UNIVERZITET U SARAJEVU

ELEKTROTEHNIKI FAKULTET SARAJEVO

Odsjek: RAUNARSTVO I INFORMATIKA

Osnove raunarskih mrea

.:: TEORIJA 2. dio::.

RI3: Nejra Hodi/Amar Trnka/Mladen Drma/Ajla Kulagli/Benjamin Kapetanovi/Fea Omeragi/Nermina Durmi/

Alvin Huseinovi/Kenan Hodi/Anis Zuko/Admir Pehratovi/Mirza Dervievi/Emir Pando/Adi Turkovi/Adnan Delihodi

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Sloj linka podataka

1. ta je retransmisija paketa?
Retransmisija paketa podrazumjeva ponovno slanje paketa u slucaju da primalac ne primi paket ili primi paket sa
greskom. Retransmisiju ce vrsiti posiljalac ako ne primi ACK (potvrdu od ispravnosti paketa) od primaoca u odredjenom
vremenu. Takodjer, prema nekim implementacijama primalac salje i NACK, tj. potvrdu da paket nije uspjesno primljen,
te posiljalac odmah vrsi retransmisiju paketa.

2. ta je Timeout?
Timeout je jedan od naina kako primalac moze sugerisati poiljaocu da paket koji je poiljalac poslao nije
uspjesno primjen. Princip timeouta je sljedei: posiljalac alje paket, te ukoliko ne primi ACK od primaoca u nekom
unaprijed odreenom vremenu dolazi do timeout-a i poiljalac vri retransmisiju paketa.

3. Princip rada Naizmjeninog bit protokola (ABP)?

Princip rada:
-

odailjac pravi kopiju paketa, ukljuuje timer i alje paket

ako doe ACK odailjac alje novi paket, a ako doe NACK odailjac vrsi retransmisiju paketa
ako ne doe ni ACK ni NACK prije isteka timeout-a, odailjac vri retransmisiju
paketi su numerisani sekvencijalnim brojevima: 0, 1, 0, 1, 0, 1...

4. ta je vrijeme transmisije, a ta vrijeme propagacije paketa?

Vrijeme transmisije paketa jednako je koliniku duine paketa (broja bita u paketu) i brzine prenosa podataka
(brzine slanja bita u sekundi).
Vrijeme propagacije paketa jednako je koliniku duine linka (rastojanja izmeu odailjaa i prijemnika) i brzine
propagacije signala.

5. Kako je definisano srednje vrijeme slanja paketa kod ABP?

Srednje vrijeme slanja paketa kod ABP je definisano kao velicina E(X) koja predstavlja prosjecno vrijeme izmedju
prijenosa novih paketa. Jednacina za E(X) glasi:

E( X ) = S +

p timeout
1 p

Gdje je S ukupno vrijeme potrebno za prenos paketa i pripremu za slanje iduceg, p je vjerovatnoca pojave greske,
timeout vrijeme koje se cega na ACK.

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

6. Kako se definie efikasnost ABP?

Prednosti ABP-a su njegova jednostavnost i potreba za malim baferom. Poiljalac treba da uva samo kopiju
paketa kojeg je zadnjeg poslao, a primalac ne treba da pohranjuje pakete u bafer. Glavni nedostatak ABP-a je da on ne
koristi komunikacioni kanal efikasno.
Efikasnost (ABP,0) ABP-a je u odsutnosti greaka:

S je ukupno vrijeme potrebno za prijenos paketa i pripremu za slanje sljedeeg paketa i ono iznosi S = TRANSP + 2 x
PROP + 2 x PROC + TRANSA, gdje je:
TRANSP vrijeme prenosa paketa
TRNSA vrijeme za procesiranje ACK
PROP vrijeme propagacije
PROC vrijeme za prenos ACK-a
Efikasnost ABP-a u sluaju greke je:

7. Princip rada protokola selektivnog ponavljanja?

Protokol selektivnog ponavljanja (SRP) slijedi sljedea pravila:

Paketi su numerisani brojevima 1,2,3,

Poiljalac pohranjuje kopije poslatih paketa i alje ih ponovo poslije isteka timeouta, ako u
meuvremenu ne primi ACK.

Primalac pohranjuje pakete koje primi u svoj bafer i potvruje sve ispravne pakete.

Primalac isporuuje mrenom sloju pakete u korektnom redoslijedu.

Poiljalac moe poslati najvie W paketa, a da ne primi ACK. Veliina W se naziva otvor prozora i zavisi
od naina numerisanja paketa.

8. Princip rada protokola Go Back N?

GO BACK N protokol dozvoljava da poiljalac ima vie nepotvrenih paketa pri emu primalac ne mora
pohranjivati pakete u svoj bafer. Ovo se realizuje tako to primalac ne prihvata pakete koji su u neodgovarajuem
redoslijedu. Kada paket nije potvren prije isteka timeouta, poiljalac ponovo alje taj paket i sve naredne pakete.

9. Slanje paketa po modulu 8?

Protokol selektivnog ponavljanja (SRP) koristi numerisanje paketa po modulu 8, koje se opisuje na slijedei nain:
Neka je redni broj paketa n. Tada se redni broj paketa po modulu 8, koji se naziva sekvencijalni broj, definie kao:
n 1 = 8 k + ostatak, k = 0,1,2,....
Sekvencijalni broj N = ostatak, gdje je ostatak iz skupa {0,1,2,3,4,5,6,7}
Npr. Ako je broj paketa n = 115, sekvencijalni broj paketa je N = 2, jer je: 115 1 = 8 . 14 + 2.

Za definisanje sekvencijalnih brojeva potrebna su 3 bita, a numerisanje po modulu 8 zahtijeva irinu prozora W
= 4.
3

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

10. Tri osnovne konfiguracije kod HDLC protokola. Pojam Primar i Sekundar.
HDLC-protokol je internacionalni standard koji je definisao ISO za koritenje na point-to-point i multipoint
(multidrop) linkovima. Poto je HDLC definisan kao protokol linka podataka ope namjene, moemo ga koristiti u
razliitim konfiguracijama mree.
HDLC ima tri operaciona naina rada:
(1) Normalan reim odziva. U ovom nainu rada sekundar moe slati podatke iskljuivo po instrukcijama
primara. Veza moe biti point-to-point ili multidrop.

(2) Asinhroni reim odziva. Sekundar moe da inicijalizira transmisiju bez primanja eksplicitne dozvole od
primara. Uobiajeno se koristi u point-to-point konfiguracijama i dupleks linkovima.

(3) Asinhroni uravnoteeni reim. U ovom nainu rada svaki uesnik ima jednak status i izvrava funkcije i
primara i sekundara, pa komuniciraju bez prethodnog dobijanja dozvole.

11. Operacioni naini rada HDLC protokola

HLDC protokol im tri operaciona naina rada:
-

Normalan reim odziva (normal response mode, NRM) u ovom nainu rada sekundar moe slati podatke
iskljuivo po instrukcijama primara. Veza moe biti point-to-point ili multidrop.
Asinhroni reim odziva (asynchronous response mode, ARM) sekundar moe da inicijalizira transmisiju bez
primanja eksplicitne dozvole od primara. Uobiajeno se koristi u point-to-point konfiguracijama i dupleks
linkovima.
Asinhroni uravnoteeni reim (asynchronous balanced mode, ABM) u ovom nainu rada svaki uesnik ima
jednak status i izvrava funkcije i primara i sekundara, pa komuniciraju bez prethodnog dobijanja dozvole.

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

12. Format HDLC okvira

Po HDLC-u sve se informacija alje u okvirima. Okvir se sastoji od est polja, i to:

Prvo i posljednje polje jesu tzv. "zastavice" (flags). One su uvijek istog sadraja (01111110) i oznaavaju poetak i kraj
okvira.
Adresno (address) polje sadri informaciju o odreditu okvira ako se radi o naredbi, odnosno sadri informaciju o izvoru
tog okvira ako prenosi odgovor.
Upravljako (control) polje sadri informaciju o tome da li okvir prenosi naredbu ili odgovor.
Informacijsko (information) polje sadri informaciju koju je zatraila neka radna stanica ili koju je centralni raunar
poslao.
Polje sa sekvencom za provjeru okvira (frame-check sequence) pomae radnoj stanici pri otkrivanju greaka ali ne i pri
njihovu otklanjanju.

Osnovni elementi LAN mrea

1. Centralizovane i distribuirane mree
Raunarske mree se mogu podijeliti na centralizovane i distribuirane:
-

Centralizovana ili host-bazirana mrea sastoji se od mainframe raunara i terminala. U ovoj mrei sav posao
procesiranja obavlja host.
Distribuirana mrea se sastoji od dva ili vie raunara povezanih meusobno komunikacionim medijem. Jedan
primjer distribuirane mree je povezivanje dvije ili vie host-baziranih mrea. U distribuiranim mreama hostovi
se nazivaju i vorovi.

2. LAN, MAN i WAN mree

Prema geografskoj veliini koju obuhvataju mreze one se klasificiraju u tri grupeskupine: LAN, MAN i WAN mreze.
-

LAN mree obuhvataju manja geografska podruja kao to su jedna poslovna zgrada, ili jedan ili vie spratova u
jednoj zgradi. Veina raunara koji se koriste u LAN mreama su mini raunari. Brzina prenosa podataka u LAN
mreama je znatno vea nego u WAN mreama.
WAN mree obuhvataju podruja drave, cijelu dravu, vie drava i konano cijelu planetu (Internet). vorovi u
WAN mreama su mini raunari ili mainframe raunari.
MAN mree obuhvataju podruje jednog veeg grada.

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

3. Klijent / server mree

Klijent/server mrea podrazumijeva okruenje u kojem dva ili vie raunara mogu raditi zajedno da bi rijeili
odreeni problem. Klijent/server mrea moe biti LAN mrea, povezane LAN mree, WAN mrea, povezane WAN mree,
te povezane LAN i WAN mree. Softwareski resursi i resursi podataka koje dijele raunari na mrei pohranjeni su na
serverima.
Izmenu klijenta i servera postoje razliiti nivoi interakcija, koje se mogu klasificirati na sljedei nain: Hostdriven
terminal emulation, Hostdriven frontending, Hostdriven clientserver procesiranje, Clientdriven clientserver
procesiranje i Peertopeer clientserver procesiranje.

4. Dijeljenje resursa u mrei

Jedna od prednosti LAN mrea je mogunost dijeljenja resursa kojima raspolau. Resursi mogu biti softverski i
hardverski.
Najznaajniji hardverski resursi koji mogu biti dijeljeni su nabrojani u sljedeoj tabeli

Najznaajniji softverski resursi su nabrojani u sljedeoj tabeli:

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

5. Mree istog prioriteta i serverske mree

Kod mrea isog prioriteta ne postoje namjenski serveri niti hijerarhije meu raunarima. Svi raunari su jednaki,
pa se zbog toga za njih kae da su ravnopravni. Obino svaki raunar funkcionie kao klijent i kao server (Slika 2.11).
Mree istog prioriteta se esto zovu i radne grupe.
Ovaj termin podrazumijeva malu grupu ljudi, jer je u mreama istog prioriteta obino povezano manje od 10
raunara. Za ove mree nije potfreban nikakav dodatni software da bi se instalirale, ve je sva podrka za njih ukljuena
u operativnim sistemima kao to su MS Windows NT Workstation. MS Windows for Workgroups ili MS Win 95/98.

Serverske mree
U sredini u kojoj postoji vie od 10 korisnika, mrea istog prioriteta nije pravo rjeenje. Zbog toga u veini mrea
postoje namjenski serveri (Slika 2.12). Namjenski server je server koji ima samo jednu ulogu u ne koristi se kao klijent ili
radna stanica. Za servere se kae da su namjenski zato to su optimizovani da brzo opslue zahtjev mrenih klijenata i
prue bezbjednost datoteka i direktorijuma.
Kako se mrea poveava i saobraaj u mrei postaje gui, javlja se potreba za veim brojem servera. Podjela
posla na nekoliko servera obezbjeuje da se svi poslovi obavljaju na najefikasniji nain.
Prednosti serverskih mrea:

Dioba resursa

Bezbjednost

Rezervne kopije

Redundantnost podataka

Broj korisnika

Hardwareski zahtjevi
Dioba resursa server je projektovan da prui pristup mnogim datotekama i tampaima i u isto vrijeme odrava
performanse i bezbjednost korisnika. Diobom podataka u serverskoj mrei moe da se upravlja i da se vri kontrola iz
centra.
Bezbjednost to je obino osnovni razlog zbog ko g de opredjeljuje za serversku mreu. U okruenju
zasnovanom na serveru, bezbjednou upravlja administrator, koji definie bezbjednosnu politiku i primjenjuje je na
svakog korisnika u mrei.
Rezervne kopije poto su najbitniji podaci centralizovani na jednom ili nekoliko servera, lake se provjerava i
prati da li se redovno prave rezervne kopije podataka.
Redundantnost zahvaljujui redundantnosti, podaci sa svakog servera mogu se kopirati i uvati u mrei tako,
da i u sluaju da se neto dogodi na osnovnom mjestu na kom se podaci uvaju, uvijek postoji rezervna kopija iz koje se
oni mogu koristiti.
Broj korisnika serverksa mrea moe da ima hiljade korisnika.
Hardware-ski zahtjevi hardware raunara klijenta moe dase ogranii prema potrebama korisnika, jer klijentu
ne treba dodatna memorija i prostor na dsiku koji su inae potrebni za serverske usluge.

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

6. Topologije LAN mrea

Pod pojmom toplogija mree podrazumijeva se fiziki raspored raunara, kablova i drugih komponenti mree.
Mogunosti mree zavise od njene topologije. Od izabrane topologije zavisi: vrtsa potrebne opreme za mreu,
mogunost te opreme, razvoj mree, nain upravljanja mreom.
Od topologije zavisi i kako raunari meusobno komuniciraju u mrei.
Razliite topologijr zahtjevaju drugaije metode komunikacije, a metod komunikacije obino ima veliki uticaj na
mreu.
Razlikujemo 3 osnovne topologije:

Topologija magistrale
Topologija zviejzde
Topologija prstena

Toplogija magistrale
To je najjednostavniji i najei nain umreavanja raunara. Sastoji se od kabla koji se zove stablo, kima ili
segment (trunk, backbone ili segment) koji sve umreene raunare povezuje pravolinijski. Raunari povezani u
magistralu komuniciraju meusobno aljui elektrine ili optike signale.
Komuniciranje u magistrali podrazumijeva koncept slanja signala i koncept odbijanja signala.
U mrei se podaci, u obliku elektronskih signala, alju svim umreenim raunarima, ali informaciju prihvata samo
raunar ija se adresa poklapa sa adresom kodiranom u signalu. U datom trenutku samo jedan raunar moe da alje
poruku.
Poto u magistarli u jednom trenutku moe da alje podatke samo jedan raunar, na rad utie broj magistralno
povezanih raunara. Ne postoji standardna mjera koja bi pokazala kako broj raunara utie na datu mreu.
Funkcionalnost mree ne zavisi samo od broja umreenih raunara, nego i od niza drugih faktora:
Karakteristike harware-a umreenih raunara;
Koliko puta raunari u mrei predaju podatke;
Vrsta aplikacija sa kojima se radi u mrei;
Vrsta kabla upotrijebljenog za umreavanje;
Udaljenost umreenih raunara.
Magistarla je pasivna topolgija. Raunari u magistrali oslukuju samo podatke koji su poslati u mreu. Ako se
jedan raunar pokvari, to nema uitcaja na ostatak mree. U aktivnim topologijama, raunari generiu signale i prejetaju
podatke u mrei.
Toplogija zvijezde
U topologiji zvijezde, raunari su povezani segmentima kablova sa centralnom komponentom koja se zove hub.
Signal se prenosi od raunara koji ga alje kroz hub do svih raunara u mrei. Takva topologija je nastala u ranim danima
raunarstva, kada su raunari bili povezani sa centralnim mainframe raunarom.

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Topologija zvijezde omoguava centralizovane resurse i upravljanje. Meutim, poto je svaki raunar povezan sa
centralnim mjestom, ta toplogija zahtjeva dosta kablova da bi se instalirala velika mrea. Osim toga, ako centralno jesto
otkae, otkazuje i cijela mrea.
Topologija prstena
U ovoj topologiji raunari se kruno povezuju kablom. Nema krajeva sa terminatorima. Signal putuje po petlji u
jednom smjeru i prolazi kroz svaki raunar. Za razliku od pasivne topologije magistrale, svaki raunar se ponaa kao
repeater koji pojaava signal i alje ga sljedeem raunaru. Poto signal prolazi kroz svaki raunar, otkazivanje jednog
raunara utie na cijelu mreu.
Jedan od naina predaje podataka u prstenu zove se predavanje tokena. Jeadn raunar predaje token drugom, sve
dok ne stigne do raunara koji ima podatke za slanje. Raunar poiljalac modifikuje token, stavlja elektronsku adresu u
podatke i alje ih kruno po prstenu. Podaci prolaze pored svakog raunara dok ne pronau onaj ija adresa odgovara
adresi u podacima. Prijemni raunar vraa raunaru poiljaocu poruku koja pokazuje da su podaci primljeni. Poslije
provjere, raunar poiljalac pravi novi token i puta ga u mreu.
Tokeni putuju priblino brzinom svjetlosti. Token moe da proe kroz prsten prenika 200 metara oko 10.000 puta u
seknudi.

7. Hab (aktivni i pasivni hab)

Jedna od komponenti koja postaje lasina oprema u sve vie mrea jeste hub. Taj ureaj je centralna
komponenta topologije zvijezda,
Vrste hub-ova:

Aktivan hub hub-ovi su veinom aktivni, jer oni regeneriu signal i ponovo
alju signale na isti nain kao to to rade repeateri.

Pasivni hub neki tipovi hub-ova su pasivni, na primjer razvodne kutije za

oienje ili prikljuni blokovi (punchdown blocks). Oni se
opnaaju kao taka povezivanja i ne pojaavaju, niti regeneriu
signal.

Hibridni hub - savremeni hub-ovi koji mogu da prime vie razliitih tipova
kablova; mrea sa hub-ovima moe da se iri povezivanjem
veeg broja hub-ova.

Prednosti hub-ova u odnosu na ostale ureaje:

-

U klasinoj topologiji magistrale, prekid jednog kabla rui cijelu mreu, dok sa hub-ovima, prekid jednog kabla
povezanog sa hub-om utie samo na taj segment. Ostatak mree ostaje u funkciji.
Promjena ili proirenje oienja prema potrebi. Jednostavno se prikljui jo jedan raunar ili hub.
Postojanje razliitih prikljuaka pogoduje upotrebi razliitih vrsta hub-ova.
Centralizovano nadgledanje mrene aktivnosti i saobraaja.
9

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

8. Mreni kablovi (koaksijalni, upredene parice i optiki kablovi)

Kablovi kojim su povezani raunari u ulozi medijuma prenosi signale od raunara do raunara. U veini mrea
koriste se 3 osnovne vrste kablova:

Koaksijalni kablovi
Upredene parice (twisted pair)
Optiki kablovi

Koaksijalni kablovi
Koaksijalni kabl se sastoji od bakarne ice u sredini, oko koje se nalazi izolacija, a zatim sloj od pletenog metala
irm i spoljanji omota (Slika). Ti kablovi su zatieni sa 2 komponente slojem folije i slojem irma, zbog ega se za njih
kae da imaju dvoslojnu zatitu.
Postoje 2 vrste koaksijalnih kablova:
tanki (thinnet)
debeli (thicknet)
Tanki kablovi su fleksibilni koaksijalni kablovi debljine oko 0.6 cm. Poto su fleksibilni i laki za rad, mogu se
koristiti u gotovo svim vrstama mrea, a prikljuuju se direktno u mreni adapter u raunaru. Ovi kablovi mogu da
prenose signal na otprilike 185 metara i imaju impedansu od 50 oma.

Debeli kablovi su relativno kruti koaksijalni kablovi od oko 1.27 cm u preniku. Ponekad se zovu i standardni
Ethernet kablovi, jer je to bio prvi tip koji se koristio u Ethernet mrenoj arhitekturi. Ovaj tip kabla moe da prenosi
signal na daljinu od 500 metara. Zbog sposobnosti da podri prenos podataka na vee udaljenosti, debeli kabl se
ponekad koristi kao kima za povezivanje nekoliko manjih mrea koje imaju tanke kablove.
Primopredajnik (transciever) se koristi za povezivanje tankog sa debelim koaksijalnim kablom.
I debeli i tanki koaksijalni kablovi povezuju se komponentama za spojeve, odnosno BNC konektorima, koji ine
vezu izmeu kabla i raunara. Postoji nekoliko vanih komponenti u familiji BNC konektora, u koje se ubrajaju:





BNC konektor za kablove lemi se za kraj kabla ili se specijalnim klijetima pritisne uz kabl (krimpuje)
BNC T konektor spaja mren interface karticu koja se nalazi u raunaru sa mrenim kablom
BNC produni konektor koristi se za spajanje dva tanka kabla da bi se dobio jedan koji je dui
BNC terminator slui kao zavretak svakog kraja magistralnog kabla koji apsorbuje zalutale signale. Bez BNC
terminatora, magistralna mree ne funkcionie

Parice
Parice se sastoje od upredenih bakarnih vlakana. Postoje dvije vrste parica:

Neoklopljene parice (Unshielded Twisted-Pair - UTP)

Oklopljene parice (Shielded Twisted-Pair - STP)
Grupe parica se obino nalaze u zatitnom omotau i zajedno sa njim ine kabl. Broj parica u kablu moe biti
razliiti.

10

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

# Neoklopljene parice (UTP)

NHajpopularniji tip UTP parica su parice po 10baseT specifikaciji. Maksimalna duine jednog segmenta kabla iznosi
100m. Sastoji se od 2 izolovane bakarne ice.
UTP se koristi u veini telefonskih sistema. Razlog tome je injenica da oni postoje u veini zgrada.
# Oklopljene parice (STP)
STP kablovi spolja imaju bakarni irm koji predstavlja kvalitetniju i bolju zatitu od one koju imaju UTP kablovi.
Oni odlino tite podatke od interferencije. STP kablovi su manje podloni interferenciji i podravaju veu brzinu prenosa
na vee udaljenosti nego UTP kablovi.
UTP i STP parice se sa raunarom povezuju konektorima RJ-45 koji su slini telefonskim konektorima RJ-11 (RJ-45
moe da primi 8 provodnika, RJ-11 samo 4).
Optiki kablovi
Podatke prenose optika vlakna u obliku moduliranih svjetlosnih impulsa. Optiko vlakno ini veoma tanak
stakleni cilindar omotan koncentrinim sljem stakla kao presvlakom. Svako stakleno vlakno prenosi signal samo u
jednom smjeru, tako da se kabl sastoji od 2 vlakna u zasebnim omotaima jedno predaje, drugo prima.
Prenos podataka sa optikim kablom je veoma brz (100Mb u sec.). Signali, odnosno svjetlosni impulsi mogu da
se prenose na udaljenost od nekoliko kilometara. (ca. 5km bez pojaanja).
Kvarcni pijesak je sirovina za pravljenja optikog vlakna.
Optiki signali se kreu cik-cak.

9. Kategorije UTP parica

Standard propisuje 5 kategorija UTP kablova:

Kategorija

Opis

u tu kategoriju spadaju klasini UTP kablovi koji prenose samo glas

II

spadaju kablovi za prenos podataka od 4Mb u sec. Sastoje se od 4 parice

III

spadaju UTP kablovi za prenos podataka do 10Mb u sec. Sastoje se od 4 parice sa 3

uvoja po stopi.

IV

spadaju kablovi za prenos podataka do 16Mbps, koji se sastoje od 4 parice.

spadaju kablovi za prenos podataka do 100Mbps, sainjen od 4 parice.

11

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

10. Mreni adapteri: funkcija i mrena adresa, primopredajnik

Mreni adapteri imaju ulogu fizike veze izmeu raunara i mrenog kabla. Kada se adapter instalira, mreni kabl
se povezuje sa prikljukom na adapteru, da bi se ostvarila fizika veza izmeu raunara i ostatka mree.
Uloga mrenog adaptera je:
Pripremi podatke iz raunara za mreni kabl;
Poalje podatke drugom raunaru;
Kontrolie protok podataka izmeu raunara.
Adapter takoer prima podatke iz kabla i prevodi ih u oblik koji CPU raunara razumije, tj. on sadri hardware i
programske rutine smjetene u ROM memoriji, koje implementiraju funkcije LLC i MAC podsloja.
Primopredajnik
Obavlja funkciju prevoda paralelnog koda binarnih signala u raunaru u serijsku povorku elektrinih ili optikih
signala. Ovo je potrebno da bi se podaci iz raunara, koji se kreu sabirnicama tj paralelno, preveli u oblik koji moe da
putuje kablom. Dio je adaptera.
Mrena adresa
Pored toga to transformie podatke, mreni adapter pokazuje ostatku mree i svoje mjesto ili adresu, da bi ga
mrea razlikovala od ostalih kartica u mrei. Ove adrese utvrdio je komitet instituta IEEE. Komitet dodjeljuje blokove
adresa svakom proizvoau mrenih adaptera, koji te adrese ugrauju u ipove na kartici, postupkom koji se zove
utiskivanje adresa u karticu sagorijevanjem. Na taj nain svaka kartica imaju jedinstvenu adresu u mrei. Mreni adapter
uestvuje u nekoliko drugih funkcija pri uzimanju podataka sa raunara i njihovoj pripremi za mreni kabl:
Raunar i adapter moraju komunicirati da bi se podaci premjestili sa raunara na karticu. Na karticama koje
mogu da koriste direktan pristup memoriji (DMA) raunar dodjeljuje dio svog memorijskog prostora mrenom
adapteru.
Adapter signalom trai podatke od raunara.
Sabirnica raunara premjeta podatke iz raunarske memorije u mreni adapter.
Podaci se mogu kretati bre nego to adapter moe da ih prihvati, pa se zato alju u bafer (RAM) adaptera, u kome se
nalaze privremeno tokom prenosa i prijema podataka.

11. Slanje paketa kroz mreu: struktura paketa i formiranje paketa

Postoje dva razloga ato slanje velikih koliina podataka u jednom navratu usporava mreu:
Velike koliine podataka koje se alju kao cjelina vezuju mreu i onemoguavaju pravovremenu interakciju i
komunikaciju, jer jedan raunar preplavljuje kabl podacima
Greke u prenosu kada su podaci rastavljeni u manje pakete greka utie na manje dijelove podataka, tako da
samo manji dio mora ponovo da se alje, to oporavak greke ini relativno lakim.
Cjeline na koje se rastavljaju podaci kako bi to vie korinika istovremeno moglo brzo i lako slati podatke zovu se
paketi ili okviri.

12

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Paket je osnovna jedinica mrene komunikacije. Kada se podaci podijele u pakete, pojedinani prenos se ubrzava
tako da svaki raunar iz mree ima vie prilike da predaje i prima podatke. Na ciljnom raunaru (primaocu), paketi se
skupljaju i ponovo sastavljaju u ispravan redoslijed, kako bi se formirali originalni podaci. Kada mreni OS sa raunara
poiljaoca rastavi podatke u pakete, on u svaki paket dodaje odgovarajue kontrolne informacije.
Na taj nain se omoguava da se:
Originalni, rastavljeni podaci alju kao manje cjeline;
Podaci ponovo sastave pravim redoslijedom na odreditu;
Izvri provjera greaka u podacima kada se oni ponovo sastave.
Struktura podataka
Paketi mogu sadrati nekoliko tipova podataka:

Informacije, kao to je poruka ili datoteka;

Odreene vrtse podataka za kontrolu raunara i komandi, kao to su zahtjevi za usluge;
Kod za kontrolu sesije, kao to je ispravljanje greke, koji pokazuje da li je potrebno ponoviti slanje podataka.

Zajednike komponente za sve pakete:

Adresa izvora
Podaci koji se alju
Adresa odredita
Instrukcije, koje mrenim komponentama govore kako da predaju podatke
Informacije, koje primaocu govore kako da povee pakete kako bi dobio kompletan paket podataka
Podaci o provjeri greaka, da bi se obezbjedilo da podaci stignu ispravno

Komponente su grupisane u 3 dijela: zaglavlje, podaci i kontrolni podaci.

- Zaglavlje (header) se sastoji od:
Signala upozorenja koji pokazuje da se paket prenosi
Adrese izvora
Adrese izvorita
Podataka sata koji sinhronizuje prenos.
- Podaci su u stvari poadaci koji se alju. Taj dio paketa moe biti razliite veliine, zavisno od mree (varira od 512 bajta
do 4KB).
- Sadraj kontrolnih podataka (trailers) varira zavisno od metoda komunikacije ili protokola. Traileri obino sadre
komponentu za za provjeru greke koja se zove ciklina provjera redundantnosti (cyclical redundancy check, CRC). CRC je
broj koji nastaje matematikim izraunavanjem u paketu na raunaru poiljaoca. Kada paket stigne na odredite,
izraunavanje se vri ponovo. Ako je rezultat izraunavanja isti podaci u paketu su ostali neizmjenjeni. Ako rezultat na
odreditu nije isti kao rezultat sa poiljaoca podaci su se promijenili tokom procesa, Tada, CRC signalizira poiljaocu da
ponovo poalje podatke (retransmisija).

13

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Formiranje paketa
Postupak formiranja paketa poinje na aplikacijskom nivou OSI modela, u kom se generiu podaci. Na svakom
nivou, podacima se dodaju informacije koje su relevantne za taj nivo. One slue korespodentnim nivoima prijemnog
raunara.
Svaka mrena adapterska kartica vidi sve pakete koji se alju preko njenog segmenta kabla, ali se aktivira is
ignalizira raunaru samo ako paket nosi adresu tog raunara.

12. Protokol: funkcije protokola pri slanju i primanju paketa

Protokli supravila komunikacije. Za protokole je bitno sljedee:
Postoji vie protokola
Svaki sloj OSI modela ima svoj protokol
Skup protokola svih OSI slojeva koji funkcioniu kao jedna cjelina naziva se stek.
Proces prenosa podataka preko mree odvija se u nekoliko koraka. Na svakom koraku realizuje se odreena
aktivnost. Aktivnost se odvija po striktno definisanim pravilima i procedurama koje se nazivaju protokol.

Osnovni koraci na raunaru koji alje podatke su:

Rastaviti podatke na pakete

Stavljanje adrese primaoca i poiljaoca
Pripremiti podatke za slanje do adaptera, a potom na kabl

Koraci na raunaru, koji prima podatke su:

Uzimanje podataka sa kabla

Uvoenje paketa u raunar kroz mreni adapter
Oslobaanje paketa od kontrolnih informacija koje je definisao poiljalac
Integrisanje podataka u cjelinu
Predaja sastavljenih paketa aplikaciji

I odailjalac i prijemnik moraju izvravati svaki korak na isti nain kako bi primljeni podaci bili istovjetni
poslatimpodacima.
Protokol realizuje:

Pripremu
Slanje
Prenos
Prijem podataka

14

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

13. Aplikativni, transportni i mreni protokoli

Aplikativni protokoli rade na gornjem nivou OSI modela. Obezbjeuju interakciju i razmjenu podatka izmeu
aplikacija. Meu popularnije aplikacijske protokole spadaju: APPC, FTAM, X.400-CCITT, X.500-CCITT, SMTP (Simple Mail
Transfer Protocol), FTP (File Transfer Protocol za razmjenu datoteka izmeu raunara koji rade sa TCP/IP), SNMP
(Simple Network Management Protocol), Telnet itd.
Transportni protokoli omoguuju komunikacione sesije izmeu raunara obezbjeuju potpuno premjetanje
podataka sa raunara na raunar. Popularni transportni protokoli su: TCP, SPX, NEWLink, NetBEUI (proireni NetBIOS
korisniki interface), ATP.
Mreni protokoli pruaju ono to se naziva uslugama ispostavljanja i odravanja veze. Ti protokoli rukuju
adresiranjem i usmjeravanjem podataka, provjerom greaka i zahtjevima za ponovno slanje. Ovi protokli takoer
definiu pravila komuniciranja u odreenom mrenom okruenju, npr. Ethernetu ili Token Ringu. Popularni mreni
protokoli: IP, IPX, NEWLink, NetBEUI, DDP.

14. Predaja podataka kablu ili metod pristupa

Skup pravila koja definiu kako raunar predaje podatke mrenom kablu i uzima ih iz njega zove se metod
pristupa. Vie raunara dijeli pristup kablu u isto vrijeme. Meutim, ukoliko bi dva raunara istovremeno predala
podatke kablu, paketi podataka sa jednog raunara sudarili bi se sa paketima sa drugog raunara usljed ega bi svi
podaci bili uniteni. Da bi se podaci preko mree slali od jednog korisnika drugom, ili da bi im se pristupalo sa
servera, mora da postoji nain:

da podaci pristupaju kablu bez sudaranja sa drugim podacima

da raunar primaoca pristupa podacima uz relativnu sigurnost da podaci nisu uniteni u koliziji tokom
prenosa.

Metodi pristupa spreavaju da vie raunara pristupa kablu u isto vrijeme. Istovremeni pristup kablu
spreava se na tri naina:

Viestrukim pristupom sa praenjem zauzea medijima

- sa otkrivanjem kolizije
- sa izbjegavanjem kolizije

Metodom predavanja tokena, koji slanje podataka omoguava samo jednom raunaru koji ga posjeduje
Metoodm prioriteta zahtjeva

15

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

15.Viestruki pristup sa praenjem zauzea nosioca i otkrivanjem kolizije (CSMA/CD).

Kod metoda CSMA/CD svaki raunar iz mree, ukljuujui klijente i servere, oslukuje saobraaj na kablu. Ako
nema saobraaja, raunar emituje. Ako saobraaj postoji, eka se da kabl bude slobodan. Meutim, moe se desiti
da dva raunara ponu emitovanje u isto vrijeme. Tada dolazi do kolizije.
Kada doe do kolizije, dva raunara privremeno zaustavljaju prenos i nakon isteka sluajnog intervala
vremena, nastavljaju ponovno slanje podataka. Raunar oslukuje kabl, kako bi otkrio da li postoji aktivnost na
kablu. Mogunost otkrivanja kolizije jeste razlog koji namee ogranienja duine kablova za CSMA/CD. Zbog
slabljenja signala, mehanizam otkrivanja kolizije nije efikasan za daljine vee od 2.500 metara. Signal nosilac ne moe
da stigne na vrijeme na udaljenosti vee od 2.500 m, usljed ega raunar koji eli da poalje podatke ne moe da zna
da li je u toku prenos sa raunara na drugom kraju mree. CSMA/CD je takoer poznat i kao metod rivaliteta, jer se
raunari u mrei nadmeu za priliku da alju podatke. Sadanja impelmentacija CSMA/CD je dovoljno brza da
korisnici nisu ni svjesni da koriste metod rivaliteta kao metod pristupa.
Ukoliko je vei broj raunara u mrei, vea je mogunost kolizije i potreba za izbjegavanjem kolizije se
poveava, to usporava mreu.

16.Predavanje tokena
Posebna vrsta paketa nazvana token krui od raunara do raunara, kroz prstenasto povezane kablove.
Kada neki raunar iz prstena eli da poalje podatke kroz mreu, on mora da eka da dobije slobodan token. Tada
raunar moe da prenosi podatke. Podaci se prenose u paketima kojima se u zaglavlju ili okviru kontrolnih podataka
pridruuju dodatne informacije, kao to je adresiranje. Dok jedan raunar koristi token, drugi raunari ne mogu da
obavljaju prenos. Poto samo jedan raunar u datom trenutku moe da koristi token, nema rivaliteta, nema kolizije i
nema gubljenja vremena u ekanju da raunar ponovo poalje tokene zbog saobraaja u kablu.

17.Upravljanje i administriranje mree. Pet nivoa upravljanja.

Postoji pet nivoa upravljanja mreom:

Administriranje korisnika - otvaranje i odravanje korisnikih rauna i pristupa resursima

Upravljanje resursima implementacija mrenih resursa i njihova podrka
Upravljanje konfiguracijom planiranje i podravanje konfiguracije, te odravanje dokumenata i podataka
o konfiguraciji
Upravljanje performansama nedgledanje i praenje mrene aktivnosti da bi se odrale ili poboljale
performanse mree
Odravanje spreavanje, otklanjanje i rjeavanje problema sa mreom

16

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

18.Korisniki rauni
Svako ko radi u mrei mora da ima svoj korisniki raun, koji se sastoji od imena korisnika i parametara za
njegovo prijavljivanje.
Novi raun korisnika sadri informacije koje definiu korisnika u odnosu na sigurnosni sistem mree:
ime korisnika i lozinka
prava korisnika na pristup sistemu i resirsima
administrativne grupe kojima pripada raun, kao i druge grupe kojima je raun
Administrator moe definisati odreeni broj parametara, kao to su:

dodijeljen

vrijeme za prijavljivanje (logon time)

osnovni direktorij (home directory)
rok vanosti (expiration time)
Grupni raun je raun koji sadri druge raune. Grupe omoguavaju administratoru da raune velikog broja
korisnika tretira kao jedan. Grupe se koriste da bi se:

Dozvoljavao pristup resursima

Izdavala prava za izvravanje sistemskih posova (rezervne kopije datoteka, promjena sistemskog vremena i
sl)
Pojednostavila komunikacija
Najee postojee grupe (Windows NT):

Lokalna grupa- sadri raune korisnika kojima se dodjeljuje pristup, prava i dozvole za resurse na lokalnom
raunaru
Globalna grupa vezana je za cijelu domenu i pravi se na primarnom kontroleru domene (PDC)
Sistemske grupe organizuju korisnike u sistemu
Ugraene grupe neke funkcije su zajednike na svim mreama, kao to je administriranje i odravanje.
Ove grupe se dijele u tri klase:
 administratore
 operatorske
 ostale

15. Upravljanje mreom i SNMP

Upravljanje mreom se sastoji od:
- upravljanja mrenim aplikacijama, korisnikim raunima, pravima pristupa pojedinih korisnika
- upravljanja hardverom od kojeg se sastoji mrea.namjerna ili nenamjerna oteenja
Jedan od standardnih protokola za upravljanje mreom je SNMP (Simple Network Management Protocol).
Model mree koja koristi SNMP se sastoji od 4 komponente:
- vorovi ili ureaji koji se nadgledaju
- Mrena upravljaka stanica - komunicira s agentima i prikazuje njihov status u pojedinim ureajima
- Upravljake informacije
- Protokol mrenog upravljanja (SNMP)

17

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

SNMP radi na principu da svaki ureaj koji se nadgleda pokree proces (agent), koji nadgleda saobraaj i
ponaanje ureaja, kako bi skupio statistike podatke koji se uvaju u bazi upravljakih podataka (Management
Information Base - MIB). Za to se koriste varijable (objekti) koji opisuju njihovo stanje. Svi podaci se kasnije alju u
centralizovani MIB i tu se obrauju, a rezultati se alju administratoru mree.
Komponente koje se mogu nadgledati su habovi, serveri, mrene kartice, ruteri i mostovi, te druga specijalizirana
oprema mree. Proizvoai raunarske opreme koriste specifine protokole koji komuniciraju sa njihovim hardverom, a
mnogi od njih su usvojili SNMP, koji je danas postao standard Interneta.

16. Bezbjednost podataka u mrei: lozinka i dozvola za pristup

U mrenom okruenju se mora obezbjediti uvanje privatnosti podataka i njihove dostupnosti samo ovlatenim
korisnicima.
Bezbjednost mree moe da ugrozi:
- neovlateni pristup
- elektronsko prislukivanje
- kraa
- namjerna ili nenamjerna oteenja
Bezbjednost mree podrazumijeva definisanje skupa pravila, propisa i politike, kako se nita ne bi prepustilo sluaju.
Postoje dva razliita modela zatite podataka i hardware-skih resursa:
Lozinkom (password-protected shares)
Dozvolom za pristup (access permissions)
Zatita lozinkom se naziva bezbjednost na nivou dijeljenja resursa, a dozvola za pristup se naziva bezbjednost na nivou
korisnika.
Zatita lozinkom podrazumijeva dodjeljivanje lozinke svakom resursu. Pristup resursu se odobrava kada korisnik upie
odgovarajuu lozinku.
Dozvola za pristup podrazumijeva dodjeljivanje odreenih prava svakom pojedinanom korisniku. Korisnik upisuje
lozinku kada se prijavljuje na mreu, server provjerava lozinku i na osnovu toga dozvoljava ili ne dozvoljava pristup
zajednikom resursu. Dozvola za pristup omoguava vii nivo zatite od zatite lozinkom. Korisnici imaju lozinke, a resursi
dozvole. Resursima semogu dodijeliti razliite vrste dozvola. Na primjer, direktoriji u Windows 95 imaju tri vrste dozvola:
Read only, Full i Depends on Password. Direktorijumi u Windows NT Server imaju sljedee dozvle: Read, Execute, Write,
Delete i No Access.

18

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

IEEE 802
1. Projekat IEEE 802
OSI referentni model daje okvir za izgradnju standarda, ali sam po sebi nije implementacioni standard.
Koritenjem OSI Referentnog modela , projekt IEEE 802 preporuuje familiju relacionih implementacionih standarda za
razliite LAN mree. Ovi standardi dijele fiziki sloj i sloj linka podataka u podslojeve, koji odgovaraju funkcionalnou,
koje specificira OSI referentni model za te slojeve.
Svaki podsloj je definisan pomou okvira podataka koje koristi, servisa koje obezbjeuje na interfejsu, elektrinih i
mehanikih konekcija, te akcija koje entiteti realizuju.
Mreni sloj, kao i svi vii slojevi, koji zadovoljavaju OSI Referentni model kompatibilni su sa standardom
IEEE 802

2. Kako je podijeljen sloj linka podataka kod IEEE 802? Funkcije podslojeva
Sloj linka podataka podijeljen je u dva podsloja:
LLC (Logical link control) podsloj
MAC (Medium access control) podsloj
LLC podsloj generira i interpretira upravljake komande sloja linka podataka
MAC podsloj formatira jedinice podataka i omoguava pravo pristupa mediju.

3. Format okvira LLC podsloja

DSAP (Odredina adresa Destination service access point) identifikuje LLC SAP na koji su podaci usmjereni. Jedan bit
definie da li je adresa grupna ili individualna, a preostali 7 bita definie 128 individualnih ili grupnih adresa.
SSAP (Izvorna adresa Source service access point) identifikuje entitet koji je inicirao slanje podataka. Odredina i
izvorna adresa moraju imati istu adresnu emu.
Kontrolno polje (CONT) specificira akciju ili odgvor koji treba izvriti. Duina polja moe biti jedan ili
dva okteta u zavisnosti od toga da li su jedinice podataka numerisane ili nisu.
Informaciono polje (Data) sadri informacije koje se prosljenuju izmenu entiteta i mogu sadravati
proizvoljan broj okteta, ukljuujui i nulu.

19

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

4. Format CSMA/CD okvira

Svaki okvir ima 8 polja. Sva polja su fiksne duine osim podataka (LLC frame) i pridruenog padding polja
(PAD).
Preamble polje (PRE) se alje na poetku svih okvira. Njegova funkcija je da omogui prijemnoj elektronici u svakoj MAC
jedinici, da pouzdano postigne bit sinhronizaciju, prije nego to pone prijem stvarnih podataka. Preamble korak je
sekvenca od 7 okteta, svaki jednak binarnom uzorku 10101010.
SFD (Start of frame Delimiter) je jedan octet 10101011, koji neposredno slijedi preamble i signalizira start odgovarajueg
okvira prijemniku.
Odredina (DA) i izvorina adresa (SA) specificiraju identitet odredita i izvora. Svako adresno polje moe biti
16 ili 48 bita, ali za odrenenu instalaciju LAN-a, veliina mora biti ista za sve raunare. Prvi bit u odredinom adresnom
polju odrenuje da li je adresa individualna ili grupna adresa. Ako je specificirana individualna adresa, prenosni okvir je
planiran za samo jedan raunar. Ako je specificirana grupna adresa, okvir je planiran ili za logiki
povezane grupe raunara (grupna adresa) ili za raunare vezane za mreu (broadcast ili globalna adresa).
Indikator duine (LEN) je dvooktetno polje koje pokazuje broj okteta u polju podataka (LLC okvir). Ako je ova vrijednost
manja od potrebnog minimuma za vaei okvir ( minimalna duina okvira), dodaje se sekvenca okteta u polje PAD.
Minimalna duina MAC okvira , ne raunajui polja PRE, SFD i CRC (Slika 6.3.), mora biti 64 bajta ili 512 bita. Shodno
tome, duina LLC okvira mora biti minimalno 50 bajta.
FCS polje sadri etverooktetnu CRC (32 bitnu) vrijednost, koja se koristi za detekciju greke, ukljuujui polja DA, SA,
LEN, LLC frame i PAD .

20

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

5. Manchester kodiranje i diferencijalno Manchester kodiranje

Uvoenjem sheme Manchester kodiranja signala se obezbjenuje samosinhronizacija. Manchester kodiranje
predstavlja svaki bit pomou tri oblika signala: 0, 1 i IDL (Slika dole). Simboli 0 i 1 se koriste za alfanumerike vrijednosti,
a simbol IDL za nondata signale.

Fiziki sloj upotrebljava shemu koja se zove Differential Manchester Encoding za konvertovanje simbola u fizike signale.
Ova shema koristi alfabet od 4 simbola, dva koji predstavljaju vrijednost podatka 0 i 1 i dva koji predstavljaju razliite
forme vrijednosti, koje nisu podaci I predstavljene su slovima J i K . Simboli koji nisu podaci se uvijek pojavljuju u
parovima JK.

6. Kolizija i kada se ona deava

???
7. Detekcija kolizije kod 10BASE5
Detekcija kolizije kod 10BASE5 rijeava se otkrivanjem suvine struje (excess current).

8. Backoff algoritam
Backoff algoritam odreuje veliinu sluajnog kanjenja nakon kolizije. Princip rada backoff algoritma je slijedei:
- ako se paket sukobio uzastopno n puta, gdje je n < 16, tada vor izabire sluajan broj K sa ravnomjernom
vjerovatnoom iz skupa {0, 1, 2, 3, ..., 2m 1} gdje je m := min{10, n};
vor tada eka na retransmisiju K 512 bitvremena.

9. Vrijeme trajanja kolizije

Kod metoda CSMA/CD svaki raunar iz mree oslukuje saobraaj na kablu. Ako nema saobraaja raunar emituje.
Ako saobraaj postoji eka se da kabl bude slobodan. Meutim, moe se desiti da 2 raunara ponu emitovati u isto
vrijeme. Tada dolazi do kolizije. Kada doe do kolizije, dva raunara privremeno obustavljaju prenos i nakon isteka
sluajnog intervala vremena nastavljaju ponovo sa slanjem.
Maksimalno vrijeme trajanja kolizije iznosi 2 PROP, pri emu je PROP maksimalno end-to-end vrijeme propagacije. (kod
IEEE 802.3)

21

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

10. MAC protokol kod IEEE 802.5

Funkcije MAC protokola:
Specifini paket nazvan token (dozvola), krui po prstenu od jednog do drugog vora.
Kad vor eli transmitovati podatke eka da dobije token. Tada zamjenjuje token sa znakom SFD i to dodaje
paketu.
Poto poalje paket, vor alje i token, koji sada moe da koristi i svaki drugi vor u mrei.
Svaki vor ponavlja pakete koje je primio, tako to ih primi na ulazu, a transmituje na izlazu. Brzina prenosa se
kontrolira kvarcnim satom odailjaa. vor pohranjuje pakete u bafer , koji se naziva elastini bafer. vor poinje
emitovati bite paketa tek kad se u baferu nalazi a priori definisani broj bita B. Emitovanje prestaje kad vor transmituje
kompletan paket na svom izlazu.

11. RAT protokol (IEEE 802.5)

Koraci RAT protokola su:
a) Token (tk) krui prstenom.
b) vor S ima paket za slanje. Po prijemu tokena, mijenja token u specijalni znak sfd I njemu pridruuje paket
(okvir) i to transmituje u ring.
c) Na kraju transmisije, kada je kompletan paket prenesen, vor oslobana token.

12. RAR protokol (IEEE 802.5)

vor oslobaa token po povratku paketa u vor koji ga je emitovao.
RAT protocol je efikasniji od RAR protokola.

Mreni sloj
1. ta je rutiranje
U tipinoj mrei postoji vie od jednog puta izmenu dva hosta. Kad god postoji vie od jednog puta do cilja, mrea
mora odabrati put kojim e se paketi kretati. To se naziva rutiranje.

2. Lokacija cilja; ime i mrena adresa

Komunikaciona mrea omoguava korisnicima da razmjenjuju informacije. Korisnici su u komunikaciji pomou
terminalnih vorova, koji se nazivaju hostovi. U tipinoj mrei postoji vie od jednog puta izmenu dva hosta. Kad god
postoji vie od jednog puta do cilja, mrea mora odabrati put kojim e se paketi kretati. To se naziva rutiranje. Mrea
mora znati lokaciju cilja, prije nego to odabere put koji do njega vodi. Korisnik obino oznaava cilj imenom, a ne
lokacijom na mrei. Ime ne precizira gdje je kompjuter. Prema tome, mrea mora prevesti ime destinacije u mrenu
lokaciju. To je mrezna adresa.

22

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

3. Bridge, ruter i gateway

Bridge (most) konvertira format paketa izmenu dva heterogena LAN-a. Ruter izvodi sve operacije mosta i donosi
neke odluke rutiranja. Ako vor A, koji je povezan s mreom koja upotrebljava jedan odreneni protokol, eli da razgovara
s vorom B, koji je na drugoj mrei I koji upotrebljava druge protokole, veza se mora uspostaviti pomou medijatora kompjutera G, koji se zove gateway. Veza izmenu A i G upotrebljava jedan set protokola, a veza izmenu B i G drugi set
protokola. Gateway moe izvoditi i funkcije rutiranja.

4. Ime vora, mrena adresa i fizika adresa interfacea

Da bi primio informaciju, vor mora imati ime koje ga identifikuje. vor moe imati vie od jednog imena, ali bilo koje
dato ime mora jedinstveno odrenivati vor u mrei.
Da bi isporuila informaciju odrenenom voru, mrea mora znati lokaciju vora u mrei. Preciznije, mrea mora znati
lokaciju najmanje jedne veze vora s mreom. Adresa mree (mrezna adresa) odrenuje vezu vora s mreom.
vor je prikljuen na mreu pomou interfejsa (mrezna kartica). Fizika adresa interfejsa je drugaija od njegove mrene
adrese.

5. Adrese u istom LAN-u; protokol otkrivanja adresa; translaciona tabela adresa

Da bi se isporuila informacija voru s poznatom mrenom adresom na istom LAN-u, vor mora da zna fiziku adresu te
destinacije.
Naprimjer, analizirajmo isporuku informacije od kompjutera A do kompjutera B( fizika adresa mu je y) na Ethernet
mrei. Paketi, koje alje vor A voru B moraju biti oznaeni s fizikom adresom y kompjutera B. Tipino, vor A zna samo
mrenu adresu B-a. Za otkrivanje fizickih adresa koristi se protokol otkrivanja adrese. Kad se upotrebljava protokol
otkrivanja adrese, vor A uva translacionu tabelu adresa, koja povezuje fiziku adresu vora s njegovom mrenom
adresom.

6. Povezani LAN-ovi; source routing i transparent routing

Na slici ispod su prikazani povezani lanovi. Tri Etherneta a, b i c su spojeni mostovima B i E.
Paketi poslani od A do C moraju proi kroz B. Kako A i B znaju kako doi do hosta C? Radna grupa IEEE 802 je definisala
dvije procedure rutiranja mostova: source routing i transparent routing (izvorno i transparentno rutiranje).
Kad se upotrijebi izvorno rutiranje, izvorni vor A odrava tabelu koja specificira puteve koje e slijediti paketi do
svojih odredita. vor saznaje o moguim putevima ili od menadera mree, ili odailjanjem
okvira za otkrivanje, koji sadri izvorinu i odredinu adresu.

23

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Kada se upotrebljava transparent routing, "mostovi" saznaju puteve do odredita na sljedei nain.
Most B je povezan sa dva Etherneta a i b. Paket transmitiran na a je lokalni, ako je njegova destinacija (njegovo
odredite) vor na a. Ista definicija odnosi se na pakete transmitirane na mrei b. Kad je paket, koji nije lokalni,
transmitiran na a, B ga retransmitira na b. Slino, B vri retransmisiju paketa na a, koji nisu lokalni, a koji su bili
transmitirani na b. Da prepozna lokalne pakete na a, B ita sve pakete transmitirane na a i odrava tabelu izvorinih
adresa ovih paketa. B odrava slinu tabelu za b.

7. ta je Domain Name Server (DNS)

Imena je lake pamtiti nego adrese. ta ako korisnik zna samo ime odredia, a ne njegovu mrenu adresu, niti njegovu
fiziku adresu?
Da bi naao adresu, korisnikov vor konsultira direktorij, kao to mi radimo kada traimo telefonski broj.
Ovaj direktorij se nalazi na DNS-u (Domain Name Server). Imena u komunikacionoj mrei mogu biti organizirana putem
oblasti koje se zovu domeni na Internetu. Kada vor treba adresu drugog vora, on postavlja zahtjev procesu lokalnog
name servera.Ovaj server provjerava da li ime vora pripada domenu za koji je ovaj odgovoran. Ako je tako, server
odgovara s traenom mrenom adresom. U protivnom, name server redefinie koji je drugi name server odgovoran za
domen imena, i zahtjev prosljenuje tom serveru.
Ova podjela vorova u domene moe se dalje proiriti na poddomene, poddomeni na podpoddomene i tako dalje.
Ovakva podjela se zove hijerarhijsko imenovanje.

8. Standard X.500 davanja imena

CCITT je 1988. objavio prvu verziju X.5OO standarda davanja imena. U X.5OO ime je imalo strukturu:
(zemlja), (organizacija), (organizaciona jedinica), (korisnik).
Ova struktura hijerarhijskog imenovanja je slina Internet konvenciji imenovanja, osim to X.5OO omoguava nezavisnu
primjenu razliitih podgrana hijerarhije.
Gateways omoguava translaciju izmeu X.5OO imena i lokalnih imena koja se upotrebljavaju od strane LAN-ova.

9. Rutiranje. Datagram i virtuelna kola (krugovi)

Rutiranje je izbor puteva za pakete.
Pogledat emo unutranju organizaciju datagrama i virtuelnih krugova. Za datagram transport, svaki vor odrava
tabelu rutiranja organizovanu kao na slici.

24

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Tabela rutiranja za transport virtuelnog kola je organizovana kao na sljedeoj slici. Tabela u svakom voru specificira za
svaku dolazeu vezu i dolazei virtuelni krug odgovarajui izlazni broj virtuelnog kruga.

Zato vor mora mijenjati brojeve virtuelnih krugova (slika 4.7.). Mrea prvo uspostavlja virtuelni krug ACDE. Mreni
brojevi tog virtuelnog kruga su 1 na svim vezama AC, CD i DE. Mrea onda uspostavlja (setuje) virtuelni krug BCDF, dajui
mu broj 1 na vezi BC, 2 na vezi CD i 1 na vezi DF.

Tabele rutiranja specificiraju puteve kojima putuju paketi. Idealno, mrea treba odabrati puteve tako da minimizira
vrijeme potrebno da paketi pronu kroz nju. Meutim, idealno balansiranje saobraaja izmenu veza se nikada ne postie
zbog sluajne fluktuacije saobraaja i kvarovi na opremi.

10. etri osobine algoritama rutiranja

Algoritam rutiranja je procedura koju vorovi slijede da odaberu puteve za svaki od paketa ili virtuelnih krugova.
Dobar algoritam rutiranja ima sljedee karakteristike:
1. robusnost s obzirom na kvarove i izmjenu uslova rada
2. stabilnost s obzirom na odluke rutiranja
3. korektnost s obzirom na alokaciju resursa
4. optimalnost s obzirom na vrijeme putovanja paketa
25

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

11. Javne komunikacione mree. Javne telefonske mree (PSTN) i javne mree za podatke (PDN)
Prije pojave javnih mrea za podatke jedini nain transmisije podataka izmenu korisnika lociranih na razliitim
mjestima je bila PSTN (Public Switched Telephone Network) mrea, odnosno javna telefonska mrea.
Mnoge velike organizacije su uspostavile svoje vlastite nacionalne i internacionalne privatne mree. One koriste
iznajmljene namjenske linije da bi povezale brojne privatne switching vorove ili multipleksere.
Ove mree su poznate kao privatne enterprisewide networks.Uspostavljanje javne mree izrasta iz poveanja broja
zahtijeva korisnika privatnih mrea, vezano za njihove menusobne komunikacije.
Generalno ime dato mreama koje povezuju DTE-ove (Data Terminal Exchange) ili LAN-ove koji su fiziki locirani na
razliitim mjestima je Wide area networks (WAN). WAN obuhvata i javnu mreu i enterprisewide privatne mree.
Javna mrea za podatke PDN (Public Data Network) je mrea namijenjena za transmisiju podataka.
Primarni zahtjev PDN-a je da omoguci menudjelovanje oprema razliitih proizvoaa, to zahtijeva odgovarajue
standarde za pristup i upotrebu ovih mrea.
Postoje dva glavna tipa PDN-mrea:
packed switched (PSPDN) i
circuit switched (CSPDN) mree
Standardi za svaku od ovih mrea se odnose na donja tri sloja ISO OSI referentnog modela. Karakteristike mrenozavisnih slojeva u ISO OSI-referentnom modelu su transparentne k viim slojevima preko transportnog sloja, koji nudi
viim slojevima mreno-nezavisan servis transporta poruka.

12. Circuit i packet switching mree

Circuit i packet switching su dva glavna tipa PDN mreza.
Circuit switching efektivno obezbjeuje stalan data reate kanal kroz koji oba korisnika moraju djelovati. Prije nego i
jedan podatak bude transmitovan preko ovakve konekcije,konekcija mora biti setovana ili uspostavljena kroz mreu.
Packed switched mreze dva komunikacijska korisnika mogu operisati na razlicitim brzinama,dok je brzina kojom se
podaci prosljeuju od dva interfejsa do mreze odvojeno regulisano opremom svakog pretplatnika.

13. Datagram i virtuelno kolo

Datagram i virtuelno kolo su dva tipa servisa koja su podrana od strane PSPDN.a. Datagram servis podrazumjeva
slanje paketa bez uspostavljanja prethodne konekcije,dok servis virtuelnog kola zahtjeva uspostavljanje konekcije prije
slanja bilo kakvih informacija.

14. Rutiranje i tabela rutiranja

Rutiranje je osnovna funkcija mrenog sloja. vor vrsi rutiranje pomocu tabele rutiranja. Tabelu rutiranja ima svaki
vor mreze. Onda definie svakom voru na koji susjedni vor treba usmjeriti primljeni paket zavisno od njegove
odredine adrese.
26

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

15. Topologija i metrika mree

Topologija i metrika mree definisane su tabelom rutiranja.
Metrika mreze odnosi se na linkove mree i moe biti definisana kao:
-broj skokova
-kanjenje
-iskoritenost linka
-duina linka
-cijena kotanja transporta na datom linku
Metrika mree definie kriterij po kome se vrsi optimizacija,odnosno definisanje optimalne rute izmeu dva vora
mree.

16. Sink drvo

Sink drvo jednoznano definie optimalnu rutu izmedju izvornog vora i svih drugih vorova u mrei. Pravljenje i
koristenje sink drveta zasniva se na principu optimalnosti. Kao direktna posljedica principa optimalnosti,slijedi da skup
optimalnih ruta od datog izvorita do svih odredita formira drvo rutirano ka tom odreditu.

17. Princip optimalnosti

Ako se vor K nalazi na optimalnoj ruti izmeu vora X i vora Z, tada je optimalna ruta izmeu vora K i vora Z ista
ta ruta.
Kao direktna posljedica principa optimalnosti, slijedi da skup optimalnih ruta od datog izvorita do svih odredita formira
drvo rutirano ka tom odreditu. Ovakvo drvo se zove sink drvo. Cilj svih algoritama rutiranja jeste da definiu sink drvo
za sve vorove u mrei.

18. Metod pretraivanja i Dijksterov algoritam

Odreivanje optimalne rute za jedan vor rjeava se metodom pretraivanja. Postoji vie algoritama za rjeavanje
ovog problema. Najee se koristi Dijksterov algoritam. Ono jednoznano odrenuje optimalne rute od vora 1 do svih
ostalih vorova mree. Iz sink drveta jednostavno se odrenuje tabela rutiranja koja sadri i vrijednost metrike (distance)
za svaki vor. (Po elji objasniti kako radi Dijsktrin algoritam)

27

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

19. Algoritmi rutiranja; adaptivni i neadaptivni

Neadaptivni algoritmi ne baziraju svoj eodluke o rutiranju na osnovu mjerenja ili procjene trenutnog saobraaja i
topologije. Umjesto toga, izbor rute koja e se koristiti da bi se stiglo od I do J (za sve I i J) izraunava se unaprijed, offline i postavi se na rutere kada se mrea die. Ova procedura se zove statiko rutiranje. Adaptivni algoritmi mijenjau
odluke o rutiranju s ciljem prikazivanja promijena u topologiji, a obino i u saobraaju. Adaptivni algoritmi se razlikuju
po tome odakle prikupljaju informacije (npr. lokalno, od susjednih rutera ili od svih rutera), kada mijenjaju rute (npr.
svakih t sekundi, kada se stanje promijeni ili kada se topologija promijeni) i po tome koja se metrika koristi za
optimizaciju (npr. udaljenost, broj skokova, ili procijenjeno vrijeme transmisije).

28

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

TCP/IP okruenje
1. Slojevi TCP/IP modela
TCP/IP model se sastoji od etiri sloja:
aplikativni sloj,transportni sloj, Internet sloj i sloj pristupa mrei.
Na sloju mrenog interfejsa, jedine validne adrese za adresiranje su MAC ( Media Access Control) adrese .Na Internet
sloju se vri mapiranje fizikih MAC adresa u mrene IP adresa. Svaki host na mrei posjeduje IP adresu, koja je
jedinstvena.
Svi protokoli koji se koriste na transportnom i na Internet sloju, su sastavni dio operativnog sistema. Sama
aplikacija, koja je na najviem nivou, ne mora da posjeduje protokole za transport; ona mora samo da posjeduje interfejs
ka TCP i UDP transportnim protokolima.
Softver i protokoli koji se koriste na aplikativnom sloju su specifini za samu aplikaciju

2. Navesti neke protokole sloja mrenog inerfeisa

3.

4. Navesti neke protokole Internet sloj

-

Internet Protocol (IP)

Internet Control Message Protocol (ICMP)

Address Resolution Protocol (ARP)

Reverse Address Resolution Protocol (RARP)

Glavni protokol koji radi na ovom sloju je Internet protokol (IP: Internet
Protocol).

5. Navesti protokole transportnog sloja

Transportni sloj posjeduje dva protokola pomou kojih se obezbjenuje
komunikacija:
- Transmission Control Protocol (TCP) - Connection-Oriented
- User Datagram Protocol (UDP) - Connectionless

29

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

6. Transportni sloj i njegovi protokoli

TCP predstavlja konekcioni tip komunikacije.
Da bi dva raunara komunicirala putem TCP-a, potrebno je da uspostave sesiju. Ovo je potrebno jer prvi raunar mora
znati broj sljedee sekvence drugog raunara.
TCP koristi pri prijenosu informacija brojeve sekvenci i potvrdaporuka, tako da je zagarantovan visok nivo
pouzdanosti. U sluaju da paket bude izgubljen, odredini raunar moe zatraiti ponovno slanjepaketa.
UDP predstavlja nekonekcioni tip komunikacije.
U ovom sluaju se ne garantuje da e odredini raunar primiti informaciju. Aplikacije koje koriste UDP moraju same
osigurati mehanizme koji bi potvrivali uspjenost primanja. Jedini vid kontrole kod UDP je check suma u zaglavlju
paketa.

7. Aplikativni sloj i njegovi protokoli

Aplikativni sloj TCP/IP modela rukovodi protokolima visokog nivoa, predstavljanjem, kodiranjem i kontrolom
dijaloga.
TCP/IP ima protokole za podrku transfera fajlova, e-maila, udaljeni login i drugim aplikacijama.
File Transfer Protocol (FTP)
FTP je pouzdan, konekciono orijentisani servis koji koristi TCP za transfer fajlova izmenu sistema koji podravaju FTP.
Podrava dvosmjerni transfer binarnih i ASCII fajlova.
Trivial File Transfer Protocol (TFTP)
TFTP je nekonekcioni servis koji koristi User Datagram Protocol (UDP). TFTP se koristi na ruteru za transfer
konfiguracionih fajlova i image-a OS-a, kao i za transfer fajlova izmenu sistema koji podravaju TFTP. Koristan je u nekim
LAN mreama zato to radi bre u stabilnom okruenju nego FTP.
Network File System (NFS)
NFS je skup protokola distribuiranog fajl sistema razvijen od strane Sun Microsystem-a, koji omoguava pristup fajlu na
udaljenom ureaju za pohranjivanje, kao to je npr. pristup hard disku putem mree.
Simple Mail Transfer Protocol (SMTP)
SMTP upravlja transmisijom e-mail poruka preko raunarske mree.
Terminal emulation (Telnet)
Telnet prua mogunost udaljenog pristupa drugom raunaru.
Omoguava korisniku da se logira na Internet host i da izvrava komande. Telnet klijent se oznaava kao lokalni host.
Telnet server se oznaava kao udaljeni host.
Simple Network Management Protocol (SNMP)
SNMP je protokol koji prua nain za monitoring i kontrolu mrenih ureaja, kao i za upravljanje konfiguracijama,
sakupljanje statistika, performansu i sigurnost.
Domain Name System (DNS)
DNS je sistem koji se koristi na Internetu za prevonenje imena domena i njihovih javnih mrenih vorova u IP adrese.

30

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

8. Poreenje TCP/IP i OSI modela

Moe se uoiti da :
- sloj pristupa mrei TCP/IP modela odgovara kombinaciji fizikog sloja i sloja linka podataka OSI modela.
- Internet sloj TCP/IP modela odgovara mrenom sloju OSI modela.
- Transportni slojevi u oba modela obezbjenuju krajnju komunikaciju izmenu raunara.
- Aplikativni sloj TCP/IP-a odgovara skupu slojeva OSI modela: sesije, prezentacije i aplikacije.

9. Protokoli Internet sloja

Protokoli ovog sloja obezbjenuju adresiranje, pakovanje i rutiranjepaketa; u interakciji su sa fizikim dijelom
mrenog sloja, i obezbjeuju logiko adresiranje transportnom sloju.
Sljedei protokoli rade na Internet sloju:
- Internet Protocol (IP)
- Internet Control Message Protocol (ICMP)
- Address Resolution Protocol (ARP)
- Reverse Address Resolution Protocol (RARP)
ARP je odgovoran za prevonenje IP adrese odredinog raunara u MAC adresu. Takoner provjerava, da li odredini
raunar moe da izvede istu operaciju, tj. da IP adresu izvornog raunara pretvori u MAC adresu. ICMP obezbjenuje
mehanizam prijave greaka koje nastaju u toku
rutiranja paketa.
Internet protokol obezbjenuje sve logike adrese raunarima u mrei. Dakle, svakom raunaru se dodjeljuje jedinstvena
IP adresa. IP ostvaruje nekonekcioni tip veze, to znai da ako dva raunara ele da
komuniciraju oni ne moraju uspostaviti sesiju.

10. IP adrese i klase IP adresa

IP adresa je 32-bitni broj koji jedinstveno identifikuje svaki raunar na mrei. U velikim mreama, kao to je Internet,
postoji organizacija koja dodjeljuje IP adrese.
IP adresa zapisuje se kao niz od etiri cjelobrojne vrijednosti uopsegu od 1 do 255.
Postoji ukupno 5 klasa IP adresa (A, B, C, D, E).
Od toga samo se prve tri klase mogu dodijeliti hostovima na mrei.
Takoer samo prve tri klase se sastoje od mrenog i host dijela.

31

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

A klasa koristi 8 bitova za mreni dio, a 24 bita za host dio adrese.

Ovim se moe obezbjediti 126 razliitih mrea sa po 16.774.214hostova po mrei. Prvi oktet uzima vrijednosti od 1 do
126.
B klasa koristi 16 bitova za mreni dio, a 16 bitova za host dioadrese. Ovim se moe obezbjediti 16.384 razliitih mrea
sa 65.534 hostova po mrei. Prvi oktet uzima vrijednosti od 128 do 191.
C klasa koristi 24 bita sa oznaku mree i 8 bita za oznaku hostova.
Ovim se moe obezbjediti 2,097,152 razliitih mrea sa 254 hosta po mrei. Prvi oktet uzima vrijednosti od 192 do 223.
D klasa adrese su rezervisane za multicast upotrebu.
Vrijednost prvog okteta uzima vrijednosti od 224 i 239.
E klasa ove klase su eksperimentalne i nisu dostupne za javnu upotrebu.

11. TCP protokol i UDP protokol

Koritenjem protokola TCP aplikacija na nekom od hostova umreenog u raunalnu mreu kreira virtualnu konekciju
prema drugom hostu, te putem te ostvarene konekcije zatim prenosi podatke. Stoga ovaj protokol spada u grupu tzv.
konekcijskih protokola, za razliku od bezkonekcijskih protokola kakav je primjerice UDP. TCP garantira pouzdanu i u
kontroliranom redoslijedu isporuku podataka od poiljatelja prema primatelju. Osim toga, TCP prua i mogunost
konkurentnih konekcija prema jednoj aplikaciji na jednom hostu od strane vie klijenata, gdje su najei primjeri za to
web ili mail posluitelji.
U IP grupi protokola TCP se u slojevitom prikazu nalazi izmeu samog IP protokola ispod, te aplikacijskih protokola na
sloju iznad
UDP (User Datagram Protocol) je protokol koji se nalazi u dijelu transportne razine OSI modela, te je uz TCP jedan od
temeljnih Internet protokola. UDP omoguuje slanje kratkih poruka (datagram) izmeu aplikacija na umreenim
raunalima. U odnosu na mrenu (IP) razinu UDP dodaje samo funkcije multipleksiranja i provjeravanja pogreke
prilikom prenoenja podataka, a nema mogunost provjere primitka poruke jer ne uva informaciju o stanju veze (tj. radi
na principu poalji i zaboravi). Zbog toga se koristi kada je bitnija brzina i efikasnost od pouzdanosti, npr. za prijenos
govora u realnom vremenu (VoIP telefonija), a takoer i kada je potrebno slanje iste poruke na vie odredita
(multicast).User Datagram Protocol je protokol za internet koji radi sa IP protokolom. UDP/IP alje direktno pakete
preko IP mree, veinom se koristi za slanje pisanih poruka preko mree.

12. TCP uspostava konekcije (three-way handshake)

TCP je konekciono orijentisani protokol.
Prije transmisije podataka, dva komunicirajua hosta prolaze kroz proces sinhronizacije da bi uspostavili virtualnu
konekciju. Ovaj sinhronizacioni proces osigurava da i jedna i druga strana budu
spremne za transmisiju podataka i omoguavaju ureajima da odrede inicijalne brojeve sekvenci.
Ovaj proces je poznat kao three-way handshake.
32

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

Prvo, jedan host inicira konekciju tako to alje sinhronizacioni paket (SYN) pokazujui svoj inicijalni broj
sekvence x, sa odgovarajuim bitom u headeru postavljenim tako da pokazuje da je to zahtjev za uspostavljanjem
konekcije (eng. Connection request).
Zatim, drugi host prima paket, zapisuje broj sekvence x, odgovara sa potvrdom x + 1 (ACK), i ukljuuje svoj vlastiti
inicijalni broj sekvence y.
Broj potvrde x + 1 znai da je host primio sve oktete do x ukljuujui i x, te da sljedee oekuje x + 1 (Slika 3-2).
Na kraju, inicirajui host odgovara sa jednostavnom potvrdom
(ACK) y + 1 (broj sekvence hosta B uvean za 1), pokazujui tako da je primio prethodni ACK, to zavrava proces
konekcije.

13. TCP windowing i veliina prozora

Koliina podataka koja treba biti transmitovana je esto suvie velika da bi bila poslana u samo jednom
segmentu podataka. U tom sluaju, podaci moraju biti razbijeni u manje dijelove da bi omoguili transmisiju
podataka.
TCP je odgovoran za razbijanje/dijeljenje podataka u segmente.
Jedan od servisa koje prua TCP je kontrola toka, koja regulie koliko je podataka poslano za vrijeme datog
perioda transmisije.
Proces kontrole toka je poznat kao upravljanje prozorima ili windowing.
Veliina prozora odrenuje koliinu podataka koji mogu biti transmitovani odjednom, prije primanja potvrde od
odredita.

13. TCP klizeci prozor

Prilikom odreivanja veliine transmisije TCP koristi klizei prozor (eng. sliding window). Klizei prozor omoguava
ureajima da pregovaraju o veliini prozora, da bi omoguili da bude vie od jednog segmenta poslano za vrijeme samo
jedne transmisije.

33

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

14. TCP sekvencijalni brojevi

TCP primjenjuje sekvencijalne brojeve na segmente podataka koje transmituje, tako da prijemnik bude u stanju da na
odgovarajui nain ponovno sastavi bajtove prema njihovom prvobitnom redoslijedu. Sekvencijalni brojevi se takoner
ponaaju kao referentni brojevi tako da prijemnik moe znati da li je primio sve podatke.
Oni takoner identificiraju nedostajue pakete podataka predajniku tako da moe ponovno poslati pakete koji nedostaju.

Ovakav nain rada prua poveanu efikasnost, jer predajnik treba samo retransmitovati nedostajue segmente umjesto
cijelog skupa podataka.

15. TCP potvrde (ACK)

Problem sa nepouzdanim IP protokolom je to nema metode provjere kojom se moe odrediti da li su segmenti
podataka dostigli odredite. Na taj nain, segmenti podataka mogu biti konstantno proslijenivani bez znanja da li su
primljeni.
34

ORM TEORIJA 2. parcijalni

www.etf.ba

TCP koristi pozitivnu potvrdu (PAR) i retransmisiju da bi kontrolisao tok podataka i potvrdio isporuku podataka.
Sa PAR-om izvor alje paket, starta timer, a zatim eka potvrdu prije slanja sljedeeg paketa.
Ako timer istekne prije nego to izvor primi potvrdu, izvor retransmituje paket i ponovno starta timer.
Brojevi potvrda se odnose na sljedei oktet koji se oekuje.

16. TCP raskidanje konekcije

TCP protokol koristi simetrino raskidanje konekcije. Zatvaranje konekcije se vri tako to se alje TCP segment
sa setovanim FIN bitom (postavljenim na 1). Poto je konekcija full-duplex (postoje dva odvojena toka podataka, po
jedan u svakom smjeru), FIN segment zatvara samo transfer podataka u jednom smjeru.
Drugi proces e potvrditi prijem FIN segmenta pomou ACK segmenta. Zatim, drugi proces nastavlja slati ostatak
podataka koje treba da transmituje i zavrava takoner sa TCP segmentom sa setovanim FIN bitom.
Prvi proces e takoner potvrditi prijem FIN segmenta pomou ACK segmenta.
Konekcija se brie (tj. statusne informacije na obje strane) kada su tokovi podataka zatvoreni u oba smjera.

35