tc dng g ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 7.3.
Hng dn lm bi tp vit
Bi tp 1. Vit trn khung nhc dng kho Sol cc nt t 1 n Mi2, vi
trng l nt en.
lm bi tp ny, ngi hc cn nm c v tr cc nt t 1 n Mi2
trn khung nhc dng kho Sol.
Lu khi ui nt nhc quay ln, ui nt chm vo bn phi thn nt. Khi
ui nt nhc quay xung, ui nt chm vo bn tri thn nt.
33
34
Chng II
Tit tu, nhp
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
Tit tu, trng c bn v trng t do.
Trng m, tit nhp, loi nhp, vch nhp, nhp ly .
Nhp n, nhp phc, nhp bin i.
o phch, nghch phch.
Nhp , cch nh nhp.
35
V d :
Bi ca i hc
Nhp i Kho
36
V d :
Nh chim u phin
Nh nhng
Nt en chia thnh ba nt mc n :
V d :
Serenade
F. Shubert
3
Nt mc n chia thnh ba nt mc kp :
37
+ Chm
V d :
nm
nt
nhc
chia
lm
nm
phn
nhau.
Nt en chia thnh nm nt mc kp :
khong
thi
gian
tri
qua
gia
hai
phch
mnh
38
Ma vui
Vui Rn rng
Nhc v li : Lu Hu Phc
Bi phn
Va phi Tha thit
Nhc v li : V hong l vn lc
39
c m
Nhc : Trung quc
Li Vit : An Ho
40
B qut nh
Nhc v li : H c hu
Vui D dm
nh.
Mt...
... nh
Tre ng bn Lng Bc
Tha thit
41
Ch c mt trn i
Nh nhng Tnh cm
42
43
V d :
N ci
Nhc Nga
Hi nhanh
44
Hoa thm bm ln
Dn ca quan h Bc Ninh
+ Thay i kho. V d :
45
V khc Napoli
Trai - cp - xki
+ Kt thc tc phm.
2.3. Nhp ly
Nhp m u ca bn nhc khng s phch theo quy nh ca s ch nhp,
gi l nhp ly .
Mt s cch trnh by bn nhc c nhp ly :
Bn nhc c nhp ly th nhp kt thc s khng s phch, tng s
phch nhp ly v nhp kt thc s bng mt nhp y . V d :
Trng em
Vui Nhp nhng
Nhc v li : Phm c Lc
46
47
V d :
Em vn nh trng xa
Vui Tha thit
Nhc v li : Thanh Sn
48
4 2+ 2
4 4 4
)
49
)
9 3 3 3
8 ( 8 +8 +8 )
(
6 3 3
8 8+ 8
5 2+ 3
4 4 4
5 3+ 2
4 4 4
5 2 3
8 8+ 8
Nhp bin i theo chu k c ghi bng hai s ch nhp u bn nhc (hay
on nhc), theo trt t tip ni cc loi nhp trong mi chu k. V d :
50
Ru em
Dn ca Xng (Ty Nguyn)
Ghi m v t li : L Ton Hng
51
V d :
Em nh chim cu trng
Ti mt Trong sng
52
Ru con
Dn ca : Nam B
Chm dn
53
Allegro
Bt -T-Ven
Qu hng
Dn ca : U-Crai-Na
Di y l mt s thut ng ch nhp .
S lng phch trong
1 pht
Ting Italia
Largo
Cc chm
40 n 43
Grave
44 n 47
Larghetto
Chm, nng n
48 n 51
Lento
Chm va
52 n 55
Adagio
Hi chm
56 n 59
Andante
Khoan thai
60 n 62
63 n 65
Andantino
Thong th
66 n 70
71 n 79
Moderato
Va phi
80 n 99
Allegretto moderato
Nhanh va
100 n 115
Allegro
Nhanh
116 n 125
Vivace
126 n 142
54
Ghi ch
Nhm nhp chm
Presto
Rt nhanh, rt vi
Prestissimo
Cc nhanh
143 n 183
184 tr ln
ng nt thc t
ng nt thc t
4
Nhp 4 phch : gm nhp 24 , 44 , 84 , 12
2 hoc nhp 2 ( tc rt chm).
ng nt thc t
ng nt thc t
55
Mt vi im cn lu khi nh nhp :
ngc chiu kim ng h. Nhng cch nh nhp 9 phch hoc 12 phch khng
gii thiu trong sch ny, ngi hc c th tm hiu thm trong sch vit v ch
huy m nhc.
56
m sao
Nhc : Vn Chung
57
Nm trm dm
Peter Paul & Mary
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Trnh by khi nim v tit tu ?
Tit tu l s tng quan v trng ca cc m thanh ni tip nhau.
Cu 2. Th no l trng c bn v trng t do ?
58
59
Chng III
Qung
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
Khi nim, cch c tn, ln ca qung
Qung Diatonic, qung Cromatic
Qung trng, qung n, qung kp
o qung
Qung thun, qung nghch
60
1.3. ln ca qung
ln ca qung c xc nh bi gi tr s lng v gi tr cht lng.
61
0 cung
Qung 2 th (2t)
0,5 cung
1 cung
Qung 3 th (3t)
1, 5 cung
2 cung
Qung 4 ng (4)
2, 5 cung
3 cung
3 cung
Qung 5 ng (5)
3, 5 cung
Qung 6 th (6t)
4 cung
4, 5 cung
Qung 7 th (7t)
5 cung
5, 5 cung
Qung 8 ng (8)
6 cung
62
63
4. o qung
4.1. Khi nim v o qung
Trong mt qung, khi ta a m gc ln qung tm ng, n s tr thnh m
ngn. Ngc li, khi ta a m ngn xung qung tm ng, n s tr thnh m
gc. Hin tng chuyn cc m ln hoc xung qung tm nh vy gi l o
qung. V d c qung 1 Fa1.
nguyn
ngn,
gc
ln
mt
qung
ng.
64
Qung tng o thnh qung gim, qung gim o thnh qung tng. V d :
Qung tng kp o thnh qung gim kp, qung gim kp o thnh qung
tng kp. V d :
o qung kp
C ba cch o qung kp l :
+ Gi
V d :
nguyn
ngn,
gc
ln
hai
qung
ng.
o thnh
o thnh
o thnh
o thnh
qung 7 th
qung 6 trng
qung 5 ng
qung 4 tng.
65
66
Dn ng ca ma h
(Trch)
Nhc : L Minh Chu
Li : Phng th Nguyn Minh Nguyn
Cu hi v bi tp
a) Cu hi
1. Qung l g ? S khc nhau gia qung ho thanh v qung giai iu ?
2. Tn gi ca cc m trong qung ?
3. Khi c tn qung ho thanh, cn c m no trc, m no sau ?
67
68
c) Bi tp trn n
1. Ly Sol1 lm m gc, thc hin trn n cc qung ho thanh : 3 th, 3
trng, 4 ng, 5 ng, 6 th, 7 trng, 8 ng.
2. Ly Mi2 lm m ngn, thc hin trn n cc qung giai iu : 2 th, 2
trng, 3 th, 3 trng, 4 ng, 5 ng, 6 trng, 7 th, 8 ng.
3. n qung kp sau, ri thc hin 3 cch o qung.
69
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Qung l g ? S khc nhau gia qung ho thanh v qung giai iu ?
Qung l s kt hp ng thi hoc ni tip ca hai m thanh.
70
Cu 15. Th no l qung kp ? Nu v d ?
71
72
Chng IV
iu thc v ging
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
iu thc, m n nh v m khng n nh.
iu thc trng, gam trng t nhin.
iu thc th, gam th t nhin.
Ging.
iu trng ho thanh, iu trng giai iu.
iu th ho thanh, iu th giai iu.
iu thc nm m.
1. iu thc, m n nh
v m khng n nh
1.1. Khi nim v iu thc
iu thc l h thng th hin mi tng quan v cao ca cc m thanh
trong tc phm m nhc.
iu thc l mt phng tin din t quan trng ca m nhc. Mu sc, tnh
cht m nhc c hnh thnh qua c cu v mi tng quan iu thc gp
phn th hin ni dung ca tc phm.
1.2. m n nh v m khng n nh
Trong iu thc c mt s m ni ln nh nhng m ta ca giai iu, to
cm gic yn tnh, n nh. Tc phm m nhc thng c m u v kt thc
nhng m ta ny, l nhng m n nh. Ngc li c mt s m khc li to
cm gic khng n nh v c khuynh hng ht dn v cc m ta, l m
khng n nh. V d :
73
Lng ti
Nhc v li : Vn Cao
Va phi
2. iu thc trng,
gam trng t nhin
2.1. iu thc trng
iu thc trng l iu thc gm c by bc m (th t cc bc c ghi
bng ch s La M), trong c m I, m III v m V l m n nh. Bc I v bc
III to thnh qung 3 trng, bc III v bc V to thnh qung 3 th. Bc I v bc
V to thnh qung 5 ng. Cng thc ca iu thc trng l :
74
m ch
K hiu : T (Tonique)
Bc II
m thng ch
K hiu : SII
Bc III
m trung
K hiu : DTIII
Bc IV
m h t
K hiu : S (Sousdominante)
Bc V
m t
K hiu : D (Dominante)
Bc VI
m thng t
K hiu : TSVI
Bc VII
m dn ln
K hiu : DVII
75
m thng t
m trung
m dn ln
m thng ch
76
Nhm 4 m trn
77
4. ging
4.1. Khi nim v ging
Ging (cn gi l iu tnh) l iu thc c th hin mt cao nht
nh.
Tn mt ging bao gm hai phn : tn ca m ch v tn ca iu thc. V
d v mt s ging trng :
Ging trng
C-dur
G-dur
es-dur
Fis-dur
c-moll
Ging La th :
a-moll
Ging Fa thng th :
fis-moll...
Hoc :
78
79
Ging Si th (bmoll)
81
Ging th (c-moll)
Ging Fa th (f-moll)
82
5. iu trng ho thanh,
iu trng giai iu
5.1. iu trng ho thanh
Ngoi iu trng t nhin, trong nhiu tc phm m nhc cn gp dng iu
thc trng c bc VI h thp xung na cung. iu thc ny gi l iu trng
ho thanh.
83
6. iu th ho thanh,
iu th giai iu
6.1. iu th ho thanh
Ngoi iu th t nhin, trong nhiu tc phm m nhc cn gp dng iu
thc th c bc VII c nng cao na cung. iu thc ny gi l iu th ho
thanh. Vic nng cao bc VII l do s cn thit tng cng sc ht dn v m ch.
Cnh n tui th
(Trch)
Va phi
84
V d khc :
Toccata
(Trch)
Gaston Rolland
6.2. iu th giai iu
iu th giai iu l iu th c bc VI v bc VII c tng ln na cung.
Tnh yu mu xanh
(Trch)
Andre Popp
7. iu thc nm m
7.1. Khi nim v iu thc nm m
C rt nhiu bi dn ca v nhng tc phm m nhc c truyn Vit Nam
c vit trn cc iu thc nm m. Nhiu nhc s cng khai thc iu thc nm
m sng to nn nhng tc phm m nhc mi.
85
7.2. Mt s iu thc nm m
iu thc nm m loi I :
iu thc nm m loi II :
iu thc nm m loi IV :
iu thc ny gi l iu Hunh.
iu thc nm m loi V :
86
Cu hi v bi tp
a) Cu hi
1. Trnh by khi nim v iu thc ?
2. Trong iu thc c nhng loi m g ? Tnh cht ca tng loi m ?
3. m n nh nht trong iu thc gi l m g ?
4. S chuyn tip t m khng n nh v m n nh gi l g ?
5. Th no l iu thc trng ? Trnh by khong cch v cao gia cc bc
trong iu thc trng t nhin ?
6. Hy gii thiu v m n nh v khng n nh trong iu thc trng ?
7. Gam l g ? Cc bc ca gam sp xp nh th no ?
8. Ngoi k hiu bng ch s La M, cc bc ca gam cn c tn gi nh th
no ? Nu ngha ca cc tn gi ?
9. Nhng bc chnh trong gam l nhng bc no ? Cc bc cn li gi l nhng
bc g ?
10. Th no l iu thc th ? Trnh by khong cch v cao gia cc bc
trong iu thc th t nhin ?
11. Trnh by s chuyn tip t cc m khng n nh sang cc m n nh
trong iu th t nhin ?
12. Ging l g ? Tn ca ging bao gm nhng yu t no ?
13. K tn cc ging trng c t 1 n 7 du thng ?
14. K tn cc ging trng c t 1 n 7 du ging ?
15. K tn cc ging th c t 1 n 7 du thng ?
16. K tn cc ging th c t 1 n 7 du ging ?
17. c th t cc du thng trn ho biu ?
18. c th t cc du ging trn ho biu ?
19. iu trng ho thanh khc iu trng t nhin bc no ?
20. Th no l iu trng giai iu ?
21. Th no l iu th ho thanh ?
22. Th no l iu th giai iu ?
23. Th no l iu thc nm m ? Gii thiu tn mt vi iu thc nm m ?
b) Bi tp vit
1. S dng nhng kin thc hc vit 16 nhp ging trng, s ch
nhp 24 .
87
3.
4
3. S dng nhng kin thc hc vit 8 nhp ging Sol trng, s ch
nhp 4
4.
4. S dng nhng kin thc hc vit 16 nhp ging Mi th, s ch nhp
3
8.
5. S dng nhng kin thc hc vit 8 nhp ging Fa trng, s ch
nhp 86 .
6. S dng nhng kin thc hc vit 8 nhp ging R th ho thanh, s
ch nhp 2
2.
7. S dng nhng kin thc hc vit 8 nhp ging Mi th ho thanh,
s ch nhp 34 .
c) Bi tp trn n
1. Thc hin trn n piano hoc n phm in t gam R trng t nhin.
2. Thc hin trn n gam R trng ho thanh.
3. Thc hin trn n gam R trng giai iu.
4. Thc hin trn n gam Mi th t nhin.
5. Thc hin trn n gam Mi th ho thanh.
6. Thc hin trn n gam Mi th giai iu.
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Trnh by khi nim v iu thc ?
iu thc l h thng th hin mi tng quan v cao ca cc m thanh
trong tc phm m nhc.
Cu 2. Trong iu thc c nhng loi m g ? Tnh cht ca tng loi m ?
m ch.
Cu 4. S chuyn tip t m khng n nh v m n nh gi l g ?
Gii quyt.
Cu 5. Th no l iu thc trng ? Trnh by khong cch v cao gia
cc bc trong iu thc trng t nhin ?
88
89
Cu 21. Th no l iu th ho thanh ?
nhng
90
Chng V
Xc nh ging, dch ging
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
Cch xc nh ging.
Quan h h hng gia cc ging.
Chuyn ging, dch ging.
1. cch xc nh ging
1.1. Cch xc nh ging
Xc nh ging l vic rt cn thit khi tm hiu hoc luyn tp mt tc phm
m nhc. iu ny gip ngi hc nh hng c thang m, giai iu v ho
m ca tc phm.
Mun xc nh ging ca bn nhc, phi da vo hai yu t l ho biu v m
kt thc bn nhc. Mt s bn nhc cn phi da vo nhng yu t khc nh cc
du ho bt thng, nhng m n nh trong bn nhc.
91
m kt thc
Ging
Khng ho biu
trng
Khng ho biu
La
La th
Mt du thng
Sol
Sol trng
Mt du thng
Mi
Mi th
Mt du ging
Fa
Fa trng
Mt du ging
R th
Hai du thng
R trng
Hai du thng
Si
Si th
Hai du ging
Si (ging)
Si ging trng
Hai du ging
Sol
Sol th
Ba du thng
La
La trng
Ba du thng
Fa (thng)
Fa thng th
Ba du ging
Mi (ging)
Mi ging trng
Ba du ging
th
Bn du thng
Mi
Mi trng
Bn du thng
(thng)
thng th
Bn du ging
La (ging)
La ging trng
Bn du ging
Fa
Fa th
Nm du thng
Si
Si trng
Nm du thng
Sol (thng)
Sol thng th
Nm du ging
R (ging)
R ging trng
Nm du ging
Si (ging)
Si ging th
Su du thng
Fa (thng)
Fa thng trng
Su du thng
R (thng)
R thng th
Su du ging
Sol (ging)
Su du ging
Mi (ging)
Mi ging th
By du thng
(thng)
thng trng
By du thng
La (thng)
La thng th
By du ging
(ging)
ging trng
By du ging
La (ging)
La ging th
92
Ma hoa phng n
Nhc v li : Hong Vn
Nhanh Vui
vi
2. Quan h h hng
gia cc ging
Trong h thng iu thc 7 m, cc ging trng v ging th c nhng mi
quan h qua li vi nhau. Mi quan h h hng gn hay xa gia cc ging cng
93
nh s chuyn tip t ging ny sang ging khc l mt trong nhng phng tin
din cm c ngha ngh thut i vi mt tc phm m nhc. N a vo m
nhc s a dng v phong ph v mu sc ng thi h tr cho s pht trin ca
tc phm.
Ging La th :
Ging Si th :
ho
biu .
94
Ging th :
95
V d :
Qu hng
Thong th Yu thng
96
V d :
Tico Tico
Nhc Braxin
Si ng
Samba
Am
E7
on nhc trn vit ging La th, chuyn tm sang ging Mi trng nhp
9.
97
Chin s t hon
Nhc : inh Nhu
98
Que sera ?
(Trch)
Nhc Php
99
Khi dch giai iu trn cho violoncell (vn ging Sol trng), cn thay i
kho nhc, ng thi giai iu c chuyn thp xung qung 8 ng.
100
Ngoi cch dch ging trn bn nhc cn cch dch ging trn nhc c. Hin
nay, hu ht cc loi n phm in t u c chc nng dch ging (Transpose),
ngi chi n ch cn bit cch s dng chc nng ny l c th dch ging cc
bn nhc theo mun.
Cu hi v bi tp
a) Cu hi
1. Xc nh ging ca bn nhc phi da vo cc yu t no ?
2. Th no l hai ging song song ? Nu v d ?
3. Th no l hai ging cng tn ? Nu v d ?
4. Trnh by cch xc nh tn ging th theo ging trng song song ? Nu v
d ?
5. Gia hai ging cng tn, c my m khc nhau ?
6. Th no l dch ging ?
7. Trnh by cc loi dch ging ?
b) Bi tp vit
1. S dng nhng kin thc hc vit mt on nhc ging trng
(16 nhp) ri chuyn sang ging th (8 nhp), s ch nhp 24 .
2. S dng nhng kin thc hc vit mt on nhc ging La th (8
nhp) ri chuyn sang ging La trng (8 nhp), s ch nhp 34 .
3. S dng nhng kin thc hc vit mt on nhc ging R trng
(8 nhp) ri chuyn sang ging R th (8 nhp), s ch nhp 4
4.
4. S dng nhng kin thc hc vit mt on nhc ging Sol th (16
nhp) ri chuyn sang ging Mi trng (8 nhp), s ch nhp 83 .
5. Chuyn dch giai iu sau xung qung 2 trng : (Mi th xung R th).
Tm bit bp b
Nhc : Honh Thng
101
Ch b i i xa
Nhc : Hong Long
7. Chuyn dch giai iu sau xung qung 2 trng : (Sol trng xung Fa
trng).
David
c) Bi tp trn n
1. Thc hin giai iu di y, sau chuyn dch ln qung 2 trng.
102
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Xc nh ging ca bn nhc phi da vo cc yu t no ?
103
104
Chng VI
Hp m
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
Khi nim, hp m ba v cc th o.
Cc hp m ba chnh ca ging trng v ging th.
Cc hp m ba ph ca ging trng v ging th.
Hp m by t v cc th o.
Hp m by th v mt s hp m khc.
Phn loi hp m, k hiu nng cao hoc h thp cc bc ca hp m.
Cc loi kt, t hp m cho ca khc.
1. khi nim, hp m ba
v cc th o
1.1. Khi nim v hp m
Trong m nhc, cc chng m c hnh thnh do s kt hp cng mt lc t
ba m thanh tr ln. Nu cc m thanh trong mt chng m c sp xp theo
mt quy lut nht nh gi l hp m.
C rt nhiu dng cu trc hp m khc nhau c hnh thnh tng giai
on pht trin ca lch s m nhc, cng nh tng nn m nhc khc nhau.
Trong nn m nhc phng Ty, c dng ph bin hn c l cc hp m c cc
m chng theo qung ba.
Hp m v mi lin kt gia chng vi nhau ng mt vai tr rt quan trng
trong m nhc. N khng nhng c dng lm phn m cho giai iu m n
cn to nn giai iu bng cc dng m hnh ho...
1.2. Cc loi hp m ba
Hp m ba gm c ba m xp ln nhau theo qung ba, tn ca chng l m 1,
m 3 v m 5. Gi l hp m ba v hp m ny c 3 m, tuy nhin n c th c
gi l hp m nm (do m 1 v m 5 to thnh qung nm).
105
106
Tn gi ca cc m trong hp m ba : mi m thanh ca hp m u c tn
gi ring. Cc tn ny c gi theo qung gia m vi m thp nht ca hp
m khi th c bn :
+ m thp nht gi l m gc hoc m 1.
+ m th hai gi l m 3.
+ m cao nht gi l m 5.
Tn ca cc m khng thay i khi v tr ca chng thay i trong hp m. V
d :
1.3. Cc th o ca hp m ba
Khi ba m thanh ca hp m c sp xp theo qung 3 th cch sp xp y
gi l th c bn hay th gc (cng c th gi l th nguyn v) ca hp m. Ngoi
th gc, hp m ba c hai th o l th o mt v th o hai.
107
2. Cc hp m ba chnh
ca ging trng v ging th
Cc bc ca mt ging trng hay mt ging th u c th xy dng cc hp
m ba bng cch chng thm hai m theo qung ba ln mi bc. V d ging
trng :
Hp m ba xy dng trn bc I l T.
Hp m ba xy dng trn bc II l SII.
Hp m ba xy dng trn bc III l DTIII.
Hp m ba xy dng trn bc IV l S.
Hp m ba xy dng trn bc V l D.
Hp m ba xy dng trn bc VI l TSVI.
Hp m ba xy dng trn bc VII l DVII.
108
Hoc :
109
Mt
La th :
vi
T6
6
D4
lin
T6
kt
cc
hp
ba
chnh
ging
Hoc :
6
t4
s6
6
t4
3. Cc hp m ba ph
ca ging trng v ging th
Cc hp m ba xy dng trn cc bc II, bc III, bc VI v bc VII trong mt
ging trng hay ging th gi l cc hp m ba ph. So vi cc hp m ba chnh
mt mc no n c s dng t hn v c ngha ph trong iu thc.
Tuy nhin cc hp m ny li lm phong ph v mu sc ho m cho iu thc.
3.2. Cc hp m ba ph ca ging th
Cc hp m ph trong ging th t nhin gm ba hp m trng (hp m bc
III, bc VI v bc VII) v mt hp m gim (bc II). V d hp m ba ph ca
ging La th :
110
4. hp m by t v cc th o
4.1. Hp m by
Trn tt c hp m ba ca ging trng hoc ging th, nu chng thm
qung ba s c h thng cc hp m by. Hp m by gm c bn m xp ln
nhau theo qung ba, tn ca chng l m 1, m 3, m 5 v m 7. Gi l hp m
by v m 1 v m 7 m to thnh qung by. Hp m by c vit bng k hiu :
tn cng nng, s bc ri km theo s 7. V d cc hp m by ging trng :
4.2. Hp m by t
Trong cc hp m by, c dng thng dng nht l hp m by t. l
hp m c xy dng trn bc V ca ging trng hoc ging th ho thanh.
Hp m by t c cu trc : m 1, m 3, m 5 to thnh hp m ba trng. m 1
v m 7 to thnh qung 7 th.
Hp m by t c k hiu V7 hoc D7. V d hp m by t ca ging La th
ho thanh :
4.3. Cc th o ca hp m by t
Hp m by t c ba th o, tn ca cc th o c gi theo qung gia
m b trm vi m mt v m by ca hp m.
Th o mt (hp m nm su) : m mt chuyn ln mt qung 8, m ba b
trm. K hiu V 65 hoc D 65 .
Th o hai (hp m ba bn) : m mt v m ba chuyn ln mt qung 8, m
nm b trm. K hiu V 34 hoc D 34 .
Th o ba (hp m hai) : m mt, m ba v m nm chuyn ln mt qung 8,
m by b trm. K hiu V2 hoc D2.
V d hp m by t ca ging trng v ba th o ca n :
111
gii
quyt
hp
by
ca
ging
La
th
hp
5. hp m by th
v mt s hp m khc
5.1. Hp m by th
Hp m by th c cu trc : m 1, m 3, m 5 to thnh hp m ba th. m 1
v m 7 to thnh qung 7 th. Hp m by th c vit bng k hiu nh :
Cm7, Dm7, Em7...
112
5.2. Mt s hp m khc
Hp m by dn : L hp m by c xy dng trn bc VII ca ging
trng hoc ging th ho thanh. Gi l hp m by dn do bc mt ca hp m
ny l m dn (cm m) ca iu thc. K hiu ca hp m : DVII7 hoc VII7. V
d hp m by dn ca ging La th ho thanh :
113
6.3. Cc m ngoi hp m
m ngoi hp m l m nm trn giai iu nhng khng c trong thnh phn
ca hp m m cho giai iu . Cc m ngoi hp m thuc h thng Diatonic
hoc Cromatic.
Cc dng m ngoi hp m ch yu :
V d m lt Cromatic :
Hoc
114
V d m thu Cromatic :
Hoc
m sm : m sm l m ca hp m sau nhng li xut hin sm hn
phch yu ca nhp trc hay phn yu ca phch trc. N lm hp m sau
c nhn mnh hn. V d :
115
7. cc loi Kt,
t hp m cho ca khc
7.1. Cc loi kt
Kt l vng ho thanh c cu trc ring bit dng kt thc mt phn hoc
ton b tc phm m nhc.
Trong m nhc c cc loi kt sau :
116
Tnh yu mu xanh
Andre Popp
Cu hi v bi tp
a) Cu hi
1. Trnh by khi nim v hp m ?
2. Th no l hp m ba ? Tn cc loi hp m ba ?
3. Trnh by cu trc tng loi hp m ba. Trong cc hp m ny hp m no
l hp m thun v hp m no l hp m nghch ? V sao ?
4. Cc m ca hp m ba c gi nh th no ?
5. Th no l th c bn (th gc) ca hp m ? Ngoi th gc hp m cn c
nhng th no ?
6. Hp m ba c my th o ? Cc th o c hnh thnh nh th no ?
Tn gi v k hiu ca chng ?
7. Hp m ba xy dng trn cc bc no ca iu thc th gi l hp m chnh
? Trnh by k hiu ca cc hp m chnh ?
8. Cc hp m chnh c ngha nh th no trong iu thc ?
9. Gii thiu cc hp m chnh ca ging trng t nhin ?
10. Gii thiu cc hp m chnh ca ging th t nhin ?
11. Gii thiu cc hp m chnh ca ging trng ho thanh ?
117
118
i bn nhy
Patti Page
C gio
Nhc : Mnh thng
Nhp va Tnh cm
Li : Th Nguyn Hu Tng
119
Ma h c mong
Ti vui No nc
120
Trng lng ti
Nhp nhng
121
c) Bi tp trn n
1. n hp m ba trng, ba th trn cc m gc l R1, Fa1, La1.
2. n hp m by t trn cc m gc l Mi1, Sol1, Si1.
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Trnh by khi nim v hp m ?
tr li cu hi ny, cn c gio trnh mc 1.1.
Cu 2. Th no l hp m ba ? Tn cc loi hp m ba ?
Hp m ba gm c ba m xp ln nhau theo qung ba.
122
Bc IV : hp m ba th.
Bc V : hp m ba trng.
Cu 12. Gii thiu cc hp m chnh ca ging th ho thanh ?
Bc I : hp m ba th.
Bc IV : hp m ba th.
Bc V : hp m ba trng.
Cu 13. Cch gi tn v k hiu ca cc hp m ph ?
123
Xc nh cc m trong hp m. V d hp m R trng gm 3 m R Fa
thng La.
n ln lt tng m, kt hp c tn tng m.
n ng thi 3 m.
Thc hin cc hp m tip theo tng t.
124
Chng VII
Giai iu v sc thi m nhc
Mc tiu
Cung cp cho ngi hc nhng kin thc :
Giai iu v sc thi.
K hiu din t cng .
m t im.
K hiu mt s th php biu din.
1. Giai iu v sc thi
1.1. Giai iu
S kt hp nhng thuc tnh ca m thanh nh cao , trng , cng
v m sc to nn giai iu, tit tu v ho m. l ba yu t c bn ca hu ht
cc tc phm m nhc.
125
Nhp 4 : Pop (Beat 4 ), Disco, March, Cha Cha Cha, Rhumba, Tango, Twist,
4
1.2. Sc thi
Sc thi l s din t tnh cht, c im, cm xc ca tc phm m nhc. Mi
tc phm m nhc u cha ng nhng giai iu, ni dung v sc thi ring bit.
Sc thi l iu khng th thiu trong ngh thut m nhc.
Tng t cch ghi nhp , ting Italia l ngn ng ph bin ghi sc thi
m nhc.
Ting Italia
affettusso
Thn mt
Agitato
Xao xuyn
Amabile
D thng
Amoroso
Tnh t
Brioso
Hng hn
Cantabile
Du dng
Con anima
C hn
Con dolore
au n
Con dolocatzza
Thanh nh
Con expressimo
Tnh cm
Con fuoco
Nhit tnh
Con moto
Con spirito
C tinh thn
Delicato
T nh
Disparato
Tuyt vng
Dolce
m i
Dolcissimo
Rt m i
Doloroso
au kh
Dramatico
Bi ai
Energico
Cng quyt
Expressivo
Din cm
Furioso
Gin d
Grazioso
Duyn dng
Malinconico
Su no
Maestoso
Uy nghim
Mesto
Bun
Mosso
Nhn nhp
126
Ting Italia
Religioso
Thnh knh
Risoluto
Qu quyt
Scherzando
Hi vui nhn
Scherrzo
Vui nhn
Tempo giusto
ng n
2.1. Cng c nh
Cng c nh c vit bng cc k hiu :
ngha
Vit
ppp
Cc nh
pp (Pianissimo)
Rt nh
p (Piano)
Nh
mp (Mezzo piano)
Hi nh
mf (Mezzo forte)
Hi to
f (Forte)
Mnh
ff (Fortissimo)
Rt mnh
fff
Cc mnh
Vit
sf (Sforzando)
Mnh t ngt
Mnh ln
127
Mnh dn ln
Nh li
Nh dn li
pi f (Pi forte)
Mnh hn
Bt mnh
Bi tp s 8
(Trch trong Album cho thiu nhi)
3. m t im
3.1. Khi nim v m t im
Trong tc phm m nhc, cc m t im c ghi bng nhng nt nh. m
t im l nhng m hoc nhm m b sung, t im cho cc m chnh ca giai
iu. Trng ca cc m t im c tnh vo di ca m ng trc hoc
ng sau m n t im. Do trng ca cc m t im khng nm trong
tng s phch ca nhp.
128
.
m da di : l m t im c trng bng na trng ca m chnh.
Trng ca m ny c tnh vo trng ca m chnh ng sau n.
K hiu m da di l mt nt mc n nh khng c gch cho
. V d :
Mt ma xun nho nh
(Trch)
Nhc : Trn Hon
Li : Th Thanh Hi
Va phi
3.3. m v
m v c cu to t m thu vi m chnh ca giai iu. m thu l m
lin k cch m chnh qung 2 (trng hoc th) trn hay di.
m v bao gm ba m : m chnh m thu m chnh.
Khi vit du
129
Khi vit du
3.4. Ly chm
Ly chm c ghi bng k hiu ( ), vit trn mt nt nhc hoc gia hai
nt. Cch thc hin tu vo ch t du. V d :
Hoc :
3.5. Ly rn
Ly rn c ghi bng k hiu (tr. . . . . . . . . . . . . . . . . hoc tr), vit trn nt
nhc. C ba cch thc hin ly rn :
Bt u t m thu trn. V d :
Bt u t m thu di. V d :
Bt u t m chnh. V d :
130
Ln ng
(Trch)
Nhp i
Nhc : Lu Hu Phc
Li : Hunh Vn Ting Lu Hu Phc
4.2. Du Legato
Du Legato c ghi bng k hiu :
hoc
Du Legato l cch biu din sao cho m thanh c ho quyn, lin ting,
mm mi, khng b ngt ri.
V d trong nhc khng li :
Giai iu
(Trch)
131
Suman
Bit n V Th Su
(Trch)
Va phi
4.3. Du Staccato
Du Staccato c ghi bng du chm t trn hoc di nt nhc, l cch
biu din ngt gn m thanh ca giai iu hoc hp m (xem trong bi Ln ng).
4.4. Du Portamento
Du
Portamento
hoc
Glissendo
c
ghi
bng
k
hiu
( hoc ), l cch lt theo gam Cromatic (n piano l gam Diatonic) i ln hoc
i xung, to thnh chui m lin bc gia hai m cch nhau mt qung rng. V
d giai iu vit cho n violon cell :
4.5. Du Arpegiato
Du Arpegiato c vit theo hnh ln sng, t dc pha trc hp m, l
cch biu din cc nt trong hp m ri ra, t di ln trn ni tip nhau vi tc
nhanh. V d :
132
Tr hoa n
(Trch)
Cu hi v bi tp
a) Cu hi
1. Giai iu l g ?
2. Sc thi l g ?
3. K tn cc cch din t cng ?
4. Th no l m t im ?
b) Bi tp vit
1. S dng nhng kin thc hc vit mt on nhc ging trng
(8 nhp), s ch nhp 24 . Dng cc k hiu din t cng , m t im vit vo
nhng ch thch hp.
2. S dng nhng kin thc hc vit mt on nhc ging La th (8
nhp), s ch nhp 34 . Dng cc k hiu din t sc thi, cng , m t im vit
vo nhng ch thch hp.
c) Bi tp trn n
Thc hin trn n piano hoc n phm in t giai iu sau :
133
Valse Favorite
G
Allegro
Hng dn t hc
Hng dn tr li cu hi
Cu 1. Giai iu l g ?
L s ni tip cc m da trn c s ca ging iu, tit nhp, tit tu.
Cu 2. Sc thi l g ?
Sc thi l s din t tnh cht, c im, cm xc ca tc phm m nhc.
Cu 3. K tn cc cch din t cng ?
C hai cch din t cng l cng c nh v cng thay i.
Cu 4. Th no l m t im ?
134
thut ng m nhc
Vit
A cappella
Accolade (Php)
Accord
Alto
Barrcaroll
Basse
Cadenza
Canon
Coda
Divisi
Dominante
Dynamic
Fuga
Legato
Marcato
March
Melody
Music
Nocturne
Non legato
Nuance
Opus
Ouverture
Polonaise
Requiem
Romance
Soprano
Sousdominante
Tempo
Tenor
Tone
Tonique
Transpose
Tutti
Vibrato
Voice
135
2.
3.
4.
5.
Eric Taylor, The AB Guide to Music Theory, The Associatet Board of the
7.
8.
Phm T Hng V Nht Thng, Sch gio khoa ho thanh, NXB m nhc,
1993.
9.
10.
Phm Minh Khang, Sch gio khoa ho thanh, Nhc vin H Ni, 2001.
11.
12.
13.
Hong Long Hong Ln, Tuyn tp m nhc tui th, NXB Gio dc, 2003.
14.
Hong Long (ch bin phn m nhc), Ngh thut 1, 2, 3, NXB Gio dc,
2002, 2003, 2004.
15.
Hong Long (ch bin), m nhc 4, 5, 6, 7, 8, 9, NXB Gio dc, 2002, 2003,
2004, 2005, 2006.
16.
17.
18.
19.
Nhiu tc gi, 50 bi ht thiu nhi hay nht th k 20, c san bo Thiu nin
Tin phong, 2000.
20.
Nhiu tc gi, Ca khc thiu nhi 1945 2000, NXB m nhc, 2002.
136
Bin tp:
t cng ngh thng tin
Phng kho th m bo cht lng gio dc
n v pht hnh :
Trung tm o to t xa i hc hu
137