4-04 Elektrotehnicar Energetike

OBRAZOVNI PROGRAM
ELEKTROTEHNIAR
ENERGETIKE
SADRAJ:
OPTI DIO ................................................................................................. 3
1. NAZIV PROGRAMA: ELEKTROTEHNIAR ENERGETIKE ......................................... 3
2. NASTAVNI PLAN ...................................................................................... 3
POSEBNI DIO .............................................................................................. 5
1. PREDMETNI PROGRAMI .............................................................................. 5
1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI .................................................................... 5
1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI ............................................................... 6
1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE .................................................................... 6
1.2.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA ............................................. 14
1.2.3. PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI ............................................... 23
1.2.4. ELEKTRINA MJERENJA...................................................................... 28
1.2.5. PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA ............................................................... 35
1.2.6. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA ................................................. 45
1.2.7. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI ........................................................ 53
1.2.8. ELEKTRINE MAINE I POGONI ............................................................. 61
1.2.9. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE ............................................................... 74
1.2.10. PREDUZETNITVO ........................................................................... 80
1.2.11. PRAKTINA NASTAVA ....................................................................... 86
1.3. IZBORNA NASTAVA ............................................................................. 104
1.3.1. ENGLESKI (JEZIK STRUKE) .................................................................. 104
1.3.2. EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE ................................................ 116
1.3.3. ELEKTROTEHNIKI MATERIJALI ........................................................... 121
1.3.4. RAUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJE .................................... 129
1.3.5. MEHATRONIKA ................................................................................ 144
1.3.6. ELEKTRINE INSTALACIJE - PROJEKTI ................................................... 155
1.3.7. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA .............................................. 160
1.3.8. ELEKTRINI APARATI I UREAJI ........................................................... 168
1.3.9. ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRINE ENERGIJE ......................................... 172
2. STRUNI ISPIT ...................................................................................... 177
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO-TEORIJSKI DIO ISPITA .................................. 177
2.1.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE ................................................................. 177
2.1.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA ............................................ 180
2.1.3. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA ................................................ 183
2.1.4. ELEKTRINE MAINE I POGONI ............................................................ 186
2.1.5. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI ....................................................... 190
2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNI RAD ......................................................... 193
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA STRUNOG ISPITA STRUNI RAD ....... 193
3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA UENIKA .................................... 197
4. USLOVI ZA ZAVRETAK OBRAZOVANJA ....................................................... 198
5. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ........ 198
6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................ 198
7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA ........................ 198
8. OBLIK ORGANIZACIJE I IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ........................... 200
8.1. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 200
9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 201
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................ 202
2
OPTI DIO
1. Naziv programa: ELEKTROTEHNIAR ENERGETIKE
2. Nastavni plan
I
II
III
IV
Nastavni predmeti grupe predmeta
sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.
Opteobrazovni predmeti
Maternji jezik i knjievnost
3
108
3
108
3
108
3
99
Matematika
3
108
3
108
3
108
3
99
Strani jezik
2
72
2
72
2
72
2
66
Informatika
2
72
Fiziko vaspitanje
2
72
2
72
2
72
2
66
Drutvena grupa predmeta
1.
Istorija
2
72
2.
Geografija
2
72
3.
Sociologija
2
72
Prirodna grupa predmeta
1.
Fizika
2
72
2.
Hemija
2
72
UKUPNO A
18 648 14 504 10 360 10 330
B
Struno-teorijski predmeti
7
252 11 396 11 396 11 363
1.
Osnove elektrotehnike
4
144
3
108
Elektrine instalacije i
2.
3
108
2
72
osvjetljenja
Primjena raunara u
3.
2
72
elektrotehnici
4.
Elektrina mjerenja
2
72
5.
Primijenjena elektronika
2
72
3
108
Elektrane i razvodna
6.
2
72
2
66
postrojenja
7.
Elektrine mree i dalekovodi
2
72
2
66
8.
Elektrine maine i pogoni
2
72
3
99
9.
Automatsko upravljanje
2
72
2
66
10. Preduzetnitvo
2
66
C
Praktina nastava
4
144
4
144
6
216
6
198
UKUPNO B+C
11 396 15 540 17 612 17 561
D
Izborna nastava
2
72
2
72
4
144
4
132
1.
Engleski (jezik struke)
2
72
2
72
2
72
2
66
Ekologija i zatita ivotne
2.
2
72
sredine
3.
Elektrotehniki materijali
2
72
Raunarska grafika i internet
4.
2
72
2
72
tehnologije
5.
Mehatronika
2
72
2
66
6.
Elektrine instalacije - projekti
2
72
2
66
Organizacija rada i sistem
7.
2
72
2
66
kvaliteta
8.
Elektrini aparati i ureaji
2
66
Alternativni izvori elektrine
9.
2
66
energije
E
Slobodne aktivnosti
1
36
1
36
1
36
1
33
F
Profesionalna praksa
10 dana
10 dana
10 dana
G
Sedmini broj asova
32
32
32
32
H
Broj radnih sedmica
36
36
36
33
Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512
Redni
broj
A
1.
2.
3.
4.
5.
Ukupno
asova
423
423
282
72
282
72
72
72
72
72
1842
1407
252
180
72
72
180
138
138
171
138
66
702
2109
420
282
72
72
144
138
138
138
66
66
141
30 dana
141
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

- Sticanje optih i osnovnih znanja za razumjevanje zakonitosti pojava u prirodi i
drutvu.
- Shvatanje potrebe za elektrinom energijom, njen znaaj i ulogu za razvoj
drutva.
- Upoznavanje sa organizacijom elektroenergetskog sistema Crne Gore.
- Upoznavanje sa znaajem elektroenergetske efikasnosti i odrivosti
elektroenergetskog sistema u Crnoj Gori.
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa elektroenergetskim ureajima i poznaje
propise o sigurnosti na radu.
- Sticanje sposobnost itanja i upotrebe tehnike dokumentacije kao i projekata
elektrinih instalacija.
- Razvijanje ekoloke svijesti o potrebi ouvanja ivotne sredine.
- Upoznavanje sa nainom korienja informatikih znanja u oblasti struke.
- Upoznavanje sa tehnikim propisima i standardima.
- Upoznavanje sa djelovanjem elektrine struje na ovjeka i zatitom od
elektrinog udara.
- Upoznavanje sa nainom rjeavanja problemskih zadataka kroz interdisciplinarni
pristup.
- Osposobljavanje za rukovanje raunarskim sistemom, korienje optih i
specijalizovanih softvera za pojedine oblasti nauke i tehnike.
4. Uslovi za upis, odnosno ukljuivanje u program za obrazovanje odraslih
- U kolu za sticanje srednjeg strunog obrazovanja u etvorogodinjem trajanju
obrazovni program - Elektrotehniar raunara, mogu se upisati lica koja su
zavrila osnovnu kolu ili dvogodinju strunu kolu i nijesu starija od 17 godina.
Izuzetno, u kolu se mogu upisati lica do 18 godine uz odobrenje Nastavnikog
vijea kole.
- Lica koja su napunila 18 godina ivota ukljuuju se u program za obrazovanje
odraslih.
Ako se za upis prijavio vei broj kandidata od broja raspisanih mjesta za upis,
upis se vri prema Pravilniku o upisu uenika u strunoj koli.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje traje etiri godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju uenici napreduju u vii razred ako su iz svih nastavnih
predmeta na kraju tekue kolske godine dobili pozitivne ocjene, obavili
profesionalnu praksu i obavili slobodne aktivnosti.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa Zakonom o obrazovanju odraslih.
7. Obrazovanje koje se stie
- Zavretkom obrazovnog programa Elektrotehniar raunara, uenik stie
struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju ELEKTROTEHNIAR
ENERGETIKE.
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIEVNOST
1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. FIZIKO VASPITANJE
1.1.5. INFORMATIKA
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. GEOGRAFIJA
1.1.8. SOCIOLOGIJA
1.1.9. FIZIKA
1.1.10. HEMIJA
Napomena:
Katalozi opteobrazovnih programa su u nadlenosti Zavoda za kolstvo.
1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI

1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
108
36
72
36
180
Ukupno
144
108
252
72
Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

3. Opti ciljevi nastave
- Upoznavanje sa osnovnim zakonima elektrotehnike u kolima jednosmjerne i
naizmjenine struje.
- Upoznavanje zakonitosti elektrostatikog i elektromagnetnog polja.
- Upoznavanje uloge razliitih materijala, njihovih fizikih i hemijskih
karakteristika.
- Razvijanje sposobnosti rjeavanja elementarnih problemskih zadataka.
- Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizikih zakona kod elektrinih
instrumenata, maina i ureaja.
- Upoznavanje mjera zatite pri radu u laboratoriji.
- Primjenjivanje teorijskog znanja u praktinom/laboratorijskom radu.
- Upoznavanje naina rjeavanja problemskih zadataka kroz interdisciplinarni
pristup.
- Razumijevanje i pravilna upotreba strune terminologije.
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvodni dio - Elektrina svojstva materije
- Razvija sposobnost
- Uoava strukturu
- Objanjava
logikog
materije i njenu
strukturu materije.
razmiljanja.
valentnost na
primjerima atoma.
- Razlikuje i
- Opisuje elektrina
uporeuje
svojstva
- Razvija svijest o
izolatore,
materijala.
ureenosti u
provodnike i
sistemu prirodnih
poluprovodnike.
nauka i nastoji da
- Uporeuje mjerne
- Navodi
samostalno izvodi
veliine i navodi
meunarodni SI
analogije.
primjere.
sistem jedinica.
Elektrostatika
- Na primjeru uoava - Razvija
- Opisuje
odgovornost o
probno
elementarno
zatiti ivotne
naelektrisanje.
naelektrisanje.
sredine.
- Primjenjuje
- Definie vektorske
osnovne operacije
veliine.
sa vektorima.
- Na primjerima
- Navodi Kulonov
odreuje silu koja
zakon.
djeluje izmeu
naelektrisanja.
- Stvara radne
- Crta sile
- Objanjava
navike.
elektrinog polja
elektrino polje i
za razliite
veliine koje ga
primjere
karakteriu.
naelektrisanja.
- Razlikuje
homogeno od
nehomogenog
elektrinog polja.
logikog
- Odreuje fluks na
- Definie fluks
razmiljanja.
primjerima.
elekrinog polja.
- Definie potencijal - Izraunava
potencijal i napon
elektrinog polja i
na razliitim
napon.
primjerima
naelektrisanih
tijela.
- Razlikuje vrste
- Definie osnovne
kondenzatora i
elektrine
proraunava
karakteristike
kapacitivnost.
kondenzatora.
- ematski prikazuje
- Navodi naine
vezivanje
vezivanja
kondenzatora u
kondenzatora.
grupe i
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati modele
razliitih atoma i
analizirati
strukturu.
- Dati primjere
izvedenih jedinica i
pretvaranja
jedinica.
- Uraditi zadatke
sabiranja i
oduzimanja
vektora.
- Praktino pokazati
primjere
manifestacije
elektrostatikog
polja.
- Crtati vektore
elektrostatikog
polja.
- Uraditi raunske
primjere
odreivanja
potencijala i
razlike potencijala
naelektrisanih
tijela.
- Uraditi zadatke: za
rednu, paralelnu i
mjeovitu vezu
kondenzatora.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
proraunava
ekvivalentnu
kapacitivnost.
- Uporeuje
- Objanjava
kapacitivnosti
ponaanje
kondenzatora koji
dielektrika u
imaju razliite
elektrostatikom
dielektrike.
polju.
Jednosmjerna elektrina struja
- Izraunava jainu i
- Objanjava pojam
gustinu elektrine
jednosmjerne
struje na
struje i definie
primjerima.
njene parametre.
- Razlikuje realne
- Definie
izvore
elektromotornu
elektromotorne
silu.
sile.
- Definie elektrinu - Izraunava
elektrinu
otpornost i
otpornost i
provodnost.
provodnost na
primjerima i
uoava uticaj
temperature na
njihove vrijednosti.
- Radi zadatke za
- Definie Omov
prosto elektrino
zakon.
kolo s primjenom
Omovog zakona.
- Izraunava gubitke
- Definie Dulov
snage pomou
zakon.
Dulovog zakona.
- Definie prvi i drugi - Radi zadatke
koristei prvi i
Kirhofov zakon.
drugi Kirhofov
zakon.
- Crta eme
- Navodi naine
vezivanja
vezivanja otpornika
otpornika.
i izraunava
ekvivalentnu
otpornost.
- Navodi i objanjava - Razumije principe
metode rjeavanja
pojednostavljivanja
sloenih elektrinih
sloenih elektrinih
kola.
kola i upotrebljava
ih prilikom
rjeavanja
zadataka.
Elektromagnetizam
- Objanjava
- Uoava pojavu
magnetno polje,
magnetnog polja
- Stie svijest o
vanosti uvanja
energetskih izvora.
- Razvija
sistematinost u
radu.
- Razvija tanost i
sposobnost
uporeivanja.
za saradnju.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Mjerenje otpora,
struje, napona i
provjera Omovog
zakona.
Vjeba:
- Provjera I
Kirhofovog zakona.
Vjeba:
- Izraunavati
nepoznati otpor
pomou
ampermetra i
voltmetra.
Vjeba:
- Odreivanje pada
napona na
otporima vezanim
na red.
Vjeba:
- Odreivanje
napona na redno
vezanim
kondenzatorima.
Vjeba:
- Mjerenje napona,
struje i otpora
multimetrom.
Vjeba:
- Mjerenje snage UI
metodom.
opaanja.
8
- Demonstrirati
linije sila
sadraji
uenik
njegove zakonitosti
i veliine koje ga
karakteriu.
- Opisuje magnetno
polje u
materijalnoj
sredini.
- Definie magnetna
kola i veliine koje
ga karakteriu.
- Definie veliine
koje karakteriu
vremenski
promjenljivo
elektrino i
magnetno polje.
- Objanjava princip
rada
transformatora.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
kao posljedicu
elektrine struje i
proraunava
vrijednosti
magnetne
indukcije,
magnetnog fluksa.
Na razliitim
primjerima
odreuje silu na
provodnik sa
strujom, pravilom
desnog zavrtnja.
Razlikuje vrste
magnetnih
materijala i
grafiki prikazuje
krivu magneenja.
Na razliitim
primjerima
izraunava
magnetne veliine
u jednostavnim
magnetnim kolima.
Na razliitim
primjerima
izraunava veliine
koje su
karakteristine za
vremenski
promjenljivo
elektrino i
magnetno polje.
Na primjeru
analizira rad
transformatora i
njegovu primjenu.
- Razvija
odgovornost u
radu.
za prepoznavanje
problema i
nalaenje rjeenja.
- Stie sposobnost
apstraktnog
razmiljanja i
zakljuivanja.
Preporuke za
izvoenje nastave
magnetnog polja
pomou magneta i
eljeznih opiljaka.
- Koristei programe
za simulaciju (Tina,
Electronics
workbench, Mentor
oe i dr.), prikazati
djelovanje
elektrotehnikih
veza i zakonitosti.
Razred: DRUGI
sadraji
uenik
Naizmjenina struja
- Definie
trigonometrijske
funkcije i
kompleksne
brojeve.
- Objanjava
nastanak
prostoperiodine
elektromotorne sile
(generator
naizmjenine
struje).
- Definie parametre
naizmjeninih
veliina.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Stie sposobnost
posmatranja,
analize i
zakljuivanja.
- Grafiki
predstavlja
kompleksne
brojeve u
kompleksnoj ravni.
- Razumije nastanak
indukovane
elektromotorne sile
i crta talasni oblik
naizmjenine
struje.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Crtati pravougli
trougao i
izraunavati
trigonometrijske
funkcije za uglove
30, 60 i 45 stepeni.
- Raditi jednostavne
zadatke sa
kompleksnim
brojevima.
- Na razliitim
primjerima
izraunava
karakteristike
naizmjeninih
- Definie obrtni
struja i napona.
vektor.
- Crta i analizira
zavisnost trenutne
- Objanjava
vrijednosti
elemente linearnih
naizmjenine
kola naizmjenine
veliine od
struje.
poloaja obrtnog
vektora.
- Crta i analizira
fazne i vremenske
dijagrame.
Redna veza elemenata u kolu naizmjenine struje
- Crta emu za svaku - Razvija sposobnost
- Objanjava redne
za proraunavanje
rednu vezu, na
naine vezivanja
i analiziranje.
emi oznaava
elemenata u kolu
elektrine veliine
naizmjenine
i radi raunske
struje.
zadatke.
- Crta vremenski i
vektorski dijagram
napona i struja.
- Na primjerima
- Opisuje pojavu
analizira uticaj
redne (naponske)
frekvencije na
rezonanse.
redno RLC kolo.
- Na primjerima
- Definie snagu i
uoava uticaj
faktor snage kod
faktora snage na
redne veze
ukupnu snagu u
elemenata.
kolu i nain
popravke faktora
snage.
10
Vjeba:
- Mjerenje
naizmjeninog
napona pomou
osciloskopa.
Vjeba:
- Koristei programe
za simulaciju
prikazati
naizmjenine
veliine.
- Rjeavati raunske
primjere rednih
veza sa realnim
podacima.
Vjeba:
- Uporeivanje
talasnih oblika
napona na
elementima redne
veze pomou
osciloskopa ili
simulacijom na
raunaru.
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Paralelna veza elemenata u naizmjeninim kolima
- Crta emu za svaku - Razvija sposobnost
- Objanjava
paralelnu vezu, na
paralelne naine
da teorijsko znanje
emi oznaava
vezivanja
povee sa
elektrine veliine.
elemenata.
praktinim.
- Objanjava pojavu
- Odreuje
paralelne (strujne)
ekvivalentnu
rezonanse.
admitansu.
- Definie snagu i
- Crta vremenski i
faktor snage kod
vektorski dijagram
paralelne veze
napona i struja.
elemenata.
- Analizira trougao
struja, admitansi i
snaga.
- Na primjeru
paralelenog rlc
kola, analizira
uticaj frekvencije.
- Uoava uticaj
faktora snage na
ukupnu snagu u
kolu i nain
popravke faktora
snage.
Sloena naizmjenina kola
- Razvija spremnost
- Izraunava
- Opisuje
za timski rad i
impedanse i
kombinovane veze
pozitivnu
admitanse u
elemenata u
orjentaciju prema
sloenim kolima i
naizmjeninim
zanimanju.
crta fazorske
kolima.
dijagrame.
- Vri minimiziranje
ekvivalentnih ema
koristei
tranformaciju iz
trougla u zvijezdu i
obrnuto.
- Izvodi jednaine za
- Objanjava
sloeno kolo sa vie
rjeavanje sloenih
kontura.
kola razliitim
metodama.
Spregnuta kola
- Definie elemente
induktivno
spregnutih
kalemova.
- Objanjava
transformator.
- Podstie analitiku
sposobnost.
- Na primjerima
izraunava
karakteristine
veliin.
- Analizira princip
rada i primjenu
transformatora i
11
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Posmatranje
rezonantnih pojava
na osciloskopu.
Vjeba:
- Provjera I
Kihofovog zakona u
kolima
naizmjenine
struje.
Vjeba:
- Odreivanje
nepoznate
otpornosti
Vitstonovim
mostom.
Vjeba:
- Odreivanje
nepoznate
kapacitivnosti UI
metodom.
Vjeba:
- Odreivanje
nepoznate
induktivnosti UI
metodom.
Vjeba:
- Mjerenje snage u
kolima
naizmjenine
struje UI metodom.
Vjeba:
- Mjerenje snage
pomou watmetra.
Vjeba:
- Mjerenje snage u
monofaznim kolima
pomou 3
ampermetra.
- Izraunavati
zadatke i
odreivati
karakteristine
veliine na
razliitim.
primjerima
sadraji
uenik
Oscilatorna kola
- Definie redno i
paralelno
oscilatorno kolo.
Trofazni sistemi
- Upoznaje se sa
osnovnim
pojmovima
trofaznih sistema.
- Objanjava
simetrini i
nesimetrini
trofazni sistem.
- Navodi naine
vezivanja u
trofaznim
sistemima.
- Definie snage i
energije trofaznih
sistema.
- Objanjava pojavu
obrtnog magnetnog
polja.
- Upoznaje se sa
upotrebom
trofaznih sistema u
praksi.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
odreuje odnos
transformacije.
- Uoava primjenu
autotransformatora
u praksi.
- Na primjerima
izraunava
odgovarajue
elemente
oscilatornih kola.
- Stie preciznost pri

rjeavanju
primjera iz prakse.
- Razumije princip
rada trofaznog
generatora i
motora.
- Uporeuje
karakteristike
trofaznih i
jednofaznih
sistema.
- Uoava razliku
izmeu linijskih i
faznih napona, kao
i linijskih i faznih
struja.
- Izraunava snage
trofaznog sistema:
aktivnu, reaktivnu i
prividnu, izraene
preko linijskih i
faznih napona i
struja.
- Uoava princip
rada asinhronog
motora i zna
njegovu praktinu
primjenu.
- Shvata primjenu
trofaznih sistema u
praksi.
- Stie sposobnost
posmatranja,
analize i
zakljuivanja.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Mjerenje snage u
monofaznim kolima
pomou 3
voltmetra.
Vjeba:
- Mjerenje snage u
trofaznom sistemu.
- Razvija pozitivnu
orijentaciju prema
zanimanju.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- R. Opai: Osnove elektrotehnike za I razred trogodinjeg obrazovanja za
elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- M. Piroanac: Osnove elektrotehnike I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2003.
- J. Menart: Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2003.
12
- Z. Pendi, M. Pendi, J. Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za udbenike i

- N. Nikoli, M. Miloevi: Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave
- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom i A/V sredstvima
(grafoskop, projektor s odgovarajuim slajdovima).
7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika
- Provjera znanja vri se usmeno, pismeno i u toku vjebi.
- Usmena provjera znanja - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu.
- Pismeni zadaci - po jedan u polugoditu.
- Pismene vjebe.
- Vjebe - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju kolske godine.
9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika
- Diplomirani inenjer elektrotehnike;
- diplomirani inenjer elektronike;
- profesor elektrotehnike.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Elektrina svojstva materije
- Jednosmjerna struja
- Elektromagnetizam
- Naizmjenina struja
Povezanost sa drugim predmetima

Predmet
Znanja
Ekektrotehniki materijali - Struktura materije
- Provodnici, poluprovodnici
- Raunanje elektrinih
Matematika
veliina
Fizika
- Rjeavanje sloenih kola
- Rjeavanje raunskih
primjera iz prakse
Matematika
- Vektori i operacije sa
vektorima
Praktina nastava
- Magnetni materijali
- Trigonometrijske funkcije
Matematika
Fizika
- Kompleksni raun
Praktina nastava
- Fazori
- Uticaj struje na ovjeka
13
1.2.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA

1. Naziv predmeta: ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
108
72
180
Ukupno
108
72
180

- Usvajanje temeljnih znanja o elektrinim instalacijama i ispitivanju elektrinih
instalacija.
- Upoznavanje materijala, ureaja i tipova elektrinih instalacija kao i naina i
mjesta primjene.
- Sticanje znanja o vrstama elektrinih instalacija u stambenim, poslovnim i
industrijskim objektima kao i njihovo izvoenje na novogradnji, proirenjima i
rekonstrukcijama.
- Upoznavanje elektrinih instalacija specifinih zahtjeva.
- Sticanje znanja iz osnova svjetlosne tehnike.
- Upoznavanje sa prikljuivanjem elektrinih ureaja u elektroenergetsku
instalaciju.
- Sticanje sposobnosti itanja i upotrebe tehnike dokumentacije
elektroinstalacionih materijala i ureaja kao i projekata elektrinih instalacija.
- Sticanje sposobnosti projektovanja elektrinih instalacija.
- Upoznavanje sa tehnikim propisima i standardima.
- Upoznavanje sa djelovanjem elektrine struje na ovjeka i zatitom od
elektrinog udara.
- Razvijanje svijesti i navike o neophodnosti primjene svih propisanih zatitnih
mjera.
- Razvijanje svijesti o potrebi ekonominog i estetskog izvoenja elektrinih
instalacija.
- Razvijanje ekoloke svijesti o nunosti tednje svih vrsta energije.
- Razvijanje svijesti o potrebi energetske efikasnosti.
- Razvijanje radnih navika i rada u grupi.
14

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod
- Objanjava znaaj i - Uoava povezanost - Razvija sposobnost
analiziranja i
elektrine energije
ulogu elektrine
logikog
sa svim granama
energije za razvoj
zakljuivanja.
privrede.
drutva.
- Razlikuje princip
- Upoznaje naine
rada
dobijanja
hidroelektrane,
elektrine
termoelektrane i
energije.
nuklearne
- Upoznaje se sa
elektrane.
zadatkom i vrstama
- Prepoznaje vrste
elektrinih
elektrinih
instalacija.
instalacija.
Provodnici i kablovi
- Razlikuje vrste
- Razvija analitinost
- Navodi vrste
materijala za
i logino
materijala za
izradu provodnika i
razmiljanje.
izradu provodnika i
uporeuje ih.
- Razvija pozitivan
kablova.
- Proraunava
odnos prema
- Opisuje gole
dozvoljeno
zanimanju.
(neizolovane)
optereenje golih
provodnike.
provodnika.
- Opisuje
- Upotrebljava
konstrukciju
tablice za izbor
energetski
poprenog presjeka
izolovanog
golih provodnika.
provodnika.
- Razlikuje vrste
- Upoznaje se sa
izolovanih
nainom
provodnika obzirom
oznaavanja
na konstrukciju i
energetski
namjenu.
izolovanih
- Razlikuje
provodnika.
standardne
- Navodi dozvoljeno
presjeke
optereenje
provodnika i naine
izolovanih
oznaavanja po
provodnika.
propisima.
- Opisuje
- Upotrebljava
konstrukciju
tabele za izbor
instalacionih
energetski
energetskih
izolovanih
kablova napona do
provodnika.
1kv.
- Razlikuje nain
- Upoznaje se sa
oznaavanja
nainom
energetskih
oznaavanja
kablova.
energetskih
- Razlikuje
kablova.
energetski
15
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati slajdove
raznih vrsta
elektrana.
- Upotrijebiti
eksponate najee
korienih vrsta
energetski
izolovanih
provodnika i
energetskih
kablova i omoguiti
uenicima da ih
uporeuju.
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
uenik
izolovane
provodnike i
energetske
kablove.
Instalacione cijevi i pribor za cijevi i kablove
- Navodi vrste
- Razlikuje vrste
instalacionih cijevi.
instalacionih cijevi
- Objanjava ulogu i
i odredjuje mjesto
primjenu kablovske
primjene pojedinih
kape.
- Navodi ulogu i
- Uoava ulogu
vrste kablovskih
kablovske kape.
glava.
- Razlikuje vrste
- Navodi ulogu i
kablovskih glava.
vrste kablovskih
- Razlikuje vrste
spojnica i ravi.
kablovskih spojnica
- Opisuje nain
i ravi.
polaganja
- Uporeuje naine
kablova.
polaganja kablova.
Prepoznaje vrste
- Nabraja kablovske
kablovskih
obujmice i
obujmica i
kablovske
papuica.
papuice.
Instalacioni osigurai
- Na primjerima
- Objanjava pojam
uoava ulogu
i ulogu
instalacionih
instalacionih
osiguraa.
osiguraa.
- Prepoznaje
- Opisuje topljive
elemente
instalacione
instalacionih
osigurae.
topljivih osiguraa.
- Objanjava princip - Razlikuje topljive
od automatskih
rada automatskih
osiguraa i
instalacionih
proraunava izbor
osiguraa.
osiguraa.
Prikljuni ureaji
- Razlikuje
- Objanjava ulogu
nezatiene i
prikljunih
prikljune ureaje
ureaja.
sa zatitnim
- Opisuje vrste
uzemljenjem.
nezatienih
- Odreuje izbor
prikljunih
prikljunog ureaja
ureaja.
prema namjeni i
- Opisuje vrste
vrsti instalacije.
prikljunih ureaja
sa zatitnim
uzemljenjem.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Razvija sposobnost
povezivanja
teorijskih znanja sa
praktinim
primjerima.
- Razvija pravilan
odnos prema
ouvanju
materijalnih
dobara.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Upotrijebiti
eksponate
instalacionih cijevi
i pribora i pokazati
uenicima razlike
izmeu pojedinih
ili grafike
prezentacije
kabovskog pribora
da bi uenici lake
shvatili naine
njihove primjene.
- Upotrijebiti
demonstracioni
pano sa prikazanim
vezivanjem
osiguraa.
- Razvija svijest o
vanosti reciklae
otpadnih i
istroenih dijelova.
- Razumije vanost
pridravanja
propisa.
16
- Upotrijebiti
demonstracioni
pano sa prikazanim
prikljunim
ureajima.
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Instalacioni prekidai
- Uporeuje naine
- Nabraja i opisuje
rada pojedinih
instalacione
vrsta instalacionih
prekidae.
prekidaa (pratei
tok struje na
emama
instalacionih
prekidaa).
- Uporeuje principe
- Opisuje stepenini
rada razliitih vrsta
automatski
automatskih
prekida.
prekidaa
(elektromagnetni,
ivin i elektronski).
- Razlikuje polune,
- Navodi i opisuje
valjkaste,
vrste runih
grebenaste i
prekidaa.
paketne prekidae.
Elektrina brojila
- Razlikuje vrste
- Objanjava
namjenu i
elektrinih brojila i
konstrukciju
njihove
elektrinog brojila.
konstrukcije.
- Opisuje nain
- Crta i analizira
vezivanja
eme za vezivanje
elektrinih brojila
elektrinih brojila.
na niskonaponsku
- Poznaje i razumije
mreu.
zahtjeve za zatitu
pri radu sa
poveanim
naponom.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razumije vanost
pridravanja
propisa.
- Jaa samouvjerenost i pouzdanost u
radu.
Razvodni ureaji i kuni prikljuak

- Poznaje emiranje
- Opisuje
razvodne table.
konstrukcione
elemente
instalacionih
razvodnih tabli.
- Analizira propise
- Opisuje elemente
inskog razvoda u
razvodne table za
ormanima sa vie
brojila.
brojila.
- Uporedjuje
- Objanjava
tehnologiju
principe izvoenja
uvodjenja klasicnih
ei bus instalacija.
sa ei bus
instalacijama.
- Razlikuje spajanje
- Objanjava naine
na krovni nosa ,
spajanja
na horizontalnu
elektrinih
Preporuke za
izvoenje nastave
- Upotrijebiti
demonstracioni
pano
sa raznim
instalacionim
prekidaima.
- Prikazati kataloge
poznatih
proizvoaa.
povezivanja
praktinim
primjerima.
- Prikazati razliite
eksponate brojila.
raznih vrsta
brojila.
- Razvija svijest o
strunoj
odgovornosti i
poterbi potovanja
propisa.
kunih razvodnih
tabli, kunih
prikljuaka na
niskonaponsku
mreu.
sa primjerima
uvedenih bus
instlacija.
17
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
konzolu i pomou
instalacija na
samonosivog kabla.
nadzemnu mreu
vazdunim putem.
- Primjenjuje
- Objanjava naine
tehnike propise za
spajanja elektrine
izvoenje
instalacije
kablovskog kunog
kablovskim putem
prikljuka.
na distributivnu
mreu.
Gromobranska instalacija
- Definie pojmove:
- Identifikuje
grom, udarno
osnovne pojmove u
pranjenje, otpor
vezi groma.
uzemljenja.
- Navodi djelove
- Primjenjuje
gromobranske
propise vezane za
instalacije i
gromobransku
upoznaje se sa
zatitu.
propisima.
- Opisuje pregled i
- Razlikuje metode
ispitivanje
mjerenja kod
gromobranske
ispitivanja
instalacije.
gromobranske
instalacije.
Sistemi za rezervno napajanje
- Objanjava princip - Uoava princip
rada dizelrada dizelelektrinog
elektrinog
agregata.
agregata.
- Navodi vrste
- Proraunava
akumulatorskih
kapacitet baterije.
izvora elektrine
- Uoava nain rada
energije.
panik svjetiljke.
- Objanjava ulogu
panik svjetiljki.
Elektrotehniki propisi i standardi
- Nabraja tehnike
- Odreuje i skicira
propise za
zone polaganja
izgradnju
poznajuci pravila
elektroenergetskih
za vodove,
stambenih i
materijal,
industrijskih
razmake, visine i
instalacija.
zatite prilikom
polaganja razliitih
- Nabraja tehnike
instalacija.
propise za
- Odreuje prostore,
izvoenje
pravila, visine i
elektrinih
zatite za
instalacija u
polaganje instalac.
specijalnim
U specijalnim
prostorijama.
prostorijama.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Stie odgovornost o
zatiti ivotne
sredine.
- Obilazak i
upoznavanje sa
izvedenom
gromobranskom
instalacijom kole.
- Razvija pozitivan
odnos za
racionalnu upotrbu
elektrine
energije.
dizel agregata.
- Povesti uenike da
vide dizel agregat
u radu.
- Prikazati uenicima
panik svetiljku.
- Razvija svijest o
vanosti
pridravanja
tehnikih
standarda i
propisa.
- Podstie
interdisciplinarni
pristup pri
prouavanju
tehnikih propisa.
18
- Pokazati uenicima
nain upotrebe
knjige standarda.
Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
izvoenje nastave
uenik
uenik
uenik
Tehnike mjere zatite u elektrinim instalacijama
- Razvija
- Prepoznaje
- Upoznaje se sa
sa moguim
samouvjerenost i
presudne faktore
uticajem elektrine
posljedicama od
samosvjesnost u
strujnog udara.
struje na ovjeka.
strujnog udara i
radu.
- Razlikuje naine
- Objanjava zatitu
ukazati na vanost
zatite od
od elektrinog
potovanja propisa
elektrinog udara
udara.
o zatiti.
kao i mjesta
primjene.
- Poznaje
istovremenu zatitu
od direktnog i
indirektnog dodira.
Proraun provodnika za elektrine instalacije i proraun otpora rasprostiranja
- Razvija analitinost - Podijeliti uenike u
- Proraunava izbor
- Definie uslove za
i tanost u radu.
grupe i dati im
presjeka
odreivanje
jednostavne
provodnika za
presjeka
projektne zadatke
monofaznu i
provodnika.
u kojima e izvriti
trofaznu struju na
proraun
jednostavnom
poprenog presjeka
primjeru.
provodnika za
- Na jednostavnim
- Nabraja i opisuje
monofaznu ili
primjerima
vrste uzemljivaa.
trofaznu struju.
proraunava otpor
- Analizirati radove
rasprostiranja
pojedinih grupa.
temeljnog
uzemljivaa.
Elektrine instalacije na mjestima sa posebnim zahtjevima
- Razvija svijest o
- Uoava uslove
- Upoznaje se sa
nastajanja
fizikalno-hemijskim
vanosti
ili grafike
eksplozije i
osnovama
pridravanja
prezentacije
razlikuje zone
eksplozivnih
propisa.
ureaja izvedenih
opasnosti.
smjea.
u
- Razlikuje trajne,
- Definie uzroke
protiveksplozivnoj
primarne i
paljenja
zatiti.
sekundarne izvore
eksplozivnih
opasnosti.
smjea.
- Razlikuje vrste
- Upoznaje se sa
protiveksplozivne
vrstama i
zatite (neprodorni
elektrinim
oklop, poveana
ureajima
sigurnost,
protiveksplozivne
samosigurnost).
zatite.
Elektrino osvjetljenje
- Razvija sposobnost - Prikazati uenicima
- Razlikuje naine
- Opisuje osobine
eme spajanja
loginog
dobijanja
svjetlosti.
razliitih svetiljki.
razmiljanja na
svjetlosti.
osnovu iskustava
- Vri komparaciju
- Definie osnovne
pri rjeavanju
pojedinih izvora
fotometrijske
praktinih primjera - Podjeliti uenike u
svjetlosti u cilju
veliine i jedinice.
19
sadraji
uenik
- Objanjava princip
rada sijalice sa
metalnim vlaknom,
ivinih i
natrijumovih
sijalica,
fluorescentnih
cijevi, svijetleih
cijevi.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
iz prakse.
Formativni ciljevi
uenik
boljeg odabira
sijalice za
odreenu vrstu
posla.
- Razlikuje naine
ematskog
vezivanja pojedinih
vrsta sijalica
(ivinih i
natrijumovih
sijalica,
- Upoznaje osnovne
fluorescentnih
uslove za pravilno i
cijevi, svijetleih
dobro osvjetljenje.
cijevi.
- Uoava i na
jednostavnim
primjerima
primjenjuje
osnovne uslove i
potrebe pravilnog
- Objanjava naine
osvjetljenja
osvjetljavanja
stambenog
zatvorenog
objekta.
prostora.
- Proraunava i
interpretira
primjer
- Objanjava naine
osvjetljenja
osvjetljavanja
zatvorenog
otvorenog
prostora.
prostora.
- Uoava osnovne
uslove i naine
osvjetljavanja
raznih otvorenih
prostora.
Izrada projekata elektrinih instalacija
- Analizira propise i
- Definie propise i
standarde vezane
standarde u vezi
za elektricnih
elektricnih
instalacije.
instalacija.
- Pojanjava dijelove - Radi prostiji
projekta
projekat manjeg
instalacija.
stambenog
prostora.
Elektrine instalacije slabe struje
- Razlikuje elemente
- Upoznaje
telefonske
telefonske
instalacije.
instalacije.
- Razlikuje djelove
- Upoznaje
interfonske
interfonske
instalacije i
instalacije.
razumije njihovu
- Navikava se na red
i urednost.
grupe i dati im
jednostavne
projektne zadatke
u kojima e izvriti
fotometrijski
proraun metodom
stepena
iskoritenja jedne
prostorije.
- Razvija
kreativnost.
- Podjeliti uenike u
grupe i dati im
jednostavne
projektne zadatke.
- Razvija svijest o
vanosti ouvanja
kvaliteta.
- Podijeliti uenike u
grupe i uraditi
projekat instalacija
slabe struje.
i urednost.
20
Preporuke za
izvoenje nastave
sadraji
uenik
- Definie instalacije
za dojavu poara.
- Upoznaje
instalacije za
dojavu provala.
- Objanjava
instalacije
centralnog
antenskog sistema
TV.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija pozitivan
odnos prema
timskom radu i
tolerantan odnos
prema kolegama.
Formativni ciljevi
uenik
ulogu.
- Uoava ulogu
protivpoarne
instalacije i vrste
izvedbi.
- Razlikuje
protivprovalne
instalacije.
- Razlikuje antensku
instalaciju i ulogu
prateih ureaja.
Preporuke za
izvoenje nastave

- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvetljenje za drugi razred, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd,
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvetljenje za trei razred, Zavod za
- M. Mikovi: Elektrine instalacije i osvjetljenja, Graevinska knjiga, Beograd,
2008.
- Nastava se realizuje u uionici-kabinetu koji je opremljen sa eksponatima
pojedinih elemenata elektrinih instalacija, raunarom i A/V sredstvima
(grafoskop i dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima).
- Provjera znanja vri se usmeno i pismeno.
- Usmena provjera znanja -najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu.
- Pismene vjebe.
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetike;
- profesor elektrotehnike - smjer energetike;
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer industrijske energetike.
21

Znanja
- Provodnici i kablovi
- Instalacione cijevi i pribor
za cijevi i kablove
- Instalacioni osigurai
- Prikljuni ureaji
- Instalacioni prekidai
- Elektrina brojila
- Razvodni ureaji i kuni
prikljuak
- Sistemi za rezervno
napajanje
- Elektrotehniki propisi i
standardi

Predmet
Znanja
- Provodnici i kablovi
Praktina nastava
- Elektrina svojstva
materije
Praktina nastava
- Instalacione cijevi
- Kablovski pribor
- Osigurai
Praktina nastava
Praktina nastava
- Prikljuni ureaji
Praktina nastava
- Prekidai
Elektrina mjerenja
- Elektrina brojila
Praktina nastava
- Prikljuivanja na NN
mreu
Elektrina mjerenja
- Agregati
Praktina nastava
Praktina nastava
- Tehniki propisi i
standardi za elektrine
instalacije
Praktina nastava
- Mjere zatite od
elektrinog udara
- Proraun provodnika za
jednofaznu i trofaznu
struju
Praktina nastava
- Protiveksplozivna zatita
- Tehnike mjere zatite u

elektrinim instalacijama
- Proraun provodnika za
elektrine instalacije
- Elektrine instalacije na
mjestima sa posebnim
zahtjevima
- Elektrino osvjetljenje
- Izrada projekta elektrinih

instalacija
- Elektrine instalacije slabe
struje
- Osnove elektrotehnike
- Praktina nastava
- Instalacije I razred
22
- Sijalice i naini njihovog

prikljuenja na mreu
- Projekti instalacija
jednosobnog stana
- Telefonske, signalne i
antenske instalacije
1.2.3. PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI

1. Naziv predmeta: PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
72
72
72
72

- Osposobljavanje za rukovanje raunarskim sistemom, korienje softvera za
pojedine oblasti nauke i tehnike.
- Obuavanje za korienje informatikih znanja i praenje dostignua u svijetu iz
oblasti informatikih tehnologija.
- Razumijevanje uticaja informatikih dostignua na razliite oblasti primjene u
elektrotehnici.
- Sticanje sposobnosti nalaenja informacija iz razliitih izvora i njihovo kritiko
vrednovanje.
- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.
- Sticanje radnih navika i tehnoloke discipline.
- Razvijanje motivacije za usavravanje u struci.
- Osposobljavanje za savjetodavne usluge i komunikaciju sa korisnicima.
- Razvijanje smisla i kompetencija za organizovan rad, tanost, sistematinost i
urednost.
23
4. Sadraj/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod u primjenu raunara
- Poznaje znaaj
- Obrazlae znaaj
primjene raunara u
primjene raunara
elektrotehnici i
u elektrotehnici.
oblasti primjene.
- Razlikuje portove
- Definie vrste i
raunara i vri
ulogu portova
prikljuivanje
raunara.
ureaja.
Vektorska i bitmap grafika
- Razvija pozitivan
- Upoznaje elemente - Primjenjuje
stav prema novim
i karakteristike
matematike
saznanjima.
vektorske grafike.
osnove vektora
(dekartov i polarni
- Upoznaje elemente
koordinatni sistem)
i karakteristike
u programima za
bitmap grafike.
grafiku.
- Upotrebljava (crta)
- Demonstrira rad u
grafike objekate i - Razvija sposobnost
zapaanja.
(izabranim)
razumije njihove
programima za
osnovne elemente.
vektorsku i bitmap
- Poznaje osnove
grafiku.
(izabranih)
grafikih paketa ili
programa i koristi
njihove alate.
Primjena raunara u raznim oblastima nauke i tehnike
- Navikava se na
- Koristi (izabrane)
- Upoznaje osnovne
racionalno i
programe za
matematike
paljivo izvoenje
primjenu raunara
programe i njihove
pojedinih
u razliitim
elemente (npr.
zadataka.
oblastima nauke i
Equation editor
tehnike
paketa ms office,
(matematika,
Mathcad,
analize o
hemija, fizika...).
matheass, Portable
prednostima i
start, i dr.).
nedostacima
- Opisuje osnovne
- Razumije i na
upotrebe modernog
karakteristike i
primjerima koristi
raunarskog
upoznaje elemente
(izabrane)
sistema.
(izabranih)
programa za
programa za dizajn
primjenu u hemiji i
dokumenata.
fizici (npr. Periodni
sistem,
harmonijske
oscilacije i sl.).
- Razumije osnovne
primjene raunara
u dizajnu (crtanje
objekata,
24
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Nacrtati izgled
serijskog,
paralelnog i usb
porta, i navesti
znaenje pojedinih
pinova (kontakta).
Vjeba:
- Rad u programima
za vektorsku i
bitmap grafiku,
npr. Windows
Paint, Corel Draw,
Adobe Photoshop i
sl.: crtanje
grafikih objekata
zadatih osobina
(poloaj, veliina,
ispuna, granina
linija, gradijent,
itd.).
Vjebe:
- Kreiranje razliitih
matematikih
izraza i formula,
korienje equation
editora iz programa
MS Word.
- Rad sa programima
iz paketa Portable
start (pstart), za
matematiku, fiziku
i hemiju.
- Kreiranje
jednostavnih
primjera dizajna
dokumenata ili
prezentacija (npr.
U programima
poput: MS Power
Point, MS
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
Preporuke za
izvoenje nastave
uenik
dodavanje raznih
Publisher, ili Adobe
efekata i dr.).
Desiggner i sl.).
Cad programi za projektovanje i upravljanje procesima
Vjebe:
- Pozitivno
- Razumije i na
- Upoznaje osnove
- Crtanje osnovnih
procjenjuje
primjerima koristi
programa za
2d i 3d objekata u
vanost saznanja iz
osnovne elemente
primjenu raunara
izabranom cad
svog zanimanja.
programa za
u oblasti (CAD)
programu (Solid
projektovanje i
projektovanja i
Works, Pro
dizajn, tipa: CAD,
dizajna.
Engineering,
ECAD, CAM, CAE,
autocad ili sl.).
CASE, EDA.
Na internetu
- Razvija
- Poznaje i na
pronai sva
odgovornost za
primjerima koristi
znaenja pojmova:
preuzetu obavezu u
osnove primjene
CAD, CAM, ECAD i
grupnom radu.
raunara u
sl.
mainskom
konstruisanju,
Napomena:
graevinarstvu i
CAD - computer
arhitekturi.
aided design.
- Razumije i na
- Upoznaje osnove
ECAD - electronic
primjerima koristi
procesnog
cad.
osnove NC, CNC,
upravljanja
CAM - computer
DNC - upravljanja
mainama (NC,
aided
numerikim
CNC, DNC).
manufacturing.
mainama.
CAE - computer
aided engineering.
CASE - computer
aided software
engineering
EDA - electronic
design automation
NC - numeric control
CNC - cmos numeric
control.
MOS - metal oxid
semiconductor.
DNC - direct numeric
control.
Programi za simulaciju rada elektrinih i elektronskih ema
Vjeba:
- Navikava se na
- Upoznaje programe - Poznaje interfejs i
- U programu tina
racionalno i
koristi funkcije
za crtanje i
crtati i testirati
paljivo izvoenje
programa tina.
simulaciju rada
ponaanje razliitih
pojedinih
- Crta elektrine
elektrinih i
elektrinih ema.
zadataka.
ema i koristi alate
elektronskih ema.
programa tina.
- Demonstrira rad
Napomena:
- Stie osjeaj o
raznih elektrinih
- Mogu biti korieni
vanosti upotrebe
ema u programu
i programi: Edison,
savremenih
tina.
Visio Tehnical,
tehnolokih
- Koristi dostupni
25
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
dostignua u izradi
projektnih
zadataka.
Formativni ciljevi
uenik
slobodni i/ili
komercijalni
softver za rad sa
elektinim emama
i tampanim
ploama.
Program za simulaciju i upravljanje po sistemu Simens PLC LOGO
- Uvia vezu izmeu
- Poznaje elemente
- Upoznaje se sa
teorije i prakse.
sistema i program
elementima
Siemens LOGO:
sistema za
interfejs, funkcije,
upravljanje
crtanje ema i
Siemens PLC LOGO:
korienje alata,
program LOGO i
- Pokazuje pozitivnu
simulaciju rada
ureaj PLC.
orijentaciju prema
elektrinih ema.
zanimanju.
- Poznaje interfejs
ureaja PLC LOGO.
- Direktno
programira PLC
LOGO.
- Vri prenos eme iz
programa LOGO na
ureaj PLC.
- Demonstrira rad
raznih ema u
programu i na
ureaju PLC LOGO.
Preporuke za
izvoenje nastave
Electronics Work
Banch, Protel,
Electric Field,
Orcad, Emmc,
Eagle i sl.
Vjeba:
- Koristei program
LOGO crtati razne
elektrine
eme,programski
simulirati njihov
rad, a potom
provjeriti njihovu
funkcionalnost na
ureaju PLC LOGO.
Napomena:
PLC - Programic
Logical Control

- D. Smiljani, N. Petkovi, M. Filipovi: Primena raunara u elektrotehnici za II
razred srednje elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1997.
- M. Stankovi, M. Stankovi: Primena raunara u elektrotehnici za II razred
srednje elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd,
Zavod za izdavanje udbenika, Novi Sad, 1991.
- Uputstvo za nastavnike za rad u TINA softveru, GTZ ,Podgorica, 2008.
- Semens, Uputstvo za rad na sistemu Siemens PLC LOGO, GTZ ,Podgorica, 2008.
- Semens, Prirunik za Siemens PLC LOGO, GTZ, Podgorica, 2008.
- Georg Omura: AutoCAD 13 za Windows, Mikro knjiga, Beograd,
- J. T. Roberts, SohoGraph: Uvod u AutoCAD 2002, Kruevac, 2002.
- G. Omura: AutoCad 2007, Mikro knjiga, Beograd,
- N. Klem: Uvod u primjenu raunara, Graevinska knjiga a.d., Beograd,
- Razni izvori na internetu.
- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenim: raunarima sa multimedijalnom
opremom, legalnim i slobodnim softverom iz raznih oblasti nauke i tehnike, TINA
softverom za crtanje i simulaciju rada elektrinih i elektronskih ema i ureajima
za upravljanje procesima po sistemu Siemens PLC LOGO.
26

- Provjera znanja vri se usmeno i u toku vjebi.
- Usmeno - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Vjebe najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacinom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacinim periodima.
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer elektronike ili telekomunikacija
- diplomirani inenjer elektrotehnike.
Znanja
- Uvod u primjenu raunara
- Vektorska i bitmap grafika
- Primjena raunara u
raznim oblastima nauke i
tehnike
- CAD programi za
projektovanje i
upravljanje procesima
- Programi za simulaciju
rada elektrinih i
elektronskih ema
- Program za simulaciju i
upravljanje po sistemu
Simens PLC LOGO

Predmet
Znanja
- Informatika
- Operativni sistem Windows
i softver
- Hardver raunara
- Koordinatni sistemi i
- Matematika
- Informatika
osobine vektora
- Osnove rada u grafikim
programima
- Osnovne zakonitosti
- Matematika
prirodnih nauka
- Fizika
- Operativni sistem i softver
- Hemija
- Princip rada osnovnih
- Informatika
elektronskih elemenata i
- Primijenjena elektronika
sklopova
- Praktina nastava
- Elektrine eme i naini
povezivanja elemenata
- Informatika
- Osnovni principi procesnog
upravljanja
- Mehatronika
- Informatika
- Elektrine eme i nain
- Praktina nastava
- Informatika
- Osnove principa
programiranja
- Praktina nastava
- Osnovne elektronske i
komponente automatike,
njihova funkcija i princip
rada
27
1.2.4. ELEKTRINA MJERENJA

1. Naziv predmeta: ELEKTRINA MJERENJA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
36
36
72
72
36
72

- Upoznavanje osnovnih pojmova u elektrinim mjerenjima.
- Uoavanje pojava, greaka pri mjerenju i definisanje uzroka nastanka greki.
- Upoznavanje mjernog pribora, mjernih instrumenata i principa njihovog rada.
- Upoznavanje i razumijevanje mjernih metoda.
- Sluenje katalozima o mjernim instrumentima i mjernim metodama.
- Sticanje osnovna znanja iz oblasti elektrinih i neelektrinih veliina za
samostalan rad na ugradnji, odravanju i remontu elektrinih instalacija, aparata
i ureaja.
mjera.
28

Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod u predmet i greke pri mjerenju
- Navikava se da radi
- Uoava znaaj
- Nabraja osnovne
kooperativno.
mjerenja uopte,
pojmove u
posebno elektrinih
elektrinim
- Stie sigurnost i
mjerenja.
mjerenjima i
preciznost u radu.
definie pojam
- Analizira standarde
mjerenja.
i potrebu njihovog
- Definie pojam
uvoenja u mjernu
fizike veliine,
tehniku.
etalona i navodi
- Razlikuje i na
njihovu podjelu.
primjerima
- Objanjava pojam
pretvara mjerne
standardizacije.
jedinice u si
sistemu.
- Definie osnovne
- Uoava uzroke
mjerne jedinice u
nastanka greaka.
si sistemu.
- Analizira rezultate
- Definie pojam
mjerenja.
tanosti i greke
pri mjerenju.
- Objanjava naine
predstavljanja
dobijenih rezultata
mjerenja.
Pribor u elektrinim mjerenjima
- Razlikuje mjerni
- Nabraja mjernu
pribor.
opremu za
- Shvata znaaj
elektrina
izvora struje u
mjerenja.
mjernoj tehnici i
- Definie izvore
razlikuje vrste
elektirne struje i
izvora
navodi njihovu
jednosmjerne i
podjelu.
naizmjenine
- Opisuje izvore
struje.
mjernih signala.
- Analizira osnovno
- Objanjava ulogu
djelovanje
otpornika u
funkcijskog
elektrinim
generatora i njegov
mjerenjima.
znaaj u
- Navodi podjelu i
elektrinim
vrste otpornika.
mjerenjima.
- Objanjava
- Uoava znaaj i
funkciju
crta emu
kondenzatora i
djelitelja napona.
njegova svojstva.
- Analizira razliku
- Definie solenoid
izmeu reostata i
kao element
potenciometra.
strujnog kola.
- Stie naviku za
samostalni i grupni
rad.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Upoznavanje
uenika sa nainom
rada u laboratoriji
sa posebnim
osvrtom na
sigurnost u radu i
zatiti od strujnog
udara.
Vjeba:
- Odreivanje
strujne
konstante
i mjerenje struje.
Vjeba:
- Odreivanje
naponske konstante
i mjerenje napona.
29
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje vrste
kondenzatora.
- Razlikuje vrste
solenoida.
Elektrini mjerni instrumenti
- Uoava slinosti
- Opisuje osnovni
izmeu
princip rada
instrumenta za
mjernih
mjerenje sile i
instrumenata.
elektrinih
instrumenata za
mjerenje
elektrine struje.
- Objanjava princip - Prepoznaje
osnovne djelove
rada analognih
analognog
mjernih
elektrinog
instrumenata na
mjernog
primjeru
instrumenta sa
instrumenta sa
kretnim kalemom.
kretnim kalemom.
- Analizira princip
rada instrumenta
sa kretnim
kalemom.
- Razumije primjenu
instrumenta sa
kretnim kalemom
za mjerenje struje,
napona i otpora.
- Definie proirenje - Crta i analizira
emu proirivanja
mjernog opsega
mjernog opsega
kod instrumenata
ampermetra i
sa kretnim
voltmetra.
kalemom.
- Razlikuje principe
- Objanjava
rada
elektrodinamike,
elektrodinamikih,
indukcione,
indukcionih,
registrujue i
registrujuih i
mjerne
mjernih
instrumente sa
instrumenata sa
pokretnim
pokretnim
gvoem.
gvoem.
Elektronski mjerni instrumenti
- Analizira princip
- Opisuje princip
rada elektronskog
rada analognog
voltmetra.
elektronskog
- Uoava razliku
voltmetra (EV).
izmeu
- Objanjava
elektronskog
elektronski
voltmetra za
voltmetar za
- Razvija smisao za
urednost i
sistematinost
prema radu i
rezultatima rada.
- Razvija
odgovornost za
mjerne ureaje
kojima rukuje.
logikog
razmiljanja i
povezivanja znanja
u cjelinu.
30
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Regulacija struje u
kolu pomou
reostata.
Vjeba:
- Regulacija napona
u kolu pomou
potenciometra.
Vjeba:
- Provjera I
Kirhofovog zakona.
Vjeba:
- Mjerenje struje i
napona pomou
digitalnog
multimetra (DMM).
sadraji
uenik
jednosmjernu i
naizmjeninu
struju.
- Opisuje princip
rada i primjenu
digitalnog
multimetra (dmm)
za mjerenje struje,
napona, otpora i
kapacitivnosti;
- Objanjava
konstrukciju
osciloskopa.
Mjerni transformatori
- Opisuje princip
rada
transformatora.
- Objanjava mjerni i
regulacioni
transformator.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
jednosmjernu i
elektronskog
voltmetra za
naizmjeninu
struju.
- Shvata tehnike
prednosti digitalnih
multimetara.
- Analizira osnovnu
emu osciloskopa.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Izraunavanje
maksimalne i
efektivne
vrijednosti napona.
- Analizira emu
prikljuka strujnih i
naponskih mjernih
transformatora.
- Crta i analizira
emu prikljuka
mjernih
instrumenata preko
mjernih
transformatora.
Mjerenje elektrinih veliina
- Objanjava mjerne - Izraunava otpor
pomou napona i
metode koje se
struje (UI metoda).
odnose na
mjerenje otpora.
- Shvata ta je
- Opisuje UI metodu
kapacitivnost i ta
za mjerenje
kondenzator
kapacitivnosti.
predstavlja u kolu
naizmjenine
- Objanjava
struje.
mjerenje
- Crta emu i
induktivnosti
izraunava
primjenom omovog
induktivitet ui
zakona.
metodom.
- Opisuje mjerenje
induktivnosti
- Uoava princip
pomou mjernih
rada mjernih
mostova.
mostova i odreuje
- Objanjava
induktivitet.
univerzalni mjerni
- Razlikuje mjerna
most za mjerenje
podruje na RLC
induktivnosti,
metru.
kapaciteta i otpora
(RLC-metar).
- Odreuje snagu u
- Navodi mjerne
kolu jednosmjerne
metode za
i naizmjenine
mjerenje snage u
povezivanaj
teoretskog znanja
sa praktinim
primjerima.
- Pokazati uenicima
strujni i naponski
mjerni
transformator.
- Razvija
sistematinost pri
radu.
Vjeba:
- Mjerenje otpora UI
metodom.
Vjeba:
- Izraunavanje
nepoznate
otpornosti vezom
otpora u rednoj i
paralelnoj vezi.
Vjeba:
- Izraunavanje
nepoznatog
otpora,
induktiviteta i
kapaciteta pomou
RLC metra.
Vjeba:
- Mjerenje snage u
kolu jednosmjerne
struje UI
metodom.
31
sadraji
uenik
kolu jednosmjerne
i naizmjenine
struje.
- Objanjava
upotrebu vatmetra.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
struje pomou
ampermetra i
voltmetra.
- Crta i analizira
emu za mjerenje
snage vatmetrom.
- Razumije princip
- Opisuje princip
rada indukcionog
rada indukcionog
brojila.
brojila.
- Objanjava princip - Uoava princip
rada elektronskog
rada elektronskog
brojila.
brojila.
- Crta i analizira
emu vezivanja
brojila na
niskonaponsku
mreu.
Mjerenje neelektrinih veliina
- Navikava se da
- Uoava osobine
- Definie pojam i
razmjenjuje
pratvaraa fizikih
zadatak pretvaraa
informacije.
veliina, i
fizikih veliina.
elektronskih i
elektrinih
- Objanjava pojam i
povezivanja
pretvaraa.
zadatak elektrinih
- Analizira primjenu
i elektronskih
praktinim
pretvaraa fizikih
pretvaraa i navodi
primjerima.
veliina,
primjenu
elektronske i
pretvaraa za
elektrine
mjerenje.
pretvarae shodno
njihovim
osobinama:
temperature,
pritiska, vremena,
nivoa tenosti...
Nalaenje mjesta kvara na vodovima i kablovima
- Razvija pozitivan
- Raspoznaje vrstu
- Navodi vrste
odnos prema
kvara na
kvarova na
timskom radu i
energetskim
energetskim
tolerantan odnos
vodovima i
vodovima i
prema kolegama.
kablovima.
kvarovima.
- Razlikuje metode
- Navodi klasine
za lokaciju
metode za lokaciju
pojedinih vrsta
navedenih kvarova.
kvara.
- Navodi i objanjava - Shvata znaaj
pravilnog izbora
metode za
mjerne metode za
pronalaenje
lokaciju
mjesta nastanka
odgovarajue vrste
uzemljenja,
kvara.
prekida i kratkog
32
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Izraunavanje
snage u kolu
naizmjenine
struje pomou tri
amprematra.
Vjeba:
- Izraunavanje
snage u kolu
naizmjenine
struje pomou tri
voltmetra.
Vjeba:
- Mjerenje snage
pomou vatmetra.
Vjeba:
- Osciloskopsko
snimanje
karakteristika
ulaznih i izlaznih
veliina malog
mrenog
transformatora.
Vjeba:
- Utvrivanje mjesta
kvara na kablu
(kratak spoj,
zemljospoj i
prekid) jednom od
mosnih metoda.
sadraji
uenik
spoja na
energetskim
provodnicima.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Primijenjuje
vitstonov most za
lokaciju
uzemljenja.
- Uoava prednosti
savremenih metoda
za lokaciju mjesta
kvara u odnosu na
klasine metode.
Preporuke za
izvoenje nastave

- Dipl. ing. D. Martinovi: Elektrina mjerenja, Zavod za izdavanje udbenika i
nastavnih sredstava, Beograd, 1997.
- R. Opai: Mjerenja u elektronici, Zavod za izdavanje udbenika i nastavnih
sredstava, Beograd, 2003.
- T. umonja: Elektrina mjerenja, Zavod za izdavanje udbenika i nastavnih
sredstava, Beograd, 1991.
- Dio nastave u vidu vjebi iz ovog predmeta realizuje se u laboratoriji koja treba
biti opremljena: mjernim instrumentima i priborom (izvori struje, analogni i
digitalni mjerni instrumenti, osciloskop), ispitnim stolovima, raunarom sa
odgovarajuim softverom.
periodu.
- Pismene vjebe, domai zadaci i dr.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.
- diplomirani inenjer elektronike;
Znanja
- Uvod u predmet i greke
pri mjerenju

Predmet
Znanja
- Fizika
- Fizike veliine i jedinice
- Elektrine veliine i
- Praktina nastava
jedinice
- Elektrini propisi i
standardi
33
Znanja
- Pribor u elektrinim
mjerenjima
- Mjerni instrumenti
- Mjerni transformatori
- Mjerenje elektrinih
veliina
- Mjerenje neelektrinih
veliina
- Nalaenje mjesta kvara na
vodovima i kablovima

Predmet
Znanja
- Elementi elektrinog kola,
- Elekrtine instalacije i
Omov zakon
osvjetljenja
- Sistemi za rezervno
napajanje
- Fizika
jedinice
- Praktina nastava
- Mjerni instrumenti
- Elektrotehniki materijali
jedinice
- Elektrine instalacije i
- Magnetni materijali
osvjetljenja
- Elektrina brojila
- Elektrini i elektronski
pretvarai
jedinice
34
1.2.5. PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA

1. Naziv predmeta: PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
36
72
36
36
72
108
108
72
180

Upoznavanje sa djelovanjem aktivnih elektronskih elemenata.
Osposobljavanje za potraivanje podataka u katalozima.
Upoznavanje naina vezivanja aktivnih elemenata.
Upoznavanje osnovnih izraunavanja pri izboru elemenata i dimenzionisanju
jednostavnih veza.
- Razlikovanje funkcije posebnih elektronskih elemenata u jednostavnim vezama.
Pravilno upotrebljavanje strune literature.
- Razvijanje radnih navika (sistematinosti, tanosti, dosljednosti).
- Repoznavanje tipova veza i njihovo funkcionisanje.
- Razvijanje interesa za praktini rad i povezivanje teorije sa praksom.
- Sticanje pozitivnog odnosa prema istoj okolini (deponovanju i reciklai
pokvarenih i istroenih elektronskih ureaja).
-
35

Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Poluprovodnici
- Uoava razliku
- Objanjava
zapaanja;
izmeu provodnika,
kristalnu strukturu
poluprovodnika i
i provodnost
izolatora na osnovu
poluprovodnika.
njihove kristalne
strukture
- Objanjava
- Crta i razumije
kristalnu reetku
kristalnu reetku
poluprovodnika.
Si.
- Objanjava
- Preciznost i
- Razumije proces
poluprovodnike P i
odgovornost u
nastajanja parova
N-tipa.
radu.
elektron-upljina
kao i pojam
- Navodi vrste
generacija i
kretanja
rekombinacija.
naelektrisanih
- Uoava razliku
estica u
izmeu haotinog,
poluprovodniku.
difuznog i
usmjerenog
- Opisuje kretanje
kretanja slobodnih
elektrona i upljina
elektrona i
pod uticajem
upljina.
elektrinog polja.
- Razlikuje
poluprovodnike Ptipa od
poluprovodnika Ntipa.
Diode
- Stie
- Crta PN-spoj i
- Opisuje proces
sistematinost u
uoava raspodjelu
obrazovanja pnradu.
elektrinog
spoja.
potencijala.
- Uoava smjer
- Objanjava
unutranjeg
direktnu i inverznu
elektrinog polja
polarizaciju PN- Razvija preciznost i
koje potie od
spoja.
tanost u radu.
prostornog
- Objanjava
naelektrisanja.
dobijanje strujno- Razlikuje direktnu i
naponske
inverznu
karakteristike
polarizaciju pndiode.
spoja.
za saradnju i timski
- Navodi vrste dioda. - Crta strujnorad.
naponsku
karakteristiku
- Objanjava rad
diode i uoava prag
diode u
provoenja u
elektrinom kolu.
oblasti direktne
36
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati model
atoma i diskutovati
sa uenicima.
- Gledati slajdove na
kojima je
prikazano kretanje
naelektrisanih
estica pod
uticajem
elektrinog polja.
Vjeba:
- Odreivanje
snimanje
karakteristika
diode.
sadraji
uenik
Ispravljai
- Navodi vrste
ispravljaa.
- Objanjava i
razumije
jednostrani i
dvostrani
ispravlja.
- Definie
ispravljaki filtar.
- Objanjava
jednostrani i
dvostrani ispravlja
sa filtrom.
- Objanjava Grecov
ispravlja.
- Objanjava
primjenu zenerove
diode na modelu
jednostavnog
stabilizatora
napona.
Bipolarni tranzistori
- Upoznaje se sa
unutranjom
strukturom
tranzistora.
- Objanjava princip
rada tranzistora na
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Crta i analizira
jednostavne eme
ispravljaa bez
filtra u cilju
ispravljanja
izlaznog napona.
- Razlikuje talasne
oblike izlaznih
napona kod
razliitih
ispravljaa.
- Uoava ulogu
ispravljakog filtra
i funkciju peglanja
naponske
talasnosti.
- Crta i analizira
eme ispravljaa i
talasne oblike
napona sa filtrom.
- Razlikuje talasne
oblike napona prije
i poslije filtriranja.
- Crta Grecov spoj i
analizira ga.
- Razumije
djelovanje
jednostavnog
stabilizatora
napona sa zener
diodom.
stvaralakog
miljenja u
povezivanju sa
srodnim nastavnim
sadrajima.
Vjeba:
- Jednostrani i
dvostrani
ispravlja.
- Povezati elemente
za ostvarenje
jednostranog i
dvostranog
ispravljaa, sa i
bez filterskog
kondenzatora.
- Uoiti razliku meu
ispravljenim
naponima sa i bez
kondenzatora
pomou
dvokanalnog
osciloskopa.
- Poznaje ulogu
tranzistora i
uoava razliku
izmeu tranzistora
NPN i PNP-tipa.
- Crta i analizira
ulazne i izlazne
logikog
razmiljanja i
povezivanja
prethodno
steenog gradiva u
cjelinu.
Formativni ciljevi
uenik
polarizacije i
probojni napon u
oblasti inverzne
polarizacije.
- Razlikuje vrste
dioda (varikap,
tunelske, zener).
- Odreuje radnu
pravu i radnu taku
na karakteristici
diode.
Vjeba:
- Stabilizator napona
sa zenerovom
diodom.
- Vezati emu
stabilizatora sa
Zenerovom diodom
i otpornicima za
optereenje.
Mjeriti izlazni
napon i struju.
37
Vjeba:
- Snimanje ulaznoizlaznih
karakteristika
bipolarnog
tranzistora
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
karakteristike
modelu sa
tranzistora.
zajednikim
emitorom, bazom i
- Na primjerima
kolektorom.
proraunava struju
- Definie osnovne
i koeficijent
komponente struja
strujnog pojaanaj.
u tranzistoru i
koeficijent
strujnog pojaanja. - Crta i analizira
eme spoja sa
- Navodi naine
zajednikim
vezivanja
emitorom, bazom i
tranzistora u
kolektorom.
elektrinim kolima.
Pojaavai sa bipolarnim tranzistorima
- Definie osobine
- Odreuje
pojaavaa.
pojaanje snage,
ulaznu i izlaznu
- Opisuje dobijanje
otpornost na
radne prave i radne
modelu
take.
pojaavaa.
- Odreuje poloaj
- Objanjava
radne prave i radne
stabilizaciju radne
take na izlaznim
take.
karakteristikama
tranzistora.
- Objanjava
- Analizira pojaava
Darlingtonov spoj.
sa stabilisanom
radnom takom.
- Definie tranzistor
- Radi jednostavne
kao prekida.
zadatke vezane za
proraun osnovnog
pojaavaa.
- Crta i analizira
Darlingtonov spoj i
odreuje njegove
parametre.
- Razumije princip
rada tranzistora
kao prekidaa.
Tranzistori sa efektom polja - FET-ovi (field
- Razlikuje
- Upoznaje se sa
unipolarne i
unutranjom
bipolarne
strukturom
tranzistore.
tranzistora sa
- Crta i analizira
efektom polja
strukturu FET-a i
(FET-a).
razumije funkciju
elektroda.
- Objanjava statiku
- Crta i analizira
karakteristiku
statike
FET-a.
karakteristike FET-
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Snimanje prenosnih
karakteristika
tranzistora.
- Razvija analitiko
miljenje.
- Razvija tanost i
preciznost.
Vjeba:
- Pojaava sa
zajednikim
emitorom.
- Povezati elemente
prema zadatoj
emi. Dovesti
napone sa ulaza i
izlaza pojaavaa
na dvokanalni
osciloskop.
- Raditi sa ulaznim
naponom od
1khz/10 mv.
Vjeba:
- Tranzistor kao
prekida.
- Povezati elemente
prema zadatoj
emi.
- Mjeriti izlazni
napon na osnovu
promjene ulazanog
napona.
efffect transistor)
i logino
zakljuivanje.
38
Vjeba:
- Statike
karakteristike FETa.
- Povezati emu za
- Razvija
snimanje karakteodgovornost u
ristika FET-a.
ispunajvanju radnih
- Mjeriti
obaveza.
odgovarajui napon
i struju.
sadraji
uenik
- Upoznaje se sa
pojmom i
funkcijom ostalih
vrsta unipolarnih
tranzistora
(MOSFET i CMOS).
- Objanjava
jednosmjerni reim
rada pojaavaa sa
FET-ovima.
- Definie radnu
pravu i radnu
taku.
- Objanjava
pojaava sa
automatskim
prednaponom.
- Definie naponsko i
strujno pojaanje,
ulaznu i izlaznu
otpornost.
- Opisuje MOSFET
(metaloxide
semiconductor
field-effect
transistor) kao
pojaavaki
element.
Oscilatori
- Definie pozitivnu
povratnu spregu i
uslov oscilovanja.
- Objanjava princip
rada oscilatora.
- Objanjava princip
rada
multivibratora.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
a.
- Analizira MOSFETove i razumije
funkciju prikljunih
krajeva.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Pojaava sa FETom.
- Povezati elemente
prema emi. Mjeriti
ulazni i izlazni
napon sa i bez
prikljuenog
potroaa.
- Raunati naponsko
pojaanje i izlazne
otpornosti.
- Crta i analizira
osnovni pojaava
sa FET-om.
- Odreuje
jednainu radne
prave i crta je u
polju izlaznih
karakteristika.
- Crta i analizira
pojaava sa
automatskim
prednaponom.
- Analitiki izvodi
pojaanje, ulaznu i
izlaznu otpornost.
- Crtati radnu pravu

na prenosnim
karakteristikama i
odrediti radnu
taku kod razliitih
primjeraka iste
vrste FET-a.
- Analizira pojaava
sa MOSFET-om sa
indukovanim
kanalom.
i logino miljenje.
- Zna uslov i princip

oscilovanja.
- Crta i analizira
jednostavne RC i
LC oscilatore i
analizira njihov
rad.
- Crta i analizira
majsnerov oscilator
sa bipolarnim
tranzistorima.
- Uoava potrebu
stabilnosti
frekvencije
oscilovanja.
oscilatora.
- Analizira astabilni i
bistabilni
multivibrator.
- Podstie usvajanje
novih znanja.
Vjeba:
- RC oscilatori.
- Formirati RC
oscilator prema
emi.
- Mjeriti uestanosti
oscilovanja pomou
perioda dobijenog
napona.
Vjeba:
- Formirati
majsnerov oscilator
sa FET-om i
napajanjem.
- Posmatrati na
osciloskopu
dobijeni napon bez
i sa stabilizacijom
amplitude.
39
Razred: TREI
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Integrisana i aritmetika kola
- Razlikuje osnovne
- Definie osnove
logike operacije.
Bulove algebre i
- Crta i analizira
analizira logike
logiku mreu za
sisteme pomou
realizaciju logikih
logikoh kola.
funkcija.
- Na primjerima
- Objanjava
razlikuje binarne
aritmetika kola.
komplementore,
komparaciju
- Definie
brojeva i sabiranje.
memorijska kola.
- Uporeuje i
razlikuje RS, T, JK i
D flip-flopove.
Elemeti energetske elektronike
Diode i tranzistori
- Uporeuje diodu
- Upoznaje se sa
malih snaga i diodu
osnovnim
veih snaga.
specifinostima
energetskih dioda.
- Razumije
- Navodi osnovne
konstrukciju
kataloke
kuita energetskih
parametre
dioda.
energetskih dioda.
- Crta i analizira
strujno naponsku
- Upoznaje se sa
karakteristiku
osnovnim
energetske diode.
specifinostima
- Odredjuje snagu
energetskih
termikih gubitaka
bipolarnih
snanog
tranzistora.
tranzistora.
- Upoznaje se sa
nainima
- Grafiki
korienja
interpretira
energetskih
vrijeme ukljuenja
tranzistora
odnosno iskljuenja
prekidaki reim
kod energetskih
rada.
tranzistora.
- Objanjava
energetski MOSFET
- Objanjava rad
tranzistor.
prekidakog kola
energetskog
- Objanjava
MOSFET tranzistora
etvoroslojnu
i zna ulogu gejta.
diodu (PNPN
- Crta i analizira
dioda).
strujno naponske
- Objanjava
karakteristike
direktno i inverzno
mosfet tranzistora.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Snimanje
karakteristika
integrisanih TTL
kola.
- Mijenjati ulazni i
izlazni napon,
crtati zavisnost
izlaznog napona od
ulaznog.
- Razvija tanost i
preciznost.
- Navikava se na
proraunavanje i
analiziranje.
40
Vjeba:
- Snimanje
karakteristike u-i
kod energetskih
dioda.
- Povezati emu.
Mjeriti napon i
struju.
- Ispitati diode preko
ispitivaa.
sadraji
uenik
polarisanu
etvoroslojnu
diode.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Crta i analizira
strujno naponsku
karakteristiku
etvoroslojne
diode.
- Zna primjenu
etvoroslojne
diode.
- Razumije pojavu
probojnih napona
kod etvoroslojne
diode.
Tiristori, diaci i triaci

- Razlikuje vrste
- Navodi vrste
tiristora.
tiristora.
- Crta i analizira
- Opisuje triodni
ekvivalentnu emu
tiristor.
triodnog tiristora.
- Crta i analizira kolo
- Navodi
za snimanje
karakteristike
karakteristika
tiristora.
tiristora.
- Crta i analizira
- Objanjava diak i
strukturu, oznaku i
triak.
karakteristi.
- Crta i analizira
impulsno
pobuivanje
tiristora i triaka.
- Crta talasne oblike
naizmjeninog
napona i struja IG i
IT.
- Analizira
- Objanjava fazno
jednostavno kolo
regulisanje pomou
za faznu regulaciju
diaka i triaka.
struje pomou
diaka i triaka.
- Crta i uporeuje
talasne oblike
napona gradske
mree, napona na
kondenzatoru,
struje gejta i struje
kroz potroa.
- Razlikuje
- Navodi i opisuje
uspostavljanje
naine ukljuivanja
struje u periodu
tiristora i trijaka.
ukljuivanja
tiristora u
sluajevima
- Povezuje ve
steeno znanje sa
novim pojmovima.
- Navikava se na
analiziranje
razliitih tehnika.
- Razvija preciznost
pri radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Snimanje strujno
naponske
karakteristike
tiristora.
- Povezati eme.
- Mjeriti vrijednosti
struje i napona.
- Nacrtati grafike.
Vjeba:
- Upravljanje radom
tiristora.
- Upravljanje
jednosmjernim
naponom.
- Upravljanje
naizmjeninim
naponom.
Vjeba:
- Analizirati kolo za
faznu regulaciju
pomou diaka i
triaka i dva rckola.
Vjeba:
- Pomono svetlo
(panik svjetiljka).
- Spojiti emu prema
maketi i simulirati
nestanak elektrine
energije.
Vjeba:
- Runa regulacija
jaine osvjetljenja.
41
sadraji
uenik
- Objanjava vrijeme
ukljuivanja
tiristora.
- Opisuje tiristore sa
iskljuivanjem na
gejtu (GTO
tiristori).
- Opisuje naine
iskljuivanja
tiristora i trijak.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
aktivnog i
induktivnog
optereenja.
- Razlikuje
ukljuivanje preko
anode od
ukljuivanja preko
gejta.
- Razumije rad
opteg kola za
ukljuenje i
iskljuenje gto
tiristora.
- Poznaje nain
iskljuivanja
tiristora pomou
redno i paralelno
vezanog preidaa.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Spojiti emu prema
maketi i
regulacijom otpora
mijenjati jainu.
Vjeba:
- Statiki jednofazni
prekida.
- Spojiti emu prema
maketi.
Energetski pretvarai
- Analizira izlazne
- Upoznaje se sa
oblike napona
osnovnim emama
ispravljaa sa
usmjeravanja.
diodom i sa
tiristorom.
- Opisuje grecov spoj - Razmatra rad
Grecovog spoja pri
sa tiristorima.
aktivnom i
induktivnom
optereenju.
- Razmatra rad
- Opisuje trofazni
ispravljaa pri
ispravlja sa
aktivnom i
srednjom takom.
induktivnom
- Objanjava princip
optereenju.
rada invertora.
- Objanjava invertor - Analizira
jednofazni
voen mreom.
dvoperiodini
invertor voen
mreom.
- Razlikuje strujni,
- Nabraja vrste
naponski i
nezavisnih
rezonantni
invertora.
invertor.
- Objanjava
- Analizira rad
naizmjenini
naizmjeninog
prevara sa
pretvaraa sa
skokovitom
mehanikim i sa
promjenom
amplitude.
elektronskim
preklopnikom.
- Objanjava
- Analizira osnovne
naizmjenini
eme
uoavanja,
analiziranja i
proraunavanja.
Vjeba:
- Nazavisni invertor
napona (DC/AC);
- realizacija
invertora.
Snimanje izlaznog
napona pomou
osciloskopa.
Vjeba:
- Korektor napona
mrenih potroaa.
- Snimanje dobijenih
napona putem
osciloskopa.
Vjeba:
- Zatita tiristorskih
elemenata RLC
kolima.
42
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
pretvara sa
naizmjeninih
faznom
pretvaraa.
regulacijom.
Primjeri primjene energetske elektronike
- Analizira uproenu
- Objanjava
emu upravljanja
uproene eme
motorima
upravljanja
jednosmjerne
motorima
struje.
jednosmjerne
struje.
- Analizira impulsnu
- Objanjava
regulaciju brzine
impulsnu regulaciju
motora
brzine motora
jednosmjerne
jednosmjerne
struje.
struje.
- Analizira
- Objanjava
automatsku
automatsku
regulaciju jaine
regulaciju jaine
osvjetljenaj.
osvjetljenja.
- Objanjava princip - Analizira princip
rada panik
rada panik
svjetiljke.
svjetiljke.
- Objanjava statiki - Analizira statiki
jednofazni
jednofazni
prekida.
prekida.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
povezivanja ranije
steenog teorijskog
znanja sa
praktinim
primjenama.
Vjeba:
- Upravljanje
kolektorskim
elektromotorima.
- Regulisanje broja
obrtaja.
Vjeba:
- Realizacija
automatskog
punjaa
akumulatorskih
elemenata u
tiristorskoj tehnici.
Vjeba:
- Realizacija
regulatora jaine
osvjetljenja u
tiristorskoj tehnici.
Vjeba:
- Realizacija
muziko
svjetlosnih efekata
sa triacima.
- Razvija
odgovornost pri
praktinom radu.
- Razvija pozitivan
osjeaj prema
zanimanju.

- R. Opai: Elektronika I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- R. Opai: Elektronika za II razred elektrotehnike kole smjer energetike,
Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2001.
- N. Babi: Elektronika, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- S. Stankovi, Radomir Lakovi: Elektronika, ETF Podgorica, 1999.
- Mr B.uri: Tiristori, Tehnika knjiga Beograd, 1984.
- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena: A/V sredstvima: grafoskopom,
dijaprojektorom sa odgovarajuim slajdovima i dr.,mjernim instrumentima
(digitalni ampermetri, voltmetri), ispitnim stolovima, maketama raznih
elektronskih uredjaja, osciloskopom, raunarom sa odgovarajuim softverom itd.
periodu.
- Pismene vjebe.
- Vjebe -najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
43

- Diplomirani inenjer elektrotehnike, smjer elektronika ili telekomunikacije;
- diplomirani inenjer elektronike.
Znanja
- Diode, bipolarni tranzistori, FET, MOSFET
- Pojaavai
- Oscilatori
- Energetska elektronika

Predmet
Znanja
- Osnovna strujna kola
- Omov i Kirhohovi zakoni
Praktina nastava
Primjena raunara u
elektrotehnici
- Pojaavai
Praktina nastava
Primjena raunara u
elektrotehnici
Praktina nastava
- Stabilnost frekvencije
oscilovanja oscilatora
- Astabilni i bistabilni
multivibrator
Praktina nastava
- Jednofazni dvoperiodini
invertor voen mreom
- Strujni, naponski i
rezonantni invertor
- Naizmjenini pretvara sa
mehanikim i sa
elektronskim preklopnikom
44
1.2.6. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA

1. Naziv predmeta: ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
72
66
138
72
66
138

- Shvatanje potrebe za elektrinom energijom, njenim znaajem i ulogom za
razvoj drutva.
- Upoznavanje vrsta elektrana i naina proizvodnje elektrine energije.
- Shvatanje potrebe za nekonvencionalnim metodama proizvodnje elektrine
energije.
- Upoznavanje problema prenosa velikih snaga.
- Usvajanje strunih znanja o transformatorskim i razvodnim postrojenjima,
namjeni i sastavnim djelovima.
- Upoznavanje sa znaajem elektroenergetske efikasnosti i odrivosti
elektroenergetskog sistema u Crnoj Gori.
- Razumijevanje i pravilno upotrebljavanje strune terminologije.
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa elektroenergetskim ureajima i
poznavanje propisa o sigurnosti na radu.
45

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvodni dio
- Uoava povezanost - Razvija svijest o
- Upoznaje se sa
energetike sa svim
znaaju i ulozi
znaajem i ulogom
granama privrede.
elektrine energije
energije za razvoj
za razvoj drutva.
drutva.
- Shvata potrebu za
- Upoznaje se sa
planiranjem razvoja
savremenim
energetskim
elektroprivrede.
trendovima u
svijetu.
Elektrane
- Razvija ekoloku
- Razlikuje
- Opisuje
svijest.
hidroloke od
karakteristike
energetskih
hidroelektrana.
- Razvija pozitivan
karakteristika
odnos prema
hidroelektrana.
- Objanjava glavne
timskom radu i
- Razlikuje vrste
djelove
brana.
hidroelektrana
tolerantan odnos
- Razumije ulogu
(sistem
prema kolegama.
zahvata, vodostana
akumulacije,
itd.
brana, zahvata,
- Razvija elju za
dovod vode,
istraivanjem i
- Zna za koje padove
vodostan i
novim saznanjima.
se koriste pojedine
cjevovod).
turbine.
- Navodi vrste
- Uoava razliku
vodenih turbina.
izmeu
akumulacionih i
- Objanjava podjelu
protonih
hidroelektrana.
hidroelektrana kao
i razliku izmeu
derivacionih i
pribranskih.
- Uporeuje
karakteristike he
peruica i HE Piva.
- Upoznaje glavne
karakteristike
- Razumije uticaj
hidroelektrana u
hidroelektrana na
Crnoj Gori.
okolnu sredinu.
- Opisuje uticaj
- Analizira blok emu
hidroelektrana na
termoelektrane i
okolnu sredinu.
na njoj pokazuje
- Objanjava podjelu
osnovne djelove.
termoelektrana i
- Na primjeru TE
navodi glavne
Pljevlja upoznaje
djelove
glavne
termoelektrana.
karakteristike TE.
- Analizira princip
46
Preporuke za
izvoenje nastave
- Posjetiti
hidroelektranu ili
termoelektranu.
ili grafike
prezentacije
principa rada
pojedinih
elektrana.
ili grafike
prezentacije
skladitenja otpada
kod
termoelektrana i
nuklearnih
elektrana.
- Zadatak:
- Potraiti na
internetu
informacije o
akcidentima kod
nuklearnih
elektrana.
- Zadatak:
- Podijeliti uenike
na grupe. Zadati im
istraivanje o
alternativnim
izvorima energije.
Diskusija.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
rada nuklearne
elektrane koristei
- Opisuje princip
blok emu.
rada nuklearne
- Razumije posledice
elektrane.
zagaivanja
vazduha i probleme
- Navodi uticaj
smjetanja
termoelektrana na
nuklearnog otpada.
okolinu.
- Razlikuje naine
dobijanja
elektrine energije
- Nabraja
iz alternativnih
alternativne izvore
izvora.
energije.
Elementi razvodnih postrojenja
- Zna na osnovu ega
- Upoznaje ulogu i
se vri
vrste sabirnica.
dimenzionisanje
- Objanjava vrste
sabirnica.
potpornih i
- Razlikuje vrste
provodnih
izolatora na osnovu
izolatora.
oznaka.
- Opisuje ulogu i
- Razlikuje razliite
nabraja vrste
vrste rastavljaa.
rastavljaa.
- Poznaje nain
- Upoznaje ulogu
izbora
visokonaponskih
visokonaponskih
osiguraa.
osiguraa.
- Upoznaje ulogu i
- Razlikuje naine
vrste
rada razliitih vrsta
visokonaponskih
visokonaponskih
prekidaa.
prekidaa.
- Upoznaje ulogu i
- Razlikuje naponske
vrste mjernih
i strujne mjerne
transformatora.
transformatore.
Prenaponi, kratki spojevi i zemljospojevi
- Poznaje sredstva za
- Upoznaje vrste
zatitu od
prenapona.
prenapona
- Objanjava uzroke
(odvodnici
nastajanja kratkih
prenapona).
spojeva.
- Vri proraun
- Objanjava uzroke
struje kratkog
pojave
spoja na
zemljospojeva.
jednostavnom
primjeru.
- Analizira
zemljospoj u
sistemu sa
izolovanim
zvjezditem.
i logino
razmiljanje.
opaanja.
- Razvija osjeaj
odgovornosti u
radu.
za prepoznavanje
problema i
doprinosi nalaenju
rjeenja.
47
Preporuke za
izvoenje nastave
elemenata
razvodnih
postrojenja i
kataloge
proizvoaa.
- Podjeliti uenike u
grupe i dati im
jednostavne
projektne zadatke
u kojima e izvriti
proraun struje
kratkog spoja.
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Zatite u razvodnim postrojenjima
- Zna opasnosti od
- Upoznaje uticaj
strujnog udara i
struje na ovjeka i
mjere koje treba
zna postupak
preduzeti prilikom
ukazivanja prve
prve pomoi.
pomoi.
- Poznaje zatite od
- Opisuje zatitu od
atmosferskog
atmosferskog
pranjenja.
pranjenja.
- Opisuje pogonsko i - Shvata ta je napon
dodira i napon
zatitno
koraka.
uzemljenje na
visokom i niskom
napon.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija
odgovornosti u
radu i potrebi
zatite na radu.
- Razvija svijest o
vanosti
pridravanja
propisa.
48
Preporuke za
izvoenje nastave
sa moguim
posledicama od
strujnog udara i
ukazati na vanost
potovanja propisa
o zatiti.
Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Elektrina postrojenja u radu i energetska efikasnost
- Crta i analizira
- Navodi tipove
za prepoznavanje
dnevni dijagram
dijagrama
problema i
optereenja i krivu
optereenja i
nalaenje rjeenja.
trajanja
objanjava ih.
optereenja.
- Analizira
pokrivanje dnevnog
dijagrama u cilju
to manjih
gubitaka elektrine
energije.
- Definie proizvodne - Razlikuje vrste
trokova kod
trokove za 1kwh.
prizvodnje
elektrine
energije.
- Shvata znaaj
- Upoznaje naine
- Stie sposobnost za
kompenzacije
kompenzacije
razlikovanje
reaktivne energije
reaktivne energije.
nevanog od
na veu energetsku
vanog.
efikasnost sistema.
- Opisuje zadatak
- Shvata znaaj
dispeerske slube.
kvaliteta elektrine
energije.
- Upoznaje
- Analizira dijagram
automatsku
zavisnosti
regulaciju
uestanosti od
uestanosti i snage.
snage.
- Crta i objanjava
- Opisuje princip
blok emu primjera
automatizacije
potpune
elektroenergetskog
automatizacije.
sistema.
Relejna zatita u elektroenergetskim postrojenjima
- Poznaje osnovna
- Opisuje ulogu
i logino
svojstva koja treba
zatitnih relejnih
razmiljanje.
da ima relejna
ureaja.
zatita.
- Crta i analizira
- Upoznaje vrste i
eme djelovanja
nain rada strujnih
strujnih releja.
releja.
- Razlikuje
- Upoznaje vrste i
nadnaponske i
nain rada
podnaponske
naponskih releja.
releje.
- Opisuje nain rada - Razumije ulogu
releja snage.
releja snage.
- Poznaje sastav i
- Upoznaje ulogu
djelovanje
distantnog releja.
distantnih releja.
49
Preporuke za
izvoenje nastave
- Posjetiti lokalni
dispeerski centar.
dnevnih i godinjih
dijagrama
optereenja.
- Pripremiti eme
pojedinih relejnih
zatita i analizirati
ih.
sadraji
uenik
- Objanjava ulogu
vremenskog releja.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Shvata potrebu
selektivnosti
zatite.
- Uporeuje dobre i
- Opisuje vrste
loe osobine
zatita mrea
neusmjerene
elektroenergetskog
prekostrujne i
sistema.
usmjerene
prekostrujne
zatite.
- Shvata vanost
- Nabraja zatite
zatite sinhronih
sinhronih
generatora u
generatora.
elektranama.
- Crta i objanjava
- Nabraja zatite
emu brze
energetskih
prekostrujne
transformatora.
zatite i buholcove
zatite.
- Analizira nain
- Opisuje vrste
rada prekostrujne
zatita sabirnica.
zatite sabirnica na
emama.
Komandni i signalni ureaji u razvodnim postrojenjima
- Crta i analizira
- Objanjava eme
za prepoznavanje
eme spajanja
spajanja glavnih
problema i
sabirnica,transform
strujnih krugova.
nalaenje rjeenja.
atorskog polja i
dalekovodnog
polja.
- Razlikuje vrste
- Upoznaje runo i
pokretanja
elektrino
prekidaa snage.
komandovanje
visokonaponskim
ureajima.
- Analizira naine
- Objanjava eme
upravljanja
spajanja pomonih
prekidaima snage
strujnih krugova.
na odgovarajuim
emama.
- Uoava vanost
- Opisuje vrste
signalizacije za
signalizacije u
sigurnost osoblja u
razvodnim
postrojenjima.
postrojenjima.
Transformatorska i razvodna postrojenja
- Razlikuje
- Opisuje vrste
postrojenja za
transformatorskih i
unutranju
razvodnih
montau od
postrojenja.
postrojenja na
otvorenom
50
Preporuke za
izvoenje nastave
- Posjetiti
visokonaponsko
razvodno
postrojenje.
razliitih vrsta
transformatorskih i
razvodnih
postrojenja.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
prostoru.
- Poznaje vrste
oklopljenih
postrojenja.
Radovi na izgradnji elektrinih postrojenja
- Razvija svijest o
- Shvata vanost
- Opisuje montane
pridravanja
radove u elijama i
vanosti
propisa i tehnike
poljima, u
pridravanja
dokumentacije
zgradama i na
propisa.
proizvoaa
otvorenom
prilikom montanih
prostoru.
radova.
Pogon i odravanje elektroenergetskih postrojenja
- Shvata vanost
- Objanjava uslove
poznavanja
za stavljanje
uputstava i propisa
elektrinog
za svaku vrstu rada
postrojenja u
u
pogon.
elektroenergetskim
postrojenjima.
- Poznaje mjere za
- Nabraja vrste
bezbjedan rad u
kontrola i remonta
beznaponskom
rasklopne opreme.
stanju.
- Razlikuje mjesene
kontrole i godinji
remont rasklopne
opreme.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati tehniku
dokumentaciju
proizvoaa.
- Prikazati tehniku
dokumentaciju
proizvoaa.

- Prof. dr S. kuleti: Osnovi elektroenergetike, Univerzitet Crne Gore Elektrotehniki fakultet, Podgorica,2006.
- Prof. dr S. kuleti: Elektrane, Univerzitet Crne Gore - Elektrotehniki fakultet,
Podgorica, 2006.
- M. Popovi: Razvodna postrojenja i elektrane, Zavod za udbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2000.
- D. Jankovi, A. Mati, M. Radivojevi: Elementi elektroenergetskih postrojenja,
- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom, A/V sredstvima
(grafoskop, dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima).
periodu.
- Pismene vjebe.
51

- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetike;
- profesor elektrotehnike - smjer energetike;
- diplomirani inenjer elektronike smjer industrijske energetike.
-

Predmet
Znanja
- Proizvodnja elektrine
Fizika
energije
Matematika
- Dimenzionisanje sabirnica
Praktina nastava
- Vrste izolacionih materijala
- Proraun struje kratkog
Matematika
spoja
Praktina nastava
- Opasnost od strujnog udara
Praktina nastava
Praktina nastava
Znanja
- Elektrane
- Elementi razvodnih
postrojenja
- Prenaponi, kratki spojevi I
zemljospojevi
- Zatite u razvodnim
postrojenjima
- Elektrina postrojenja u
radu i energetska efikasnost
- Relejna zatita u
elektroenergetskim
postrojenjima
- Komandni i signalni ureaji
u razvodnim postrojenjima
- Transformatorska i
razvodna postrojenja
- Kompenzacija reaktivne
energije
- Selektivnosti zatite
- Praktina nastava
- Zatitni i signalni ureaji
- Elektrine maine i pogoni
- Vrste transformatorskih i
razvodnih postrojenja
52
1.2.7. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI

1. Naziv predmeta: ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
72
66
138
72
66
138

- Upoznavanje sa podjelom i vrstama elektrinih mrea.
- Razumijevanje i pravilno upotrebljavanje strune terminologije.
- Upoznavanje i razumijevanje konstrukcijskih elemenata elektroenergetskih
vodova.
- Upoznavanjeje propisa i pravilnika o izgradnji elektroeneretskih vodova.
- Upoznavanje uloge razliitih materijala, njihovih fizikih i hemijskih
karakteristika.
- Razvijanje sposobnosti za termiki, elektrini i mehaniki proraun
elektroenergetskih vodova niskog i visokog napona.
- Razvijanje sposobnosti analize pojava, kvarova i nain odravanja
elektroenergetskih vodova.
- Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizikih zakona kod elektrinih
instrumenata, maina i ureaja.
- Poznavanje mjera zatite pri radu.
- Primjenjivanje teorijskog znanja u praktinom radu.
pristup.
53

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod
- Poznaje razvoj
- Upoznaje se s
logikog
sistema za prenos i
pojmom prenos
razmiljanja.
raspodjelu
elektrine
elektrine
energije.
- Razvija svijest o
energije.
potrebi za
- Zna ta je zadatak
- Navodi podjelu i
elektroenergetsko
elektrine mree.
vrste eiektrinih
m efikasnou.
- Poznaje
mre.
predstavljanje
elektroenergetskih
- Nabraja standardne
vodova u
napone elektrinih
planovima.
mrea.
- Zna kako se
vrijednost napona
- Upoznaje sisteme
napajanja direktno
za raspodjelu
odraava na rad i
elektrine
vijek trajanja
energije.
prijemnika.
- Shvata znaaj
elektroenergetske
efikasnosti.
Konstrukcijski elementi elektroenergetskih vodova
- Razvija osjeaj za
- Uoava osnovne
- Opisuje
red i urednost
elemente koji
elektroenergetske
radnog prostora.
sainjavaju
nadzemne vodove.
nadzemni vod.
- Razvija svijest o
- Zna koji se
- Upoznaje
znaaju uvanja
materijali koriste
provodnike i
ivotne sredine.
za izradu
zatitnu uad.
provodnika i
- Stvara radne
zatitnih uadi.
navike.
- Poznaje podjelu
provodnika prema
- Razvija smisao za
konstrukciji.
timski rad.
- Poznaje izbor
- Opisuje stubove i
konstrukcije stuba,
njihovu funkciju u
raspored
vodu.
provodnika na
stubu i temelje
stubova.
- Razlikuje izolatore
- Nabraja vrste
za niski, srednji i
izolatora i opisuje
visoki napon.
njihovu ulogu.
- Razlikuje vrste
konzola, pribor za
spajanje, pribor za
vjeanje
izolatorskih lanaca
54
Preporuke za
izvoenje nastave
- Crtati eme i
analizirati
najednostavnije i
najrasprostranjenije sisteme
za raspodjelu
elektrine
energije.
- Pokazati elemente
za spajanje,
privrivanje i
vjeanje
provodnika.
- Na primjerima
potpune oznake
kabla objasniti
oznaavanje
kablova i
kablovskih
snopova.
- Pokazati uzorke
kablova.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
i dopunske
elemente voda.
- Razlikuje
- Objanjava
energetske kablove
konstrukciju
prema naponu,
energetskih
vrsti struje, broju
kablova.
ila, materijalu
provodnika i vrsti
izolacije.
- Razlikuje
energetske kablove
prema slovnim i
brojanim
oznakama i
bojama.
- Poznaje vrste i
- Nabraja i opisuje
ulogu kablovske
kablovski pribor i
glave i kablovske
njegovu primjenu.
spojnice.
- Zna gdje se
primjenjuju
kablovske
prikljune kutije.
- Shvata ulogu
razvodnih ormana i
kablovske
kanalizacije.
- Opisuje energetske - Poznaje
konstrukciju
vodove sa
samonoseeg
samonoseim
kablovskog snopa
kablovskim
za niski i srednji
snopom.
napon.
- Razlikuje
samonosee
kablove prema
slovnim i brojanim
oznakama.
- Zna koji se pribor
koristi za vjeanje,
- Nabraja pribor za
nastavljanje i
niskonaponske i
spajanje
srednje naponske
samonoseih
samonosee
kablovskih
kablovske snopove.
snopova.
Izgradnja elektoenergetskih nadzemnih vodova
- Razvija
- Opisuje pripremne, - Uoava ulogu
sistematinost u
gradjevinske,
privremenih
radu.
elektromontane i
objekata.
zavrne radove.
- Poznaje kako se
priprema trasa
55
Preporuke za
izvoenje nastave
- Posjetiti trasu
elektoroenergetsk
og nadzemnog
voda visokog
napona (prilikom
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
voda i postupak
gradjevinskih
radova.
- Poznaje montiranje
opreme na
stubovima
razvlaanje
provodnika,
privrivanje
provodnika na
potporne izolatore
i izolatorske lance,
montiranje
priguivaa
vibracija,
montiranje
rastojnika.
Izgradnja elektroenergetskih kablovskih vodova
- Uoava znaaj
- Opisuje pripremu
za razlikovanje
utvrdjivanja
trase za polaganje
nevanog od
prisustva i poloaja
kablovskog voda.
vanog.
drugih instalacija u
zemlji za pripremu
- Nabraja naine
trase kablovskog
polaganja kablova
voda.
u rov.
- Poznaje postupak
polaganje kabla
- Opisuje zavrne
pomou
radove trase voda.
transportera.
- Poznaje posupak
- Nabraja i opisuje
polaganje kablova
specijalne
u kablovsku
sluajeve
kanalizaciju.
polaganja
elektroenergetskih - Poznaje
nastavljanje
kablova.
kablova pomou
spojnica.
- Zna uslove za
paralelno voenje i
ukrtanje
energetskih i
telekomunikacionih
kablova.
- Shvata znaaj
naponskog
ispitivanja
kablovskog voda i
detaljne tehnike
dokumentacije.
- Shvata specifinost
polaganja
56
Preporuke za
izvoenje nastave
izgradnje ili
remonta ) i
upoznati se sa
elektromonanim
radovima.
- Posjetiti trasu
elektroenergetskog
kablovskog voda (u
igradnji ili
remontu).
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
Preporuke za
izvoenje nastave
uenik
energetskih
kablova na
mostovima,kroz
vodu itd.
Izgradnja elektrenergetskih vodova sa samonoseim kablovskim snopom (SKS)
- Razvija sposobnost - Pokazati slajdove
- Uoava prednosti
- Opisuje nain
sa SKS.
zapaanja.
sks u odnosu na
izgradnje
klasine vodove.
niskonaponskih i
- Poznaje naine
srednjenaponskih
polaganja SKS.
vodova sa SKS.
- Poznaje
elektromontane
radove SKS.
Mehaniki proraun nadzemnih elektroenergetskih vodova
- Razvija sposobnost - Projektni zadatak:
- Odredjuje ugib
- Opisuje i nabraja
prepoznavanja
provodnika na
elemente
Mehaniki proraun
problema i
ravnom i kosom
mehanikog
za djelove
nalaenja reenja.
terenu.
prorauna
nadzemne mree.
nadzemnih vodova. - Uoava vanost
dodatnog
optereenja voda.
- Analizira ponaanje
nadzemnog voda
pri promjeni
temperature.
- Zna kako se vri
dimenzioniranje
razliitih vrsta
stubova.
57
Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod u proraune elektroenergetskih vodova
- Objanjava svhu i
- Poznaje zahtjeve
analiziranja i
vrste prorauna
koje treba da
logikog
elektroenergetskih
ispuni elektrina
zakljuivanja.
mrea.
mrea prije nego
to se pristupi
njenom
projektovanju.
Termiki proraun elektroenergetskih vodova
- Razvija svijest o
- Upoznaje postupak - Zna postupak
vanosti
prorauna.
izbora presjeka
pridravanja
- Koristi tabele za
provodnika
tehnikih
izbor presjeka
nadzemnih i
standarda i
provodnika.
kablovskih vodova
propisa.
prema
dozvoljenom
strujnom
optereenju.
Elektrini proraun voda
- Definie osnovne
- Pozaje osnovne
- Razvija
parametre voda.
parametre voda.
analitinost i
- Upoznaje
- Razlikuje
logino
ekvivalentne eme
parametare u
razmiljanje.
voda.
ekvivalentnim
emama voda.
- Objanjava
- Zna odrediti pad
elektrini proraun
napona i gubitak
niskonaponskog i
snage jednofaznog
visokonaponskog
i trofaznog voda.
voda.
- Vri elektrini
proraun
- Objanjava ulogu
niskonaponskog
transformatora u
voda za razliite
sistemu za prenos
vrste
elektrine
optereenja.
energije.
- Vri elektrini
proraun po
- Upoznaje se sa
ekvivalentnoj
pojmom prirodna
emi sa rednim
snaga voda.
parametrim.
- Izvodi elektrini
proraun voda po
ekvivalentnim
emama.
- Izraunava
prirodnu snagu
voda.
Projektovanje elektrinih mrea
- Objanjava upustvo - Zna kako se
- Razvija svijest o
58
Preporuke za
izvoenje nastave
- Obnoviti elemente
mehanikog
prorauna.
- Odrediti presjek
provodnika na
primjerima :prema
jaini struje i
temperaturi
okoline.
- Primjer:
- Elektrini proraun
po ekvivalentnoj emi i T-emi.
- Pokazati primjere
sadraji
uenik
za projektovanje
elektrinih mrea
niskog napona.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
vanosti
pridravanja
tehnikih standarda
i propisa.
Formativni ciljevi
uenik
odredjuje potreban
broj
transformatorskih
stanica.
- Objanjava
- Zna izraz za
projektovanje
izraunavanje
nadzemnih
instalisane snage.
analiziranja i
elektroenergetskih - Poznaje faze
logikog
vodova.
projektovanja
zakljuivanja.
nadzemnih
- Objanjava
elektroenergetskih
projektovanje
vodova: izbor
kablovskih
napona,izbor trase
elektroenergetskih
voda,trasiranje
vodova.
linije i snimanje
profila trase voda,
odreivanje
poloaj stuba.
- Zna kako se vri
izbor trase
kablovskog voda.
- Vri izbor napona
kablovskog
voda,izbor tipa
kabla,presjeka
provodnika.
Pogon i odravanje elektroenergetskog voda
- Opisuje uslove za
- Zna potupak za
- Razvija osjeaj o
prvo stavljanje
interni pregled
potrebi
elektroenergetskog
voda, dobijanje
sistematinosti u
voda u pogon.
saglasnosti,stavljan
radu.
- Upoznaje propise i
je voda u pogon i
pravilnike za
itd.
odravanje
- Poznaje postupak
elektroenergetskih
revizije i remont
vodova.
nadzemnih i
kablovskih vodova.
Preporuke za
izvoenje nastave
uraenih projekata
elektrinih mreai
diskutovati.
- Upoznati uenike
sa najeim
kvarovima
elektroenergetskih
vodova.

- S. Brankovi: Elektrine mree i dalekovodi za III razred, Zavod za udbenike i
- S. Brankovi: Elektrine mree i dalekovodi za IV razre, Zavod za udbenike i
- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom i A/V sredstvima
(grafoskop i dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima).
59

periodu.
- Pismeni zadaci - po jedan u polugoditu IV razreda.
- Pismene vjebe.
8.Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta
- Diplomirani inzenjer elektrotehnike smjer energetike;
- profesor elektrotehnike smjer energetike;
- inenjer elektrotehnike smjer energetike.
Znanja
- Podjela i vrste elektrinih
mrea
- Konstrukcijski elementi
eleketroenergetskih vodova
- Izgradnja
elektroenergetskih mrea
- Temiki i elektrni
proraun
elektroenergetskih vodova
- Pogon i odravanje
elektroenergetskog voda

Predmet
Znanja
Fizika
- Osnovni pojmovi o fizikim
i elektrinim veliinama
- Vodovi
Mehanika
- Vodovi
Fizika
- Elektromontani radovi
Fizika
Onove elektrotehnike
Razvodna postrojenja
Fizika
- Tabele za izbor presjeka
provodnika
Elektrotehnika
- Proraun gubitka snage i
stepena iskorienja u
vodu
Elektrotehnika
- Revizija i remont
Razvodna postrojenja
nadzemnih i kablovskih
vodova
60
1.2.8. ELEKTRINE MAINE I POGONI

1. Naziv predmeta: ELEKTRINE MAINE I POGONI
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
72
66
138
Ukupno
72
99
171
33
33

- Upoznavanje osnovnih pojmova kod elektrinih maina i pogona.
- Upoznavanje razliitih vrsta transformatora i njihovih principa rada.
- Sticanje osnovnih znanja o razliitim vrstama motora i poznavanje njihovih
principa rada.
- Razumijevanje potrebe redovnog odravanja elektrinih maina.
- Upoznavanje osnova elektromotornih pogona.
- Sticanje znanja o radu i karakteristikama elektromotora.
- Upotrebljavanje strunu literaturu.
- Razvijanje radnih navika (sistematinost, tanost).
- Pravilno korienje strune terminologije.
- Upoznavanje mjera zatite pri radu.
- Primjenjivanje teorijskog znanja u praktinom/laboratorijskom radu.
pristup.
61

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Transformatori
- Razvija analitiko
- Uoava znaaj
- Upoznaje svrhu
miljenje.
elektromagnetne
transformatora.
indukcije za rad
- Razvija
transformatora.
- Upoznaje
odgovornost o
- Razumije proces
materijale koji se
zatiti ivotne
nastajanja
primjenjuju za
sredine.
naizmjeninog
izradu
magnetnog fluksa u
transformatora i
elektrinih maina.
magnetnom kolu
- Objanjava nain
transformatora.
rada
- Razumije
transformatora.
unutranju
strukturu transfor.
- Definie magnetni
I uoava da
fluks i indukciju pri
transformator radi
stalnom primarnom
sa visokim
naponu.
stepenom
iskorienja.
- Objanjava ogled
- Crta i analizira
praznog hoda
dijagram promjene
transformatora.
zajednikog
- Objanjava ogled
magnetnog fluksa i
indukovanog
kratkog spoja
napona navojka u
transformatora.
funkciji vremena.
- Uoava znaaj
stalnog napona i
uestalosti za
- Definie gubitke
prenos i razvod
snage i stepen
el.energije.
iskorienja
- Razlikuje gubitke
transformatora.
snage u gvodju
transformatora.
- Razlikuje gubitke
snage u bakru
transformatora.
- Objanjava kapov
- Crta uproeni
trougao na osnovu
vektorski dijagram
podataka iz ogleda
transformatora;
kratkog spoja.
- Crta spoljnu
karakteristiku
transformatora i
uoava promjenu
napona pri
promjeni
optereenja
transformatora.
- Crta dijagram
62
Preporuke za
izvoenje nastave
- Korstiti slajdove,
slike razliitih vrsta
transformatora za
prezentaciju.
- Organizovati
posjetu
transformatorskom
postrojenju.
- Definisati zadatke
iz prorauna
transformatora za
manje grupe
uenika.
- Koristiti grafike,
dijagrame,
projekte i
diskuskutovati.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
stepena
iskorienja
transformatora i
analizira PCU i PFE.
Trofazni transformatori
- Nabraja i
objanjava
dijagrame
sprezanja.
Razlikuje sprege
navoja jednofaznih
i trofaznih
transformatora i
oznaava njihove
krajeve.
- Objanjava
- Crta odgovarajui
paralelan rad
vektorski dijagram.
transformatora.
- Crta emu
- Objanjava rad
sprezanja
trofaznih
transformatora za
transformatora pri
paralelan rad i
nesimetrinom
analizira.
optereenju.
- Crta i analizira
spregu trougaozvijezda, zvijezdaslomljena zvijezda
pri nesimetrinom
optereenju.
Posebne vrste transformatora
- Objanjava nain
- Uporedjuje
rada
autotransformator
jednonamotnog
sa obinim
transformatora.
transformatorima.
- Razvija svijest o
potrebi kvalitetnog
napajanja kod
razliitih vrsta
potroaa.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Koristiti eme
vezivanja
transformatora i
diskutovati.
- Koristiti kataloge
za izbor
transformato.
- Razvija svijest za
tehniku tanost i
odgovornost pri
radu.
povezivanja
predhodno
steenog s novim
znanjem.
Elektrno i magnetno kolo obrtnih elektrinih maina
- Razlikuje ulogu
- Objanjava
statora i rotora kod
brzog
magnetno kolo el.
obrtnih elektrinih
prepoznavanja
maine.
maina.
razliitih
- Razlikuje induktore
kriterijuma.
- Upoznaje vrste
sa istaknutim
induktora i njihovu
primjenu.
polovima i pune
induktore.
- Definie magnetni
- Zna da izrauna
fluks po polu
magnetni fluks po
induktora.
polu indukta.
Pravila o izvoenju viefaznih namotaja
- Zna ta je navojak, - Razvija analitiko
- Upoznaje se sa
miljenje i pravilan
navojni dio,
osnovnim
odnos prema
navojni korak,
pojmovima i
mainama i
fazni navoj i korak
pravilima o
opremi.
oljebljenja.
izvodjenju
- Razlikuje vrste
viefaznih
namota prema:
namotaja.
duini navojnog
63
- Koristiti
autotransformator i
objanjava
primjenu.
- Pokazati elemente
elektrinih maina
na predavanjima.
- Pokazati slajdove i
slike razliitih
namota indukta.
sadraji
uenik
- Objanjava Teslin
viefazni induktor.
- Definie indukovani
napon u viefaznim
namotajima.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
koraka, broju faza,
vrsti pojasa, broju
ljebova, nainu
vezivanja navojnih
djelova i obliku
navojnih djelova.
Razlikuje namote
sa odeljenim
pojasevima i
mjeovitim
pojasevima.
Zna da izrauna
broj pari polova,
polni i navojni
korak, fluks po
polu,
elektromotornu silu
po navojku.
Razumije Teslino
obrtno polje.
Odreuje
indukovani napon u
jednom
provodniku, napon
navojka, navojnog
dijela, napon skupa
navojnih djelova i
napon faznog
navojka.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Dati zadatke za
crtanje trofaznih
jednoslojnih,dvoslo
jnih namota
dijelei uenike na
grupe.
- Koristiti raunar,
projektor i
projekciono platno
za prikazivanje
razliitih primjera.
Asihroni motori
- Objanjava nain
rada trofaznog
asihronog motora.
- Razvija svijest o
vanosti i potrebi
preciznosti pri
radu.
- Crta i analizira
mehaniku
karakteristiku
asihronog motora.
- Crta i analizira
- Objanjava kruni
elektrine i
dijagram asihronog
mehanike
motora.
karakteristike
asinhronog motora
dobijene iz krunog
dijagrama.
- Izraunava stepen
- Definie stepen
iskorienja snage
iskorienja snage
asihronog motora i
u asihronom
crta dijagram
motoru.
peobraja.
- Shata obrtni
- Objanjava nain
momenat asihronog
rada jednofaznog
motora.
asihronog motora.
Putanje u rad asihronih motora
- Objanjava naine
- Zna koje zahtjeve
- Koristiti elemente
trofaznih motora
za demonstraciju
tokom predavanja.
- Koristiti slajdove,
slike razliitih vrsta
asihronih motora.
64
- Koristiti razliite
sadraji
uenik
putanja u rad
asihronih motora.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
za analitiko
miljenje.
Formativni ciljevi
uenik
treba zadovoljiti
pri putanja
motora u rad.
- Poznaje putanje u
rad asihronog
motora pomou
rotorskih
otpornika.
- Poznaje putanje u
rad asihronog
motora pomou
prebacivaa
zvijezda-trougao.
- Razlikuje putanje
u rad pomou
prigunica u kolu
statora i
autotransforma
tora.
Promjena brzine obrtanja asihronog motora
- Razvija strunost u
- Izraunava brzinu
- Objanjava naine
radu sa asihronim
obrtanja rotora
promjene brzine
motorima.
asihronog motora i
asihronog motora.
analizira naine
mijenjanja brzine.
- Objanjava
- Crta mehanike
mijenjanje brzine
karakteristike pri
obrtanja pomou
rotorskog
mijenjanju brzine
otpornika.
pomou rotorskog
- Objanjava
otpornika.
mijenjanje brzine
- Crta emu
obrtanja
prevezivanja
promjenom broja
namota statora
pari polova.
radi dobijanja
odnosa broja
parova polova 1:2.
- Objanjava
- Zna kako se
promjenu brzine
mijenja
obrtanja asihronog
frekfrencija
motora promjenom
napona napajanja
uestalosti.
statora.
Sinhrone maine
- Uoava da su
- Objanjava nain
za analitiko
brzine rotora i
rada sinhrone
miljenje.
magnetnog fluksa
maine i njenu
statora iste.
primjenu.
- Poznaje
konstrukciju
sinhrone maine.
- Razlikuje maine sa
punim induktorom i
65
Preporuke za
izvoenje nastave
vrste ema za
putanje u rad
asihronih motora i
diskutuje.
- Koristiti razliite
eme za promjenu
brzine asihronih
motora i diskutuje.
- Koristiti skice ili

prikaze presjeka i
djelova sinhrone
maine.
sadraji
uenik
- Objanjava nain
rada sinhronog
gene.
- Definie magnetni
napon induktora i
indukta, pobudne
struje,magnetne
flukseve sinhrone
mae.
- Definie magnetnu
reakciju indukta pri
razliitim vrstama
optereenjima.
- Definie i
objanjava
karakteristike
sinhronog
generatora.
- Objanjava
sprezanje sinhronih
generatora za
paralelan rad i
raspodjelu
optereenja.
Sinhroni motori
- Nabraja i
objanjava nain
rada i primjenu
sinhronih motora.
- Objanjava
putanje u rad
sinhronog motora i
njegovu ulogu za
popravku faktora
snage.
Maine jednosmjerne
- Objanjava nain
rada i primjenu
maina
jednosmjerne
struje.
- Pojanjava osnovne
pojmove i pravila
namota indukta;
Formativni ciljevi
uenik
istaknutim
polovima.
Razlikuje
hidrogeneratore i
turbogeneratore.
Crta i analizira
vektorski dijagram
magnetnih napona
induktora i indukta
i njihov dijagram
struja.
Razumije
magnetnu reakciju
indukta pri
mjeovitom
optereenju
sinhrone maine.
Crta i analizira
karakteristike
sinhronog
generatora pri
razliitim vrstama
optereenja.
Zna uslove
sinhronizacije
generatora.
- Zna koja su
svojstva sinhronih
motora.
- Crta i analizira
emu prikljuenja
faznog
kompenzatora za
popravku sainioca
snage.
struje
- Poznaje
konstrukciju
maina
jednosmjerne
struje.
- Izvodi izraz
indukovanog
napona u induktu.
- Izvodi izraz
elektromagnetnog
momenta maine
jednosmjerne
struje.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
povezivanja
predhodno
steenog s novim
znanjem.
- Pokazati primjere
upotrebe sinhronih
motora, npr. kod
programatora
kunih ureaja.
- Razvija sigurnost
pri radu s
elektrinim
elementima i
aparatima.
- Koristiti elemente
maina
jednosmjerne
struje za
demonstraciju u
toku predavanja.
- Koristiti slajdove,
slike i eme u toku
predavanja.
66
sadraji
uenik
- Opisuje magnetno
polje maine
jednosmjerne
struje.
- Navodi gubitke
snage i stepen
iskorienja maina
jednosmjerne
struje.
- Objanjava princip
rada generatora
jednosmjerne
struje.
- Objanjava princip
rada motora
jedosmjerne
struje.
Komutatorni motori
- Upoznaje se sa
osnovnim
pojmovima
komutatornih
motora.
- Objanjava princip
rada univerzalnih
komutat. motora.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje omaste
i valovite
namote,uporedjuje
i zna njihovu
primjenu.
- Zna ta je
magnetna reakcija
indukta i poznaje
sredstva za njeno
suzbijanje.
- Poznaje sredstva za
poboljanje.
- Izraunava stepen
iskorienja snage
maine
jednosmjerne
struje
- Crta i analizira
karakteristiku
praznog hoda,
spoljnu
karakteristiku i
karakteristiku
pobude generatora
jednosmjerne
struje.
- Crta principijelne
eme motora
jednosmjerne
struje u zavisnosti
od naina
pobudjivanja.
- Crta i analizira
karakteristike
brzine, momenta i
mehanike
karakteristika
motora jednosmj.
struje.
- Razlikuje
jednofazne i
univerzalne
komutatorne
motore.
- Crta i analizira
vektorski dijagram
stuja i napona.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pokazati mali
univerzalni
komutatorni motor
i diskutovati.
67
Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Osnove odravanja transformatora i elektromotora
- Razvija
- Razumije potrebu
- Upoznaje sistem,
odgovornost o
redovnog
strukturu, vidove i
zatiti ivotne
odravanja.
tehnologiju
sredine.
- Razlikuje kvarove
odravanja.
transformatora,
uzroke kvarova i
njihovo
otklanjanje.
- Razlikuje opte
kvarove
elektromotora i
radne maine,
uzroke kvarova i
njihovo
otklanjanje.
- Razlikuje grupne,
pojedinane,
viemotorne i
automatizovane
pogone.
- Analizira jednainu
kretanja.
Osnovne karakteristike elektromotornih pogona
- Pokazuje
- Razlikuje trajanje
- Upoznaje vrste
spremnost za
prelaznih procesa
elektromotornihpo
timski rad i razvija
pri putanju i
gona, vrste
pozitivnu
zaustavljanju
optereenja
orjentaciju ka
elektromotornog
elektromotora.
zanimanju.
pogona.
- Poznaje nain
spajanja
elektromotora sa
radnim mainama.
- Crta i analizira
osnovnu blok emu
automatizovanog
pogona.
Osnovi mehanike elektromotornih pogona
- Definie svodjenje
- Razlikuje svodjenje - Razvija sposobnost
kretanja
mehanikog
povezivanja
elemenata
otpornog momenta
elektrmotornog
maine i zamajnog
praktinom
pogona na jednu
momenta na vratilo
primjenom.
osu obrtanja.
elektromotora.
- Definie radne
- Poznaje izbor
karaktiristike
elektromotora pri
elektrmotornog
razliitim reimima
pogona.
rada.
68
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Mjerenje otpora
transformatora.
Vjeba:
- Provjeravanje
oznaka krajeva
jednofaznog
transformatora.
Vjeba:
- Rastavljanje i
sastavljanje
asinhronog motora.
Vjeba:
- Regulacija brzine
asihronog motora
promjenom
uestalosti napona
statora.
Vjeba:
- Kontrola rada
motora krajnjim
prekidaima.
- Montaa i
povezivanje
elemenata po
zadatoj emi.
sadraji
uenik
- Opisuje izbor
elektromotora pri
raznim reimima
rada
elektromotornog
pogona.
Formativni ciljevi
uenik
- Shvata znaaj
zagrijavanja i
hladjenja
elektromotora za
izbor reima rada
elektromotornog
pogona.
- Izraunava faktor
preoptereenja.
- Zna koje elemente
treba imati u vidu
prilikom izbora
elektromotora za
pogon neke
maine.
- Zna kakvu ulogu
imaju prelazna
stanja rada
elektromotornog
pogona na izbor
elektromotora.
- Zna koje su
karakteristike tri
osnovna oblika
elektrinog
pogona.
- Poznaje ulogu
zamajnog momenta
u vezi sa trajanjem
ubrzavanja ili
usporavanja
elektromotornog
pogona.
- Odreuje zavisnost
teine i cijene
mehanikog
prenosa od broja
obrtaja.
- Razlikuje izbor
snage
elektromotora za
trajni,intermitiran i
kratkotrajan
pogon.
Putanje u rad i zaustavljanje elektromotora
- Opisuje putanje u - Razlikuje putanje
rad i zaustavljanje
u rad asihronih
elektromotora.
motora sa
prstenovima,
rotorom u kratkom
spoju i itd.
69
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Proraun
elektromotora za
dizalicu.
Vjeba:
- Promjena smjera
obrtanja trofaznog
asihronog motora.
- Povezivanje
elemenata zadate
eme automatike i
putanje u rad.
Razvija sposobnost
logikog
razmiljanja i
povezuje
predhodno steena
znanja u cjelinu.
Vjeba:
- Putanje u rad
motora
prebacaem
zvijezda-trougao.
sadraji
uenik
- Nabraja i
objanjava vrste
koenja asihronog
motora.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
Preporuke za
izvoenje nastave
uenik
- Razlikuje koenje
Vjeba:
asihronog motora:
- Promjena smjera
konravezom,
obrtanja motora
generatorsko,
prebacaem
elektrdinamiko,
zvijezda-trougao.
- Opisuje putanje u
jednofazno
rad otonog motora
generatorsko.
Vjeba:
jednosmjerne
- Odreuje
- Regulacija brzine
struje pomou
vrijednost
dvobrzinskog
otpornika.
pojedinih stepena
motora.
- Nabraja i
otpornika za
objanjava vrste
putanje u rad.
Vjeba:
koenja otonog
- Razlikuje
- Putanje u rad
motora.
generatorsko,
motora
kontravezom,
jednosmjerne
- Opisuje putanje u
elektrodinamiko
struje sa rednom
rad rednog motora
koenje otonog
pobudom.
jednosmjere struje
motora
pomou otpornika.
jednosmjerne
Vjeba:
struje.
- Putanje u rad
- Nabraja i
- Vri izbor otprnika
motora
objanjava vrste
za putanje u rad
jednosmjerne
koenja rednog
rednog motora
struje sa
motora
jednosmjerne
paralelnom
jedosmjerne stuje.
struje.
pobudom.
- Razlikuje
- Opisuje putanje u
generatorsko,
Vjeba:
rad i koenje
kontravezom i
- Putanje u rad
motora
elektrodinamiko
motora
jednosmjerne
koenje motora
jednosmjerne
struje sa
jednosmjerne
struje sa
nezavisnom i
struje.
nezavisnom
sloenom
- Zna koje su
pobudom.
pobudom.
specifinosti u radu
- Opisuje putanje u
i koenju motora
rad i zaustavljanje
jednosmjerne
sinhronih motora.
struje sa
nezavisnom i
sloenom
pobudom.
- Uoava
specifinosti
putanja u rad i
koenja sinhronih
motora.
Regulacija brzine obrtanja elektromotora u elektrmotornom pogonu
- Definie osnovne
- Uoava osnovne
- Podstie
- Uenike podijeliti
parametre pri
pokazatelje
sistematinost i
na grupe i dati im
regulaciji brzine
regulacije brzine
tanost u radu.
zadatke:
obrtanja
obrtanja
- Proraun
elektromotornih
elektromotornih
segmenata
70
sadraji
uenik
pogona.
- Opisuje regulaciju
brzine koje iziskuju
maine radilice.
- Opisuje promjene
brzine u
elektromotornim
pogonima za
jednosmjernu
struju:
elektromainski
pojaava, sistem
generator-motor,
sistem
elektromagnetnog
pojaavaa, sistem
tiristor-motor.
- Opisuje promjenu
brzine pomou
spojnica.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
pogona: granice
regulacije,
kontinualnost,
ekonominost
regulacije.
- Razumije
regulaciju brzine
koju zahtijevaju
maine radilice.
- Zna koje su
karakteristike
regulacije brzine
pri stalnom vunom
momentu i stalnoj
snazi pogona.
Preporuke za
izvoenje nastave
otpornika za
regulaciju brzina
rednog i otonog
motora
jednosmjerne
struje.
- Razlikuje spojnice
frikcione, sa
feromagnetnetnim
prahom,
elektromagnetnim
poljem itd.
- Razumije
- Opisuje sinhrono
regulaciju brzine
obrtanje
elektromotornog
elektromotornih
pogona pomou
pogona.
zajednikog vratila
i elektrine
osovine.
Upravljanje elektromotornim pogonima
- Upoznaje elemente - Razlikuje strujne i
koji se koriste za
naponske
upravljanje i
releje,daljinske
zatitu
prekidae i
elektromotornog
kontaktore.
pogona.
- Uoava osnovne
razlike u vezivanju
i radu daljinskig
prekidaa i tastera.
- Opisuje i nabraja
- Razlikuje montane
vrste ema.
i principske eme.
- Objanjava
- Poznaje i analizira
daljinsko
ulogu daljinskog
upravljanje
prekidaa
prekidaima za
zvijezdaputanje u rad
trougao.
motora u oba
- Poznaje ulogu
smjera.
povratne sprege u
upravljanju
elektromotornim
pogonom.
- Razvija
odgovornost o
zatiti ivotne
sredine.
71
Vjeba:
- Objasniti na osnovu
principske i
montane eme
postupak putanja
u rad asihronog
motora
prevezivanjem
zvezda-trougao
pomou tri
daljinska prekidaa
i vremenskog relej.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Shvata znaaj
elektronskih
elemenata u
tehnici regulacije
elektromotornog
pogona.
Preporuke za
izvoenje nastave

- V. V. Petrovi, M.P.Pendi: Elektrine maine, Beograd,1980.
- Z. Pendi: Elektrne maine, Beograd,1967.
- M. R. Pendi, Zoran R. Pendi: Elektine maine sa ogledima, Beograd,
- B. Mitrakovi: Komutatorni motori, Beograd,1967.
- Nastava se izvodi u uionici opremljenoj sa raunarom, projektorom i
projekcionim platnom.
periodu.
- Pismene vjebe.
8.Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta
- Diplomirani inenjer elektrotehnike smjer energetike;
Znanja
- Transformatori
- Elektrino i magnetno kolo
obrtnih elektrinih maina
- Asihroni motori
- Sinhrone maine

Predmet
Znanja
- Osnove elektrothnike
- Transformatori za prenos i
- Praktina nastava
disribuciju elektrine
energije
- Stator i rotor kod obrtnih
- Osnove elektrothnike
elektrinih maina
- Fizika
- Praktina nastava
- Teslin viefazni sistem za
- Fizika
obrtne maine
- Elektrina mjerenja
- Praktina nastava
- Praktina nastava
- Sinhroni generator za
proizvodnju elektrine
energije
72
Znanja
- Maine jednosmjerne
struje

Predmet
Znanja
- Elektrine instalacije
- Maine jednosmjerne
- osnove elektrotehnike
struje za rad
elektromotornog pogona
- Komutatorni motor
- Praktina nastava
- Osnovi odravanja
transformatora i
elektromotora
- Praktina nastava
- Osnovne karakteristike
elektromotornih pogona
- Praktina nastava
- Osnovi mehanike
- Praktina nastava
- Putanje u rad i
zaustavljanje
elektromotora
- Praktina nastava
- Regulacija brzine obrtanja

elektromotora u
elektromotornom pogonu
- Praktina nastava
73
- Vrste komutatornog
motora
- Prikljuak jednofaznog i
trofaznog komutatornog
motora na mreu
- Ispitivanje transformatora
i prikljuivanje na
elektrinu mreu
- Ispitivanje elektromotora i
prikljuivanje na
elektrinu mreu
- Elektromotorni pogoni
- Izbor vezivanja motora sa
radnom mainom
- Uloga zamajnog momenta
u vezi sa trajanjem
ubrzavanja ili usporavanja
- Putanje u rad asinhronog
motora sa rotorom u
kratkom spoju
- Naini koenja asinhronog
motora
- Putanje u rad rednog
motora jednosmjerne
struje
- Naini koenja motora za
jednosmjernu struju
- Regulacija brzine
- Proraun otpornika za
regulaciju brzine
asinhronog motora koji
radi sa stalnim vunim
momentom
- Objanjava nain
regulacije brzine
asinhronog motora pri
stalnoj snazi
1.2.9. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE

1. Naziv predmeta: AUTOMATSKO UPRAVLJANJE
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
72
66
138
Ukupno
72
66
138

- Razumijevanje djelovanja i prepoznavanje elemenata sistema automatskog
upravljanja.
- Opisivanje reima rada elemenata sistema.
- Razlikovanje funkcije elemenata sistema automatskog upravljanja.
- Analiziranje sistema automatskog upravljanja i regulacije.
- Razumijevanje znaaja i uloge digitalnih raunara u upravljanju proizvodnim
procesom.
- Razvijanje radnih navika (sistematinosti, tanosti, dosljednosti).
- Poznavanje i pravilno upotrebljavanje strune terminologije.
- Razvijanje interesa za praktinim ispitivanjem noviteta.
- Razvijanje svijesti o vanosti uvanja i zatiti ivotne sredine.
74

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod - o sistemima automatskog upravljanja (SAU)
- Uoava mogunost
- Upoznaje se sa
logikog
razvoja
znaajem i ulogom
razmiljanaj kod
automatizacije u
automatizacije za
usvajanja novih
raznim granama
razvoj drutva.
informacija.
privrede.
- Razlikuje osnovne
- Upoznaje se sa
pojmove iz
pojmovima
automatskog
upravljanja i
upravljanja:
regulacija.
sistem,
signal,povratna
- Definie pojam
sprega.
sistema
- Zna elemente i
automatskog
strukturu SAU i
upravljanja i
regulacije.
automatske
regulacije.
Elementi SAU i SAR
- Razvija analitiko
- Crta i analizira
- Objanjava
miljenje.
blok- emu sistema
klasifikaciju
automatskog
sistema automatike
upravljanja.
prema karakteru
unutranjih
- Crta i analizira
dinamikih
karakteristike
procesa.
elemenata sistema - Stie sposobnost
- Nabraja i
sistematinosti u
automatskog
objanjava
radu.
upravljanja i
elemente sistema.
regulacije.
- Shvata ulogu
pretvaraa i zna
nain rada i
- Opisuje i nabraja
primjenu.
mjerne pretvarae.
- Razlikuje vrste
detektora, poznaje
princip rada i
- Opisuje detektore
primjenu.
signala greke.
opaanja,
- Razlikuje vrste
uporeivanja,
pojaavaa,
analize i
poznaje princip
- Opisuje pojaavae
zakljuivanja.
rada i primjenu.
u automatici.
- ematski
predstavlja
regulator i
- Nabraja i opisuje
objanjava.
regulatore u
- Razlikuje
automatici.
kontinualne
regulatore P, i, D,
PI, PD, PID i crta i
75
Preporuke za
izvoenje nastave
- Na primjerima
opisati nain
funkcionisanja
SAU.
- Napomena:
SAU sistem
automatskog
upravljana.
- SAR sistem
automatske
regulacije.
- Upotrebiti
katalogaei strune
literature.
- Upotrebiti poznate
projekte objekata
automatizacije i
diskutovati.
- Podijeliti manjim
grupama uenika,
primjere
automatizacije
koje e oni
samostalno
rjeavati i
prezentirati.
- Upotrebiti
elemenate
automatike i
pokazati ih
uenicima u vidu
modela ili
kompletnih
sistema.
- Napomena:
- P-proporcionalno
- I-integralno
- D-diferencijalno
sadraji
uenik
- Objanjava ulogu
izvrnog organa u
automatici.
- Opisuje ulogu
pogonskog uredjaja
u regulacionom
krugu.
- Opisuje ulogu
releja u uredjajima
relejne zatite.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
- Upoznaje uredjaje
za signalizaciju.
-
uenik
analizira dijagrame
djelovanja.
Razlikuje vrste
izvnih organa,
poznaje principe
rada i primjenu.
Razlikuje pogonske
ureaje izvrnog
organa, poznaje
princip rada i
primjenu.
Razlikuje vrste
releja, poznaje
princip rada i
primjenu.
Razlikuje eme
alarmne
signalizacije.
76
Preporuke za
izvoenje nastave
Razred: ETVRTI
sadraji
uenik
Analiza SAU i SAR
- Opisuje
karakteristike
jednokonturnih
SAU i SAR.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje postupke - Razvija osjeaj za

sigurnost i
regulacije:
preciznost u radu.
regulacija
kompenzacijom
poremeaja,
regulacija po
otklonu,
kombinovana
regulacija i sloeni
postupci
regulacije.
- Razlikuje i
- Objanjava sistem
analizira
sa povratnom
centralizovanu i
spregom.
hijerarhijsku
organizaciju
upravljanja.
- Analizira
- Opisuje
elektroenergetski
organizaciju
povezivanja
sistem: parametre
sloenih sistema
predhodno
reima rada,
automatskog
steenog znanje u
operativnu obradu,
upravljanja i
cjelinu.
planiranje i
regulacije.
realizaciju za razne
sluajeve.
Upravljanje proizvodnim procesom primjenom raunara
- Shvata znaaj
- Upoznaje se sa
primjene
znaajem i ulogom
logikog
informacione
informacione
razmiljanja i
tehnologije u
tehnologije u
povezivanja.
sistemima SAU i
upravljanju
SAR.
proizvodnim
procesima.
- Razvija smisao za
- Poznaje osnovne
- Objanjava
toleranciju.
karakteristike
osnovne
raunara za
karakteristike
upravljanje
procesnih
proizvodnim
raunara.
procesima.
- Na primjeru
- Obrazlae ulogu
analizira
raunara u
raunarsko voenje
regulacionoj petlji.
procesa.
- Crta i analizira
- Nabraja primjere
optu blok-emu
upotrebe raunara
upravljanja
u procesnom
procesom pomou
upravljanju.
raunara.
77
Preporuke za
izvoenje nastave
- Upotreba gotovih
projekata i
diskutovati
karakteristike
razliitih sistema
SAU.
- Podijeliti grupama
uenika primjere
jednostavnih
sistema za
analiziranje i
diskusiju.
- Koristi poznate
softvere za
upravljanje
elekrenama.
- Na konkretnim
primjerima
pokazati kako bi
raunar mogao da
se ukljui u sistem
SAR.

- G. Nikoli, D. Martinovi, M. Petkovi, D. Peki, S. Obradovi: Automatsko
upravljanje razvodnim postrojenjem, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1999.
- Dipl. ing. F. Raji: Osnove automatike I i II dio, kolski centar Ruer Bokovi,
Zagreb.
- Predmet automatsko upravljanje izvodi se u uionici koja sadri: raunar s
odgovarajuim softverom, grafoskop, dijaprojektor s odgovarajuim slajdovima
ema automatskog upravljanja i njegove primjene,blok-eme sistema
automatskog upravljanja i sl.
- Smena provjera znanja - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu.
- Pismene vjebe.
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetski;
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer elektronike i automatike;
- diplomirani inenjer elektronike smjer industrijske energetike;
- diplomirani inenjer elektronike smjer procesne tehnike.
Znanja
- Uvodna izlaganja o
sistemima automatskog
upravljanja i regulacije
- Diskriminatori
- Regulatori

Predmet
Znanja
Fizika
- Promjena zapremine
tenosti, izmjenjiva
toplote, momenat inercije
- Princip rada elektromotora
jednosmjerne struje,
- Obrtni moment
- Mehaniki detektor signala
Elektronika
greke, elektromainski
pojaiva
- Poreenje napona i struja,
Vitstonov most
- Operacioni pojaiva
- Hidraulini regulator,
Fizika
pneumatski regulator, klipni
hidraulini servomotor,
hidraulini priguiva
- Elektrino kolo I-elementa,
78
Znanja
- Izvrni organi
- Analiza sistema automatskog upravljanja i regulacije

-
- Organizacija sloenih
sistema automatskog
upravljanja i regulacije
- Primjena digitalnih raunara u upravljanju procesima

-

Predmet
Znanja
elektrini P-regulator,
elektrini PI-regulator,
elektrini PID-regulator,
drugo Kirhofovo pravilo
- Elektromagneti raznih
Fizika
konstrukcija
- Pneumatski pogon izvrnog
organa, hidraulini pogon
izvrnog organa
- Regulacija kompenzacijom
poremeaja nivoa vode u
Fizika
parnom kotlu, po otklonu,
kombinovana, sloeni
postupci regulacije
Elektronika
- Centralizovana,
decentralizovana i
Ekonomika i organizacija
hijerarhijska organizacija
preduzea
upravljanja
- Osnovne karakteristike
Elektronika
procesnih raunara, osnovna
sprena kola procesnih
Fizika
raunara, digitalni raunar u
petlji SAR/SAU, informacioni
sistemi i procesno
upravljanje, primjer
raunarskog voenja
termoelektrane,
programabilni automat i
programabilni industrijski
raunar, krajnja stanica,
programski sistem u
upravljakom centru.
79
1.2.10. PREDUZETNITVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNITVO
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
40
40
26
26
Ukupno
66
66

- Razvijanje preduzetnikih sposobnosti.
- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.
- Sticanje znanja o izradi biznis plana.
- Sticanje znanja i vjetina za osnivanje privrednog drutva.
- Sticanje znanja i vjetina za upravljanje malim privrednim drutvom.
- Osposobljavanje za rad u timu.
- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.
- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomo savremenih
tehnologija.
80

Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Biznis ideja i biznis plan
- Suoavajui
- Razvija
- Upoznaje pojam
argumente kritiki
kreativnost.
biznis ideja.
procjenjuje
- Opisuje nastanak
kvalitet poslovne
biznis ideje.
ideje u skladu sa
postizanja
- Nabraja i
postulatima
kompromisa.
opredjeljuje se za
trinog
poslovnu ideju.
poslovanja.
- Razvija analitiko
- Nabraja mogue
- Uvia vanost
miljenje.
vrste djelatnosti.
izrade biznis plana
- Opisuje pojam
u kontekstu
- Razvija
biznis plan.
obezbjeivanja
odgovornost u
podrke, kako
radu.
- Upoznaje pojmove:
unutar samog
vizija, misija,
privrednog drutva - Razvija marljivost i
strategija, ciljevi.
tako i od strane
preciznost.
eksternih partnera
- Upoznaje postupak
(investitora,
istraivanja trita.
kreditora).
- Upoznaje pojmove:
- Azlikuje pojmove:
marketing plan i
vizija, misija,
plan prodaje.
strategija.
- Kroz primjere
- Opisuje elemente
obrazlae ciljeve
finansijskog plana
privrednog drutva.
privrednog drutva.
- Kroz primjere
obrazlae postupak
- Objanjava
istraivanja trita
neophodnost
na novom
ouvanja ivotne
primjeru.
sredine.
- Izvodi zakljuke o
potencijalnoj
- Rezimira biznis
konkurenciji.
plan.
- Izvodi zakljuak o
- Prezentuje biznis
potencijalnim
plan.
kupcima
/korisnicima
usluga.
- Vri opis
proizvoda/usluga.
- Uvia znaaj
sprovoenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluga.
- Kroz primjere
obrazlae
elemente
finansijskog plana
81
Preporuke za
izvoenje nastave
- Poeljno je
uenicima ukazati
na primjere.
- Organizovati
prisustvo
predstavnika
realnog privrednog
drutva.
- Primjena tehnika
za unapreenje
razmiljanja, npr.
Eksperiment est
eira.
- Kao model moe da
poslui biznis plan
realnog privrednog
drutva.
- Pripremiti
integralnu cjelinu
od elemenata
biznis plana.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
privrednog drutva.
- Sarauje kod
izrade plana
ouvanja ivotne
sredine za
konkretno
privredno drutvo.
- Oblikuje dinamiku
realizacije biznis
plana.
- Kritiki procjenjuje
slabosti sainjenog
biznis plana.
Osnivanje privrednog drutva
Ime privrednog drutva
- Nabraja mogua
- Opredjeljuje se za
rjeenja za ime
ime privrednog
privrednog drutva.
drutva u skladu sa
propisima i
potujui principe
jednostavnosti i
jedinstvenosti.
Vizuelni identitet privrednog drutva
- Upoznaje elemente - Oblikuje vizuelni
identitet
i znaaj
privrednog drutva.
oblikovanja
vizuelnog
identiteta
privrednog drutva.
Registracija privrednog drutva
- Upoznaje postupak - Popunjava
formulare za
registracije
registraciju
privrednog drutva.
privrednog drutva.
- Sprovodi aktivnosti
- Opisuje mogue
na pribavljanju
oblike
peata i tambilja.
organizovanja
privrednog drutva.
Otvaranje rauna kod poslovne banke
- Popunjava
- Opisuje postupak
formulare za
otvaranja rauna
otvaranje rauna
kod poslovne
kod poslovne
banke.
banke.
- Obavlja postupak
otvaranja rauna
kod poslovne
banke.
Poslovni kodeks preduzea
- Upoznaje pojam
- Popunjava
Preporuke za
izvoenje nastave
- Razvija logiko
miljenje i
sposobnost za
pravilno
rasuivanje i
zakljuivanje.
- Rad u grupama:
Uenici predlau
mogua rjeenja a
nakon toga, kroz
diskusiju, donose
odluku.
- Stie radne navike.
- Rad na raunaru:
Uenici koriste
programe za
obradu teksta i
slika.
- Izrada organograma
privrednog drutva.
82
sadraji
uenik
poslovni kodeks
privrednog drutva.
- Nabraja elemente
poslovnog kodeksa.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
formulare za
otvaranje rauna
kod poslovne
banke.
- Obavlja postupak
otvaranja rauna
kod poslovne
banke.
Organizaciona struktura privrednog drutva
- Pronalazi slinosti i
- Upoznaje tipove
razlike izmeu
organizacione
razliitih tipova
strukture
organizacionih
privrednog drutva.
struktura
privrednog drutva.
Rad u sektorima i poslovanje privrednog drutva
- Pronalazi slinosti i - Razvija sposobnost
- Upoznaje razliite
snalaenja u
razlike u nivoima
nivoe upravljanja
hijerarhiji
upravljanja
privrednim
socijalnih odnosa.
privrednim
drutvom.
drutvom.
- Upoznaje postupak - Popunjava prijavu
o slobodnom
zasnivanja radnog
radnom mjestu.
odnosa u
privrednom
- Uestvuje u izradi
drutvu.
jednostavnog
- Upoznaje postupak
godinjeg
izrade godinjeg
izvjetaja o radu.
izvjetaja o radu.
Sluba optih poslova
- Razvija spremnost i
- Obavlja usmenu i
- Nabraja i opisuje
sposobnost za
pisanu
aktivnosti u okviru
saradnju.
komunikaciju
slube optih
unutar privrednog
poslova.
drutva i sa
- Razvija
eksternim
odgovornost u
partnerima.
radu.
- Tehniki odrava
internet sajt
privrednog drutva.
- alje i prima potu
i druge slubene
materijale.
Sektor marketing
- Razvija
- Kroz primjere
- Upoznaje pojam
komunikativnost,
obrazlae strukturu
marketinga.
efikasnost u radu,
asortimana
marljivost i
proizvoda/usluga.
- Opisuje postupak
preciznost.
istraivanja trita. - Sprovodi postupak
formiranja cijene
proizvoda/usluga.
83
Preporuke za
izvoenje nastave
- Kao model moe da

poslui konkurs za
prijem u radni
odnos objavljen u
dnevnoj tampi.
- Rad u grupama od
tri do pet uenika.
- Upotrebljavati
kancelarijsku
opremu (telefon,
faks, fotokopir
aparat, skener,
tampa).
- Rad na raunaru:
Uenici koriste
programe za
obradu teksta i
slika, kao i
programe za
elektronsku
sadraji
uenik
- Upoznaje pojam i
elemente
marketing miksa:
proizvod, cijena,
promocija i
distribucija.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Kroz primjere
obrazlae vanost i
naine promocije.
- Uporeuje mogua
rjeenja za
reklamni slogan i
reklamnu poruku
privrednog drutva.
- Uporeuje mogue
forme i sadraje
reklamnog
materijala.
- Planira nain
reklamiranja
privrednog drutva,
odnosno
proizvoda/usluge.
- Kroz primjere
obrazlae mogue
naine distribucije.
Preporuke za
izvoenje nastave
komunikaciju.
- Dati uenicima da
urade reklamni
materijal.
Sektor komercijala
- Upoznaje vrste i
elemente
dokumentacije
koja prati poslove
nabavke i prodaje.
- Razvija analitiko
miljenje.
- Izrauje ponudu,
porudbenicu,
predraun, upit,
raun i ostala
dokumenta iz
oblasti poslova
nabavke i prodaje.
Sektor finansija i raunovodstvo
- Kroz primjere
- Opisuje postupak
obrazlae nain
obrauna zarada i
obrauna zarada,
obrauna poreza i
poreza i doprinosa.
doprinosa.
- Obavlja
- Upoznaje
blagajnike
blagajnike
poslove.
poslove.
- Upoznaje postupak - Obavlja poslove
plaanja dospjelih
plaanja dospjelih
obaveza i naplate
obaveza i naplate
dospjelih
dospjelih
potraivanja.
potraivanja.
- Podstie razvoj
tanosti,
preciznosti i
urednosti.
- Formira stav o
preuzimanju
odgovornosti.

- V. Vukoti: Preduzetnitvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- J. Manojlovi, S. Ignjatovi: Poslovna i slubena korespondencija za I razred,
- D. Bogdanovi, G. Ivanievi: Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udbenike i
- D. Dragii, B. Ili, B. Medojevi, M. Pavlovi: Osnovi ekonomije za II razred,
84
- R. Rajovi: Osnovi prava za I razred, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004.
- Publikacija Moj Biznis, Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004.
- H. Potit: Kako zapoeti sopstveni biznis , CID, Podgorica, 1997.
- Uionica sa najmanje pet raunara snabdjevenih adekvatnom programskom
opremom, fax, telefon, skener, tampa i fotokopir aparat.
periodu.
- Pismene vjebe.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.
- Pozitivna ocjena na kraju godine
- Diplomirani ekonomista.
Znanja
- Organizaciona struktura
privrednog drutva
- Rad u sektorima i
poslovanje privrednog
drutva

Predmet
Znanja
- Organizacija rada i sistem
- Tipovi organizacione
kvaliteta
strukture privrednog
drutva
- Organizacija rada i sistem
- Nivoi upravljanja
kvaliteta
privrednim drutvom
- Postupak zasnivanja
radnog odnosa u
privrednom drutvu
- Postupak izrade godinjeg
izvjetaja o radu
85
1.2.11. PRAKTINA NASTAVA

1. Naziv predmeta: PRAKTINA NASTAVA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
144
144
216
198
702
Ukupno
144
144
216
198
702
Praktina nastava:
- Odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.
- Praktina nastava se obavlja u kolskim radionicama, kod poslodavca ili
kombinovano.
- Vjebe u okviru pojedinih tema mogu biti obraene problemski, korienjem
metodologije nastave orjentisane ka aktivnostima, tj. samostalnim radom
uenika u grupama, u sljedeim koracima: informisanje, planiranje, odluivanje,
realizacija, kontrola i procjena (evaluacija).
- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.
- Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci.
- Razvijanje smisla za organizovan praktian rad, tanost, sistematinost i
urednost.
- Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima, ureajima i
opremom.
- Osposobljavanje za tumaenje elektrinih ema u razliitim tipovima elektrinih
instalacija.
- Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka izrade i ispitivanja razliitih
tipova elektrinih instalacija.
- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa
opreme.
- Osposobljavanje za primjenu standarda, pribora i materijala u elektrotehnici.
- Praktina obuenost za korienje informatikih znanja i praenje dostignua u
svijetu iz oblasti struke.
- Upoznavanje sa metodama i sredstvima elektro zatite.
- Osposobljavanje za primjenu higijenskotehnikih mjera, zatite ivotne i radne
sredine.
- Osposobljavanje za savjetodavne usluge i komunikaciju sa korisnicima.
- Praktino upoznavanje sa vanou organizacije rada i racionalnog korienja
energije.
- Sticanje radnih navika i tehnoloke discipline.
- Razvijanje motivacije za usavravanje u struci.
86

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod
- Uvia vezu i razlike - Razvija
- Upoznaje se sa
odgovornost.
izmeu teorije i
kolskom
prakse.
radionicom i
- Poznaje voenje
radnim mjestom.
dnevnika praktine
- Upoznaje se sa
nastave;
voenjem dnevnika
praktine nastave.
Htz, elektro zatita, prva pomo
- Shvata znaaj
- Upoznaje se sa
primjene principa
osnovnim ciljevima,
HTZ i elektro zatite
principima i
na radnom mjestu.
sredstvima
higijrnsko-tehnike - U pretpostavljenim
uslovima strujnog
zatite (HTZ).
udara, prua prvu
- Upoznaje osnovne
pomo.
zahtjeve, zadatke i
- Razumije znaaj
lina i kolektivna
upotrebe sredstava
sredstva elektro
line i kolektivne
zatite.
zatite.
Alati i rukovanje alatima
- Razlikuje ulogu
- Nabraja i opisuje
pojedinih alata i
osnovne tipove
njihovih djelova.
mehaniarskih i
- Razlikuje osnovne
elektriarskih
mehaniarske od
runih alata,
elektriarskih
osobine i naine
alata.
njihovog
- Upotrebljava alate
korienja.
pri radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Izvriti podjelu
uenika po
grupama.
- Objasniti prethodno
definisanu strukturu
dnevnika praktine
nastave i nain
voenja.
- Razvija i podstie
potrebu potovanja
principa elektro
zatite u radnom
okruenju.
Vjeba:
- Pokazivanje i
demonstracija
upotrebe linih
sredstava HTZ.
Vjeba:
- U pretpostavljenim
uslovima strujnog
udara pojedinca,
uvjebati postupke
pruanja prve
pomoi.
- Razumije potrebu
zatite na radu.
Vjeba:
- Izvriti spajanje
provodnika prostim
vezivanjem, sa i
bez alata, i vriti
poreenje.
- Razvija pravilan
odnos prema
upotrebi i
odravanju alata.
Vjeba:
- Koristei izolovana
klijeta napraviti
zavrne stopice
provodnika.
Rukovanje mehaniarskim alatima

- Koristi alate za
- Upoznaje osnovne
mjerenje: metar i
mehaniarske alate
pomino mjerilo.
i rad sa njima pri:
- Rukuje alatima za
mjerenju,
obiljeavanje,
obiljeavanju,
sjeenje, buenje i
sjeenju, buenju,
bruenje.
bruenju itd.
- Razumije potrebu
zatite na radu.
Vjeba:
- Na datim
predmetima
izmjeriti dimenzije
pominim
mjerilom, odrediti
take za buenje,
oznaiti ih i izbuiti
prema priloenoj
skici.
- Razvija
odgovornost o
Vjeba:
- Odrezati, buiti i
- Razvija
odgovornost pri
radu.
Osnovni mainski elementi

- Nabraja i opisuje
- Razlikuje mainske
osnovne vrste
elemente i
87
sadraji
uenik
mainskih
elemenata prema
njihovoj upotrebi u
elektrotehnici.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
zatiti na radu.
Formativni ciljevi
uenik
razumije njihovu
upotrebu: navoji,
matice, podloke,
leajevi, osovine,
klinovi, remeni,
remenice,
zupanici, opruge,
zakovice i dr.
- Uoava osobine
mainskih
elemenata
karakteristine za
njihovu upotrebu u
elektrotehnici
- Poznaje vrste,
- Upoznaje vrste,
osobine i znaaj
osobine i znaaj
upotrebe maziva.
upotrebe maziva.
- Razlikuje vrste i
- Upoznaje se sa
osobine osnovnih
osnovnim
elektrotehnikih
podjelama, vrstama
materijala.
i osobinama
tehnikih
- Vri uporeenje
materijala.
raznih materijala,
- Upoznaje razliite
oblika i profila
oblike i profile
prema njihovim
elektrotehnikih
osobinam.
materijala.
- Zna upotrebu
elektrotehnikih
- Opisuje upotrebu
materijala na
raznih vrsta
osnovu njihovih
elektrotehnikih
osobina.
materijala.
Osnovni pojmovi tehnikog crtanja
- Razumije znaaj i
- Upoznaje osnove
upotrebu
tehnikog crtanja:
koordinatnog
sastavnice, vrste
sistema u ravni i u
linija, tehniko
prostoru.
pismo, kotiranje,
koordinatni sistemi, - Zna crtati tehnike
crtee po zadatku.
projekcije,
mjerenje pominim - Zna nacrtati
projekcije osnovnih
mjerilom i dr.
geometrijskih
oblika i tijela u
izabranom
koordinatnom
sistemu.
- Poznaje rukovanje
pominim mjerilom
i mjerenje
- Razvija svijest o
znaaju timskog
rada.
Preporuke za
izvoenje nastave
obraditi komade
lima i povezivati ih
odgovarajuim
navojima,
maticama i
podlokama, prema
zadatim skicama.
Vjeba:
- Odrediti prenosne
odnose za date
parove remenica ili
zupanika.
- Razvija preciznost i
sigurnost u radu.
Vjeba:
- Testerom iskidati
razne materijale
prema skici: ice,
profile, cijevi i sl.
Vjeba:
- Komade ice od
raznih materijala
savijati prema
skicama i izvriti
poreenje po
osobinama
(tvrdoa,
elastinost i sl.).
88
- Razvija svijest o
poloaju i
odnosima
predmeta u
prostoru.
Vjeba:
- Ispisati na
sastavnici tehnikim pismom slova
alfabeta i cifre.
- Razvija preciznost,
urednost i
sistematinost u
radu.
Vjeba:
- Prema zadatim
skicama nacrtati i
kotirati crtee.
- Razvija svijest o
potrebi
pridravanja
propisa.
Vjeba:
- Prema zadatim
skicama ili
modelima tijela u
prostoru nacrtati
projekcije.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
dimenzija raznih
profila.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Koristei pomino
mjerilo odrediti
dimenzije zadatih
profila, a rezultate
prikazati tabelarno.
Elektrotehniki simboli
- Upotrebljava
- Upoznaje
elektrotehnike
standardne oznake
simbole u
i simbole u
elektrinim
elektrotehnici: za
emama.
razliite ureaje,
komponente,
postrojenja i sl.
Izvori elektrine energije
- Razlikuje galvanske
- Upoznaje vrste i
elektrine izvore
osobine pojedinih
po njihovim
elektrinih izvora:
osobinama.
elektro-hemijskih
- Razlikuje tipove i
(galvanskih izvora,
karakteristike
akumulatora) i
akumulatora.
generatora.
- Razlikuje osnovne
vrste generatora
naizmjenine i
- Upoznaje
jednosmjerne
ispravljae i druge
struje.
pretvarae
elektrine energije - Razlikuje i
razumije rad
u ulozi elektrinih
ispravljaa.
izvora.
Elektrini potroai
- Razlikuje potroae
- Upoznaje se sa
po vrsti energije u
razliitim vrstama
koju se elektrina
potroaa, u
energija pretvara;
odnosu na tip
- Uoava osobine
pretvaranja
pojedinih tipova
elektrine energije
potroaa.
u radnom procesu
(termiki, motorski
i dr.).
Elektrini provodnici
- Uoava sve
- Upoznaje razliite
elemente presjeka
vrste provodnika,
provodnika.
njihove osobine i
- Oblikuje i priprema
upotrebu.
zavetke
provodnika za
upotrebu.
- Uporeuje tipske
- Upoznaje
oznake razliitih
standardne oznake
provodnika;
provodnika (po
analitinost.
Vjeba:
- Prema zadatku
nacrtati elektrinu
emu, koristei
elektrotehnike
simbole.
- Stie osjeaj o
potrebi poznavanja
pravila elektro
zatite.
Vjeba:
- Prema priloenoj
skici izvriti
povezivanje sijalice
na odgovarajue
baterijsko
napajanje.
Vjeba:
- Na radnomprobnom stolu
prikljuiti istu
emu na ispravlja
umjesto baterije.
- Razvija svijest o
potrebi tednje
elektrine
energije.
Vjeba:
- Prema priloenoj
emi prikljuuje na
radnom stolu
razliite primjerke
potroaa (sijalice,
mikromotori i sl.).
potrebi zatite na
radu.
Vjeba:
- Za razliite
primjerke
provodnika odrediti
standardne oznake.
- Razvija pravilan
odnos prema
ekonominoj
upotrebi materijala
za rad.
89
Vjeba:
- Za zadate
standardne oznake
protumaiti
sadraji
uenik
grupama oznaka).
Elektrini izolatori
- Upoznaje osnovne
vrste izolacionih
materijale, njihova
svojstva i
upotrebu.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Izvodi i analizira
oznake provodnika
prema priloenim
primjercima
provodika i
kablova.
Preporuke za
izvoenje nastave
osnovne
karakteristike
provodnika.
Vjeba:
- Pripremiti krajeve
provodnika za
elementarnu
montau (npr. u
prekidau i sl.).
- Razlikuje razne
primjere upotrebe
izolacionih
materijala.
- Stie osjeaj o
znaaju elektro
zatite.
Vjeba:
- Za razne vrste
provodnika uoiti i
izdvojiti sve
slojeve izolacije.
Vjeba:
- Realizovati
elektrino kolo sa
sijalicom
napajanom
baterijom, i
demonstrirati
zamjenu jednog
provodnika
izolatorom i
obrnuto.
Lemljenje
- Upoznaje osnovne
vrste lemljenja,
karakteristike
lemljenih spojeva,
materijale i
postupke
lemljenja.
potrebi zatite na
radu.
- Poznaje postupak
mekog i tvrdog
lemljenja.
- Koristi osnovne
materijale, aparate
i alate za
lemljenje.
- Rukuje aparatima i
alatima za oba tipa
lemljenja.
- Razvija pravilan
odnos prema
ekonominoj
upotrebi materijala
za rad.
Elementi elektrinih instalacija

- Razlikuje osnovne
- Upoznaje osnovne
instalacione
elemente
komponente:
elektrinih
prekidai, utinice,
instalacija, njihovu
razvodne kutije,
ulogu i nain
instalacione kutije,
spajanja.
potrebi zatite na
radu.
90
Vjeba:
- Mekim lemljenjem
spojiti
pripremljene
krajeve
provodnika.
Vjeba:
- Mekim lemljenjem
spojiti krajeve daju
ploa od bakra ili
mesinga; analizirati
postupak i
rezultate.
Vjeba:
- Izvriti pojedinano
spajanje osnovnih
elemenata
elektrinih
instalacija.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
sijalina grla itd.
- Vri spajanje
elementata
elektrinih
instalacija.
- Shvata znaaj i
izvodi ispravne
spojeve u
elektrinim kolima.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Izvriti spajanje
pripremljenih
ogranaka u
razvodnim
kutijama: utinica,
prekidaa i sl.
91
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Rukovanje mjernim instrumentima
- Rukuje
- Upoznaje vrste,
univerzalnim
principe rada i
mjernim
naine korienja
instrumentima pri
univerzalnih
mjerenju
mjernih
jednosmjernih i
instrumenata
naizmjeninih
("unimjera").
elektrinih i
neelektrinih
veliina (napona,
struja, otpora i
dr.).
- Upoznaje se sa
mosnim metodama - Planira, mjeri,
uporeuje i
mjerenja, na
ocjenjuje rezultate
primjeru mjerenja
mjerenja
otpora vitstonovim
vitstonovim
mostom.
mostom.
- Upoznaje rad sa
- Koristi
instrumentom za
megaommetar pri
mjerenje velikih
mjerenju otpora
otpora
izolacije.
(megaommetar).
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija osjeaj
preciznosti i
sistematinosti u
radu.
povezivanja
praksom.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Prema skici i
pripremljenom
modelu Vitstonovog
mosta za
jednosmjernu
struju, koristei
univerzalni mjerni
instrument,
provjeriti
vrijednosti otpora
korienih u emi,
izmjeriti napone i
struje u svim
granama mosta.
Vjeba:
- Prikljuiti sijalicu
na mreni napon
preko prekidaa i
mjeriti stuju i
napon
"unimjerom".
Vjeba:
- Koristei
megaommetar
provjeriti otpornost
izolovanosti
provodnika ili
nekog ureaja.
Osnovni elektronski elementi, oznaavanje i spajanje

- Razvija pravilan
- Razumije ulogu i
- Upoznaje osnovne
odnos prema
upotrebljava
aktivne i pasivne
ekonominoj
elektronske
elektronske
upotrebi materijala
komponente: diode,
komponente.
za rad.
tranzistore,
tiristore, trijake,
led diode, zener
diode, analogna i
digitalna ic, pasivne
elektronske
elemente
(otpornici,
kalemovi,
kondenzatori) i dr.
- Provjerava
ispravnost
komponenata
- Upoznaje naine
92
Vjeba:
- Prema emi
povezati potroa
(sijalicu ili sl.),
direktno i preko
diode, na izvor
naizmjeninog
napajanja, (na
sekundaru
transformatora)
- Uporediti napone
na potroau.
Vjeba:
- Povezati po emi
osnovno kolo
stabilizatora
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
direktnim
povezivanja
mjerenjem
osnovnih
"unimjerom".
elektronskih
- Povezuje
komponenata u
komponente u
elektrinim
strujna kola.
emama.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
jednosmjernog
napona sa
tranzistorom :
a) sa
potenciometrom,
b) sa zener
diodama, na bazi.
Mjeriti napone na
bazi i izlazu.
Zatitne mjere od visokog napona dodira

- Razlikuje pojedine
- Upoznaje se sa
naine zatite od
razliitim vrstama
velikog dodirnog
zatitnih mjera od
napona: izolovanje
visokog napona
djelova pod
dodira i principima
naponom,
rada zatitnih
korienje
ureaja.
pregrada prepreka
i kuita,
korienje malog
napona, automatski
zatitni ureaji
(strujne sklopke,
sistemi prekida
napajanja), zatita
uzemljenjem,
nulovanje i dr.
- Vri izbor tipa
zatite prema
zahtjevima na
konkretnom
mjestu.
- Poznaje princip
rada automatskih
zatitnih sistema
(TT, TN i IT,
prekostrujnih i FID
sklopki).
- Razlikuje: vrste,
ulogu, propise,
naine postavljanja
uzemljivaa.
- Poznaje nain
izvoenja zatitnog
nulovanja.
Vrste elektrinih instalacija
- Razlikuje vrste i
- Nabraja i opisuje
osobine elektrinih
vrste elektrinih
instalacija: kune,
instalacija.
industrijske
(nadzidne), slabe
- Razvija svijest o
znaaju elektro
zatite.
Vjeba:
- Pripremiti modele i
simulirati vidove
mehanike zatite
djelova pod
naponom: ograde,
prepreke, pregrade,
kuita, izolacione
podloge,
udaljavanje izvan
dosega i sl.
Vjeba:
- Demonstracija rada
FID sklopke pri
zemljospoju preko
potroaa (u
kontrolisanim i
uslovima).
- Razvija
odgovornost.
93
Vjeba:
- Nabrojati osnovne
karakteristike i
uporediti razne
vrste elektrinih
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
struje i specijalne.
Naini spajanja elemenata elektrinih instalacija
- Poznaje naine
- Upoznaje
povezivanja
spajanja u emama
elektrine eme
pojedinih tipova:
spajanja raznih
praksom.
prekidaa
elemenata
(naizmjenini,
elektrinih
unakrsni...),
instalacija.
utinica
(monofazne i
trofazne).
- Spaja razne tipove
brojila i uklopnog
sata u monofaznoj i
trofaznoj izvedbi.
- Razlikuje naine
spajanja
stepeninog
automata.
- Poznaje naine
spajanja
elemenata
elektrinih
instalacija slabe
struje: TT utinice,
antenske utinice,
utinice za
kompjuterske
mree i sl.
Montaa elemenata u elektrinim instalacijama
- Navikava se na
- Zna propise iz
- Upoznaje propise
potovanje propisa
oblasti montae
za montau raznih
i standarda.
elemenata za razne
vrsta i elemenata
tipove elektrinih
elektrinih
instalacija.
instalacija.
- Razlikuje metode
montae
- Upoznaje naine
elemenata u
montae
elektrinim
elemenata u
instalacijama: u
raznim tipovima
zidu (pod
elektrinih
malterom) i
instalacija.
nadzidnim.
- Zna da vri
montau
elemenata u
razvodnoj tabli.
- Poznaje nain
montae i spajanja
prikljune kutije
kunog prikljuka.
94
Preporuke za
izvoenje nastave
instalacija.
Vjeba:
- Spajanje
naizmjeninog
prekidaa.
Vjeba:
- Spajanje trofaznog
dvotarifnog brojila
i uklopnog sata na
razvodnoj tabli.
Vjeba:
- Izvriti
prikljuivanje
utinica u
elektrinim
instalacijama slabe
struje: TT,
antenske i
kompjuterske
mrene.
Vjeba:
- U skladu sa
propisima
postavljati
pojedine elemente
elektrinih
instalacija.
Vjeba:
- Prema propisima
izvriti montau i
prikljuivanje
osnovnih
elemenata na
kunoj razvodnoj
tabli.
Vjeba:
- Izvriti
prikljuivanje
prikljune kutije
kunog kanblovskog
prikljuka.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Elementi elektriog osvjetljenja

- Uoava zahtjeve i
- Upoznaje osnovne
propise elektrinog
zahtjeve i
osvjetljenja.
elemente
- Razlikuje vrste i
elektrinog
elemente
osvjetljenja.
svijetleih tijela.
- Poznaje elemente
prorauna
osvjetljenja
zatvorenih
prostorija.
Elementi projektne i tehnike dokumentacije
- Poznaje sadraj i
- Upoznaje osnovne
elemente projekta
elemente projekta
kune elektrine
elektrine
instalacije: opti
instalacije.
dio, projektni
zadatak, tehniki
opis, tehniki
uslovi, vrste
prorauna,
predmjer i
predraun radova,
specifikacija
materijala,
elektrine eme.
95
Preporuke za
izvoenje nastave
Razvija sposobnost
povezivanja
praksom.
Vjeba:
- Proraunati
potrebno
osvjetljenje, broj i
jainu svjetleih
tijela, za prostoriju
odreenih
karakteristika.
Podstie kreativno
razmiljanje.
Vjeba:
- Napraviti skicu
projekta i sadraja
projektne
dokumentacije za
odabranu
elektrinu
instalaciju.
Razred: TREI
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Izrada modela uzemljenja
- Upoznaje propise i - Poznaje propise i
vri spajanje
naine spajanja
elemenata
elemenata
uzemljenja
uzemljenja
elektrine
elektrine
instalacije:
instalacije.
izolovani
provodnici,
pocinana traka,
spojnice i
uzemljiva.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija svijest o
znaaju elektro
zatite.
Izrada modela gromobranske instalacije

- Razvija
- Poznaje ulogu,
- Upoznaje propise,
odgovornost za
elemente i nain
elemente i nain
svoje i zdravlje
povezivanja
spajanja
ljudi.
gromobranske
gromobranske
instlacije:
instalacije.
pocinana traka,
spojnice, iljak,
uzemljiva.
Izrada modela instalacije stepeninog automata
- Upoznaje elemente - Poznaje elemente
(automat, tasteri,
eme spajanja,
samostalnog
sijalice), nain
vrste i nain rada
donoenja odluka.
rada i spajanje
stepeninog
elektrine eme
automata.
stepeninog
automata.
Izrada modela elektrine instalacije stana
- Poznaje propise i
- Upoznaje propise,
elemente
elemente i nain
elektrine
povezivanja
instalacije stana:
kompletne
razvodne table,
elektrine
prekidae,
instalacije stana.
utinice, razvodne
i instalacione
kutije, svjetlea
tijela i dr.
- Zna nain montae
i povezivanja
elemenata u
emama elektrine
instalacije stana.
- Razvija svijest o
potrebi zatite na
radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Izvriti povezivanje
svih elemenata
uzemljenja i
opisati nain
postavljanja
uzemljivaa.
Vjeba:
- Koristei
megaommetar
izmjeriti otpor
postojeeg
uzemljenja.
Vjeba:
elemenata
gromobranske
instalacije.
Vjeba:
- Spajanje modela
stepeninog
automata i
odgocvarajuih
elemenata, za
odabrani broj
spratova.
Vjeba:
- Napraviti model
kompletne
elektrine
instalacije manjeg
stana, na oglednoj
tabli (ploi).
- Napomena:
Po mogunosti,
uraditi isti zadatak
sa uenicima
podijeljenim po
grupama u
realnim uslovima,
na stvarnoj
elektrinoj
96
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
instalaciji.
Izrada modela elektrine instalacije interfona i elektrine brave
- Razvija sposobnost Vjeba:
- Razlikuje vrste
- Upoznaje vrste,
povezivanja
interfona: audio i
elemente, naine
modela audio
video;
povezivanja i rada
interfona za
praksom.
jednokorisniki i
sistema interfon izabrani broj
viekorisniki (za
elektrina brava.
spratova.
zgrade).
- Poznaje elemente,
Vjeba:
nain povezivanja i
rada sistema
modela video
interfon interfona.
elektrina brava, u
svim varijantama.
Specijalne elektrine instalacije
- Razvija svijest o
- Razlikuje vrste,
Vjeba:
- Upoznaje vrste i
propise, osobine i
- Izvriti spajanje
osobenosti
potrebi ouvanja
naine spajanja
izabranog segmenta
specijalnih
ivotne sredine.
specijalnih
elektrine
elektrinih
elektrinih
instalacije, za
instalacija.
instalacija: u
vlane prostorije,
vlaznim
koristei hermetiki
prostorijama, u
zatiene,
sredinama sa
dihtovane
zapaljivim i
elemente.
eksplozivnim
materijama i dr.
Izrada projekta elektrine instalacije sa proraunima
- Demonstrira izradu - Pravi kompletan
- Izrada kompletnog
povezivanja
projekat elektrine
kompletnog
projekta, po
instalacije stana,
projekta elektrine
zadatku, sa svim
praksom.
sa proraunom
instalacije stana,
potrebnim
pojedinanih kola,
sa proraunom svih
elementima.
crtanjem svih
elemenata.
potrebnih ema, i
drugim
neophodnim
elementima.
Struna ekskurzija
- Razvija svijest o
- Shvata znaaj
- Obrazloiti ulogu i
- Grupna posjeta
praktine opbuke u
znaaj
firmi koja se u
znaaju
radionici.
dokumentacije
tehnolokom
komunikacije sa
- Vrednuje znaaj
koja se vodi u
procesu bavi
saradnicima i
ispravnog voenja
tehnolokom
izradom i
korisnicima usluga.
tehnikoprocesu posjeene
postavljanjem
tehnoloke
firme.
elektrinih
dokumentacije.
instalacija.
97
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Elementi automatike
- Zna ulogu pojedinih
- Upoznaje osnovne
elemenata
elemente
automatike: tasteri, automatike.
- Koristi elemenate u
preklopnici, releji,
skladu sa
sklopnici-kontaktori
konkretnim
krajnji prekidai,
zahtjevima.
mikroprekidai,
- Povezuje elemente
senzori-davai,
automatike u
signalne lampice,
strujna kola.
izvrni organi i dr.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Razvija svijest o
potrebi ekonomine
upotrebe materijala
za rad
Vjeba:
- Prema
pripremljenoj emi
povezivati izvrni
organ (motor ili
sijalicu) preko
releja, iji se rad
kontrolie krajnjim
prekidaima ili /i
senzorima. Dopuniti
emu
signalizacijom.
Izvrni elementi automatskog upravljanja

- Upoznaje vrste i
- Uoava ulogu
povezivanja
ulogu izvrnih
izvrnih elemenata
elemenata
automatike i
praksom.
automatike.
upravljanja: korani
i drugi elektro
motori, elektropneumatski i
elektro-hidrauliki
ventili i dr.
Upravljanje jednosmjernim i trofaznim asinhronim motorima
- Poznaje osobine i
- Upoznaje vrste,
nain rada
nain rada i
jednofaznog i
povezivanja na
trofaznog
napajanje
asinhronog motora.
asinhronih elektro
- Poznaje osnovne
motora.
elektrine eme
spajanja asinhronih
motora.
Elektrina instalacija elektromotornog pogona
- Razvija pravilan
- Upoznaje elemente - Uoava elemente
odnos prema
elektromotornog
elektromotornog
ekonominoj
pogona, nain
pogona i zahtjeve
upotrebi materijala
postavljanja i
koje mora da
za rad.
povezivanja.
zadovolji.
- Razumije zahtjeve
koje pogon mora
da zadovolji i
naine rjeavanja i
izbora motora.
Primjeri upravljanja procesima na sistemu Siemens PLC LOGO
- Upoznaje se sa
- Vri pripremu,
sistemom Siemens
crtanje ema,
povezivanja
PLC LOGO,
testiranje i
98
Vjeba:
- Povezati
elektromotor preko
potrebnih elementa
upravljanja i
simulirati
pokretanje i
zaustavljanje.
Vjeba:
- Povezati
elektromotor preko
dva sklopnika sa
potrebnim
elementima
upravljanja, i
simulirati promjenu
smjera obrtanja.
Vjeba:
- Povezati trofazni
asinhroni
elektromotor
manje snage sa
osnovnim
elementima
upravljanja i
testirati njegovu
temperaturu pri
praznom hodu i
optereenju.
Vjebe:
- Na raunaru, u
okviru softvera
sadraji
uenik
njegovim
mogunostima i
softverskim i
hardverskim
segmentima.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
praksom.
Formativni ciljevi
uenik
simulaciju na PLC
LOGO ureaju.
- Crta elektrine
eme za testiranje
i realizaciju na
sistemu PLC LOGO.
- Prikljuuje
razliite izvrne
organe
automatskog
upravljanja i
regulacije na PLC
ureaj i vri
praktinu provjeru.
- Upoznaje se sa
- Testira ponaanje
praktinom
pripremljenih ema
realizacijom
za razliite
razliitih
vrijednosti
elektrinih ema
parametara.
automatike i
- Analizira rezultate
upravljanja
i vri korekciju
procesima.
elektrine eme u
cilju dobijanja
optimalnih
rezultata.
Elementi kablovskih vodova
- Upotrebljava
- Upoznaje osnovne
standardne oznake
pojmove o
energetskih
energetskim
kablova.
kablovima.
- Poznaje osnovne
vrste i oblike
presjeka kablova i
naine njihovog
spajanja.
- zna propise i
standarde za
kablove i naine
pripreme,
postavljanja i
montae.
- Poznaje vrste,
- Upoznaje osnovne
osobine i nain
elemente
montae sabirnica i
razvodnih
osiguraa.
postrojenja i
- Poznaje vrste,
njihovu upotrebu.
osobine potpornih i
provodnih izolatora
i odvodnika
prenapona.
kreativnog
razmiljanja.
- Razvija smisao za
zajednitvo i timski
rad.
- Podstie kreativno
razmiljanje.
Preporuke za
izvoenje nastave
sistema PLC LOGO,
crtati razne
elektrine eme
upravljanja,
testirati i simulirati
rad na ureaju PLC
LOGO.
- Napomena:
Na izlazu LOGO-a,
kao zamjenu za
izvrne organe,
postaviti LED
diode.
Vjeba:
- Za razliite
primjerke kablova
odrediti standardne
oznake.
Vjeba:
- Za zadate
standardne oznake
protumaiti
osnovne
karakteristike
kablova.
sistematinost u
radu.
Vjeba:
- Simulirati
postavljanje i
povezivanje
sabirnica, na
modelu.
Vjeba:
- Simulirati
99
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Poznaje vrste i
osobine prekidaa i
rastavljaa.
- Poznaje osobine i
upotrebu naponskih
i strujnih mjernih
transformatora.
- Poznaje osobine,
upotrebu i vrste
sprega
transformatora
snage.
- Razumije i vri
izbor razliitih
elemenata
razvodnog
postrojenja.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Zatite u razvodnim i transformatorskim postrojenjama

- Razvija svijest o
- Poznaje vrste i
- Upoznaje vrste i
potrebi zatite na
osobine relejnih
naine ispoljavanja
radu.
zatitnih ureaja.
smetnji i
- Razumije princip
havarijskih uticaja
rada i naine
u razvodnim
postavljanja
postojenjima.
osnovnih sistema
- Upoznaje osnovna
relejne zatite:
sredstva i metode
strunih, naponskih,
zatite u razvodnim
releja snage,
postojenjima.
distantnih,
vremenskih i dr.
- Upoznaje osnovna
- Poznaje sredstva i
sredstva i naine
metode zatite
zatite energetskih
transformatora pri
transformatora.
kvarovima i
opasnim pogonskim
uslovima.
Struna ekskurzija
- Razvija svijest o
- Grupna posjeta
- Razumije
distributivnom
tehnoloki proces
znaaju
postrojenju ili
rada u posjeenom
komunikacije sa
elektrani.
postrojenju.
saradnicima i
- Ispravnog vodi
korisnicima usluga.
tehniko- Razvija smisao za
tehnoloku
toleranciju i timski
dokumentaciju.
rad.
100
Preporuke za
izvoenje nastave
sprezanje razliitih
vrsta sprega, na
modelu
transformatora, sa
crtanjem
odgovarajuih
vektorskih
dijagrama.
Vjeba:
- Koristei tabele
vriti izbor
razliitih
elemenata
razvodnog
postrojenja.
- Napomena:
Prilikom posjete
elektroenergetskom
postrojenju
pokazati
pojedinano sve
elemente.
Vjeba:
- Na izabranom
primjeru zatitnog
releja pokazati
djelove, objasniti
princip rada i
zatitnog dejstva.
- Napomena:
Prilikom posjete
elektroenergetskom
postrojenju
pokazati
pojedinano sve
prisutne zatitne
elemente.
- Napisati izvjetaj o
posjeti
postrojenju.
- Obrazloiti ulogu i
znaaj pojedinane
dokumentacije
koja se vodi u
posjeenom pogon

- M. S. Brankovi: Praktina nastav, Ni, 1998.
- M. S. Brankovi: Prirunik - sa uputstvima za elektriarske radove,Ni,1995.
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije sa osvjetljenjem, Zavod za udbenike i
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1989.
- B. Tomi: Elektrine instalacije, kolska knjiga, Zagreb, 1975.
- Prirunik Zbirka pitanja i propisa, JEP Elektroprivreda Crne Gore - Sluba zatite
na radu, Niki, 1995.
- D. Jankovi, A. Mati, M. Radivojevi: Elementi elektroenergetskih postrojenja,
- M. Popovi: Razvodna postrojenja i elektrane, Zavod za udbenike i nastavna
- J. Menart, D. Martinovi, Z. Pendi, D. uri: Industrijska elektronika, Zavod za
- D. Dimi: Elektrina mjerenja u energetici, Zavod za udbenike i nastavna
- Elektromonterski prirunik, Tehnika knjiga,Zagreb, 1987.
Redni
Opis alati, instrumeni i ureaji
broj
Univerzalni radni-ispitni sto, sa elementima:
1.
osigurai, utinice, ispravljai, mjerni
instrumenti, odvojni-regulacioni trefo i dr.
2.
Digitalni multimetar univerzalni (U, I, R, ...) ~/=
Mega-om-metar za mjerenje izolacije,
3.
500-5000 V, do 1 Tom, sa memorijom
4.
Instrument za pronalaenje provodnika u zidu
Akumulatorska builica odvija, 14 mm, 0
5.
1800 min-1, sa opremom
6.
Runa builica, 220V~, sa opremom
Oznaka
Kom
16
4
2
7.
Runa brusilica, 220V~, sa opremom
8.
Lemilica stona sa regulacijom, 80 - 100 W
9.
Pitolj lemilice, 220V~, 100 W
10.
Ubodna testera, 220V~, do 40mm
11.
13.
Pitolj za vezice (za kablovske snopove)

Kompleti runog elektro-mehaniarskog alata
(razna izolovana klijeta, razni odvijai, razni
mehaniarski kljuevi, i sl.)
Runa testera za metal
14.
Kompleti turpija za metal, raznih profila
15.
Makaze za lim
16.
18.
Pomino mjerilo ("ubler")

Fen za zagrijavanje termobuira, za izolovanje
spojeva
Personalni raunar, sa tampaem i projektorom
19.
Elektrotehniki softveri za crtanje elektrinih
Tina, Edison, Eegle i
po 1
12.
17.
101
Redni
broj
Opis alati, instrumeni i ureaji
Oznaka
ema i simulaciju
20.
21.
Kom
sl.
Ureaj za simulaciju i praktinu demostraciju

raznih elektrinih ema i procesa
Kompleti zatitne opreme: radni mantil,
rukavice, kaciga, zatitne naoari i dr.
Siemens PLC LOGO
16

- Provjera znanja vri se usmeno i u toku praktinih vjebi.
periodu.
- Praktine vjebe - najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu
(ocjenjuje se kvalitet voenja dnevnika praktine nastave, razumijevanje
zadataka i poslova, urednost, preciznost, tanost, potovanje propisa zatite,
odgovoran odnos prema instrumentima, alatima).
Znanja
- Alati i rukovanje
alatima
- Elektrotehniki
materijali
Povazanost sa drugim predmetima

Predmet
Znanja
- Osnovni elektriarski alat
- Hemija
- Osnovni pojmovi
tehnikog crtanja
- Matematika
- Elektrotehniki simboli
- Izvori elektrine
energije
- Elektrini potroai
- Elektrini provodnici
Elektrine instalacije
Elektrini termiki ureaji
Elektrini rashladni ureaji
- Hemija
- Fizika
102
- Osnovne fizike i hemijske

osobine elektrotehnikih
materijala
- Geometrijske figure,
koordinatni sistem i
projekcije
- Crtanje elektrinih ema
pomou grafikih simbola
- Standardne vrijednosti
mernih napona
- Odreivanje presjeka
provodnika prema snazi
potroaa
- Pretvaranje elektrine
energije u mehaniku i
toplotnu
- Elektrine i mehanike
osobina materijala za
provodnike
Znanja
- Elektrini izolatori
- Lemljenje
- Elementi elektrinih
instalacija
- Zatitne mjere od
visokog napona dodira
- Elementi automatike
- Osnovni elektronski
elementi i oznaavanje
- Primjeri upravljanja
procesima na sistemu
Siemens PLC LOGO

Predmet
Znanja
- Standardni presjeci
provodnika i vrste kablova
- Elektrine (izolacione) i
Hemija
Fizika
mehanike osobine
materijala za izolatore
- Osobine materijala za
Hemija
Fizika
lemljenje
- Elemenati elektrinih
instalacija
- Napon dodira i mjere
zatite
- Elektronski i
elektromehaniki
elemenati sistema
automatske regulacije i
upravljanja
- Izvrni organi automatskog
upravljanja
- Osnovne elektronske
komponente
Informatika
- Rad sa operativnim
sistemom i softverom
Primjena raunara u
- Elektrine eme i nain
elektrotehnici
- Osnovne elektronske
komponente
- Osnovne komponente
automatike
103
1.3. IZBORNA NASTAVA

1.3.1. ENGLESKI (JEZIK STRUKE)
1. Naziv predmeta: ENGLESKI (JEZIK STRUKE)
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
72
72
72
66
282
Ukupno
72
72
72
66
282

- Razvijanje sklonosti ka uenju engleskog jezika.
- Razvijanje komunikativne sposobnosti.
- Upoznavanje i pripremanje za uspjeno korienje pojmova iz strunoteorijskih
predmeta.
- Poveavanje povezanosti teorijskog i praktinog znanja.
- Motivisanje na aktivno uee u nastavi i upotrebu nauenog u konkretnim
situacijama.
- Razvijanje samostalnosti i kretivnosti.
- Podsticanje na pravilan razvoj linosti u intelektualnom, emocionalnom i
moralnom smislu.
- Podsticanje radoznalosti za korienje literature na stranom jeziku i upotrebu
interneta.
- Ohrabrivanje za preuzimanje odgovornosti za vlastito uenje i znanje i
oblikovanje svojih linih ciljeva.
- Proirivanje svojih znanja o drugim narodima i kulturama.
- Sticanje pozitivnog odnosa prema prostoru i kulturi stanovanja.
104

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Fonoloki sistem jezika
- Pronalazi slinosti i - Podstie svijest o
- Upoznaje se sa
uoava razlike u
potovanju
fonolokim
izgovoru u odnosu
inostranih kultura.
sistemom jezika.
na maternji jezik.
- informie se o
pravilima izgovora.
Plural of Nouns
- Upoznaje se sa
mnoinom imenica:
regular & irregular,
countable &
uncountable nouns.
- Razlikuje i koristi
jedninu i mnoinu
imenica, na
primjerima iz
stuke.
Articles
- Nabraja lanove:
indefinite article A,
AN; definite article
THE; zero article.
- Upotrebljava
lanove, na
primjerima zadatog
teksta.
Pronouns
- Nabraja zamjenice:
personal,
possessive,
demonstrative,
reflexive,
interrogative,
idefinite.
Verbs
- Upoznaje se sa
upotrebom glagola:
TO BE, TO DO, TO
HAVE.
- Podstie linu
motivaciju.
- Stie sigurnost.
- Razvija svijest o
buduem poslu.
- Koristi razliite
vrste zamjenica i
primjenjuje ih u
zadatim
primjerima.
- Odreuje
pripadnost.
- Postavlja kratka
pitanja.
- Podstie
inicijativnost.
- Razlikuje osnovne
oblike glagola i
njihovu upotrebu u
svim vremenskim
oblicima.
- Stie
samopouzdanje.
- Razvija sklonost ka
uenju engleskog
jezika.
- Podstie na
samostalan rad i
105
Preporuke za
izvoenje nastave
- Uvjebavati
spelovanje na
nazivima poznatih
kompanija.
- Pozdravljati i
odgovarati na
pozdrav.
- Izvinjavati se i
zahvaljivati.
- Pair work.
- Popunjavati
formulare.
- Povezivati tekst i
slike.
- Pair work.
- Qestionnaire.
- Brainstorming.
- Uoavanje vrsta
alata.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Rjeavanje
zadataka
viestrukog izbora.
- Ispravljanje
greaka.
- Brainstorming.
- Ispunjavanje
praznine u tekstu.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Pair work.
- Predstavljanje
lanova porodice.
- Razlikovanje
elektrinih
ureaja.
- Predstavljati sebe i
drugoga.
- Pisati krai email.
- Ispravljati greke u
kraem tekstu.
sadraji
uenik
Prepositions
- Upoznaje se sa
upotrebom
prijedloga: AT, IN,
ON.
Vocabulary
- Upoznaje se sa
osnovnim
pojmovima iz
struke.
Verb forms
- Upoznaje se sa
vremenskim
oblicima: Present
Simple, Present
Continuous, Past
Simple, Past
Continuous,
Present Perfect,
Past Perfect,
Future Forms (will,
going to),
Imperative.
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Dopunjavati tekst
ili tabele.
- Raunar i internet.
- Iznositi
karakteristike
osoba i predmeta.
- Koristi prijedloge
na zadatim
primjerima teksta.
- Zna da opisuje
poloaj elemenata
nekog sklopa (npr.
Razvodne table).
- Razvija
komunikativnost.
- Stie preciznost.
- Opisivati radno
mjesto.
- Povezivati tekst i
sliku.
- Pair work.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Na primjerima
upotrebljava
osnovne veliine:
napon, struja,
snaga itd. i
jedinice iz struke.
- Razvija svijest o
buduem
zanimanju.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Razlikuje
vremenske oblike i
njihovu upotrebu u
konkretnim
situacijama.
- Zna da opisuje
raunar i njegove
osnovne funkcije.
- Podstie ukljuenje
u drutveni ivot.
- Razgovarati o
buduem
zanimanju.
- Slati poruke putem
e-maila i faksa.
- Prevoditi strune
tekstove.
- Diskutovati o
radnom okruenju.
- Role play.
- Team work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
Comparison of Adjectives
- Poznaje i koristi
- Upoznaje se sa
pravilne i
komparacijom
nepravilne oblike
pridjeva: regular &
komparacije
Irregular.
pridjeva.
Adverbs
- Nabraja priloge:
manner, place,
time, degree,
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
uenje.
Formativni ciljevi
- Na primjerima
upotrebljava
priloge za nain,
- Ohrabruje timski
rad i donoenje
odluka.
- Pospjeuje
motivaciju za
uenje stranog
jezika.
- Izraava spremnost
na saradnju.
- Uporediti radni dan

u koli i na praksi.
- Uporeivati
materijale.
- Uporeivati
zanimanja.
- Team work.
- Stvara pogodnu
drutvenu klimu.
Razvija
- Ispunjavati upitnik.
- Opisati uslove na
radnom mjestu.
povezivanja
teorijskog i
praktinog uenja
jezika.
106
sadraji
uenik
freqvency.
Numbers
- Nabraja brojeve:
Cardinal Numbers,
Ordinal Numbers.
Modal verbs
- Definie modalne
glagole: can,
could, must, have
to, need, may,
might.
Passive voice
- Upoznaje se sa
pasivom: Present,
Past.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
komunikativnost.
Formativni ciljevi
uenik
mjesto, vrijeme i
dr.
osnovne i redne
brojeve na
razliitim
primjerima.
- Pie podatke o
adresi, broju
telefona, datumu
roenja; razlikuje
sate, mjesece i
godine.
- Razvija
snalaljivost.
- Razlikuje tipove
modalnih glagola i
upotrebljava ih u
konkretnim
situacijama.
- Trai informacije o
raznim aparatima i
ureajima.
- Istie spremnost i
sposobnost za
saradnju.
- Razlikuje pasiv u
sadanjem i
prolom vremenu,
na primjerima iz
tekstova.
- Razvija smisao za
zajednitvo.
- Stie
samopouzdanje.
- Podstie
komunikativnost
- Stie sposobnost
postizanja
sporazuma.
- Izraava spremnost
za ispunjavanje
radnih obaveza.
107
Preporuke za
izvoenje nastave
- Praviti dijaloge i
intervjue;.
- Questionnaire.
- Nabrojati
standardne niske i
visoke napone.
- Opisati poslove u
mjenjanici.
- Traiti informacije
o redu vonje.
- Role play.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Pisati radne naloge
i uputstva za rad.
- Navoditi radne
obaveze u
radionici.
- Nabrajati dunosti i
obaveze u porodici.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Objanjavati
upotrebu opremu,
sredstava za rad,
instrumente i
ureaje u
kabinetu.
- Group work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
Razred: DRUGI
sadraji
uenik
Tense revision
- Rezimira glagolske
oblike.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Stie preciznost u
izraavanju.
- Pravilno
upotrebljava
glagolske oblike.
- Predlae rjeenja
za postavljene
probleme.
- Istie spremnost i
sposobnost za
saradnju.
- Razvija
komunikativnost.
Nouns, double genitive

- Razlikuje rod
- Rezimira imenice.
imenica.
- Upoznaje Double
- Razlikuje forme
genitive.
imenica i
adekvatno ih
koristi.
- Razlikuje double
genitiv u
primjerima
tekstova.
Prepositions
- Poznaje upotrebu
- Upoznaje se sa
prijedloga, na
upotrebom
konkretnim
prijedloga:
primjerima.
position, direction,
- Prepoznaje i
time.
pronalazi slinosti i
razlike u
maternjem jeziku.
Vocabulary
- Na primjerima
- Upoznaje se sa
novim pojmovima
upotrebljava nove
iz struke.
pojmove iz struke.
Relative pronouns / relative clauses
- Nabraja odnosne
odnosne
zamjenice.
zamjenice.
- Upoznaje se sa
- Oblikuje odnosne
odnosnim
reenice na
reenicama:
konkretnim
defining, nonprimjerima.
defining.
- Podspjeuje
motivisanost.
timskom radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Popuniti prijavu za
posao.
- Pisati e-mail.
- Pripremati
intervju.
- Pair work:
Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Navoditi djelove
radnog pribora.
- Nabrajati vrste
materijala za rad.
- Povezati sadrajno
slike sa tekstom.
- Pisati i slati
pozivnice.
- Group work.
- Razvija
snalaljivost.
- Razvija spremnost
na pomo.
- Dati informacije o
radnom okruenju.
- Opisati radno
mjesto.
- Povezati slike sa
teksto.
- Izraditi
propagandni plakat
i poster.
- Team work.
- Podstie timski
rad.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Podstie
komunikativnost.
- Diskutovati o
radnom okruenju i
opisati dogaaje sa
radnog mjesta.
- Pair work.
- Role play.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Pospjeuje
razumijevanje
odnosa u skladu sa
uslovima rada.
108
sadraji
uenik
Present / past habits
- Upoznaje se sa
kazivanjem
sadanjih i prolih
navika.
Infinitive, gerund
- Upoznaje se sa
upotrebom
infinitiva i
glagolske imenice.
Conditional clauses
- Nabraja uslovne
reenice: type 1,
2, 3.
Passive voice
- Rezimira pasiv:
with direct object
and indirect
object.
Reported speech
- Upoznaje se sa
neupravnim
govorom:
statements,
questions,
commands.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pravilno iskazuje
sadanje i prole
navike.
- Zna da opie radne
navike na radnom
mjestu i da
uporeuje prole i
sadanje navike
ljudi iz okruenja.
- Podspjeuje
razumijevanje
drutvenih odnosa.
- Opisati svoje
uobiajeno
ponaanje u
radionici.
- Group work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Pravilno
upotrebljava
infinitiv i glagolske
imenice, na
primjerima.
- Izraava svoje
(ne)slaganje sa
dunostima i
obavezama.
- Navodi primjere
informacija o
zabranama.
- Stie
samopouzdanje.
Formativni ciljevi
uenik
- Podstie
inicijativnost.
- Postie preciznost
u izraavanju.
- Pravilno koristi
forme kondicionala
u cilju izraavanja
elje, kulturnog
obraanja i
iskazivanja
miljenja.
- Podstie timski
rad.
- Primjenjuje pasiv u
reenici.
- Nabraja prole,
sadanje i
pretpostavljene
budue
tehnologije,
koristei pasiv.
- Razlikuje i ispravno
upotrebljava
upravni i neupravni
govor.
- Ilustruje na
primjerima iz
struke upotrebu
upravnog i
neupravnog govora.
- Pie o aktuelnim
- Podstie
efikasnost.
- Razvija kulturu
ophoenja.
- Razvija
komunikacijske
sposobnosti.
- Stie
samopouzdanje.
109
- Diskutovati o
buduem
zanimanju
(likes/dislikes).
- Izraavati
osjeanja, potrebe
i elje.
- Role play.
- Debate.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Planirati
putovanje.
- Govoriti o radnom
vremenu i
slobodnim danima.
- Team work.
- Uvjebavati struni
vokabular.
- Pripremiti intervju.
- Pair work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Diskutovati o
osnovnim
elektrinim
veliinama.
- Role play.
- Pair work.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
sadraji
uenik
Word Formation
- Upoznaje se sa
graenjem rijei:
derivation of
nouns, verbs,
adjectives,
adverbs.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
dogaajima.
- Pravilno vri
promjenu imenica,
glagola, pridjeva i
priloga u reenici.
- Ispravno odreuje
redoslijed rijei u
reenici.
- Podstie
preciznost.
- Razvija
samopouzdanje.
110
Preporuke za
izvoenje nastave
- Uporeivati srodna
zanimanja.
- Prevoditi strune
tekstove.
- Definisati i opisati
faze i operacije
projekta elektrine
instalacije.
- Pair work.
- Koristiti pojmove iz
struke.
Razred: TREI
sadraji
uenik
Tenses
- Utemeljuje
vremena: Verb
Forms, Present
Continuous, Past
Simple, Past
Continuous,
Present Perfect,
Past Perfect,
Future Aspects:
will, going to,
Present Continious,
Present Simple.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
uenik
- Pravilno koristi
vremenske oblike u
reenici.
- Pronalazi slinosti i
razlike u
konstrukciji
vremenskih oblika
u odnosu na
maternji jezik.
- Identifikuje
vremenske oblike u
autentinim
strunim
tekstovima.
Nouns / double genitive, saxon genitive
- Razlikuje rod i
- Utemeljuje
forme imenica i
imenice.
adekvatno ih slae
- Double Genitive,
u rodu i broju.
Saxon Genitive.
- Poredi rod imenica
sa rodom u
maternjem jeziku.
- Upotrebljava
genitive u
opisivanju
pripadnosti.
Vocabulary
- Upoznaje se sa
novim pojmovima
iz struke.
Adjectives / adverbs
- Rezimira upotrebu
pridjeva i priloga.
- Adverbs (word
order,
comparison).
Word building
- Obrazlae graenje
rijei: Derivation of
Nouns, Adjectives,
verbs, adverbs
- Razvija
komunikativne
sposobnosti.
- Stie sigurnost u
izraavanju.
- Podstie
motivisanost.
uenju jezika.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Nabrajati i opisati
poslove iz domena
zanimanja.
- Pisati biografiju.
- Diskutovati o
zanimanjima.
- Pair work.
- Group work:
Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Nabrajati opremu u
radionici ili
kabinetu.
- Sastavljati listu
radnih zadataka.
- Prevoditi strune
tekstove.
- Pripremati krae
izlaganje group
work.
struke.
- Na primjerima
strunih tekstova
uvjebava
korienje strunih
pojmova.
- Razvija
snalaljivost.
- Group work.
struke.
- Ilustruje na
primjerima i
adekvatno koristi
forme pridjeva uz
imenice.
- Zna da uporeuje
rezultate u
postupku mjerenja
elektrinih
veliina.
- Podstie pozitivnu
orjentaciju prema
zanimanju.
- Uporeivati radni
dan u koli i na
praksi.
- Analizirati tok
dogaaja.
- Role play.
- Pair work.
- Vjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Pravilno odreuje
redosljed rijei u
reenici;
- Ispravno vri
- Podstie
marljivost.
- Razvija pozitivnu
identifikaciju.
- Podstie timski
111
- Rjeavati zadatke
viestrukog izbora.
- Opisivati postupke
popravke ureaja.
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
rad.
uenik
promjenu rijei u
reenici.
- Istie spremnost za
saradnju;
Verbs
- Utemeljuje
glagole: Modal
Verbs, Multi Part
Verbs, Participles
(Present, Past),
Modals + Perfect
Infinitive, I wish
(Present, Past).
Passive
- Uvjebava pasiv
(all tenses).
Linking words
- Uvjebava veznike.
- Pravilno koristi
glagolske oblike u
izraavanju elja i
aljenja.
- Pravilno koristi
modalne glagole i
na adekvatan nain
ih kombinuje sa
infinitivom.
- Pravilno koristi
forme i wish, u
cilju izraavanja
elje i kulturnog
obraanja.
- Stie
samopouzdanje.
- Pravilno
prepoznaje i
upotrebljava sve
oblike pasiva (sva
vremena), u
primjerima
tekstova.
- Podstie
efikasnost.
- Ispravno koristi
veznike u
reenicama.
- Razvija socijalnu
sigurnost.
- Podstie timski
rad.
- Stie
samopouzdanje.
- Postie preciznost
u izraavanju.
112
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pair work.
struke.
- Komentarisati
ilustrovane
dogaaje.
- Govoriti o
obavezma i
dunostima.
- Razgovarati o
svojim ambicijama
u struci.
- Planirati postupak
odravanja maine.
- Brainstorming.
- Group work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
- Analizirati
rezultate
praktinih vjebi.
- Rjeavati zadatke
viestrukog izbora.
- Praviti uputsva za
korienje ureaja.
- Team work.
struke.
- Analizirati strune
tekstove.
- Pair work.
- Uvjebavati sa
pojmovima iz
struke.
Razred: ETVRTI
sadraji
uenik
Nouns
Rezimira imenice:
foreign plural, plural
with different
meaning,
compounds,
derivates, conversion
(N V, V N, N
adj.), Synonyms,
Antonyms,
Homonyms.
Vocabulary
- Upoznaje se sa
novim pojmovima
iz struke.
Future tense
- Upoznaje se sa
buduim
vremenima: Future
Continuous Tense,
Future Perfect
Tense.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
uenik
- Razvija
- Razlikuje forme
snalaljivost.
imenica i
adekvatno ih koristi
- Podstie timski
u odgovarajuim
rad.
situacijama.
- Ispravno vri
konverzije
imenica.
- Pravilno koristi
sinonime, antonime
i homonime.
- Analizira objekte u
primjerima
grafikog dizajna.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Ispravljati greke u
strunim
tekstovima.
- Diskutovati na
temu iz struke.
- Brainstorming.
- Group work.
- Project work.
Napomena:
N - noun
V - verb
Adj. - adjective
- Na primjerima
upotrebljava
pojmove iz struke.
- Stie
samopouzdanje.
- Group work.
struke.
- Pravilno
upotrebljava oblike
budueg vremena.
- Planira i predvia
situacije u radnom
okruenju.
- Planira radne
zadatke za naredni
period.
- Planira odmor i
putovanje.
- Podstie
sposobnost
samostalnog
donoenja odluka.
- Time table.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
Adverbs & adjectives

- Rezimira pridjeve i - Adekvatno koristi
priloge.
forme pridjeva uz
imenice u cilju
opisivanja i
poreenja eljenih
pojmova i ilustruje
primjerima.
- Pravilno
upotrebljava
priloge.
- Opisuje situacije sa
radnog mjesta.
- Daje opis
jednostavne
situacije.
Passive
- Utemeljuje pasiv:
- Pravilno
- Stie
samopouzdanje.
- Razvija
odgovornost.
- Stie preciznost.
- Pospjeuje
113
- Analizirati primjere
mjerenja veliina.
- Brainstorming.
struke.
- Pripremati kratka
sadraji
uenik
Passive Infinitive /
Gerund, Passive
Construction whith
say / belive,
Reported speech,
verbs of reporting +
gerund, infinitive.
Clauses
- Utemeljuje:
Clauses of Purpose,
Result, Reason,
Comparison,
Contrast,
Concession,
Relative &
Participle Clauses.
Conditional
- Rezimira:
Conditional
Clauses, Mixed
Conditional.
Prepositions
- Rezimira:
Prepositions (of
time, place,
position,
direction).
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
razumijevanje
odnosa u skladu sa
uslovima rada.
uenik
upotrebljava
razliite forme
pasiva.
- Izraava slaganje ili
- Poboljava
neslaganje sa
razumijevanje
svojim dunostima
drutvenih odnosa.
i obavezama.
Preporuke za
izvoenje nastave
izlaganja o
izumima iz oblasti
elektrotehnike.
- Uporeivati uslove
za rad.
- Raunar i internet
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Identifikovati
namjenu
instrumenata, na
primjerima.
- Group work.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Izraava namjere i
sopstveno
miljenje.
- Pronalazi skriveno
znaenje u
primjerima
tekstova.
- Logiki ispravno
iskazuje lini stav i
razloge.
- Iskazuje
tolerantnost.
- Analizira i pravilno
koristi uslovne
reenice.
- Ugovara poslovne
sastanke.
- Razvija
odgovornost.
- Role play.
struke.
- Poznaje i pravilno
koristi razliite
vrste prepozicija.
- Trai i daje
uputstva.
- Stie sposobnost
prevazilaenja
problema.
- Istie spremnost i
sposobnost za
saradnju.
- Group work.
- Time table.
- Povezivati sa
pojmovima iz
struke.
- Postie
ekonominost.
- Razvija
komunikacijske
sposobnosti.

- V. Hollett: Tech talk Elementary Student`s Book,Oxford University press, 2003.
- V. Hollett: Tech talk Pre-Intermediate Student`s Book,Oxford University press,
2003.
- S. S. Miljkovi, Ljiljana Nedeljkovi, Ivana Brkovi: Engleski jezik, Tekstovi za I,
II, III i IV razred elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sedstva,
Beograd, 1996.
- U toku prvog razreda obavezno je obraditi tekstove ESP i to 10% ukupnog fonda
asova, u toku drugog razreda 15%, treeg 20% i etvrtog 25%.
- Autentini dokumenti (mape, posteri, razglednice), tampa, asopisi, novine i
internet.
- Pored udbenika preporuenih i odobrenih od strane Ministarstva, nastavnici su
slobodni da u nastavi koriste i druge prirunike za ostvarivanje ciljeva
predvienih programom.
114

- Nastava se odvija u uionici koja je opremljena kasetofonom, TV prijemnikom,
videom i raunarima sa stalnim prikljukom na Internet i projektorom.
periodu.
- Pismeni zadaci - po jedan u polugoditu.
- Pismene vjebe.
- Diplomirani filolog za engleski jezik i knjievnost;
- profesor engleskog jezika i knjievnosti.
Znanja
- Imenice, zamjenice,
glagoli, pridjevi,
prilozi, brojevi
- Struna terminologija
Poveznost sa drugim predmetima

Predmet
Znanja
- Maternji jezik i knievnost
- Imenice, zamjenice, glagoli,

pridjevi, prilozi, brojevi
- Informatika
- Praktina nastava
- Windows, Excel, Internet

- Osnovi elektrinih instalacija
- Osnovi elektrinih maina
115
1.3.2. EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE

1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZATITA IVOTNE SREDINE
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
58
14
58
14
Ukupno
72
72

- Usvajanje znanja iz osnova ekologije.
- Razvijanje svijesti o znaaju zatite ivotne sredine.
- Usvajanje znanja o uzronoposljedinim odnosima ive i neive prirode.
- Usvajanje znanja o razliitim izvorima zagaivanja ivotne sredine.
- Razvijanje svijesti o ulozi ovjeka i njegovog uticaja na zagaenje ivotne
sredine.
- Usvajanje znanja i vjetina sa ciljem zatite ivotne sredine.
116

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Osnovni pojmovi u ekologiji
- Navikava se da
- Definie pojmove:
- Ukazuje na
povezuje uzroke i
ekologija, ivotna
meusobnu
posljedice.
sredina, ekoloki
zavisnost ive i
faktori.
neive prirode.
- Odreuje elemente
ivotne sredine.
- Uoava na
konkretnim
primjerima osobine
biotopa i
biocenoze.
Ekologija populacije
- Uoava osnovne
- Definie pojmove:
karakteristike
populacija i
populacije.
ekoloka
- Shvata pojam
ravnotea.
optereenosti
populacije.
- Upotrebljava
- Upoznaje faktore
pojam ekoloke
koji odreuju
ravnotee i
strukturu
obrazlae na
populacije.
primjeru
meusobnu
zavisnost inilaca
sredine.
Kruenje materija i transformisanje energije u prirodi
- Razvija analitiko
- Analizira na
- Definie pojmove:
miljenje.
primjeru
producent organske
kompleksnost
materije, potroa
odnosa u ishrani.
organske materije,
- Interpretira
reducent organske
kruenje materije i
materije.
proticanje energije
u ekosistemu.
- Analizira odnose
- Definie lanac
meu lanovima
ishrane.
lanca ishrane na
primjeru
energetske
piramide.
Ekosistem
- Razvija svijest o
- Odreuje
- Opisuje kopnene,
znaaju ouvanja
zajednike i glavne
vodene i
prirodnih
razlike izmeu
antropogene
ekosistema.
ekosistema.
ekosisteme.
- Definie sukcesije u - Zakljuuje o
raznovrsnosti
ekosistemu.
117
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjebe:
- Terenski rad:
Posmatranje
razliitih stanita i
zajednica.
Vjebe:
- Predstavljanje
ilustracijom
kruenje materije i
proticanje energije
na odabranom
primjeru lanca
ishrane.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
sagledavanja i
rjeavanja
problema.
- Film o zagaivanju
vazduha.
- Razvija analitiko
miljenje.
Vjebe:
- Zatita okoline.
- Razvija analitiko
miljenje.
Vjebe:
- Zatita zemljita.
Formativni ciljevi
uenik
ekosistema kod nas
u odnosu na
geografski poloaj i
klimatske
karakteristike.
- Predvia posljedice
ljudske aktivnosti u
ivotnoj sredini.
Zagaivanje vazduha
- Odreuje uzroke
- Upoznaje naine
zagaivanja
zagaivanja
vazduha.
vazduha i otrovne
- Analizira posledice
materije u
previsokih
vazduhu.
koncentracija
- Objanjava uticaj
otrovnih materija u
otrovnih materija
vazduhu na
na iva bia
ekosistem.
(kisjele kie,
- Ocjenjuje znaaj
ozonske rupe,
stalne kontrole
efekat staklene
kontaminiranosti
bate).
vazduha.
- Predlae naine
ienja otrovnih
materija (ureaji
za preiavanje,
industrijski filteri,
automobilski
katalizatori).
Zagaivanje voda- mora i slatke vode
- Odreuje glavne
- Definie izvore i
izvore zagaivanja
oblike zagaivanja
vode i objanjava
vode.
posljedice.
- Razlikuje metode
preiavanja.
- Analizira na koje
naine
prehrambena
industrija zagauje
okolinu.
Zagaivanja zemljita
- Ukazuju na
- Opisuje izvore i
posledice
oblike zagaivanja
savremene
zemljita.
intenzivne
poljoprivrede
proizvodnje.
- Interpretira
problem
prenaseljenosti
118
sadraji
uenik
Nuklearna energija
- Definie izvore i
oblike
radioaktivnog
zagaenja.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
zemlje.
- Identifikuje
problem
radioaktivnog
zraenja i njegove
dalekosene
posljedice.
- Uoava problem
nekontrolisanog
skladitenja
radioaktivnog
otpada i
neodgovornog
korienja
nuklearnog oruja.
Ugroene biljne i ivotinjske vrste
- Analizira znaaj
- Navodi glavne
uma i razlog
uzroke izumiranja
njihovog
uma i istrebljenja
izumiranja.
nekih ivotinjskih
- Ukazuje na znaaj
vrsta.
poumljavanja
terena koji su
podloni eroziji.
- Pronalazi
najugroenije
ekosisteme i grupe
u Crnoj Gori i
svijetu.
- Predlae mogue
mjere za zatitu
prirodnog nasljea
za konkretan
primjer.
Mjere za zatitu ivotne sredine
- Odreuje naine
- Navodi znaaj
planske upotrebe
tednje energije i
prirodnih izvora.
vode u
- Shvata znaaj
domainstvu i
pravilnog odnosa
industriji.
prema pitkoj vodi.
- Analizira znaaj
- Navodi alternative
traenja i
energetske izvore.
korienja novih
ekolokih izvora
energije.
- Ocjenjuje znaaj
globalizacije
nadzora deavanja
u ivotnoj sredini.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Shvata vanost
ouvanja ivotne
sredine.
- Seminarski rad o
nuklearnim
eksplozijama
(Hiroima,
ernobil, itd.).
- Navikava se na
potovanje normi i
propisa.
Vjebe:
- Analiziranje
uzoraka izumiranja
uma i ivotinjskih
vrsta.
- Razvija svijest o
znaaju zatite
ivotne sredine.
Vjebe:
- Analiza nepovoljnih
uticaja za ivotnu
sredinu.
119
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Primjenjuje
propise kojima se
odreuju norme
uvanja zatienih
objekata prirode,
ugroenih,
endemskih biljnih i
ivotinjskih vrsta.
Preporuke za
izvoenje nastave

- M. Jablanovi, D. Roaja: Zatita i zagaivanje ivotne sredine, Zavod za
udbenike, Beograd, 1998.
- I. Savi, V.Terzija: Ekologija i zatita ivotne sredine, Zavod za udbenike,
Beograd.
- Dijaprojektor, slajdovi, grafoskop, TV prijemnik, video- rikorder i video- kasete.
- Provjera znanja vri se usmeno.
periodu.
- Diplomirani biolog ili
- diplomirani inenjer pejzane arhikteture.
Znanja
- Zagaenje vode, vazduha i
zemljita
- Zatita ivotne sredine

Predmet
Znanja
- Elektrotehniki materijali
- Materijali koji se koriste u
elektrotehnici
- Elektrine instalacije i
- Elektrotehniki standardi i
osvjetljenja
propisi
- Elektrane i razvodna
- Zatite u razvodnim
postrojenja
postrojenjima
120
1.3.3. ELEKTROTEHNIKI MATERIJALI

1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKI MATERIJALI
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
72
72
72
72

- Upoznavanje sa strukturom materije.
- Upoznavanje sa podjelom elektrotehnikih materijala i uoavanje vanosti
njihove primjene.
- Upoznavanje sa uticajem temperature na specifinu elektrinu otpornost.
- Upoznavanje sa bakrom, aluminijumom i njihovim legurama, kao i
mogunostima njihove primjene.
- Upoznavanje sa specijalno provodnim materijalima i njihovom ulogom u
elektrotehnici.
- Primjena poluprovodnika u elektronici.
- Primjena dielektrika u elektrotehnici i elektronici.
- Primjena magnetnih materijala u elektrotehnici.
121

Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Struktura materije
- Pojanjava strukturu
atoma.
- Razlikuje i analizira
elementarne estice:
elektron, proton i
neutron.
- Objanjava grau
- Pojanjava grau
atoma.
atoma.
- Upoznaje se sa
- Pojanjava i
vrstama hemijskih
razlikuje naine
veza: jonska veza,
vezivanja pozitivnih i
kovalentna veza i
negativnih estica u
metalna veza.
hemijskim vezama.
- Upoznaje se sa
- Pojanjava i uoava
agregatnim stanjima razlike izmeu
materije.
agregatnih stanja
materije.
- Objanjava strukturu - Pojanjava i
tenih kristala.
razlikuje stanja
tenih kristala.
- Objanjava strukturu - Analizira strukturu
polimera.
polimera.
- Navodi osobine
- Pojanjava i
elektrotehnikih
razlikuje osobine
materijala.
elektrotehnikih
materijala.
Podjela elektrotehnikih materijala
- Razlikuje naine
- Navodi naine
klasifikacije
klasifikacije
elektrotehnikih
elektrotehnikih
materijala prema:
materijala.
energetskom
- Definie pojam
procjepu, specifinoj
energetskog
procjepa i specifine elektrinoj
elektrine
otpornosti.
otpornosti.
- Definie energetski - Pojanjava pojam
procjep kod
energetskog
provodnika,
procjepai pojam
pluprovodnika i
specifine elektrine
dielektrika.
otpornosti.
- Navodi vrste
- Pojanjava i
energetskih
analizira energetski
procjepa.
procjep kod
provodnika,
poluprovodnika i
- Upoznaje se sa
strukturom atoma.
- Navodi vrste
elementarnih
estica.
- Razvija osjeaj o
vanosti
elektrotehnikih
materijala u
elektrotehnici.
- Razvija analitiko
miljenje.
- Povezuje teorijsko sa
praktinim znanjem.
- Razvija osjeaj
kritike analize.
Preporuke za
izvoenje nastave
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
uenik
dielektrika.
- Razlikuje direktni i
indirektni energetski
procjep.
Provodnici
- Objanjava opte
karakteristike
provodnika.
- Opisuje uticaj
temperature na
specifinu elektrinu
otpornost.
- Opisuje uticaj
primjesa na
specifinu elektrinu
otpornost.
- Opisuje uticaj
obrade materijala na
specifinu elektrinu
otpornost.
- Navodi naine
podjele provodnika.
- Analizira i definie
opte karakteristike
provodnika.
- Pojanjava i analizira
uticaj temperature
na specifinu
elektrinu otpornost.
- Pojanjava i analizira uticaj primjesa na
specifinu elektrinu
otpornost.
- Analizira uticaj
obrade materijala na
specifinu elektrinu
otpornost.
- Usvaja naine
podjele provodnika
prema:
nosiocima
naelektisanja i
stepenu provodnosti.
Objanjava podjelu - Razlikuje podjelu
provodnika prema
provodnika prema
nosiocima
nosiocima
naelektrisanja.
naelektrisnja.
Objanjava podjelu - Razlikuje podjelu
provodnika prema
provodnika prema
stepenu provodnosti. stepenu provodnosti. Upoznaje se sa
- Razlikuje metale
metalima velike
velike provodnosti.
provodnosti.
Definie
- Uoava razlike
karakteristike
izmeu istog bakra
bakra(cu) i njegovih
i njegovih legura.
legura.
Navodi primjene
bakra i njegivih
primjene bakra i
legura.
njegovih legura.
Definie
- Pojanjava i uoava
karakteristike
razlike izmeu istog
aluminijuma (au) i
aluminijuma i
njegovih legura.
njegovih legura.
Navodi primjene
aluminijuma i
primjene
njegovih legura.
aluminijuma i
123
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Stie osjeaj o
vanosti uvanja
plemenitih metala.
Razvija osjeaj za
snalaenje u
hijerarhiji socijalnih
odnosa.
Razvija retorike
sposobnosti.
Razvija preciznost i
tanost pri radu.
Razvija logiko
razmiljanje.
Stie spososbnost
razlikovanja,
analiziranja i
zakljuivanja.
Preporuke za
izvoenje nastave
sadraji
uenik
- Navodi plemenite
metale koji se
koriste u
elektrotehnici.
Formativni ciljevi
- Definie
karakteristike srebra
(Ag) i zlata (Au).
- Navodi primjene
srebra i zlata.
- Upoznaje se sa
otpornim
materijalima.
- Navodi vrste
otpornih materijala.
- Upoznaje se sa
specijalnim
provodnim
materijalima.
- Definie pojam
termopara.
- Objanjava princip
rada i ulogu
termopara.
- Definie pojam
topljivog osiguraa.
- Navodi vrste
topljivih osiguraa.
- Definie pojam
elektrinih
kontakata.
- Navodi vrste
elektrinih
kontakata.
- Definie pojam
elektrolita.
uenik
njegovih legura.
Pojanjava i
razlikuje plemenite
metale koji se
koriste u
elektrotehnici.
Pojanjava
karakteristike srebra
i zlata.
Analizira i razlikuje
primjene srebra i
zlata.
Oznaava simbole
pojedinih vanijih
provodnika.
Razlikuje otporne
materijale.
Pojanjava
specijalne provodne
materijale.
Uoava povezanost
izmeu specijalnih
provodnih materijala
i metala male i
velike provodnosti.
Pojanjava pojam
termopara.
Analizira princip
rada i ulogu
termopara.
Pojanjava pojam
topljivog osiguraa.
Razlikuje vrste
topljivih osiguraa.
Pojanjava pojam
elektrinih
kontakata.
Razlikuje vrste
elektrinih
kontakata.
Analizira tetne
uticaje elektrinog
luka kod topljivih
osiguraa i
elektrinih
kontakata i uoava
naine njegovog
uspjenog gaenja.
Pojanjava pojam
elektrolita.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Stie osjeaj
odgovornosti za
zatitu od djelovanja
elektrine struje.
124
Preporuke za
izvoenje nastave
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
- Analizira i
- Upoznaje se sa
pojanjava optike
optikim
provodnike.
provodnicima.
- Pojanjava ulogu
- Objanjava ulogu
optikih vlakana.
optikih vlakana.
Superprovodnici
- Pojanjava pojam
- Upoznaje se sa
superprovodnosti.
pojmom
superprovodnika.
- Definie i analizira
- Objanjava opte
opte karakteristike
karakteristike
superprovodnika.
superprovodnika.
- Analizira ponaanje
- Opisuje ponaanje
suprprovodnika u
superprovodnika u
magnetnom polju.
magnetnom polju.
- Uoava razlike
- Navodi razlike
izmeu provodnika i
izmeu
superprovodnika.
superprovodnika i
provodnika.
- Prepoznaje
- Upoznaje se sa
superprovodne
superprovodnim
materijale.
materijalima.
- Analizira i razlikuje
- Navodi primjene
primjene
superprovodnika.
superprovodnika.
Poluprovodnici
- Objanjava princip - Analizira princip
provoenja struje u
provoenja struje u
poluprovodnicima.
poluprovodnicima.
- Razlikuje vrste
- Navodi vrste
poluprovodnika.
poluprovodnika.
- Analizira
- Objanjava
poluprovodnik p
poluprovodnik p
tipa.
tipa.
- Analizira
- Objanjava
poluprovodnik n
poluprovodnik n
tipa.
tipa.
- Skicira simbole diode
- Navodi osobine
i bipolarnih
poluprovodnika i
tranzistora.
mogunosti njihove - Razlikuje osobine
primjene.
poluprovodnika i
- Opisuje uticaj
analizira mogunosti
temperature na
njihove primjene.
osobine
- Analizira uticaj
poluprovodnika.
temperature na
osobine
- Opisuje uticaj
poluprovodnika.
elektrinog polja na - Skicira zavisnosti
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija osjeaj za
red i urednost
radnog prostora.
- Razvija
individualnost u
reavanju problema.
- Razvija pozitivnu
orjentaciju preme
zanimanju.
- Razvija osobine
linosti:
inicijativnost,
efikasnost,
snalaljivost i
samokontrolu.
125
Preporuke za
izvoenje nastave
sadraji
uenik
osobine
poluprovodnika.
- Objanjava optike
osobine
poluprovodnika;
- Objanjava
luminiscentna
svojstva
poluprovodnika.
Dielektrici
- Upoznaje se sa
optim
karakteristikama
dielektrika.
- Objanjava
elektroprovodnost
dielektrika.
- Definie dielektrine
gubitke.
- Definie kritinu
jainu elektrinog
polja.
- Navodi vrste
dielektrika.
- Objanjava
izolacione
materijale
- Objanjava
kondezatorske
materijale.
- Objanjava
specijalne
dielektrine
materijale.
- Opisuje ulogu
dielektrika u
mikroelektronici.
Magnetni materijali
- Definie pojam
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
koncentracije,
pokretljivosti i
provodnosti
poluprovodnika od
temperature.
Analizira uticaj
elektrinog polja na
osobine
poluprovodnika.
Pojanjava i analizira
optike osobine
poluprovodnika.
Pojanjava i analizira
luminiscentna
svojstva
poluprovodnika.
Prepoznaje pojedine
poluprovodnike
elemente.
- Pojanjava i definie opte karakteristike

dielektrika.
- Analizira
elektroprovodnost
dielektrika.
- Pojanjava
dielektrine gubitke.
- Pojanjava kritinu
jainu elektrinog
polja.
- Razlikuje i
uporeuje vrste
dielektrika.
izolacione
materijale.
kondezatorske
materijale.
specijalne
dielektrine
materijale.
- Analizira ulogu
dielektrika u
mikroelektronici.
- Pojanjava pojam
Razvija sposobnost
za saradnju.
Priprema se za
timski rad.
- Razvija
126
Preporuke za
izvoenje nastave
sadraji
uenik
jaine magnetnog
pola (H).
-
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
komunikativnost,
tolerantnost i
sposobnost
postizanja
kompromisa.
Formativni ciljevi
Preporuke za
izvoenje nastave
uenik
jaine magnetnog
pola i razlikuje
jednosmjerni tok
struje od
Definie pojam
naizmjeninog.
magnetne indukcije
- Pojanjava pojam
(B).
magnetne indukcije. - Razvija spretnost i
Upoznaje se sa
inovativnost u
optim
karakteristikama
- Pojanjava i definie rjeavanju
problema.
magnetnih
opte karakteristike
materijala.
magnetnih
Navodi gubitke u
materijala.
feromagnetnim
materijalima.
- Uoava razlike
izmeu gubitaka u
Opisuje uticaj
feromagnetnim
temperature na
materijalima.
magnetne
- Analizira uticaj
materijale.
temperature na
Navodi podjele
magnetne
magnetnih
materijale.
materijala.
- Razlikuje i
Opisuje magnetno
uporeuje magnetne
meke materijale;
materijale.
Opisuje magnetno
- Analizira magnetno
tvrde materijale.
meke materijale.
- Analizira magnetno
tvrde materijale.
- Skicirati histerezisnu
petlju kod magnetno
mekih i tvrdih
materijala i uoiti
razlike izmeu njih.
- V. Altaras: Elektrotehniki materijali, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Beograd, 2002.
- Dr P. M. Nikoli, Dr I. Rakovi: Elektrotehniki materijali i komponente, Zavod
za udbenike i nastavna sredstva - Beograd, 1995.
- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena: raunarom, A/V sredstva,
grafoskop, dijaprojektor sa odgovarajuim slajdovima, uzorcima raznih materijala
(provodnika, poluprovodnika, dielektrika, raznih specijalnih materijala i dr.).
periodu.
- Pismene vjebe.
127

Znanja
- Struktura materije
- Energetski procjep
- Bakar i aluminijum
- Niskotemperaturni i
visokotemperaturni
provodnici
- Poluprovodnici P i N tipa
- Dielektrici
- Jaina magnetnog polja i
magnetna indukcija

Predmet
Znanja
Hemija
- Atom i njegove
Fizika
elementarne estice
Elektronika
- Proboj PN spoja
- Provodnici
Hemija
- Zavisnost otpora od
temperature
- Elektronika
- Fizika
128
- Kristalna struktura reetke

i provodnost
poluprovodnika
- Izolacije
- Magnetno polje
1.3.4. RAUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJE

1. Naziv predmeta: RAUNARSKA GRAFIKA I INTERNET TEHNOLOGIJE
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
72
72
72
72
144
144

- Usvajanje osnovnih znanja iz informatike i aplikativnog softvera.
- Razumijevanje uticaja informatikih tehnologija na drutvo.
- Sticanje osnovnih znanja, vjetina i navika za pravilno i uspjeno korienje
informacijske tehnologije za zadovoljavanje linih i drutvenih potreba.
- Sticanje osnovnih znanja u korienju softvera za dizajn, kompjutersku grafiku,
3d animaciju i izradu web prezentacija.
- Sticanje znanja za projektavanje i korienje kompjuterske grafike.
- Razumijevanje mjesta i uloge internet tehnolgija za razmjenu informacija u
drutvu.
- Primjenjivanje raznih programa za izradu web prezentacije.
- Sticanje sposobnosti za pretraitivanje i instaliranje softvera za grafiku,
animaciju i web prezentaciju.
- Prepoznavanje savremenih potreba i pravaca razvoja softvera na podruju
grafike, animacije i web prezentacije.
- Razvijanje samoinicijativnosti pri izboru rjeavanja postavljenih problema.
- Shvatanje znaaja timskog rada i njegove organizacije.
- Sticanje sposobnosti za prilagoavanje aplikacije svojim potrebama radi
udobnijeg i efikasnijeg korienja.
- Razvijanje sposobnosti i sticanje iskustava na podruju upotrebe strune
literature i dobijanja informacija.
- Razumijevanje pravila korienja elektronskih izvora podataka i informacija.
- Navikavanje na upotrebu standarda i potovanje autorskih prava.
- Razumijevanje moralnih i etikih pitanja koja su povezana sa upotrebom
softvera.
129

Razred: DRUGI
COREL DRAW
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod
- Savlauje vjetinu u - Razvija sposobnost
- Upoznaje osnove
radu sa komandnim
Corel-a i objanjava
za rad u grupi.
panelima.
postupak rada na
- Prilagoava interfejs
doradi crtea,
logoa, grafika i
svojim potrebama.
njihove pripreme za - Primjenjuje osnovni - Razvija smisao za
tampu.
estetiku.
radni prozor Corel
Draw;
- Objanjava
- Instalira program
instalaciju i
Corel Draw.
pokretanje Corel
Draw-a.
Rad sa fajlovima
- Razvija smisao za
- Objanjava postupak - Kreira dokument.
logiko razmiljanje
rada sa fajlovima.
i rasuivanje.
- Objanjava formate - Koristi filtre za uvoz
zapisa i preuzimanje i izvoz fajlova drugih
fajlova drugih
formata.
formata (Import,
Export).
- Objanjava filtere za - Koristi filtere za
Corel-ove proizvode. uvoz i izvoz drugih
tipova fajlova.
Podeavanje stranica
- Objanjava
- Razlikuje i
- Razvija vizionarsku
podeavanje
primjenjuje razliite kreativnost.
stranica.
formate i stilove
papira.
Rad sa alatkama
- Podsie svijest o
- Objanjava palete sa - Analizira i koristi
palete sa alatkama.
osnovnim alatkama
procjenjivanju
(Toolbox).
vlastitih potreba.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Podijeliti uenike na
grupe i upoznati ih
sa sa raunarima na
kojima e raditi po
principu jedan
uenik jedan raunar
ukoliko je mogue.
Vjeba:
- Importovanje i
exportovanje
fajlova.
Vjeba:
- Podeavanje i
formatiranje stranice
po zadatim
vrijednostima.
Vjeba:
- PrtSc ekrana i
pravljenje slike sa
tekstualnim opisom
alatki.
Rad sa objektima
- Objanjava
selektovanje,
grupisanje i
razgrupisavanje
jednog i vie
objekta.
- Koristi selektovanje - Podstie spretnost,

objekata, kreira ih i
rukovanje i
manipulie njima.
povezivanje.
- Pravi grupe
objekata.
130
Vjeba:
- Precizno
selektovanje objekta
na fotografiji.
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Crtanje geometrijskih i drugih oblika (shapes-a)
Preporuke za
izvoenje nastave
- Opisuje postupak
- Kreira i oblikuje
Vjeba:
crtanja osnovnih
razne geometrijske i - Razvija osjeaj o
- Crtanje i
geometrijskih oblika. druge oblike.
modifikacija
vanosti i potrebi
preciznosti pri radu. pravougaonika,
elipsi, poligona,
podeavanje
dimenzija, crtanje iz
centra, stavljanje
pravilnih poligona,
spirala i tabela...
Crtanje putanja i popuna
- Stie preciznost,
Vjeba:
- Objanjava postupak - Bira postupak
sigurnost i upornost. - Crtati putanje raznih
podeavanja atributa podeavanja
atributa.
debljina, praviti h
jednog grafikog
nevidljivim, crtati
prikaza.
linije, crtati
- Objanjava putanje - Crta vrstu linija
- Razvija odgovornost
putanje.
(otvorene i
prema radu i radnom "slobodnom rukom".
- Crtati poetak,
zatvorene).
prostoru.
zavretak,
- Definie boju linije - Praktino
primjenjuje izbor
automatsko
selektovane
boja, korienje
zatvaranje otvorene
putanje.
preliva.
linije,rotiranje za
odreeni ugao.
- Objanjava docker-e. - Praktino
primjenjuje
- Crtati krive,
Docker-e.
oznaavanjem
vorova i
- Objanjava alatke za - Primjenjuje
kotiranje za
djelovanjem na njih.
umjetniko crtanje
interaktivno
uz primjenu
- Kreirati prelive.
povezivanje
posebnih efekata.
elemenata.
Dejstvo shape tool-a na geometrijske oblike
- Objanjava dejsto
- Crta zaobljene forme - Razvija preciznost. Vjeba:
(odsjeak, luk).
Shape tool-a na
- Shape tool.
- Primjenjuje
osnovne
geometrijske oblike. odsijecanje.
Rad sa tekstom
- Objanjava rad na
tekstu (definisanje
popunjenosti i
obvojnice).
- Unosi tekst i vri

- Razvija kreativnost. Vjeba:
- Rad sa tekstom,
oblikovanje i
vektorski zapis
modifikaciju teksta.
fontova, unos teksta
u pasusima, izbor
fonta, njegove
veliine, njegovog
stila, poravnanje,
uvlaenje i ostale
namjene, prelom
reda...
131
sadraji
uenik
Rad sa vorovima
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Opisuje i objanjava - Kreira linije i radi sa - Razvija svijest o
- Rad sa vorovima:
rad sa vorovima.
vorovima.
vanosti internet
tehnolgije u prenosu brisanje, spajanje,
razdvajanje vorova,
informacija i
konvertovanje krive
komunikacije meu
u pravu liniju i
ljudima.
obrnuto,postavljanje
vorova i poluga.
- Rad sa tzv.
zaobljenim (mekim),
otrim i simetrinim
vorovima.
- Razvija kreativnost.
- Crtati i mijenjati
smjer krive, iriti
krivu radi
zatvaranja,
automatski
zatvarati otvorene
za saradnju i timski
selektovane krive.
rad.
Rad sa noem i gumicom i slobodne transformacije
- Primjenjuje rezanje - Razvija odgovornost
- Opisuje poetak i
linije noem,
kraj reza.
i stie radne navike.
- Objanjava slobodne rezanje objekta po
toj liniji, korienje
transformacije.
noa slobodnom
rukom uz korienje
Bezierovih
svojstava.
Rad alatkama
- Opisuje i objanjava - Primjenjuje alatke - Razvija svijest o
rad sa alatkama.
za pretapanje,
potrebi preciznosti
distorziju,
pri radu.
eksturziju...
Vjeba:
- Primjeniti rezanje i
bezier-ova svojstva
linije reza.
- Primjeniti akcije
gumice, brisanje u
takama, brisanje po
pravim linijama...
Vjeba:
- Rad sa alatkama za:
pretapanje, konture,
distorziju, ovojnicu,
efekat eksturzije,
sjenku i providnost.
Podeavanje i rad sa menijem

- Objanjava: Edit,
- Koristi i primjenjuje - Razvija sposobnost
za analitiko
View, Layout, Tools naredbe iz menija.
miljenje.
meni.
- Objanjava
- Analizira standardne
standardne i dodatne i dodatne opcije
opcije u Corel Draw. programa.
Arrange meni
- Razvija svijest za
- Objanjava meni
- Primjenjuje
Arrange.
transformacije.
tehnoloku disciplinu
i tehniku kulturu.
132
Vjeba:
- Podeavati menije.
- Na primjerima
koristiti menije Edit,
View, Layout,
Tools...
Vjeba:
- Transformacija i
dupliciranje objekta
sa odgovarajuim
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
atributima, rotacija
objekta za
specificirani ugao i
izbor centra rotacije,
skaliranje i
omoguavanje lika u
ogledalu.
- Araniranje objekata
poravnanje, spajanje
putanja,
razdvajanje,
grupisanje ili
razgrupisavanje...
Bitmaps meni
- Objanjava 3D
Effects.
- Crta i na konkretnim - Podstie

samopouzdanje i
primjerima
kreativnost.
primjenjuje 3D
Rorate, Cylinder,
Emboss, Page Curl,
Perspective, Sphere,
Blur, Camera, Color
Noise, Sharpen...
Vjeba:
- Nacrtati 3D izgled
prostorije u stanu.
Text meni
- Unosi tekst i vri 2D i - Razvija svijest o
- Objanjava rad sa
Vjeba:
tekstom koji se
savremenim
- Izrada vizit karte,
3D obradu
obavlja u reimima - (skaliranje,
potrebama i novim
simbola, amblema,
Artistic Text i
tehnologijama
grba i sl.
pomjeranje,
Paragraph text.
proizvodnje ureaja
selektovanje i
za prenos
rotiranje...).
informacija.
133
PHOTOSHOP
sadraji
uenik
Uvod
- Objanjava
instalaciju i
pokretanje
Photoshop-a.
- Upoznaje i
objanjava radno
okruenje
Photoshop-a.
- Opisuje
prilagodjavanje i
podeavanje
Photoshop-a
korisniku.
Rad sa selekcijama
- Objanjava i navodi
vrste selekcija.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razvija smisao za
- Usvaja nain
instalacije i
timski rad i
pokretanje
toleranciju.
Photoshop-a.
- Prepoznaje i uoava
elemente radnog
- Razvija preciznost
okruenja
pri radu.
Photoshop-a.
- Pojanjava
podeavanje i
prilagoavanje
Photoshop-a
korisniku.
- Razlikuje vrste
selekcija i naine
njihove upotrebe.
- Analizira osnovne
- Opisuje i navodi
osnovne operacije sa operacije sa
selekcijama.
selekcijama.
Rad sa slikama
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Instalacija i
prilagoavanje
Photoshop-a
korisniku.
- Stie orijentraciju u Vjeba:

radnom okruenju. - Izbor pravougaone,
okrugle, laso, Magic
- Razvija kreativnost u Wand selekcije.
radu.
- Stie sposobnost
- Razlikuje i
Vjeba:
- Upoznaje i
objanjava postupke pojanjava postupke ocjenjivanja i obrade - Promjena veliine,
obrade slike.
kontrasta i
obrade slike.
slike.
osvjetljenja slike.
Vjeba:
- Promjena Levels,
Curve i Color slike.
Crtanje i bojenje
- Objanjava i opisuje - Pojanjava i usvaja - Stie sposobnost za Vjeba:
postupak crtanja
postupak crtanja
grafiku
- Crtanje
osnovnih
osnovnih
intepretaciju i
pravougaonika,
geometrijskih oblika. geometrijskih oblika. prikazivanje.
kruga, mnogougla i
definisanih oblika.
Rad sa stilovima
- Usvaja i pojanjava - Razvija svijest o
Vjeba:
- Upoznaje se sa
naine primjene
- Definisanje stilova
nainom primjene
vanosti i potrebi
razliitih stilova.
(Drop Shadow, Inner
razliitih stilova.
preciznosti pri radu.
Shadow...).
Bojenje povrina
- Razlikuje i
- Navodi i opisuje
- Podstie kreativnost. Vjeba:
preproznaje vrste
vrste bojenja sa
- Bojanje sa prelivom
bojenja sa prelivom.
prelivom.
Gradient (Linear,
Radial, Angle,
Reflected i
134
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Diamond).
Rad sa tekstom
- Objanjava i opisuje
unoenje teksta.
postupak
formatiranja teksta.
primjenu stilova i
filtera na tekst.
Rad sa slojevima
- Upoznaje se sa
pravljenjem novog
sloja.
- Objanjava pojmove:
vidljivost i
providnost sloja.
- Usvaja postupak
unoenja teksta;
- Pojanjava postupak
formatiranja teksta.
- Analizira primjenu
stilova filtera na
tekst.

- Usvaja postupak
povezivanja teorije i - Pravljenje slojeva,
pravljenja novog
podeavanje
prakse.
sloja.
vidljivosti,
- Uoava razliku
providnosti i
izmedju pojmova:
ravnanja sloja.
vidljivost i
providnost sloja.
Vjeba:
- Usvaja postupak
- Stapanje povezanih i
ravnanja i promjene
vidljivih slojeva u
medjusobnog
jedan.
poloaja slojeva.
- Analizira postupak
stapanja vie slojeva
u jedan.
- Objanjava postupak
ravnanja i promjene
meusobnog
poloaja slojeva.
postupak stapanja
vie slojeva u jedan.
Rad sa filterima
- Navodi i objanjava - Razlikuje i
vrste filtera.
prepoznaje vrste
filtera.
Brisanje
- Navodi i objanjava
alate za brisanje.
Vjeba:
- Unoenje i
formatiranje teksta.
Vjeba:
- Izrada vizit karte.
- Razvija
samopouzdanje.
Vjeba:
- Upotreba filtera po
izboru na
fotografiju.
- Razlikuje i analizira - Razlikuje nevano od Vjeba:

alate za brisanje.
vanog.
- Brisanje djelova slike
upotrebom Eraser
Tool, Background i
Magic Eraser.
135
3 DS MAX
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Uvod i kreiranje slika pomou kompjuterske
- Razlikuje 3D i 2D
- Upoznaje istoriju i
aplikaciju.
osnove 3D
tehnologije i
objanjava kako i
gdje se koristi
kompjuterska 3D
grafika.
Orijentacija u 3ds max-u
- Objanjava i nabraja - Shvata orjentaciju
geometrijskih oblika
koordinatne sisteme
koji se mogu koristiti u koordinatnim
sistemima.
u 3DS MAX-u.
- Razlikuje termine
- Nabraja razliite
koriene za objekte
tipove objekata
i povrine: primitivi,
korienih u 3DS
bulovi objekti,
MAX-u.
lofting, splajn,
nurbs,
modifikatore....
- Analizira i priprema
- Objanjava:
animaciju u 3DS
skladitenje,
MAX-u.
transformaciju,
- Analizira tok i vezu
obradu, sjenenje
podataka o objektu i
objekata...
primjenjuje
transformaciju.
Interfejs 3DS MAX-a
- Nabraja i objanjava - Koristi komandne
panele.
komandne panele:
create, modify,
hierarchy, motion,
display i utilities.
- Kreira objekte i
- Objanjava
modifikuje ih kroz
kreiranje,
rad u komandnim
modifikovanje
panelima.
objekata i
manipulaciju njima, - Razumije postupak
navigacije kroz
glavnu paletu sa
prikaze i sjenke.
alatima, komande u
okviru menija.
Modeliranje
- Upoznaje mesh
modeliranje.
- Upoznaje i nabraja
naine modeliranja
pomou primitiva,
Socijalizacijski
Preporuke za
ciljevi
izvoenje nastave
uenik
grafike
- Podstie kreativnost. Vjeba:
- Pravljenje 2D i 3D
objekta (Potoshop,
Corel Draw).
- Razvija svijest o
uticaju grafike na
razvoj i
socijalizaciju
linosti.
Vjeba:
- Vriti uvoz objekata
pomou parametara
i animacija kljunih
frejmova u
3D grafici.
- Razvija kreativnost i
kulturu tehnikog
izraavanja.
- Razvija svijest o
Vjeba:
- Korienje kljunih
vanosti internet
tehnolgije u prenosu komandi sa linije
menija i osnovnih
informacija i
alata za animaciju,
komunikacije meu
kretanje kroz
ljudima.
objekat i
manipulacija njima u
prikazima.
- Razvija predstavu o
- Bira metod
prostornoj
modeliranja.
orijentaciji.
- Koristi modifikatore
za modeliranje;
136
Vjeba:
- Naini realizacije
modeliranja
objekata.
sadraji
uenik
modifikatora i
sloenih objekata.
- Objanjava bezier
splajnove,
modeliranje mrea
od bezier splajnova,
spajanje geometrije
iz razliitih fajlova,
modeliranje tipa
editable mesh.
Modeliranje isjeaka
- Upoznaje organsko modeliranje bazirano
na splajnovima.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Modelira sloene
forme od
jednostavnih.
Pravi modele
korienjem
razliitih tehnika
modeliranja.
- Objanjava i navodi - Koristi 3DS MAX-ov
Surface Tools za
Bezier isjeke, nove
kreiranje patch
osobine isjeaka i
modela.
splajn kaveza,
metode modeliranja
isjeaka.
- Kreira sloeni
- Objanjava splajn
organski mode.
kavez i Surface
Tools, optimizaciju
low-poly modela.
Primjena teksturnih mapa i materijala
- Razumije strukturu
- Upoznaje osnove
materijala i modele
materijala i
boja, postupak
mapiranja.
sjenenja,
materijale i mape.
Napredni materijali
- Objanjava efekat: - Primjenjuje i
dinamike
podeava napredne
karakteristike,
materijale.
refleksije i refrakcije
putanje i zraka.
Animacija
- Upoznaje vremenski - Koristi max-ove
alatke za animaciju
raspored animacije.
- Objanjava MAX-ove - Kreira jednostavne
alatke za animaciju, animacije
transformacije
Track View,
parametarske
animiranje
animacije, animira
transformacije,
sa uvijanjem
parametarsku
prostora...
animaciju, uvijanje
prostora...
- Stie sposobnost
Vjeba:
ocjenjivanja vlastitih - Modeliranje ljudske
glave korienjem
potreba.
opcije Surface Tools.
- Stie sposobnost
opaanja,
razlikovanja i
uporeivanja.
Vjeba:
- Odmotavanje
koordinata
mapiranja za lowpoly karaktere.
- Stie sigurnost i
upornost.
Vjeba:
- Mrtva priroda - scena
sa lampom i stolom.
- Razvija smisao za
toleranciju i timski
rad.
Vjeba:
- Animacije sa
primjerima za
razliite objekte.
137
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Usavravanje animatorskih vjetina
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija
- Bira i koristi
- Objanjava
odgovornosti.
detaljnije
kontrolere
animacije, kreiranje mehanizme
i editovanje kljueva animacije.
u prikazu Track.
- Primjenjuje steena
- Objanjava
znanja na kratke
jednostavno
animacije.
povezivanje
animacije.
Hijerarhijska animacija karaktera
- Stie sposobnost
- Upoznaje naprednu i - Razlikuje vrste
inverznu kinematiku. inverzne kinematike. uoavanja,
razlikovanja i
- Objanjava nove IK - Razumije postupak
zakljuivanja.
razrijeivae,
korenja
skeletne animacije,
hijerarhije.
modifikatore.
Renderovanje i efekti okruenja
- Podstie kreativnost.
- Objanjava postavku - Razumije i koristi
MAX-ove alatke za
prozora
renderovanje.
Environment,
atmosferske efekte,
max-ove alatke za
renderovanje...
138
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Izrada kratke
animacije.
Vjeba:
- Kompletiranje
animcije.
Vjeba:
- Simulacija razliitih
atmosferskih efekata
(efekat poara,
magle...).
Razred: TREI
WEB DIZAJN
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Planiranje web sajta
- Razvija preciznost u
- Ocjenjuje i
- Navodi alate za
primjenjuje alate za tehnikom
kreiranje web
oblikovanju i
sajtova (Front Page, kreiranje web-a.
sposobnost
Microsoft Publisher
kreativnog
Web Publication,
izraavanja.
Dreamweaver MX,
notepad itd.).
- Primjenjuje
- Opisuje interfejs
interfejs programa.
programa i navodi:
menie, palete,
panoe,
prilagoavanje
elemenata ekrana i
pomo.
Organizovanje web sajta
- Analizira web i
- Razvija vizionarsku
- Objanjava dizajn
upotrebu weba.
kreativnost.
web sajta:
tipografiju, boje,
raspored, strukturu
web sajta.
- Primjenjuje upotebu sagledavanja
- Navodi pripremne
potreba i realizacije
postupke za izradu
ablona za web
zamisli.
web sajta.
sajtove i ablone za
strane.
- Opisuje uvoz
- Primjenjuje
direktorijuma,
postupke planiranja
datoteka i web
prilikom izrade web
sajtova u web sajt.
sajta.
Kreiranje web sajta
- Poznaje osnove
- Definie osnove
- Stie osjeaj o
HTML-a, PHP-a.
HTML-a, PHP-a.
razvoju i primjeni
- Primjenjuje
- Objanjava
novih tehnologija u
formatiranje teksta. cilju zadovoljenja
dodavanje teksta.
- Objanjava
individualnih i
- Primjenjuje
hiperlinkove.
kolektvinih potreba.
hiperlinkove
(e-mail).
Dizajniranje i postavljanje web strane - osnove
- Primjenjuje
- Upoznaje
za analitiko
umetanje,
hiperlinkove na
miljenje.
ureivanje i
slikama i kreiranje
pozicioniranje slika.
vruih taaka.
- Opisuje umetanje i - Primjenjuje
upotrebu i umetanje
modifikaciju slika
clip- art sliica.
kao pozadine.
139
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Upotreba programa
za kreiranje web
sajta.
Vjeba:
- Kreiranje web strana.
Dodavanje
direktorijuma i
daoteka.
Vjeba:
- Formatiranje teksta i
povezivanje preko
hiperlinkova.
Vjeba:
- Ubacivanje slika.
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
izvoenje nastave
uenik
uenik
uenik
Dizajniranje i postavljanje web strane - multimedije
- Primjenjuje crtanje
- Opisuje crtanje i
Vjeba:
i upotrebu alata za
upotrebu
- Dodavanje zvuka i
crtanje.
multimedije.
videa na web sajt.
- Primjenjuje
- Opisuje
dodavnje boje,
prilagoavanje i
specijalnih efekata,
upotrebu
i konvertovanje 2D i
trodimenzionalnih
3D oblika.
oblika.
- Dodaje i podeava
- Opisuje upotrebu
zvuk i video.
zvuka i videa.
Dizajniranje i postavljanje web strane - tabele
- Primjenjuje
- Opisuje upotrebu
- Razvija osjeaj
Vjeba:
kreiranje tabele.
tabela.
odgovornosti i
- Tabele i elije.
- Primjenjuje
- Objanjava
radnih navika
dodavanje ivica,
dodavanje,
motivacije.
boje, slika u
formatiranje
pozadini i korisnikih
dimenzija tabele,
rad sa elijama.
stilova u tabele.
Dizajniranje i postavljanje web strane - liste
- Uoava ureene i
Vjeba:
- Opisuje kreiranje
- Razvija logiko
neureene liste.
- Modifikacija liste.
lista.
miljenje i
- Primjenjuje
- Obajnjava
sposobnost za
formatiranje,
nastavljanje
pravilno rasuivanje
promjene fonta i
prekinute liste i
i zakljuivanje.
boje teksta, stila,
promjenu stavki u
oznaavanje
njoj.
ureene i neureene
liste.
Dizajniranje i postavljanje web strane modifikovanje web stranice
- Opisuje modifikaciju - Vri modifikaciju
- Razvija kreativnost. Vjeba:
web stranice.
i postavljanje preko
- Modifikacija i
mree.
publikovanje strana.
- Objanjava
- Analizira izbor web
publikovanje i
domaina,
modifikaciju web
postavljanje sajta na
sajta.
web server i uvoz
weba.
Interaktivni sajtovi - forme
Vjeba:
- Razvija svjest o
- Opisuje i objanjava - Primjenjuje
- Upotreba formi.
kreiranje formi,
upotrebu formi.
vanosti internet
polja za potvrdu,
tehnolgije u prenosu
dugmadi, padajuih
informacija i
listi...
komunikacije meu
- Objanjava ubotrebu - Primjenjuje
ljudima.
zapisivanje rezultata
objekata forme,
vrijednosti forme i
u obliku datoteke,
140
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
zapisivanje
korienjem
Rezultata.
elektronske pote.
Interaktivni sajtovi - animacije
- Razvija tehnoloku
- Definie efekat
- Opisuje animaciju
disciplinu.
marquee.
sajta.
- Primjenjuje dhtml
- Objanjava
animaciju elemenata effects, lebdeu
strane prelaz strane, dugmad i pravi
prelaz stranice.
lebdeu dugmad.
- Primjenjuje
- Definie efekat
formatiranje teksta
marquee.
koji se kree po
hodizontali.
Interaktivni sajtovi komponente
- Primjenjuje teme, - Razvija sposobnost
- Opisuje upotrebu
sagledavanja
banere za stranu,
web komponenata.
potreba i realizacije
knjigu utisaka i web
zamisli.
za diskusiju.
- Primjenjuje web
- Opisuje upotrebu
template.
tema i ablona.
- Primjenjuje web
- Primjenjuje
komponente.
komponenata.
Interaktivni sajtovi java script
- Navodi Plug-inove, - Uoava softver za
interaktivni rad na
activex kontrole,
sajtu.
Java Apleti i Java
Script.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Primjena i
modifikacija
animacije.
Vjeba:
- Upotreba web
dinamiki efekat, web
search, broja
pogodaka, radne
listove i dijagrame,
foto-galeriju, ubaeni
sadraj, linije
linkova, listu top 10.
Vjeba:
- Ubacivanje Pluginova, ActiveX
kontrola, Java Apleti i
Java Script.
Programski jezici za Web

- Upoznaje i opisuje - Primjenjuje HTML, php, java script...
izradu atraktivnog
- Primjenjuje
web sajta.
ubacivanje radnog
- Opisuje integraciju
lista Worda , Excela,
Microsoft Officea u
Adobe Acrobat (pdf).
sajt.
Razvija svijest o
savremenim
potrebama i novim
tehnologijama
proizvodnje ureaja
za prenos
informacija.
Vjeba:
- Primjena CSS stilova.
Vjeba:
- Osnovna strukura Web
strane.
Vjeba:
Pravljenje web sajta
sa svim usvojenim
formama.

- S. Bain: Corel DRAW 12, Kompjuter biblioteka, aak, 2005.
- T. Boardman: 3DS MAX 5, New Riders Publishing,
- R. Polevoi: 3D Studio MAX R, The Coriolis Group,
- M. Imamovi, D. osi: Adobe Photoshop 7.0, Soho Graph, Beograd, 2002.
- C. Rose: Nauite Adobe Photoshop CS2 za 24 asa, Sams, 2005.
- T. A. Powell: Web Design, Osborne/McGraw-Hill, 2001.
- D. Elderbrock i D. Karlins: FrontPage 2002 Biblija,
141
Hungry Minds Inc., 2002.

- E. Castro, HTML za WWW, Peachpit Press,
- K. Jamsa, K. King i A. Anderson: HTML i Web dizajn kroz praktine primere,
Osborne/McGraw-Hill, 2002.
- M. Moncur: DHTML nauite za 24 asa , SAMS,
- K. Bartlett: CSS za 24 asa, SAMS,
- J. Jaworski: JavaScript i JScript - Detaljan izvornik, Sybex,
- K. Annwn Page: Macromedia Dreamweaver MX 2004, iz prve ruke, Macromedia Pr,
2004.
- B. Blake: Flash 5, Osborne/McGraw-Hill, 2001.
Za izvoenje nastave potreban je softver (2004):
- CorelDRAW Graphic Suite (12) ili noviji;
- Adobe Photoshop 7.0 ili noviji;
- 3D Studio Max (5.0) ili noviji;
- Microsoft Office 2003: Front Page i Microsoft Publisher ili noviji;
- Macromedia Essentials MX 2004: Dreamweaver MX, Fireworks MX, Macromedia
Flash MX,... ili noviji;
- Mix 1 ACDSee (6.0), WinZip (8.0), Nero (6.0), Visual Studio 6.0, Internet Explorer
(6.0), Firefox Mozilla,Opera, CuteFTP, HTML Assistant, HTML Writer, Mapedit,
Adobe Illustrator 10, Illustrator 7, Adobe Acrobat (5.5), ili noviji...
- Nastava se izvodi u raunarskoj uionici koja je opremljena sa najmanje 15
raunara i perifernom opremom (A/V sredstvima, projektorom, skenerom,
tampaem).
- Raunari su sa odgovarajuim softverom za izradu kompjuterske grafike, 2D i 3D
animacije i web prezentacije, uzorcima alata, emama i dr.
Treba omoguiti pristup Internetu, dostupnoj literaturi, tehnikim podacima,
prirunicima, asopisima koji obrauju teme vezane za softver itd.
periodu.
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer raunarske tehnike i informatike
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer elektronike ili telekomunikacija
- diplomirani matematiar - smjer raunarske nauke.
142
Znanja
- Grafika
- Animacija
- WEB

Predmet
Znanja
- Linija, crte, slika
elektrotehnici
- Simulacija elektronskih kola i
elektrotehnici
korienje raznih softvera u
elektrotehnici
- Fizika
- Grafika, zvuk, slika.
143
1.3.5. MEHATRONIKA
1. Naziv predmeta: MEHATRONIKA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
72
66
138
Ukupno
72
66
138

- Upoznavanje sa znaajem primjene mehatronike u industriji.
- Sticanje osnovnih znanja iz upravljanja.
- Usvajanje znanja iz pneumatike, hidraulike i elektrotehnike kao i mogunosti
primjene pneumatskih, hidraulikih i elektropneumatskih komponenti kod
izgradnje mehatronikih sistem.
- Upoznavanje i razumijevanje pneumatskog, hidraulikog i elektro-pneumatskog
upravljanja.
- Razvijanje sposobnosti razumijevanja i rjeavanja konkretnih problemskih
zadataka iz mehatronike.
- Korienje upravljakog i edukativnog softvera za simulaciju rada sistema.
- Ovladavanje strunom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
- Razvijanje osjeaja odgovornosti.
- Razvijanje radnih navika.
144

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Predmet i primjena mehatronike
- Shvata znaaj
- Definie pojam
analiziranja i
mehatronike.
mehatronike.
logikog
- Pronalazi primjere
- Navodi primjenu
zakljuivanja.
primjene
mehatronike.
pneumatskih,
hidraulikih i
elektropneumatskih
sistema.
- Shvata pojam
- Upoznaje osnovne
tehnike
pojmove tehnike
upravljanja.
upravljanja.
- Navodi i objanjava - Razlikuje i analizira
analogno,digitalno
naine upravljanja.
i binarno
upravljanje.
- Uporeuje
sinhrono, asinhrono
i logiko
upravljanje.
- Analizira
upravljaki lanac.
- Razlikuje analogne,
diskretne,digitalne
i binarne signale.
Grafiki simboli i blok dijagrami
- Navodi mogunosti - Shvata potrebu
orijentacije u
prikazivanja
prikazivanja
prostoru.
kretanja radnih
kretanja radnih
elemenata.
elemenata.
- Upoznaje elemente - Crta blok
dijagrame
blok dijagrama.
mehatronikih
sistema.
- Crta i analizira
- Objanjava
dijagrame: putupravljaki i druge
korak, put-vrijeme
dijagrame i
i upravljaki
funkcijski plan.
dijagram.
- Koristi funkcijski
plan kao sredstvo
sporazumijevanja.
- Poznaje simbole za
- Nabraja i ilustruje
izradu funkcijskih
grafike simbole.
planova.
Mehanika
- Navodi i objanjava - Shvata pojam sile.
podjelu mehanike i - Razlikuje
analiziranja
145
Preporuke za
izvoenje nastave
elemenata
mehatronikih
sistema:
hidraulike,
pneumatske i
elektropneumatske.
- Crtanje dijagrama
put-korak i putvrijeme za
konkretan primjer.
- Na konkretnim
primjerima
prikazivati
funkcijski plan.
Na primjerima:
- Izraunati silu
sadraji
uenik
pojam sile.
- Objanjava
moment sile, spreg
sila i moment
sprega.
pojam, vrste i
znaaj trenja.
- Definie i
objanjava
pojmove: kretanje,
put, brzina,
ubrzanje, srednja
brzina, ugaono
ubrzanje.
- Opisuje
pravolinijsko i
kruno kretanje.
- Definie i
objanjava
pojmove: rada,
snage i energije.
- Definie stepen
korisnog
djelovanja.
Hidraulika
- Nabraja fizika
svojstva radne
tenosti
hidraulikih
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
izakljuivanja.
Formativni ciljevi
uenik
spoljanje i
unutranje sile.
Odreuje moment
sile za taku.
Shvata pojam
sprega i odreuje
moment sprega.
Razumije pojam i
znaaj trenja.
Razlikuje trenje
klizanja i trenje
kotrljanja.
Odreuje intezitet,
pravac i smjer sile
trenja.
Uoava znaaj
podmazivanja na
smanjenje sile
trenja.
Zna da izrauna
osnovne veliine
koje opisuju
kretanje na osnovu
zadanih veliina.
Zna da izrauna
srednju brzinu
kretanja klipa.
Uoava i analizira
pravolinijsko i
kruno kretanje
kod pneumatskih i
hidraulikih
elemenata.
Zna da izrauna rad
sile pri kretanju na
osnovu zadatih
podataka.
Zna da izrauna i
analizira rad
cilindara.
Odreuje snagu
hidromotora na
osnovu zadanih
podataka.
Odreuje stepen
korisnosti.
- Ovladava osnovnim
pojmovima
hidraulike kroz
analizu
Preporuke za
izvoenje nastave
pritiska koja
djeluje na elo
klipa.
- Izraunati obrtni
moment na vratilu
hidromotora.
- Izraunti teorijsku i
stvarnu snagu
radnog cilindra.
- Izraunavati
teorijsku i korisnu
snagu pumpe.
- Izraunavati snagu
obrtnog
pneumatskog
motora.
- Izraunavati stepen
korisnog dejstva u
mehatronikom
sistemu.
- Razvija logiko
miljenje i
sposobnost za
pravilno
146
elemenata
hidraulikog
sistema.
sadraji
uenik
sistema.
- Objanjava i na
primjerima
analizira pojmove:
pritisak, potisak,
protok, strujanje,
isticanje, stepen
korisnosti.
- Navodi i
objanjava podjelu
i princip rada
pojedinih pumpi.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
zakljuivanje.
Formativni ciljevi
uenik
jednostavnih
primjera.
primjene
hidraulike.
- Identifikuje
sastavne djelove
pumpi.
princip rada
pojedinih vrsta
pumpi.
- Shvata princip rada
klipnih, ploastih i
razvodnika sa
izvrne i
sjeditem.
upravljake
- Poznaje i
elemente i to:
uporeuje naine
translatorni izvrni
aktiviranje
elementi, rotacioni
razvodnika.
izvrni elementi,
ventili, razvodnici, - Analizira princip
rada nepovratnih,
zatvarai.
pritisnih i
protonih ventila.
- Upoznaje i opisuje
- Shvata ulogu
vezivne elemente
preistaa-filtera.
za: preiavanje
- Prepoznaje ulogu
radne tenosti,
rezervoara i
smjetaj, hlaenje
akumulatora.
i grijanje
- Shvata i analizira
akumuliranje
rad hidromotora
hidraulike
obrtnog kretanja.
energije.
- Bira i analizira rad
hidraulikih radnih
cilindara.
- Poznaje ulogu
vezivnih
elemenata.
primjene
hidraulikih
motora.
Hidrauliko upravljanje
- Definie hidrauliko - Shvata osnovne
analiziranja i
logike funkcije i
upravljanje i
zakljuivanja.
poznaje naine
navodi primjene
kako se one
upravljanja.
- Stie navike
realizuju
tanosti i
hidraulikim
sistematinosti u
elementima.
147
Preporuke za
izvoenje nastave
- Izrada ema
hidraulinih
sistema pomou
simbola za
konkretne
primjere.
sadraji
uenik
- Obrazlae naine
realizovanja
logikih funkcija
hidraulikim
elementima.
- Ilustruje
hidraulike eme i
navodi metode
reavanja.
- Upoznaje
upravljaki i
edukativni softver
FLUID SIM (festo).
- Obrazlae postupke
zatite i odravanja
hidraulikih
sistema.
Formativni ciljevi
uenik
- Crta i analizira
hidraulike eme
upravljanja za
konkretne
primjere.
- Pridrava se pravila
pri projektovanju
hidraulikih
sistema.
- Poznaje naine
ispitivanja
hidraulikih
komponenti.
- Crta i simulira
konkretne primjere
ema hidraulikog
upravljanja,
koristei softver
FLUID SIM.
- Izrauje
hidraulike sisteme
na radnim
stolovima za
hidrauliku.
- Shvata znaaj i
poznaje postupke
zatite i odravanja
hidraulikih
sistema.
148
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Izrada ema i
simulacija rada
hidraulikog
sistema u FLUID
SIM-u.
- Realizacija ema
na
demonstracionim
stolovima za
hidrauliku.
Razred: ETVRTI
sadraji
uenik
Pneumatika
- Navodi sastav i
karakteristike
vazduha.
- Definie osnovne
veliine stanja:
pritisak, zapremina,
temperatura.
- Obrazlae osnovne
zakone za vazduh.
- Nabraja promjene
stanja vazduha.
- Upoznaje, razumije
i objanjava osobine
i komponente
sistema za
dobijanje i razvod
komprimovanog
vazduha:
kompresori,
rezervoari,
pripremna grupa,
cjevovodi,
Vezivni elementi.
izvrne, upravljake
i pomone
elemente:
translatorni izvrni
elementi, rotacioni
izvrni elementi,
razvodnici, ventili,
zatvarai,
priguivai
I drugi.
Formativni ciljevi
uenik
- Pravi razliku izmeu
atmosferskog
podpritiska i
nadpritiska.
- Shvata i analizira
pritisak, temperaturu
i specifinu
zapreminu.
- Koristi jednainu
stanja za
izraunavanje
veliina stanja na
osnovu zadanih
podataka.
- Uporeuje i analizira
izobarske,izohorske,
izotermske,
adijabatske i
politropske promjene
stanja.
- Analizira osobine
vlanog vazduha.
- Razlikuje pojedine
vrste kompresora.
- Identifikuje sastavne
djelove kompresora.
- Uporeuje princip
rada pojedinih vrsta
kompresora.
- Uporeuje
apsorpcijski,
adsorpcijski i
termiki postupak
hlaenja.
- Shvata ulogu
pripremne grupe za
vazduh.
- Razlikuje i uporeuje
klipne, ploaste i
razvodnike sa
sjeditem.
- Uporeuje i shvata
nain rada
nepovratnih,
pritisnih i protonih
ventila.
primjene
149
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija
sposobnost
analiziranja i
zakljuivanja.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Odrediti veliine
stanja vazduha na
primjerima.
- Prikazati na
slajdovima
elemente
pneumatskih
sistema.
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
uenik
pneumatskih motora.
- Uoava razliku
izmeu pneumatskih
motora obrtnog i
translatornog
kretanja.
- Opisuje ulogu i nain
spajanja cjevovoda.
Pneumatsko upravljanje
- Razlikuje analogne,
- Definie
diskretne, binarne i
pneumatsko
digitalne signale.
upravljanje.
- Navodi primjere
voeno, programsko i
primjene
upravljanje sa
pneumatskog
samoodranjem.
upravljanja.
- Navodi i objanjava - Shvata osnovne
logike funkcije i zna
osnovne logike
kako se one realizuju
funkcije i obrazlae
pneumatskim
nain realizovanja
elementima.
logikih funkcija
pneumatskim
- Crta i analizira
elementima.
pneumatske eme
- Objanjava
upravljanja za
pneumatske eme
konkretne primjere.
upravljanja i navodi
- Prepoznaje elemente
metode reavanja.
kojima se mogu
realizovati
- Objanjava
vremenske i pritisne
upravljaki i
funkcije.
edukativni softver
- Uoava pojavu
za simulaciju rada
blokirajueg signala.
pneumatskih
sistema (FLUID SIM). - Razlikuje
matematike i
inenjerijske
(praktine) metode
reavanja
blokirajueg signala.
- Rjeava problem
blokirajueg signala
- Obrazlae postupke
funkcijskim,kaskadni
zatite i odravanja
m i koranim
pneumatskih
metodama.
sistema.
- Crta i analizira
funkcijski krug za
konkretne primjere.
- Koristei FLUID SIM
softver simulira
konkretne primjere
pneumatskog
150
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija
sposobnost
analiziranja i
zakljuivanja.
- Stie navike
tanosti i
sistematinosti u
radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Izrada ema
pneumatskih
sistema pomou
simbola za
konkretne
primjere.
- Izrada ema i
simulacija rada
pneumatskog
sistema u FLUID
SIM u.
- Realizacija ema
na
demonstracionim
stolovima za
pneumatiku.
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
uenik
upravljanja.
- Izrauje pneumatske
sisteme na radnim
stolovima za
pneumatiku.
- Shvata znaaj zatite
iodravanjapneumats
kih sistema.
Osnovi elektro-pneumatike
- Razvija
- Definie elektrine i - Razlikuje osnovne
odgovornost.
izvrne elemente
elektro-pneumatske
upravljanja i poznaje
izvrne elemente
- Razvija smisao za
njihovu funkciju,
automatike.
zajednitvo.
nain rada i
povezivanja u
emama: tasteri,
krajnji prekidai,
Beskontaktni davai
signala (magnetni,
kapacitivni i optoelektronski), releji,
vremenski releji,
sklopnici (kontaktori)
i dr.
- Poznaje i uporeuje
- Definie i upoznaje
razne varijante
elektro-pneumatske
elektro-pneumatskih
razvodnike
razvodnika - ventila,
ventile.
sa razliitim brojem
ulaza izlaza.
- Shvata princip rada i
- Definie i upoznaje
razlikuje tipove
elektro-pneumatske
elektro-pneumatskih
pretvarae.
pretvaraa: pe
pretvara, elektropneumatski
pretvara niskog
pritiska, elektropneumatski
pretvara signala
(pritisna sklopka).
Mjere i propisi elektrozatite u elektropneumatici
- Razvija pozitivan
- Poznaje osnovne
- Definie osnovne
odnos prema
pojmove, sredstva i
pojmove, metode i
zdravlju.
metode elektro
sredstva elektrozatite, zatitni stop
zatite.
- Razvija svijest o
taster, zatitna
potrebi zatite na
glavna sklopka i dr.
- Opisuje pomone
radu.
- Poznaje i pomone
strujne krugove i
strujne krugove i
strujne krugove
strujne krugove
blekade.
151
Preporuke za
izvoenje nastave
- Povezivanje
osnovnih izvrnih
elemenata
upravljanja u
elektrinim
emama.
- Demonstracija
upravljanja radom
elektro-ventila u
osnovnim emama
upravljanja.
sadraji
uenik
- Upoznaje signalnodojavne ureaje.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
uenik
blokade.
- Razlikuje vrste
signalno-dojavnih
ureaja.
Elektrotehniki grafiki simboli i oznake u elektro-pneumatici
- Razvija urednost.
- Zna crtati elektro- Upoznaje elektropneumatske grafike
pneumatske
simbole i slovne
grafike i slovne
oznake.
simbole i oznake
- Koristi slovnozatite.
brojane oznake
zatite.
Elektrine eme i sklopovi elektro-pneumatike
- Razlikuje vrste ema - Razvija logiko
- Upoznaje vrste
zakljuivanje.
u elektro-pneumatici
ema u elektroi njihovu ulogu.
pneumatici.
- Poznaje tabele
- Upoznaje tabele
istinistosti i njihovu
istinitosti (U-I
- Razvija pozitivan
primjenu na
signala).
stav prema novim
rjeenjima osnovnih
saznanjima.
elektro-pneumatskih
ema.
- Zna povezati osnovne
- Upoznaje osnovne
logike elektrologike elektro- Razvija
pneumatske eme
pneumatske eme
snalaljivost.
(logiko I, ILI i NE).
(logiko I, ILI i NE).
- Crta i analizira
- Upoznaje osnovne
osnovne eme
eme i sklopove u
upravljanja u
elektro-pneumatici.
elektro-pneumatici,
upravljanje
jednorednim
cilindrom,
upravljanje
dvorednim cilindrom,
paralelna veza,
redna (serijska)
veza, spoj blokade i
spoj samodranja,
upravljanje
jednosmjernim ili
dvosmjernim
cilindrom pomou
spoja samodranja,
indirektno dvostrano
upravljanje,
automatsko vraanje
cilindra, oscilirajue
kretanje
dvosmjernog
cilindra, automatsko
152
Preporuke za
izvoenje nastave
- Koristiti primjere
ema.
- Povezati elektropneumatske eme

osnovnih logikih
funkcija I, ILI, i
NE.
- Povezati elektropneumatsku emu
upravljanja
elektro-ventilom
5/2, sa
samodranjem i
blokadom.
- Povezati elektropneumatsku emu
upravljanja
elektro-ventilom
5/2, sa
vremenskim
relejem i
samodranjem.
sadraji
uenik
- Upoznaje osnovne
eme i sklopove
upravljanja
vremenskim
relejima.
Izrada ema spajanja
- Upoznaje metode
izrade spojne eme:
sistemske metode i
metoda pokuaja
(intuitivna iskustvena metoda).
Formativni ciljevi
uenik
vraanje pomou
graninog prekidaa.
- Crta i analizira
osnovne eme i
sklopove upravljanja
vremenskim
relejima.
mehatronikih sistema
- Poznaje postupke
izrade finalne
elektro-pneumatske
eme spajanja prema
zadatim uslovima
metodama:
- sistemskim
- pokuaja
(intuitivna,
iskustvena).
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Razvija odgovoran
odnos prema
radu.
- Izrada projekta
eme spajanja
izabranom
metodom, prema
zadatim uslovima.

- S. Nikoli: Hidraulike, pneumatske i elektrine komponente, Zavod za udbenike
i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- P. Mitrovi i Z. Radojevi : Hidraulika i pneumatika, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd,2005.
- G. Nikoli: Pneumatika i hidraulika, kolska knjiga, Zagreb,2006.
- Festo Didactic: Elektropneumatika, Festo doo Zagreb, 1995.
- S. uri, Mehanika II, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- M. Plavi i drugi: Mehanika I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2004.
- G. Nikoli: Upravljanje i regulacija, kolska knjiga, Zagreb,2003.
- G. Nikoli: Pneumatsko upravljanje, Sveuilina naklada Liber, Zagreb,1990.
- Pneumatsko upravljanje, Festo Didactic, 2007.
- Festo katalozi, Festo Didactic, 2008.
- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenim: raunarom sa multimedijalnom
opremom, demonstracionim tablama za hidrauliku, pneumatiku i elektropneumatiku, uzorcima i modelima hidraulikih, pneumatskih i elektropneumatskih komponenti,emama pneumatskih, hidraulikih i ekektropneumatskih sistema.
periodu.
- Pismene vjebe.
153

- diplomirani inenjer mainstva.
Znanja
- Grafiki signali i blok
dijagrami
-
Mehanika
Hidraulika
Hidrauliko upravljanje
Pneumatika
Pneumatsko upravljanje
Osnovi elektro-pneumatike
Mjere i propisi
elektrozatite u elektropneumatici
- Elektrotehniki grafiki
simboli i oznake u elektropneumatici
- Elektrine eme i sklopovi
elektro-pneumatike
- Izrada ema spajanja

Predmet
Znanja
- Praktina nastava
simboli
- Blok dijagrami
- Praktina nastava
- Osnovni mainski elementi
- Praktina nastava
- Elementi automatike
- Izvrni elementi
automatskog upravljanja
- Praktina nastava
- Praktina nastava
- Praktina nastava
- Praktina nastava
154
- Elektro zatita
- Zatitne mjere od visokog
napona dodira
simboli
- Elementi elektrinih ema
- Crtanje i povezivanje
elemenata elektrinih ema
- Povezivanje elemenata
elektrinih ema
1.3.6. ELEKTRINE INSTALACIJE - PROJEKTI

1. Naziv predmeta: ELEKTRINE INSTALACIJE PROJEKTI
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
Ukupno
72
66
138
72
66
138

- Upoznavanje sa elementima tehnike i projektne dokumentacije.
- Upoznavanje sa propisima koji reguliu projektovanje i izvoenje elektrinih
instalacija na raznim vrstama objekata.
- Osposobljavanje za samostalnu izradu, prvo prostijih projekata manjih prostorija,
a zatim postepeno prema sloenijim zadacima.
- Razvijanje kompetencija za rjeavanje problema koje treba da primjeni.
155

Razred: TREI
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
izvoenje nastave
uenik
uenik
uenik
Elementi projektne i tehnike dokumentacije
- Pripremiti tehniku
- Razvija pozitivnu
- Razlikuje delove
- Upoznaje se sa
dokumentaciju ,
orijentaciju prema
projekta: projektni
raznom tehnikom
projekte, razne
zanimanju i novim
zadatak, tehnike
dokumentacijom i
kataloge.
uslove, tehniki opis, saznanjima.
projektima.
proraune,
specifikaciju
materijala, crtee i
eme.
Tehniki propisi koji reguliu tehniku dokumentaciju
- Uenicima dati
- Upoznaje tehnike - Uoava i izdvaja one - Navikava se na
zbirke tehnikih
poznavanje i
propise koji e mu
propise koji reguliu
propisa ili preko
pridravanje propis.
biti potrebni za
tehniku
raunara im
izradu njegovog
dokumentaciju i
omoguiti da
- Razvija mo
zadatka.
propise koji reguliu
pronau
zapaanja.
elektrine
odgovarajuu
instalacije.
dokumentaciju i
propise.
Projekti elektrinih instalacija manjih objekata (garaa, radionica i slino)
- Svakom ueniku, ili
- Stie sposobnost
- Uenik rjeava
- Upoznaje se sa
manjoj grupi dati
prepoznavanja
projektni zadatak,
zadatkom, prikuplja
problema i doprinosi razliit zadatak koji
proraunava opisuje
informacije,
e oni od poetka
nalaenju rjeenja.
i crta potrebne
procenjuje
pokuavati da sami
informacije odluuje eme i crtee.
rijee, a nastavnik
- Razvija smisao za
o rjeenju, realizuje
treba samo da ih
toleranciju i
postupak, vri
usmjerava.
saradnju u grupi.
evaluaciju.
Projekat elektrine instalacije stana
- Crta graevinsku
- Razvija kreativnost. - Svaka grupa dobija
- Upoznaje se sa
osnovu stana i u njoj
zadatkom, prikuplja
razliit zadatak.
rasporeuje
informacije,
- Grupi sugerisati
- Podstie svijest o
potrebne elemente.
procenjuje
podjelu pojedinane.
potrebi razmene
- Povezuje elemente
informacije,
informacija.
- Odgovornosti za
pomou provodnika u
odluuje o rjeenju,
odreene djelove
realizuje postupak,
projektnog zadatka.
jednopolnoj emi.
vri evaluaciju.
- Crta jednopolnu
emu razvodne
table, pravi
specifikaciju
potrebnog
materijala.
Projekat elektrine instalacije spratne
- Upoznaje se sa
- U projektnom
- Razvija sposobnost - Svaka grupa dobija
zadatkom, prikuplja
zadatku uoava
prepoznavanja
razliit zadatak koji
informacije,
djelove:instalacije
problema i doprinosi pokuava da rjeava
156
sadraji
uenik
procenjuje
informacije,
odluuje o rjeenju,
realizuje postupak,
vri evaluaciju.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
nalaenju rjeenja.
Formativni ciljevi
uenik
jake struje za
rasvjetu i utinice,i
slabe struje za
telefon, televizor i
informatiku,
gromobransku
instalaciju i
uzemljenje.
- Razvija kreativnost.
157
Preporuke za
izvoenje nastave
samostalno a
nastavnik prati ,
koordinira rad i
odgovara eventualno
na pitanja koja
uenici ne mogu
sami da rijee.
Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Projekat elektrine instalacije poslovnog prostora
- Uoava djelove
- Razvija analitinost i
- Upoznaje se sa
projekta: elektro
logiko miljenje.
zadatkom, prikuplja
instalaciju jake
informacije,
struje za rasvjetu , - Razvija sposobnost
procenjuje
utinice i komande i
samostalnog
informacije,
elektrinu instalaciju planiranja.
odluuje o rjeenju,
realizuje postupak,
slabe struje za
vri evaluaciju.
telefon, EI BUSevropsku
instalacionu
sabirnicu.
Projekat elektrine instalacije manjeg elektromotornog pogona
- Uenik se upoznaje - Uoava djelove
projekta jake i slabe odgovornost.
sa zadatkom i
struje i prilagoava
opredjeljuje
ih potrebama
redosljed radnji za
zadatog
njegovo rjeavanje.
elektromotornog
pogona.
Projekat elektrinog osvjetljenja zatvorenog prostora
- Koristi znanja koja - Razvija sposobnost
- Upoznaje se sa
samostalnog
je nauio u okviru
projektnim
predmeta elektrina planiranja.
zadatkom, prikuplja
osvjetljenja i
informacije,
- Razvija smisao za
analizira, odluuje o povezuje ih u
toleranciju.
postupke rjeavanja
rjeenju i realizuje
datog problema.
postupak.
Projekat elektrinog osvjetljenja otvorenog prostora
- Razvija pozitivan
- Vri fotometrijski
- Upoznaje se sa
stav prema ouvanju
proraun taku po
projektnim
ivotne sredine.
taku kako bi
zadatkom, prikuplja
odredio potreban
informacije,
analizira, odluuje o broj i raspored
svjetiljki i sijalica za
rjeenju, realizuje
pravilno
postupak i na kraju
osvjetljenje.
vri evaluaciju.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Uenici ili grupe

dobijaju zadatke sa
razliitim vrstama
poslovnih prostora
kako bi grupe na
kraju razmjenjivale
i ocjenjivale radove.
- Uenici dobijaju
razliite zadatke,
sline po teini ali
raznih vrsta pogona.
- Uenicima podijeliti
zadatke na primjer:
soba, uionica ,
kabineta, radionica,
dvorana i slino.
- Uenici ili grupe

dobijaju razliite za
datke na primjer:
dvorita, ulice,
sportski tereni i
slino.

- M. Stankovi: Praktini elektroinstalaterski radovi, Beograd,
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvjetljenja za II razred, Zavod za
- M. Justinijanovi: Elektrine instalacije i osvjetljenja za trei razred, Zavod za
- A. Stoi: Projektovanje i izvoenje elektrinih instalacija, Graevinska knjiga,
Beograd, 2008.
158

- Nastava se realizuje u kabinetu koji je opremljen raunarom, projektorom
grafoskopom sa odgovarajuim slajdovima.
periodu.
- Vjebe (grafiki radovi i projektni zadaci - najmanje po jedna ocjena u svakom
klasifikacionom periodu).
- Diplomirani inenjer elektrotehnike- smjer energetike;
- profesor elektrotehnike-smjer energetike.
Znanja
- Projekti i zadaci u okviru
treeg razreda iz elektrinih
instalacija stana i manjih
objekata
- Projekti i zadaci u okviru
etvrtog razreda iz
elektrinih instalacija
manjeg elektromotornog
pogona

Predmet
Znanja
- Tablice, katalozi i formule
elementi elektrinih
osvjetljenja
instalacija, proraun preseka
Praktina nastava
provodnika i drugi prorauni
- Tablice, katalozi, formule ,
propisi eme za prikljuenje
osvjetljenja
motora i ureaja
Maine i elektromotorni
pogoni
Praktina nastava
159
1.3.7. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA

1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
72
54
126
Ukupno
72
66
138
12
12

- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti industrijskog inenjeringa.
- Razumijevanje i poznavanje pravilne upotrebe strune terminologije.
- Upoznavanje osnovih sistema kvaliteta i njihove primjene.
- Sticanje znanja o faktorima studije rada kao elementima unapreivanja
proizvodnog procesa.
- Upoznavanje sa korienjem informacionih sistema u poslovanju.
- Razvijanje preduzetnike sposobnosti.
- Razvijanje shvatanja da dostizanje standarda znanja omoguava sticanje strunih
kompetencija za samostalni rad i nastavak strunog usavravanja.
- Shvatanje pojma komunikacije u irem smislu rijei.
- Upoznavanje razliitih kultura, obiaja i tradicija koje opredjeljuju razlike u
poslovnom ponaanju.
- Usvajanje osnovnih pravila poslovnog ponaanja i pravila poslovnog bontona.
- Shvatanje znaaja razliitih vrsta i oblika poslovne komunikacije.
- Usvajanje pozitivnih stavova pri voenju i uestvovanju u poslovnoj komunikaciji.
- Shvatanje znaaja profesionalnog ponaanja.
160

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Studija rada
- Jaa
- Razlikuje
- Upoznaje se sa
samouvjerenost i
organizacione
pojmovima
pouzdanost u radu.
oblike rada i radnih
psihologija i
mjesta.
fiziologija rada.
- Uoava pojam
- Definie metode
mjerenje rada.
rada.
- Zna da primjeni
- Upoznaje
pisani standardni
standardizaciju
postupak.
rada.
- Utvruje normirano
- Objanjava
vreme izrade
sastavne elemente
sistemom unaprijed
normiranog
odreenih
vremena.
vremena.
Osnove sistema upravljanja kvalitetom
- Navikava se na
- Razlikuje sisteme
- Definie kvalitet.
tanost pouzdanost
koji utiu na razvoj
u radu.
kvaliteta.
- Uoava razloge
razvoja kvaliteta
proizvoda i usluga.
Osnovni pojmovi i terminologija kvaliteta JUS ISO 8402
- Razlikuje pojmove: - Razvija analitinost
- Definie pojam
i tanost u radu.
petlja kvaliteta,
kvalitet.
politika kvaliteta,
upravljanje
kvalitetom,
obezbjeivanje
kvaliteta, sistem
kvaliteta, plan
kvaliteta, kontrola
kvaliteta, provjera
kvaliteta.
- Na primjerima
- Objanjava nadzor
ukazuje na znaaj
nad kvalitetom.
kontrolisanja
inspekcija
kvaliteta.
Razvoj sistema kvaliteta
- Ukazuje na znaaj
- Razvija smisao za
- Opisuje razvoj
odnosa sa kupcima.
toleranciju.
sistema kvaliteta u
- Uoava pojam
svijetu.
kultura preduzea. - Stie osjeaj o
vanosti tabelarnih
- Definie pojmove
- Razlikuje
i grafikih prikaza u
sistema kvaliteta.
komunikaciju i
poslovnoj
motivacijui
komunikaciji.
analizira timski
- Definie
rad.
161
Preporuke za
izvoenje nastava
- Korienje
dijagramima i
grafikonima.
- Prikazati blok emu

sistema za
obezbjedjivanje
kvaliteta
proizvodnje.
- Koristiti blok emu
totalnog
upravljanja
kvalitetom top
menader.
- Objasniti sistem
kvaliteta na
konkretnim
primjerima
proizvodnje i
odravanja
termikih i
rashladnih ureaja.

petlja kvaliteta.
sadraji
uenik
podsisteme za
razvoj kvaliteta
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje pojmove
metrologija i
standardizacija.
- Analizira totalno
upravljanje
kvalitetom.
Ciljevi, politika i strategija kvaliteta
- Utvruje sisteme
- Definie politiku
povezivanja
ciljeva kvaliteta.
kvaliteta.
- Poznaje osnove
praktinim
dokumenata
znanjima.
politike kvaliteta.
- Razlikuje strategiju
kvaliteta i program
unapreivanja
kvaliteta.
Ciljevi i znaaj standarda ISO 9000, ISO 10000, ISO 14000
- Opisuje ciljeve
- Pozanje standarde
- Razvija analitiko
definisane
serija
miljenje.
standardima serije
JUS ISO 10000,
JUS ISO 9000.
JUS ISO 14000.
- Motivie kritiku
analizu.
Struktura standarda JUS ISO 9000

- Prepoznaje:
- Opisuje model
odgovornost
obezbjeivanja
rukovodstva,
standarda kvaliteta
provjeru sistema
prema ISO 9000,
kvaliteta.
9002 i 9003.
- prepoznaje kvalitet
- Objanjava
u marketingu.
upravljanje
- prepoznaje kvalitet
kvalitetom i
u proizvodnji.
elementima
- na primjerima
sistema kvaliteta
ukazuje na znaaj
prema standardu
metrologije,
JUS ISO 9004.
voenja
dokumentacije i
zapisa o kvalitetu.
- ukazuje na znaaj
obrazovanja
kadrova,
odgovornost za
- Razvija svijest o
drutvenoj
odgovornosti.
- navikava se na
tanost i
pridravanje
propisa.
- razvija svijest o
vanosti ouvanja
kvaliteta.
162
Preporuke za
izvoenje nastava
- Koristiti blok
dijagrame kodeksi
u totalnom
upravljanju
kvalitetom.
- Koristiti tabele
mjerne kategorije
za unapreivanje
kvaliteta kao
neprekidnog
procesa.
- Objasniti sistem
kvaliteta na
konkretnim
primjerima
proizvodnje i
odravanja
termikih i
rashladnih ureaja.
struktura i
podruja primjene
grupe standarda
JUS ISO 9000.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
kvalitet proizvoda i
statistike metode.
Informacioni sistemi i njihova podrka u ostvarivanju kvaliteta
- Razvija svijest o
- Razlikuje pojmove
- Opisuje poslovne
standardizacija,
proizvodne
znaaju upotrebe
kodiranje i
informacione
savremenih
ifriranje.
sisteme.
tehnolokih
- poznaje poslovno
dostignua.
proizvodnu
dokumentaciju.
- poznaje nain
formiranja i
strukturu
algoritama.
163
Preporuke za
izvoenje nastava
- Koristiti ematski
prikaz petlje
kvaliteta.
Razred: ETVRTI
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
Uvod
- Definie pojam
- Uoava znaaj
komunikacije.
komunikacije.
Poslovna kultura i poslovni bonton
- Razlikuje kulturu
- Upoznaje pojam
rada i kulturu
poslovne kulture i
ponaanja.
poslovnog bontona.
- Uoava znaaj
- Upoznaje kulturu
poslovne kulture.
rada i kulturu
- Uporeuje i
ponaanja.
pronalazi slinosti i
- Opisuje odnos
razlike u odnosu
prema
prema
rukovodiocu,
rukovodiocu,
ostalim zaposlenim
ostalim
i strankama.
zaposlenima i
- Upoznaje se sa
strankama.
radnom disciplinom
- Obavlja poslovne
i oslovljavanjem
razgovore.
meu zaposlenima.
Sredstva za komunikaciju
- Razlikuje namjenu
- Upoznaje tehnika
i koristi tehnika
sredstva (ureaje)
sredstva.
za komunikaciju
(telefon, telefaks,
raunar, tampa,
skener i fotokopirni
aparat).
Komunikacija sa strankama
- Uspostavlja
- Upoznaje pojam
komunikaciju sa
stranke i
strankama i planira
objanjava odnos
prijem stranke.
prema strankama.
- Objanjava
organizaciju, nain
prijema i poziva
stranaka.
Korespondencija
- Uoava znaaj
- Upoznaje pojam,
korespondencije i
znaaj, lica i vrste
razlikuje lica i
korespondencije.
vrste
- Objanjava i navodi
korespondencija.
osnovna naela
- Razlikuje naelo
korespondencije.
ekspeditivnosti,
tanosti i
zakonitosti, pisanja
slubenim i
poslovnim stilom,
uvanja poslovne
tajne, tehnike
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Stie sposobnost za
saradnju.
- Razvija
komunikativnost.
postizanja
kompromisa.
Vjeba:
- Demonstrirati
poslovni bonton.
Vjeba:
- Korienje
telefona,
telefaksa, raunara
i fotokopir aparata.
- Razvija
komunikativnost i
kulturu ponaanja.
sposobnost za
saradnju.
- Razvija pozitivnu
orjentaciju prema
zanimanju.
- Razvija
tolerantnost.
164
Vjeba:
- Pozivanje i prijem
stranke.
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
obrade i dr.
Poslovna korespondencija
- Uoava znaaj
- Upoznaje pojam
sposobnost za
poslovne
poslovne
saradnju.
korespondencije.
korespodencije.
- Razlikuje stilove i
- Upoznaje stilove i
fraze u poslovnoj
fraze u poslovnoj
korespondenciji.
korespondenciji.
- Upoznaje poslovno - Razlikuje obavezne - Razvija sposobnost
pismenog
i neobavezne
pismo i njegove
komuniciranja.
elemente
elemente.
poslovnog pisma i
- Opisuje koverat i
vri njihovo
adresiranje pisanih
oblikovanje.
poiljki.
- Vri kovertiranje i
- Upoznaje kratka
adresiranje pote.
poslovna pisma.
- Uoava razloge
- Upoznaje
korienja kratkih
inkorospondenciju.
poslovnih pisama.
- Uoava znaaj
inkorospondencije.
Slubena korespondencija
- Razlikuje vrste
- Upoznaje vrste
pisanog
slubene
slubene
izraavanja.
korespondencije.
korespondencije.
- Razlikuje pisane
- Upoznaje vrste
sastave u slubenoj
pisanih sastava u
korespondenciji.
slubenoj
korespondenciji.
- Sastavlja i oblikuje
- Objanjava
slubeni dopis.
primjenu i djelove
slubenog dopisa.
Korespondencija u robnom prometu
- Razvija kreativnost
- Razlikuje vrste i
- Upoznaje vrste i
i snalaljivost.
formu poslovnih
formu poslovnih
pisama u robnom
pisama u robnom
- Razvija smisao za
prometu (upiti,
prometu.
saradnju.
ponude,
- Navodi obrasce u
porudbine).
robnom prometu.
- Uoava razliku
izmeu
zakljunice,
otpremnice,
pretfakture i
fakture.
Korespondencija u vezi sa slubenim putovanjima
- Objanjava pojam i - Planira i organizuje - Razvija
samostalnost,
slubeno
vrste slubenih
samopouzdanje i
putovanje.
putovanja.
kreativnost.
- Priprema i
- Objanjava
sastavlja putni
sastavljanje i
165
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Oblikovanje
poslovnog pisma.
Vjeba:
- Oblikovanje
ponude i
porudbine.
- Popunjavanje
otpremnice.
Vjeba:
- Popunjavanje
putnog naloga i
putnog rauna.
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
nalog i putni raun.
oblikovanje
- Sastavlja izvjetaj
korespondentnih
o obavljenom
sastava u vezi sa
slubenom putu.
slubenim
putovanjima.
- Razlikuje
- Upoznaje pojam
akontaciju i
akontacije i
dnevnicu.
dnevnice.
Korespondencija u vezi sa zasnivanjem radnog odnosa
- Sastavlja i oblikuje - Razvija sposobnost
- Upoznaje
pismenog
CV (Curriculum
korespondentne
komuniciranja.
Vitae).
sastave u vezi sa
- popunjava prijavu
zasnivanjem
o slobodnom
radnog odnosa.
radnom mjestu.
- uoava znaaj
- Upoznaje ugovor o
ugovora o radu.
radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjeba:
- Sastvalja i oblikuje
CV (Curriculum
Vitae).

- Lj. Kosar: Ekonomika i organizacija preduzea, Zavod za udbenike i nastavna
sredstva, Beograd ,2002.
- Prof. S. orevi: Praktikum iz kontrole kvaliteta I, II, III deo, Zavod za udbenike
i nastavna sredstva,
- B. Suboti, S. Rajkovi: Kancelarijsko poslovanje, Zavod za udbenike i nastavna
sredstva ,Beograd, 2006.
- J. Manojlovi, S. Ignjatovi: Poslovna i slubena korespondencija, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva ,Beograd, 2005.
- D. Spasi, J. Rakini: Korespodencija sa sekretarskim poslovanjem, Zavod za
- Nastava se realizuje u uionici koja je opremljena raunarom, tampaem,
faksom, telefonskim aparatom, projektorom i projekcionim platnom, internetom.
periodu.
- Pismene vjebe.
U treem razredu:
- diplomirani inenjer organizacije rada;
- diplomirani ekonomista.
166
U etvrtom razredu:
- diplomrani pravnik;
- diplomirani ekonomista.
Znanja
- Studija rada
- Organizacija radnih mjesta
- Standardizacija rada
- Osnove sistema upravljanja
kvalitetom
- Razvoj sistema kvaliteta u
svijetu
- Ciljevi, politika i strategija
kvaliteta
- Ciljevi i znaaj standarda
ISO 9000, ISO 10000,
- ISO 14000
- Informacioni sistemi i
njihova podrka u
ostvarivanju kvaliteta
- Poslovna komunikacija

Predmet
Znanja
- Praktina nastava
- Osnovni pojmovi
psihologije i fiziologije
- Praktina nastava
- Faktori studija rada
- Praktina nastava
- Pisani standardni postupak
- Praktina nastava
- Sistemi koji utiu na razvoj
kvaliteta
- Praktina nastava
- Pojmovi komunikacija,
motivacija i timski rad
- Praktina nastava
- Politika kvaliteta
- Program unapreivanje
kvaliteta
- Praktina nastava
- Standardi serije ISO 9000,
ISO 10000 i ISO 14000
elektrotehnici
- Algoritmi i algoritamske
elektrotehnici
strukture
- Preduzetnitvo
167
- Komunikacija sa
strankama, korespodencija
1.3.8. ELEKTRINI APARATI I UREAJI

1. Naziv predmeta: ELEKTRINI APARATI I UREAJI
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
66
66
Ukupno
66
66

- Upoznavanje sa vrstama, ulogom i principima rada elektrinih aparata i ureaja u
domainstvu.
- Osposobljavanje za pravilno rukovanje i odravanje elektrinih aparata i ureaja.
- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa.
- Osposobljavanje za itanje elektrinih ema razliitih aparata i ureaja.
- Razvijanje svijesti o nunosti tednje svih vrsta energije i o potrebi primjene
energetske efikasnosti pri proizvodnji i primjeni raznih aparata i ureaja.
- Upoznavanje se sa potrebom pravilnog deponovanja i reciklae pokvarenih i
istroenih aparata i ureaja.
168

Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
izvoenje nastave
uenik
uenik
uenik
Elektrotermiki ureaji u domainstvu
- Pripremiti modele
- Upoznaje termikie - Zna osnovne principe - Razvija
ureaja koji se
interesovanje za
ureaje: grejae,
rada i zna da ita
obrauju a za
bolje upoznavanje
pegle, elektrine
el.eme termikih
sloenije ureaje
aparata i ureaja u
bojlere, termo-pei i aparata i ureaja
pripremiti panoe ili
domainstvu.
elektrine porete.
koja se koriste u
prezentacije preko
domainstvima.
raunara.
- Shvata ulogu
pojedinih delova i
moe da obavi
jednostavnije
popravke.
Elektrini rashladni ureaji u domainstvu
- Pripremiti modele
- Upoznaje rashladne - Shvata principe rada - Razvija ljubav i
ureaja koji se mogu
interesovanje za
ureaje: friidere,
rashladnih ureaja.
rasklopiti da uenik
struku i bolje
zamrzivae i klima- - Shvata ulogu
upoznavanje ureaja moe da vidi
ureaje.
pojedinih delova i
unutranje djelove.
sa kojima se sree u
moe da popravi
- Na raunaru
svakodnevnom
prostije kvarove.
pripremiti slajdove i
ivotu.
eme.
Maine za pranje vea, suenje vea i za pranje sudova
- Pripremiti ureaje
- Zna i razumije ulogu - Razvija pozitivan
- Razumije i
koji se mogu
stav prema novim
pojedinih djelova i
objanjava rad
rasklopiti , a na
saznanjima.
cijelih ureaja.
maine za ve
raunaru pripremiti
- Razvija mo
maine za sudove
slajdove.
zapaanja.
maine za suenje.
Aparati i ureaji koji se mogu nai u domainstvu ili radionicama
- Zna i shvata
- Upoznaje pumpe
- Uvia vezu izmeu - Na raunaru
primjenu i nain
hidrofore,
teorije i prakse.
pripremiti slajdove
rada pojedinih
kompresore,
ili animacije
aparata i ureaja.
cirkulare, dizalice,
pojedinanih
- Zna da ih prikljui i
mealice za
ureaja.
otkloni jednostavnije
beton,elektrine
kapije, mjealice za
kvarove.
beton i sl.
Ureaji i sistemi za korienje suneve energije u domainstvu
- Razvija odgovornost - Pripremiti na
- Opisuje ureaje za - Poznaje djelove
raunaru slajdove ili
pretvaranje suneve ureaja, konvertore, prema ouvanju
animaciju rada
energije u toplotnu
razvodni
ivotne sredine.
cijelog sistema.
energiju za
sistem,radijatore,
- Uenike povesti u
zagrijavanje
pumpe, elemente za
posjetu jednom
prostorija i za
kontrolu i
objektu na kojem je
grejanje tehnike
automatsku
ve postavljen
vode.
regulaciju
sistem za
temperature i
169
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
pritiska.
Preporuke za
izvoenje nastave
pretvaranje sueve
energije u energiju
za zagrijavanje.

- Dr. V. Brajovi: Elektrotermiki ureaji za trei razred, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd,
- M. Radosavljevi: Rashladni ureaji za trei i etvrti razred elektrotehnike
kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001.
- D. Jakob: Rashladni ureaji i friideri principi i praksa, Novinsko izdavaka radna
organizacija Tehnika knjiga , Beograd, 1986.
- Prirunik za servisere rashladnih i klima ureaja, Ministarstvo turizma i zatite
ivotne sredine, Podgorica, 2009.
Nastava se odvija u kabinetu opremljenim: slikama i emama raznih aparata i
ureaja, uzorcima i modelima raznih ureaja i njihovih sastavnih djelova,
raunarom sa odgovarajuim softverom za prezentaciju rada ureaja.
periodu.
- Pismene vjebe.
- profesor elektrotehnike - smjer eneretike;
Znanja
- Termiki ureaji u
domainstvu
- Rashladni ureaji u
domainstvu
- Maine za pranje vea i

sudova,

Predmet
Znanja
- Dulov zakon, energija,
- Praktina nastava
snaga. Primjena i praktina
znanja.
- Elektromotor i radna
- Praktina nastava
maina, eme spajanja, i
ostala znanja vezana za
praktinu primjenu.
- Praktina nastava
maina, eme spajanja,
170
Znanja
- Maine za suenje i peglanje
- Aparati i ureaji koji se

mogu koristiti u
domainstvu i radionicama
- Ureaji i sistemi za
korienje suneve energije -

Predmet
Znanja
komandne eme, i ostala
znanja vezana za praktinu
primjenu
Elektromotorni pogoni
Praktina nastava
maina, eme
spajanja,komandne eme, i
ostala znanja vezana za
praktinu primjenu
pojedinih ureaja
Fizika
- Priroda i osobine svjetlosti,
Praktina nastava
naini montae i prikluenja
ureaja i sistema za
korienje suneve energije
171
1.3.9. ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRINE ENERGIJE

1. Naziv predmeta: ALTERNATIVNI IZVORI ELEKTRINE ENERGIJE
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktina
Teorija
Vjebe
nastava
66
66
Ukupno
66
66

- Shvatanje potrebe za elektrinom energijom, njenog znaaja i uloge za razvoj
drutva.
- Upoznavanje vrsta elektrana i naina proizvodnje elektrine energije.
- Shvatanje potrebe za nekonvencionalnim metodama proizvodnje elektrine
energije.
- Sticanje sposobnosti itanja ema i upotrebe tehnike dokumentacije.
mjera.
- Razvijanje ekoloke svijesti o nunosti tednje svih vrsta energije.
- Razvijanje svijesti o potrebi energetske efikasnosti.
172

Razred: ETVRTI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvod
- Shvata tijesnu
- Upoznaje znaaj i
i tanost u radu.
povezanost
ulogu elektrine
elektrine energije
energije za razvoj
sa svim granama
drutva.
privrede.
- Uoava vezu
- Upoznaje se sa
izmeu podataka o
neophodnou
prognozi potreba i
predvianja
potronji elektrine
potreba u
energije ueg i
elektrinoj energiji
ireg regiona.
i snazi.
- Shvata da
- Upoznaje se sa
poveanje
energetskom
efikasnosti kod
efikasnou.
krajnjih potroaa
nudi najdirektniju i
najefikasniju
priliku da se smanji
potronja energije.
Solarne elektrane
- Navodi mogunosti - Nabraja prednosti
i logino
neposrednog
korienja
razmiljanje.
korienja
sunevog zraenja
sunevog zraenja.
u odnosu na sve
ostale koriene
energetske izvore.
- Razlikuje naine
dobijanja
elektrine energije
kod elektrana koje
koriste direktno
pretvaranje
energije sunevog
zraenja u toplotnu
energiju.
- Shvata direktno
pretvaranje
energije sunevog
zraenja u
elektrinu energiju
korienjem
fotonaponskog
efekta.
- Razumije
specifinosti koji se
javljaju sa
korienjem
suneve energije u
173
Preporuke za
izvoenje nastave
raznih vrsta
elektrana.
- Zadatak:
Pronai na
internetu podatke
o solarnim
elektranama.
Diskutovati
razliita rjeenja.
sadraji
uenik
Elektrane na vjetar
- Opisuje postupak
korienja energije
vjetra za dobijanje
elektrine
energije.
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
elektroenergetskom sistemu.
- Poznaje postupak
korienja energije
vjetra za dobijanje
elektrine
energije.
- Poznaje vrste
turbina na vjetar.
- Uoava probleme
koji se javljaju kod
elektrana na
vjetar.
- Poznaje uticaj
elektrana na vjetar
na okolinu.
- Razvija pravilan
odnos prema
ouvanju
materijalnih
dobara.
- Navikava se na
tanost i
pouzdanost u radu.
Preporuke za
izvoenje nastave
- Zadatak:
Pronai na
internetu podatke
o elektranama na
vjetar.
- Diskutovati
razliita
rjeenja.
Elektrane na biomasu
- Zadatak:
- Analizira blok emu - Razvija
- Opisuje naine
odgovornost o
Pronai na
korienja biomase
transformisanja
zatiti ivotne
internetu podatke
za dobijanje
biomase u
sredine.
o nainima
elektrine
elektrinu
korienja biomase
energije.
energiju.
za proizvodnju
- Poznaje postupak
elektrine
korienja biomase
energije.
i uglja u
Diskutovati
termoelektranama.
razliita rjeenja.
- Poznaje postupak
dobijanja gasa iz
biomase i njegovog
pretvaranja u
elektrinu
energiju.
Elektrane koje koriste geotermalnu energiju
- Jaa samouvjere- Poznaje
- Zadatak:
- Opisuje
mogunosti
Pronai na
geotermalnu
nost i pouzdanost u
korienja
internetu podatke
energiju i nain
radu.
geotermalne
o nainima
njenog korienja
energije za
korienja
za proizvodnju
proizvodnju
geotermalne
elektrine
elektrine
energije za
energije.
energije.
proizvodnju
- Razumije probleme
elektrine
kod korienja
energije.
geotermalne
Diskutovati
energije.
razliita rjeenja.
Elektrane na plimu i oseku
- Razvija sposobnost - Zadatak:
- Poznaje princip
- Opisuje princip
Potraiti na
povezivanja
rada elektrane na
rada elektrane na
internetu podatke
plimu i oseku.
plimu i oseku.
o postojeim
praktinim
- Analizira prednosti
174
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
primjerima.
Formativni ciljevi
uenik
i nedostatke
elektrane na plimu
i oseku u odnosu na
klasine elektrane.
Elektrane koje koriste unutranju toplotnu energiju mora
- Razvija sigurnost i
- Objanjava
- Opisuje princip
pouzdanost u radu.
principijelnu emu
rada elektrane koje
modela elektrane
koriste unutranju
koja koristi
toplotnu energiju
unutranju
mora.
toplotnu energiju
mora.
- Analizira prednosti
i nedostatke
elektrana koje
koriste unutranju
toplotnu energiju
mora.
Magnetno hidro dinamiki generatori (MHDG)
- Opisuje princip
- Razumije princip
- Razvija svijest o
rada magnetno
rada MHD
vanosti
hidro dinamikog
generatora.
pridravanja
generatora za
tehnikih
proizvodnju
standarda i
elektrine
propisa.
energije.
i urednost.
Preporuke za
izvoenje nastave
elektranama na
plimu i oseku.
Diskutovati
razliita rjeenja.
- Zadatak:
Pronai na
internetu podatke
o elektranama koje
koriste unutranju
toplotnu energiju
mora.
- Zadatak:
Uporediti
prouavane
alternativne izvore
i diskutovati
primjenjiva
rjeenja u
Crnoj Gori.
- Napraviti PPT
prezentaciju o
alternativnim
izvorima elektrine
energije po izboru.

- Prof. dr S. kuleti: Osnove elektroenergetike, Univerzitet Crne GoreElektrotehniki fakultet, Podgorica, 2006.
- Prof. dr S. kuleti: Elektrane, Univerzitet Crne Gore-Elektrotehniki fakultet,
Podgorica, 2006.
- Prof. dr M. urovi: Izazovi budunosti i energija, Pegaz ,Bijelo Polje, 2006.
- Nastava se realizuje u uionici - kabinetu koji je opremljen:
periodu.
- Pismene vjebe.
175

- Diplomirani inenjer elektrotehnike smjer energetike
Znanja
- Uvodni dio
- Solarne elektrane
- Elektrane na vjetar
- Elektrane na biomasu
- Elektrane koje koriste

geotermalnu energiju
- Elektrane na plimu i oseku
- Elektrane koje koriste

unutranju toplotnu
energiju mora
- Magnetno hidro dinamiki
generatori

Predmet
Znanja
- Vrste konvencionalnih
postrojenja
elektrana
Fizika
- Suneva energija
- Fotonaponski efekat
Elektrine maine i pogoni - Princip rada
vjetrogeneratora
- Karakteristike biomase
Hemija
- Ko-sagorijevanje u
postrojenja
termoelektranama
Hemija
- Mineralizacija i korozivno
dejstvo
Elektrane i razvidna
- Uporeenje sa
postrojenja
hidroelektranama
- Objanjenje
postrojenja
kondenzatora, isparivaa
- Elektrane i razvodna
postrojenja
176
- Faradejev princip
dobijanja elektrine
energije
- Korienje MHD generatora
u termoelektranama
2. STRUNI ISPIT
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO-TEORIJSKI DIO ISPITA
2.1.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
1. Naziv ispitnog kataloga: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
2. Cilj ispita
Na ispitu se ocjenjuje:
- da li je uenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrotehnike;
- da li zna i razumije osnovne zakonitosti u kolima jednosmjerne i naizmjenine
struje;
- da li je stekao osnovna znanja iz elektrostatike i elektromagnetizma;
- da li moe samostalno da rjeava prosta i sloena kola jednosmjerne i
naizmjenine struje;
- da li razumije i zna pravilno upotrijebiti strunu terminologiju.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na strunom ispitu
Elektrina svojstva materije
1. Objasniti strukturu materije i njenu valentnost na primjerima atoma
2. Uporediti izolatore, poluprovodnike i provodnike
3. Navesti osnovne jedinice meunarodnog SI sistema i definisati amper
Elektrostatika
4. Definisati pojam takastog naelektrisanja
5. Definisati Kulonov zakon i na primjeru odrediti silu koja djeluje izmeu
naelektrisanja
6. Definisati elektrostatiki fluks i navesti Gausovu teoremu
7. Definisati elektrino polje i veliine koje ga karakteriu
8. Definisati potencijal elektrinog polja i napon
9. Definisati elektrini kondenzator i na primjeru odrediti kapacitivnost
kondenzatora
10. Definisati i na primjeruizraunati kapacitivnost ploastog kondenzatora
11. Odrediti ekvivalentnu kapacitivnost, koliinu elektriciteta i napone za:
- rednu vezu kondenzatora,
- paralelnu vezu kondenzatora,
- mjeovitu vezu kondenzatora
12. Objasniti vezu kondenzatora u trougao i zvijezdu i njihovu transformaciju iz
jedne veze u drugu
13. Definisati energiju elektrinog polja i njenu gustinu i raunski ih odrediti
Jednosmjerna struja
14. Definisati i odrediti:
- elektrinu otpornost,
- elektrinu provodnost,
- zavisnost elektrine provodnosti i otpornosti od temperature
15. Definisati Omov zakon i primijeniti ga na prosto elektrino kolo
16. Definisati Dulov zakon i izraunati gubitke snage
17. Definisati I i II Kirhofov zakon i primjeniti ih na jednostavnim primjerima
18. Odrediti ekvivalentnu otpornost za:
- rednu vezu otpornika,
177
- paralelnu vezu otpornika,

- mjeovitu vezu otpornika.
19. Rjeavati primjere sloenih elektrinih kola metodom:
- Kirhofovih zakona,
- konturnih struja,
- tranfiguracije
20. Definisati i izraunati elektrinu snagu i energiju potroaa
Elektromagnetizam
21. Definisati i odrediti magnetnu indukciju
- jainu magnetnog polja i vektor magnetnog polja
- magnetni fluks i njegovu gustinu
22. Navesti jedan od zakona:
- Amperov zakon,
- Lencovo pravilo,
- Kap Hopkinsonov zakon,
- Faradejev zakon
23. Definisati i odrediti:
- elektrodinamiku silu,
- elektromagnetnu sil
24. Objasniti i odrediti
- samoindukciju i meusobnu (uzajamnu) indukciju,
- induktivnost i meusobnu induktivnost
25. Objasniti princip rada transformatora
26. Definisati i odrediti energiju magnetnog polja i gustinu energije
27. Definisati magnetno polje u materijalnoj sredini i grafiki prikazati krivu
magneenja
28. Definisati magnetna kola i veliine koje ga karakteriu
29. Na primjeru izraunati veliine koje su karakteristine za vremenski
promjenljivo elektrino i magnetno polje
Naizmjenina struja
30. Objasniti princip proizvodnje indukovane elektromotorne sile i definisati
parametre naizmjeninih veliina
31. Objasniti i odrediti elemente u kolima naizmjenine struje
32. Izraunati impedansu i nacrtati vektorske dijagrame napona i struja u rednoj
vezi elemenata:
- RL,
- RC,
- LC,
- RLC
33. Na primjeru analizirati uticaj frekvencije na redno RLC kolo
34. Odrediti snagu kod redne veze elemenata
35. Definisati faktor snage i na primjeru analizirati uticaj faktora snage na ukupnu
snagu u kolu
36. Opisati na koji nain se vri popravka faktora snage
37. Izraunati admitansu u kolu naizmjenine struje i nacrtati vektorske dijagrame
napona i struja:
- RL,
- RC,
- LC,
- RLC
38. Na primjeru analizirati uticaj frekvencije na paralelno RLC kolo
39. Odrediti snagu kod paralelne veze elemenata
178
40. Objasniti nain rjeavanja sloenih kola metodom:

- Provodnosti,
- Kirhofovih zakona,
- Konturnih struja
41. Objasniti:
- redno oscilatorno kolo,
42. paralelno oscilatorno kolo
43. Objasniti princip rada trofaznog generatora i motora
44. Uporediti karakteristike trofaznog i jednofaznog sistema
45. Opisati naine vezivanja u trofaznim sistemima:
- veza namotaja u trougao i zvijezdu,
- veza potroaa u trougao i zvijezdu
46. Izraunati snage trofaznog sistema (aktivnu, reaktivnu i preividnu izraene
preko linijskih faznih napona i struja)
4. Tip ispita
- Usmeno.
- Nastavnik /aktiv formulie pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih
pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po sloenosti na
odgovarajui nain da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih
tematskih oblasti.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najvie 20 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa.
5. Dozvoljena pomagala
- Na ispitu nijesu predviena pomagala.
6. Literatura i drugi izvori
- Literatura i drugi izvori dati su u katalogu znanja i godinjem planu rada
nastavnika.
179
2.1.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA

1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA
2. Cilj ispita
- Na ispitu se ocjenjuje:
- sposobnost uenika da povee praktina i odgovarajua teorijska znanja;
- znanja o elektrinim instalacijama, elektrinom osvjetljenju i ispitivanju
elektrinih instalacija;
- poznavanje materijala, ureaja i tipova elektrinih instalacija te naine i mjesto
primjene;
- znanja o vrstama elektrinih instalacija u stambenim, poslovnim i industrijskim
objektima kao i njihovo izvoenje na novogradnji, proirenjima i
rekonstrukcijama;
- znanja iz osnova svjetlosne tehnike;
- sposobnost itanja i upotrebe tehnike dokumentacije elektroinstalacionih
materijala i ureaja kao i projekata elektrinih instalacija;
- sposobnost crtanja osnovnih spojnih ema;
- znanja o tehnikim propisima i standardima;
- znanja o djelovanju elektrine struje na ovjeka i zatiti od elektrinog udara;
- potovanje propisa iz oblasti zatite na radu i zatite okoline;
- racionalno korienje energije, materijala i vremena.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na zavrnom ispitu
Provodnici i kablovi
1. Opisati konstruktivne elemente energetski izolovanih provodnika
2. Opisati konstruktivne karakteristike energetskih kablova
3. Proitati oznake energetski izolovanih provodnika i kablova i izvriti odabir
presjeka iz tablica
Instalacione cijevi i pribor za cijevi i kablove
4. Opisati razliite vrste instalacionih cijevi i mjesta primjene
5. Objasniti ulogu kablovskog pribora ( kablovska kapa, kablovska glava, kablovska
spojnica, kablovska rava)
Instalacioni osigurai
6. Objasniti svrhu osiguraa
7. Objasniti nain rada pojedinih vrsta osiguraa
8. Objasniti nain izbora osiguraa
9. Opisati nain rada pojedinih vrsta osiguraa (topljivi osigurai, automatski
osigurai, niskonaponski osigurai, visokouinski osigurai)
10. Navesti nain izbora osiguraa
Prikljuni ureaji
11. Objasniti vrste prikljunih ureaja prema namjeni i vrsti instalacije
(nezatieni, sa zatitnim uzemljenjem, za vlane prostorije)
Instalacioni prekidai
12. Opisati funkcionisanje instalacionih prekidaa
13. Nacrtati principijelne eme rada instalacionih prekidaa (obrtnih, pregibnih)
14. Objasniti nain rada stepeninog automatskog prekidaa
15. Objasniti mjesto primjene grebenastih i paketnih prekidaa
180
Elektrina brojila
16. Objasniti princip rada elektrinog brojila (monofaznog i trofaznog)
17. Nacrtati emu prikljuka elektrinog brojila na niskonaponsku mreu
Razvodni ureaji i kuni prikljuak
18. Opisati konstruktivne elemente instalacionih razvodnih tabli
19. Opisati elemente razvodne table za elektrina brojila
20. Navesti principe izvoenja EI BUS instalacije
21. Objasniti naine spajanja elektrinih instalacija na niskonaponsku mreu
(vazdunim putem, kablovskim putem)
Gromobranska instalacija
22. Definisati pojmove: grom, udarno pranjenje, otpor uzemljenja
23. Opisati djelove gomobranske instalacije
24. Opisati nain pregleda i ispitivanje gromobranske instalacije
Sistemi za rezervno napajanje
25. Objasniti princip rada dizel elektrinog agregata
26. Opisati nain izbora agregata za rezervno napajanje
27. Objasniti princip rada panik svjetiljke
Elektrotehniki propisi i standardi
28. Odrediti prostore, pravila, visine i zatite za polaganje elektrinih instalacija u
stanovima
29. Nabrojiti tehnike propise za izgradnju elektroenergetskih instalacija u
industriji
30. Nabrojiti tehnike propise za izvoenje elektrinih instalacija u specijalnim
prostorijama
Tehnike mjere zatite u elektrinim instalacijama
31. Navesti tehnike mjere zatite u elektrinim instalacijama
32. Opisati uticaj struje na ovjeka
33. Objasniti pojedine vrste zatite (zatita od direktog dodira, zatita od
indirektnog dodira djelova pod naponom)
Proraun provodnika za elektrine instalacije
34. Na jednostavnom primjeru proraunati poprean presjek provodnika za
monofaznu struju i trofaznu struju
35. Izvriti proraun otpora rasprostiranja temeljnog uzemjivaa na jednostavnom
primjeru
36. Izvriti izbor presjeka provodnika na jednostavnom primjeru za monofaznu
struju
Elektrine instalacije na mjestima sa posebnim zahtjevima
37. Objasniti ta su zone opasnosti
38. Opisati vrste protiveksplozivne zatite
Elektrino osvjetljenje
39. Opisati naine dobijanja svjetlosti
40. Definisati osnovne fotometrijske veliine i jedinice
41. Objasniti princip rada (sijalice sa metalnim vlaknom, ivine sijalice,
natrijumove sijalice, fluorescentne cijevi)
42. Objasniti uslove potrebne za pravilno osvjetljenje zatvorenih prostora
181
43. Objasniti postupak prorauna osvjetljenja (metodom taka po taka, metodom

stepena iskorienja)
Elektrine Instalacije slabe struje
44. Nabrojati elemente telefonske instalacije i navesti njihovu ulogu
45. Nabrojati elemente interfonske instalacije i navesti njihovu ulogu
46. Navesti propise polaganja telefonskih instalacija
47. Opisati ulogu protivpoarne instalacije
48. Navesti vrste senzora protivprovalne instalacije
49. Navesti elemente centralnog antenskog sistema TV
4. Tip ispita
- Usmeno.
pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.
tematskih oblasti.
- Tabele i katalozi.
- Literatura i drugi izvori su dati u katalogu znanja i godinjem planu nastavnika.
182
2.1.3. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA

1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA
2. Cilj ispita
- Na ispitu se ocjenjuje:
- sposobnost uenika da povee praktina i odgovarajua teorijska znanja;
- znanja o vrstama i nainu rada hidroelektrana, termoelektrana, nuklearnih
elektrana;
- znanja o transformatorskim i razvodnim postrojenjima, namjeni i sastavnim
djelovima;
- sposobnost crtanja osnovnih spojnih ema;
- znanja o elektrinoj zatiti u razvodnim postrojenjima;
- znanja o nainu rada i energetskoj efikasnosti elektroenergetskog sistema;
- znanja o radovima na izgradnji, pogonu i odravanju elektroenergetskih
postrojenja;
- znanja o djelovanju elektrine struje na ovjeka i zatiti od elektrinog udara;
- potovanje propisa iz oblasti zatite na radu i zatite okoline.
Elektrane
1. Objasniti karakteristike i sastavne djelove hidroelektrana (protone,
akumulacione i reverzibilne)
2. Uporediti konstruktivne razlike izmeu protonih, akumulacionih i reverzibilnih
hidroelektrana
3. Objasniti uticaj hidroelektrana na okolnu sredinu
4. Opisati glavne hidroelektrane u Crnoj Gori
5. Objasniti podjelu termoelektrana i navesti njene glavne djelove
6. Objasniti princip rada termoelektrane koristei blok emu
7. Objasniti uticaj termoelektrane na okolinu
8. Objasniti vrste nuklearnih elektrana
9. Objasniti princip rada nuklearne elektrane na blok emi
10. Opisati naine dobijanja elektrine energije iz alternativnih izvora (solarni,
vjetar, geotermalni, plima i osjeka)
11. Navesti vrste sabirnica , njihovu ulogu i nain izbora
12. Objasniti vrste potpornih izolatora, nain izbora i njihove oznake
13. Objasniti vrste provodnih izolatora, nain izbora i njihove oznake
14. Objasniti zadatak visokonaponskih osiguraa i nain njihovog izbora
15. Objasniti ulogu i vrste rastavljaa
16. Objasniti naine rada razliitih vrsta visokonaponskih prekidaa
17. Navesti vrste mjernih transformatora i objasniti njihovu ulogu
Prenaponi kratki spojevi i zrmljospojevi
18. Navesti vrste odvodnika prenapona i objasniti njihov princip rada
19. Objasniti uzroke nastajanja kratkih spojeva
20. Objasniti zemljospoj u sistemu sa izolovanim zvjezditem
Zatite u razvodnim postrojenjima
21. Objasniti uticaj struje na ovjeka i mogunost udesa
22. Objasniti zatitu od atmosferskog pranjenja
183
23. Opisati pogonsko i zatitno uzemljenje na visokom i niskom naponu

Elektrina postrojenja u radu i energetska efikasnost
24. Navesti vrste dijagrama optereenja i objasniti ih
25. Analizirati pokrivanje dnevnog dijagrama optereenja u cilju to manjih
gubitaka proizvedene elektrine energije
26. Definisati proizvodne trokove za 1kWh elektrine energije
27. Objasniti kompenzaciju reaktivne energije
28. Objasniti na koji nain kompenzacija reaktivne energije utie na veu
energetsku efikasnost elektroenergetskog sistema
29. Objasniti princip automatizacije elektroenergetskog sistema
Relejna zatita u elektroenergetskim postrojenjima
30. Opisati nain rada strujnih releja i analizirati eme djelovanja
31. Objasniti vrste i nain rada naponskih releja
32. Objasniti nain rada releja snage
33. Opisati elemente i nain rada distantnih releja
34. Objasniti ulogu vremenskog releja i selektivnost zatite
35. Navesti vrste zatita mrea elektroenergetskog sistema
36. Objasniti zatite sinhronih generatora
37. Objasniti emu brze prekostrujne zatite transformatora
38. Objasniti princip rada Buholcove zatite transformatora
39. Objasniti rad prekostrujne zatite sabirnica na emama
Komandni i signalni ureaji u razvodnim postrojenjima
40. Objasniti eme spajanja sabirnica transformatorskog polja i dalekovodnog polja
41. Objasniti naine pokretanja prekidaa snage
42. Objasniti eme spajanja pomonih strujnih krugova prekidaa snage
43. Objasniti vrste signalizacije u razvodnom postrojenju
Transformatorska i razvodna postrojenja
44. Opisati vrste transformatorskih postrojenja (postrojenja za unutranju
montau, postrojenja na otvorenom prostoru)
45. Objasniti vrste oklopljenih postrojenja
Radovi na izgradnji elektrinih postrojenja
46. Objasniti montane radove u elijama i poljima u zatvorenom prostoru
47. Objasniti montane radove na poljima kod postrojenja na otvorenom prostoru
Pogon i odravanje elektroenergetskih postrojenja
48. Navesti potrebne uslove za stavljanje elektrinog postrojenja u pogon
49. Navesti vrste kontrola i remonta opreme u visokonaponskom rasklopnom
postrojenju
4. Tip ispita
- Usmeno.
tematskih oblasti.
184
- Katalozi, tabele, principijelne eme rada pojedinih ureaja.
- Za kandidate je preporuena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i
godinjem planu rada nastavnika.
185
2.1.4. ELEKTRINE MAINE I POGONI

1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRINE MAINE I POGONI
2. Cilj ispita
-
da li je uenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrinih maina i pogona;
da li poznaje vrste i razumije principe rada elektrinih maina;
da li je stekao osnovna znanja iz upravljanja elektromotornim pogonima;
da li razumije i poznaje elektrine eme upravljanja elektromotornim pogonima.

Transformatori
1. Objasniti znaaj elektromagnetne indukcije za rad transformatora
2. Opisati proces nastajanja naizmjeninog magnetnog fluksa u magnetnom kolu
transformatora
3. Opisati unutranju strukturu transformatora
4. Izraunati stepen iskorienja transformatora na konkretnom primjeru
5. Analizirati dijagram promjene zajednikog magnetnog fluksa i indukovanog
napona navojka u funkciji vremena
6. Objasniti znaaj stalnog napona i uestanosti za prenos i razvod elektrine
energije
7. Izraunati gubitke snage u gvodju transformatora
8. Izraunati gubitke snage u bakru transformatora
9. Objasniti uproeni vektorskog dijagrama transformatora
10. Objasniti kako se mijenja napon pri promjeni optereenja transformatora
11. Objasniti spoljnu karakteristikeu transformatora
12. Objasniti dijagram stepena iskorienja transformatora i analiza Pcu, Pfe
Trofazni transformatori
13. Objasniti sprege navoja jednofaznih i trofaznih transformatora i oznake kraje
14. Objasniti postupak sprezanja transformatora za paralelan rad
15. Objasniti sprege trougao-zvijezda i zvijezda-slomljena zvijezda pri
nesimetrinom optereenju
Posebne vrste transformatora
16. Objasniti primjenu autotransformatora i obineih transformatora
Elektrno i magnetno kolo obrtnih elektrinih maina
17. Objasniti ulogu statora i rotora kod obrtnih elektrinih maina
18. Objasniti induktor sa istaknutim polovima i puni induktore
19. Izraunati magneti fluks po polu indukta
Pravila o izvodjenju viefaznih namotaja
20. Objasniti navojak, navojni dio, navojni korak, fazni navoj i korak oljebljenja
21. Navesti vrste namotaja prema: duini navojnog koraka, broju faza, vrsti pojasa,
broju ljebova, nainu vezivanja navojnih djelova i obliku navojnih djelova
22. Opisati namote sa odijeljenim i mjeovitim pojasevima
23. Izraunati broj pari polova, polni i navojni korak, fluks po polu, elektromotornu
silu po navojku
24. Objasniti Teslino obrtno polje
186
25. Odrediti indukovani napon u jednom provodniku, napon navojka, navojnog

dijela, napon skupa navojnih djelova i napon faznog navojka
Asihroni motori
26. Analizirati mehanike karakteristike asihronog motora
27. Analizirati elektrine i mehanike karakteristike asinhronog motora dobijene iz
krunog dijagrama
28. Izraunati stepena iskorienja snage asihronog motora i crta dijagram
peobraja
29. Objasniti obrtni momenat asihronog motora
Putanje u rad asihronih motora
30. Navesti i opisati naine putanja asihronih motora u rad
31. Objasniti nain putanja u rad asihronog motora pomou rotorskih otpornika
32. Objasniti nain putanja u rad asihronog motora pomou prebacaa zvijezdatrougao
33. Objasniti nain putanje u rad pomou prigunica u kolu statora i
autotransformatora
34. Objasniti nain vezivanja prebacaa zvijezda-trougao
35. Objasniti nain putanje u rad asihronog motora pomou prigunica u kolu
statora
Promjena brzine obrtanja asihronih motora
36. Izraunati brzinu obrtanja rotora asihronog motora i analizira naine
mijenjanja brzine
37. Analizirati mehanike karakteristike pri promjeni brzine pomou rotorskog
otpornika
Sinhrone maine
38. Objasniti konstrukciju sinhrone maine
39. Opisati maine sa punim induktorom i istaknutim polovima
40. Opisati hidrogeneratore i turbogeneratore
41. Crtati i analizirati vektorski dijagram magnetnih napona induktora i indukta
42. Objasniti magnetu reakciju indukta pri mjeovitom optereenju sinhrone
maine
43. Crtati i analizirati karakteristike sinhronog generatora pri razliitim vrstama
optereenja
44. Objasniti postupak sinhronizacije
Sinhroni motori
45. Opisati svojstva sinhronih motora
46. Crtati i analizirati emu prikljuka faznog kompenzatora za popravku sainioca
snage
Maine jednosmjerne struje
47. Objasniti konstrukciju maina jednosmjerne struje
48. Definisati izraz indukovanog napona u induktu
49. Definisati izraz elektromagnetnog momenta maine jednosmjerne struje
50. Objasniti omasti i valoviti namot i njihovu primjena
51. Objasniti magnetnu reakciju indukta i sredstva za njeno suzbijanje
52. Navesti i objasniti sredstva za poboljanje komutacije
53. Izraunati stepen iskorienja snage maine jednosmjerne struje
54. Crtati i analizirati karakteristike praznog hoda, spoljne karakteristike i
karakteristike pobude generatora jednosmjerne struje
187
55. Crtati i analizirati principijelne eme motora jednosmjerne struje u zavisnosti

od naina pobudjivanja
56. Crtati i analizirati karakteristike brzine, momenta i mehanike karakteristike
motora jednosmjerne struje
Komutatorni motori
57. Objasniti jednofazne i univerzalne komutatorne motore
58. Crtati i analizirati vektorske dijagramae stuja i napona
Osnove odravanja transformatora i elektro motora
59. Objasniti potrebu redovnog odravanja
60. Opisati kvarove na transformatoru, uzroke kvarova i njihovo otklanjanje
61. Opisati kvarove elektromotora i radne maine, uzroke kvarova i njihovo
otklanjanje
62. Objasniti grupni, pojedinani, viemotorni i automatizovani pogon
63. Analizirati jednainu kretanja
Osnovne karakteristike elektromotornih pogona
64. Objasniti trajanje prelaznih procesa pri putanju i zaustavljanju
65. Opisati naine spajanja elektromotora sa radnim mainama
66. Crtati i analizirati osnovnu blok eme automatizovanog pogona
Osnovi mehanike elektromotornih pogona
67. Objasniti svodjenje mehanikog otpornog momenta maine i zamajnog
momenta na vratilo elektromotora
68. Opisati postupak izbora elektromotora pri razliitim reimima rada
69. Objasniti znaaj zagrijavanja i hladjenja elektromotora za izbor reima rada
70. Izraunati faktor preoptereenja
71. Objasniti elemente znaajne za izbor elektromotora za pogon neke maine
72. Objasniti znaaj prelaznih stanja elektromotornog pogona na izbor
elektromotora
73. Opisati karakteristike tri osnovna oblika elektrinog pogona
74. Objasniti ulogu zamajnog momenta za trajanje ubrzavanja ili usporavanja
75. Navesti zavisnost teine i cijene mehanikog prenosa od broja obrtaja
76. Navesti i objasniti postupak izbora snage elektromotora za trajni, intermitirani
i kratkotrajani pogon
Putanje u rad i zaustavljanje elektromotora
77. Objasniti naine putanja u rad asihronih motora sa prstenovima, rotorom u
kratkom spoju i td.
78. Objasniti naine koenja asihronog motora: konravezom, generatorsko,
elektrdinamiko, jednofazno generatorsko
79. Odrediti vrijednost pojedinih stepena otpornika za putanje u rad
80. Objasniti generatorsko, kontravezom i elektrodinamiko koenje otonog
motora jednosmjerne struje
81. Opisati nain izbora otprnika za putanje u rad rednog motora jednosmjerne
struje
82. Objasniti generatorsko, kontravezom i elektrodinamiko koenje rednog motora
jednosmjerne struje
83. Objasniti specifinost u radu i koenju motora jednosmjerne struje sa
nezavisnom i sloenom pobudom
188
84. Objasniti specifinost putanja u rad i koenja sinhronih motora

Regulacija brzine obrtanja u elektromotornim pogonima
85. Objasniti naine regulacije brzine elektromotornih pogona
86. Objasniti postupak regulacije brzine koji zahtijevaju maine radilice
87. Objasniti postupak regulacije brzine pri stalnom vunom momentu i stalnoj
snazi
88. Objasniti vrste spojnica za reulaciju brzine elektromotornog pogona
89. Objasniti regulaciju brzine elektromotornog pogona pomou zajednikog vratila
i elektrine osovine
Upravljanje elektromotornim pogonima
90. Objasniti nain vezivanja elementa za upravljanje i zatitu elektromotornog
pogona
91. Objasniti nain vezivanja daljinskig prekidaa i tastera
92. Objasniti i analizira montane i principske eme
93. Objasniti ulogu trijaka kao prekidaa i regulatora brzine elektromotora
94. Objasniti ulogu daljinskog prekidaa zvijezda - trougaou upravljanju
elektromotornim pogonom
95. Objasniti postupak automatskog upravljanja elektromotornim pogonom
primjenom povratne sprege
96. Objasniti ulogu tiristora u tehnici regulacije elektromotornog pogona
4. Tip ispita
- Usmeno.
tematskih oblasti.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivaa.
- Literatura i drugi izvori dati su u katalogu znanja i godisnjem planu rada
nastavnika.
189
2.1.5. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI

1. Naziv ispitnog kataloga: ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI
2. Cilj ispita
- da li je uenik ovladao osnovnim pojmovima iz elektrinih mrea i dalekovoda;
- da li zna i razumije osnovne principe i propise u niskonaponskim i
visokonaponskim mreama;
- da li je stekao osnovna znanja iz prorauna visokonaponskih mrea;
- da li poznaje vrste i naine ugradnje i montae elemenata mrea i dalekovoda;
- da li razumije i zna pravilno upotrijebiti strunu terminologiju.
Osnovni pojmovi elektrinih mrea i dalekovoda
1. Objasniti sistem za prenos i raspodjelu elektrine energije i zadatak
elektrine mree
2. Objasniti predstavljanje elektroenergetskih vodova u planovima
3. Nacrtati emu i analizirati najjednostavnije i najrasprostranjenije
sisiteme za raspodjelu elektrine energije
4. Objasniti uticaj vrijednosti napona napajanja na radni vijek potroaa
Konstrukcijski elementi elektroenergetskih vodova
5. Nabrojati i objasniti osnovne elemente koji sainjavaju nadzemni vod
6. Nabrojati materijale koje se koriste za izradu provodnika i zatitnih
uadi
7. Objasniti postupak izbora konstrukcije stuba ,raspored provodnika na
stubu i temelji stubova
8. Nabrojati provodnike prema konstrukciji
9. Navesti i objasniti izolatore za niski,srednji i visoki napon
10. Navesti i objasniti vrste konzola, pribor za spajanje ,pribor za
vjeanje izolatorskih lanaca i dopunskih elemenata voda
11. Navesti i objasniti energetske kablove prema naponu ,vrsti struje, broju ila,
materijalu provodnika i vrsti izolacije
12. Objasniti oznaavanje energetskih kablova ,prema boji ,slovnim i
brojanim oznakama
13. Objasniti vrste i ulogu kablovskih glava i kablovskih spojnica
14. Objasniti nain primjene kablovskih prikljunih kutija ,razvodnih
ormana i kablovske kanalizacije
15. Objasniti konstrukciju samonoseeg kablovskog snopa za niski i srednji
napon
16. Nabrojati i objasniti pribor koji se koristi za vjeanje ,nastavljanje
i spajanje samonoseih kablovskih snopova
Izgradnja elektoenergetskih nadzemnih vodova
17. Objasniti kako se priprema trasa voda i postupak graevinskih radova
za izgradnju elektroenergetskih nadzemnih vodova
18. Objasniti nain montiranja opreme na stubovima:razvlaenje provodnika,
privrivanje provodnika na potporne izolatore i izolatorske lance, montiranje
priguivaa vibracija i rastojnika
190
Izgradnja elektroenergetskih kablovskih vodova

19. Objasniti postupak polaganja kablova pomou transportera
20. Objasniti postupak polaganja kablova u kablova u kablovsku kanalizaciju
21. Objasniti uslove za paralelno voenja i ukrtanje energetskih i
telekomunikacionih kablova
22. Objasniti specifinost polaganja energetskih kablova na mostovima, kroz vodu i
itd.
Izgradnja elektrenergetskih vodova sa samonoseim kablovskim snopom (SKS)
23. Objasniti prednosti samonosivih kablovskih snopova u odnosu na
klasine vodove
24. Objasniti elektromontane radove na samonosivnim kablovskim vodovima
25. Izraunati ugib provodnika na ravnom i kosom terenu
26. Objasniti vrste i uticaj dodatnog optereenja voda
Uvod u proraune elektroenergetskih vodova
27. Objasniti zahtjeve koje treba da ispuni elektrina mrea prije nego
se pristupi njenom projektovanju
Termiki proraun elektroenergetskih vodova
28. Objasniti postupak termikog prorauna voda
Elektrini proraun voda
29. Proraunati pad napona i gubitak snage jednofaznog voda
30. Proraunati pad napona i gubitak snage trofaznog voda
31. Objasniti postupak elektrinog prorauna niskonaponskog voda za
razliite vrste optereenja
32. Objasniti postupak elektrinog prorauna po ekvivalentnoj emi sa
rednim parametrima
33. Objasniti postupak elektrinog prorauna po ekvivalentnoj T emi
34. Objasniti ekvivalentnu emu i izvjesti elektrini proraun
35. Proraunati prirodnu snagu voda
Projektovanje elektrinih mrea
36. Objasniti postupak za odreivanje potrebnog broja transformatorskih
stanica
37. Proraunati istalisanu sangu voda
38. Objasniti faze projektovanja elektroenergetskih vodova:izbor napona, izbor
trase voda,trasiranje linije i snimanje profila trase voda, odreivanje poloaja
stuba
39. Objasniti uslove za izbor trase kablovskog voda
40. Objasniti postupak za izbor napona kablovskog voda ,izbor tipa kabla i
presjek provodnika
Pogon i odravanje elektroenergetskog voda
41. Objasniti postupak za interni pregled voda ,dobijanje saglasnosti i
stavljanje voda u pogon
42. Objasniti postupak revizije i remonta nadzemnih i kablovskih vodova
4. Tip ispita
- Usmeno.
191

tematskih oblasti.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivaa.
- Literatura i drugi izvori dati su u katalogu znanja i godisnjem planu rada
nastavnika.
192
2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNI RAD

2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA STRUNOG ISPITA STRUNI RAD
1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA STRUNOG
ISPITA STRUNI RAD
2. Cilj ispita
Na praktinom dijelu strunog ispita kandidat treba da pokae:
- poznavanje gradiva, principa i zakonitosti, vezanih za zadatu temu;
- struno i kvalifikovano prezentiranje obraene teme;
- povezanost struno-teorijskih i praktinih znanja;
- stepen osposobljenosti za rjeavanje praktinih zadataka;
- odgovarajui pristup i izbor postupaka kod obavljanja zadataka;
- pravilnu upotrebu strune terminologije;
- samostalnost u odabiru i upotrebi mjernih instrumenata i ureaja;
- stepen osposobljenosti za primjenu gotovih programa (softvera) za rjeavanje
zadataka;
- racionalnu upotrebu energije, materijala i vremena;
- potovanje propisa iz podruja zatite na radu i zatite ivotne sredine;
- odgovornost za kvalitet vlastitog rada.
3. Spisak tema/zadataka
TROFAZNI ASINHRONI ELEKTROMOTOR
- Princip rada i konstrukcija trofaznog asinhronog motora
- Praktini dio: Povezivanje elemenata zadate eme automatike i putanje u rad
JEDNOFAZNI ASINHRONI ELEKTROMOTOR
- Princip rada i eme spajanja jednofaznih asinhronih motora
- Praktini dio: Povezivanje eme i putanje u rad jednofaznog asinhronog motora
DVOBRZINSKI MOTOR
- Konstrukcija, princip rada i regulacija brzine kod dvobrzinskog asinhronih motora
- Praktini dio: Povezivanje eme i demonstriranje rada dvobrzinskog motora
EME UPRAVLJANJA TROFAZNIM ASINHRONIM ELEKTROMOTOROM
- Elektrine eme upravljanja radom trofaznog asinhronog motora
- Praktini dio: Povezivanje zadate eme veza i putanje u rad
ELEMENTI UPRAVLJANJA TROFAZNIM ASINHRONIM ELEKTROMOTOROM
- Vrste, princip rada i uloga elemenata automatike za kontrolu rada elektromotora
- Praktini dio: Montaa i povezivanje elemenata automatike po zadatoj emi
MOTORI JEDNOSMJERNE STRUJE
- Vrste, princip rada,i eme regulacija brzine kod motora jednosmjerne struje (JSS)
- Praktini dio: Povezivanje eme i demonstriranje rada motora JSS
PRIKLJUAK ELEKTRINE INSTALACIJE NA MREU
- Vrste i elementi prikljuka na elektrinu mreu, sa propisima
- Praktini dio: Povezivanje trofaznog kunog kablovskog prikljuka
193
RAZVODNE TABLE I ORMARI U KUNIM ELEKTRINIM INSTALACIJAMA

- Vrste i elementi razvodnih tabli i ormara, sa propisima
- Praktini dio: Povezivanje trofaznog brojila i uklopnog sata
GROMOBRANSKA INSTALACIJA
- Elementi i osobine gromobranske instalacije, sa propisima
- Praktini dio: Mjerenje otpora uzemljenja megaommetrom
INSTALACIONI PROVODNICI I KABLOVI 1
- Vrste, osobine i oznaavanje instalacionih provodnika i kablova, sa propisima
- Praktini dio: Priprema krajeva i povezivanja provodnika
INSTALACIONI PROVODNICI I KABLOVI 2
- Materijali za provodnike i izolaciju i dozvoljena strujna optereenja, sa propisima
- Praktini dio: Izvoenje spajanja krajeva provodnika spojnicom
POLAGANJE INSTALACIONIH PROVODNIKA 1
- Polaganje provodnika "pod malter" i u kablovskim kanalicama, sa propisima
- Praktini dio: Nadzidno povezivanje strujnog kruga monofazne utinice
POLAGANJE INSTALACIONIH PROVODNIKA 2
- Nadzidno postavljanje provodnika i cijevima "pod malter", sa propisima
- Praktini dio: Nadzidno povezivanje strujnog kruga osvjetljenja
KABLOVSKI PRIBOR I OPREMA
- Vrste i osobine kablovskih: glava, spojnica, kape, obujmica i dr., sa propisima
- Praktini dio: Formiranje i spajanja kablovske glave
POLAGANJE INSTALACIONIH KABLOVA
- Polaganje, nastavljanje i odvajanje kablova, sa propisima
- Praktini dio: Nastavljanje kablova spojnicom
8PRIKLJUNI UREAJI I POVEZIVANJE
- Instalacije u prostorijama sa posebnim zahtjevima, sa propisima
- Praktini dio: Nadzidno povezivanje trofazne i monofazne utinice za vlane
prostorije, u istoj razvodnoj kutiji
INSTALACIONI PREKIDAI I POVEZIVANJE
- Vrste i naini spajanja instalacionih prekidaa, sa propisima
- Praktini dio: Povezivanje monofazne utinice i osvjetljenja, u istoj razvodnoj
kutiji
INSTALACIONI OSIGURAI
- Vrste, osobine i izbor osiguraa, sa propisima
- Praktini dio: Montaa i povezivanje automatskih osiguraa, na razvodnoj tabli.
ZATITNE MJERE U ELEKTRINIM INSTALACIJAMA
- Vrste i osobine zatitnih sistema, sa propisima
- Praktini dio: Montaa i povezivanje strujne zatitne sklopke (FID), na razvodnoj
tabli
ELEKTRINI IZVORI SVJETLOSTI
- Vrste i osobine elektrinih izvora svjetlosti, sa propisima
- Praktini dio: Montaa i povezivanje fluoroscentne armature
194
INSTALACIJA STEPENINOG OSVJETLJENJA

- eme i elementi elektrine instalacije stepeninog osvjetljenja, sa propisima
- Praktini dio: Spajanje eme stepeninog automata za dva sprata, na oglednoj
tabli
PROPISI ZA ELEKTRINE INSTALACIJE STANA
- Tehniki propisi i zahtjevi za kune elektrine instalacije
- Praktini dio: Povezivanje trofaznog brojila i uklopnog sata na oglednoj tabli
PRIMJER 1. PROJEKTA ELEKTRINE INSTALACIJE
- Uraditi projekat strujnih krugova osvjetljenja spratne kue, prema prostornoj
skici
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnog kruga osvjetljenja, izabranog iz
projekta
- Uraditi projekat strujnih krugova utinica spratne kue, prema prostornoj skici
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnog kruga utinica, izabranog iz projekta
- Uraditi projekat strujnih krugova kupatila spratne kue, prema prostornoj skici
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnog kruga izabranog iz projekta
- Uraditi projekat elektrine instalacije jednosobnog stana, prema prostornoj skici,
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnih krugova izabrane prostorije
- Uraditi projekat elektrine instalacije jednosobnog stana, prema prostornoj skici,
- Praktini dio: Izvriti montau i povezivanje zadatih elemenata razvodne table
- Uraditi projekat elektrine instalacije dvosobnog stana, prema prostornoj skici,
- Praktini dio: Izvriti povezivanje strujnih krugova izabrane prostorije
PROJEKAT INSTALACIJA "SLABE STRUJE"
- Uraditi projekat instalacije "slabe struje", prema prostornoj skici stana,
- Izvriti montau i povezivanje antenskih utinica
PROJEKAT INTERFONA
- Uraditi projekat interfonske instalacije dvospratne kue,
- Izvriti povezivanje jednokorisnikog interfonskog kompleta
SIEMENS LOGO
- Program i ureaj Siemens LOGO, za simulaciju elektrinih ema
- Praktina demonstracija rada zadate elektrine eme na ureaju Siemens LOGO
4. Uputstvo za sprovoenje strunog rada
- Kandidat za struni rad priprema seminarski rad ili praktian zadatak sa
odgovarajuom tehniko tehnolokom dokumentacijom;
- Odbrana seminarskog rada obuhvata prezentaciju a praktinog zadatka
demonstraciju i prezentaciju rada;
195
- Kandidat izrauje struni rad po planu koji je uskladio sa mentorom;

- Teme, odnosno zadatke za struni rad predlau nastavnici/aktivi struno
teorijskih predmeta i praktine nastave;
- Kandidat u zavrnoj godini kolovanja bira temu odnosno zadatak i obrauje ga
individualno;
- Ispitni odbor pismeno izdaje teme odnosno zadatke sa nazivom, datumom
izvlaenja i odbrane, mjestom izvoenja ispita, podacima o imenovanju
nastavnika (mentora), o eventualnim potrebnim prethodnim radnjama i drugim
obavezama i uslovima.
- Prilikom praktinog dijela zavrnog ispita dozvoljena su slijedea pomagala:
- maine, orua, alati, oprema, materijal i pomagala u skladu sa ispitnim
zadatkom,
- prirunici, udbenici, pribor za crtanje, raunar, Siemens Logo.
- Za kandidate je preporuena literatura data u katalogu znanja i godinjem planu
rada nastavnika.
196
3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA UENIKA

Redni
Obvezni naini provjeravanja znanja
Nastavni predmet
broj
uenika
- Usmeni odgovori
- Pismeni zadaci
1.
- Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
2.
Elektrine instalacije i osvjetljenja
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
3.
Primjena raunara u elektrotehnici
- Rad na vjebama
- Usmeni odgovori
4.
Elektrina mjerenja
- Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
5.
Primijenjana elektronika
- Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
6.
Elektrane i razvodna postrojenja
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
7.
- Pismeni zadaci
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
8.
- Rad na vjebama
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
9.
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
10.
Preduzetnitvo
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
11.
Praktina nastava
- Praktine vjebe
IZBORNA NASTAVA
- Usmeni odgovori
1.
- Pismeni zadaci
- Pismene vjebe
2.
Ekologija i zatita ivotne sredine
- Usmeni odgovori
- Usmeni odgovori
3.
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
4.
Raunarska grafika i Internet tehnolgije
- Rad na vjebama
- Usmeni odgovori
5.
Mehatronika
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
6.
- Rad na vjebama
- Usmeni odgovori
7.
Organizacija rada i sistem kvaliteta
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
8.
- Pismene vjebe
- Usmeni odgovori
9.
Alternativni izvori elektrine energije
- Pismene vjebe
197
4. USLOVI ZA ZAVRETAK OBRAZOVANJA

- Struno obrazovanje u etvorogodinjem trajanju za obrazovni program
- Elektrotehniar za rashladne i termike ureaje zavrava se nakonpoloenog
- strunog ispita koji se sastoji iz:
- pismenog ispita iz maternjeg jezika i knjievnosti,
- pismenog ispita iz matematike ili stranog jezika,
- usmenog ispita iz jednog struno - teorijskog predmeta (po izboru uenika) i to:
osnove elektrotehnike, elektrine instalacije i osvjetljenja, elektrane i razvodna
postrojenja, elektrine maine i pogoni i lektrine mree i dalekovodi i
- strunog rada.
5. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA
- U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, kola je
obavezna da na osnovu vaeeg programa izradi poseban program. Posebni
program omoguava prilagoeno izvoenje nastave kako bi uenici dostigli
propisani struni standard u svim predmetima, a time i strune kompetencije.
6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH
- Programi strunog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za
odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagoavanje izvoenja obrazovnih
programa obrazovanju odraslih tako da:
- iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fiziko vaspitanje i slobodne
aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za zavretak obrazovanja. kola je
obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se oni mogu dobrovoljno
prikljuiti;
- kola izradi prilagoen program praktinog obrazovanja s obzirom na poslove i
zadatke koje obavlja uesnik obrazovanja;
- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su odreeni u programima nego
uslovi koje utvrdi kola u nacrtu izvoenja obrazovnog programa za odrasle;
- provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri emu se uzimaju u obzir naini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vjebe, praktini rad), odreeni
obrazovnim programom;
- odrasli ne polau meuispit iz uspjenosti praktinog obrazovanja.
7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA
Redni
Profil strune spreme nastavnika i strunih
Nastavni predmet
broj
saradnika
- diplomirani inenjer elektrotehnike
1.
- diplomirani inenjer elektronike
- profesor elektrotehnike
- diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer
energetike
2.
Elektrine instalacije i osvjetljenja - profesor elektrotehnike - smjer energetike
- diplomirani inenjer elektronike smjer
industrijske energetike
elektronike ili telekomunikacija
3.
Primjena raunara u elektrotehnici
4.
Elektrina mjerenja
- diplomirani inenjer elektronike
- diplomirani inenjer elektrotehnike, smjer
5.
Primijenjana elektronika
- diplommirani inenjer elektronike
198
Redni
broj
Nastavni predmet
6.
Elektrane i razvodna postrojenja
7.
8.
9.
10.
Preduzetnitvo
11.
Praktina nastava

saradnika
energetike
- profesor elektrotehnike - smjer energetike
energetike
energetike
energetike
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer
elektronike i automatike
procesne tehnike
- diplomirani ekonomista
energetike
- inenjer elektrotehnike smjer energetike
IZBORNA NASTAVA
1.
2.
Ekologija i zatita ivotne sredine
3.
4.
Raunarska grafika i internet

tehnologije
5.
Mehatronika
6.
- profesor engleskog jezika i knjievnosti

- diplomirani filolog za engleski jezik i
knjievnost
- diplomirani biolog
- diplomirani inzenjer pejzane arhikteture
- diplomirani inenjer elektrotenike
raunarske tehnike i informatike
- diplomirani inenjer elektrotehnike smjer
- diplomirani matematiar - smjer raunarske
nauke
- diplomirani inzenjer elektrotehnike
- diplomirani inzenjer mainstva
energetike
199
Redni
broj

saradnika
u treem razredu:
- diplomirani inenjer organizacije rada
u etvrtom razredu:
- diplomrani pravnik
energetike
energetike
Nastavni predmet
7.

kvaliteta
8.
9.
Alternativni izvori elektrine

energije
Saradnik u nastavi iz oblasti elektronike i telekomunikacija:

- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer elektronike, telekomunikacija ili
automatike;
- Inenjer elektrotehnike smjer elektronike, telekomunikacija ili automatike;
- V stepen - specijalista iz oblasti elektronike ili telekomunikacija.
Saradnik u nastavi iz oblasti raunara:
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer raunarske tehnike i informatike;
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer elektronike ili telekomunikacija;
- Diplomirani matematiar - smjer raunarske nauke;
- Inenjer raunarstva i informacionih tehnologija;
- Inenjer elektrotehnike;
- V stepen specijalista iz oblasti raunarstva.
8. OBLIK ORGANIZACIJE I IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA
- Obrazovni program se organizuje i izvodi u kolskom obliku.
Razred
Ukupno
asova
8.1. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj asova kod
kojih se
Vrsta nastave
Redni
odjeljenje
dijeli
Nastavni predmet
broj
na grupe
T
V
P
T
V
P
144
108
36
36
I
1.
II
108
72
36
36
I
108
108
2.
osvjetljenja
II
72
72
Primjena raunara u
3.
II
72
72
72
elektrotehnici
4.
Elektrina mjerenja
II
72
36
36
36
5.
II
III
72
108
36
72
36
36
36
36
200
Ukupno
asova
Nastavni predmet
Razred
Redni
broj
Vrsta nastave
T
72
66
72
66
72
33
72
66
40
III
IV
III
IV
III
IV
III
IV
IV
I
II
III
IV
72
66
72
66
72
66
72
66
66
144
144
216
198
I
II
II
IV
72
72
72
66
72
72
72
66
2.
Ekologija i zatita ivotne

sredine
72
58
3.
II
72
72
4.
Raunarska grafika i
Internet tehnolgije
5.
Mehatronika
II
III
III
IV
III
IV
III
IV
IV
72
72
72
66
72
66
72
66
66
IV
66
6.
7.
postrojenja
Elektrine mree i
dalekovodi
8.
9.
10.
Preduzetnitvo
11.
Praktina nastava
33
Broj asova kod

kojih se
odjeljenje dijeli
na grupe
T
V
P
33
26
144
144
216
198
144
144
216
198
IZBORNA NASTAVA
1.
6.
7.
8.
Elektrine instalacije projekti

kvaliteta

Alternativni izvori
elektrine energije
T Teorija
V - Vjebe
P Praktina nastava
14
72
72
72
72
72
66
72
66
72
54
66
12
66
9. PROFESIONALNA PRAKSA
- Uenici I, II III razreda nakon zavretka nastavne godine obavljaju profesinalnu
praksu u skladu s nastavnim planom.
- Profesinalna praksa se izvodi u odgovarajuim preduzeima ili objektima kole.
- Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zaduena je kola.
- Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom strunoteorijskih predmeta.
201
- U realizaciji programa profesionalne prakse uenik je obavezan da vodi dnevnik

profesionalne prakse. U dnevniku uenik po danima upisuje sadraje rada, a
potrebno je priloiti skice, eme ili neke druge elemente tehnoloko-tehnike
dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpusije lice zadueno za
realizaciju programa.
- Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime uenika, mjesto i vrijeme
izvoenja) evedintiraju se u posebnim rubrikama u odeljenskim knjigama.
- Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za zavretak razreda.
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI
- Slobodne aktivnosti uenika su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog
programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome, da sa jedne strane
doprinose rekreaciji i optekulturnom uzdizanju uenika, a sa druge strane
upotpunjavanju strunog znanja. Slobodne aktivnosti sadre obavezne sadraje i
sadraje po izboru uenika.
- Program slobodnih aktivnosti radi kola, polazei od utvrenog broja asova u
nastavnom planu (u I, II, III razredu po 36 asova, a u IV - 33 asa godinje).
- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godinjeg plana rada kole a sastoji
se iz tri cjeline:
Obavezni sadraji vezani za opteobrazovno podruje:
- dani sporta,
- ekoloke aktivnosti,
- filmske, pozorine, muzike predstave i likovne izlobe,
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Obavezni sadraji vezani za struno-teorijsko podruje:
- posjete institucijama i preduzeima koje su struno vezane sa obrazovnim
programom koji se realizuje,
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije,
- uee na strunim predavanjima i takmienjima u poznavanju odreenih oblasti.
Sadraji po izboru uenika:
- uee u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzika, likovna,
informatika, prva pomo, saobraajni propisi, tehniki i Internet klub i dr.),
- socijalni rad uenika i dr.
- Uspjenost uenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su uenici
obavezni da realizuju sadraje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za
napredovanje iz jednog u sljedei razred kao i za zavretak obrazovnog
programa.
11. SPISAK UESNIKA KOJI SU UESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA
- Melanija alasan, dipl.elektroing., JU Srednja elektrotehnika kola Vaso
Aligrudi, Podgorica
- Dragan Perovi, dipl.elektroing., JU Srednja struna kola, Niki
- Marjan Drakovi, dipl.elektroing., JU Srednja struna kola, Niki
- Milo Plavi, dipl.elektroing., JU Srednja mjeovita kola, Tivat
Koordinator:
- Sandra Brkanovi, dip.elektroing., Centar za struno obrazovanje - Podgorica
202

4-04 Elektrotehnicar Energetike

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4-04 Elektrotehnicar Energetike

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

- Stie preciznost pri

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Z. Pendi, M. Pendi, J. Menart: Osnove elektrotehnike II, Zavod za udbenike i

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.2. ELEKTRINE INSTALACIJE I OSVJETLJENJA

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

Razvodni ureaji i kuni prikljuak

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

10. Povezanost predmeta

Povezanost sa drugim predmetima

- Tehnike mjere zatite u

- Izrada projekta elektrinih

- Sijalice i naini njihovog

1.2.3. PRIMJENA RAUNARA U ELEKTROTEHNICI

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

4. Sadraj/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.4. ELEKTRINA MJERENJA

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

Povezanost sa drugim predmetima

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.5. PRIMIJENJENA ELEKTRONIKA

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

- Crtati radnu pravu

- Zna uslov i princip

Tiristori, diaci i triaci

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se na osnovu svih ocjena

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.6. ELEKTRANE I RAZVODNA POSTROJENJA

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

dobijenih u klasifikacionim periodima.

Povezanost sa drugim predmetima

- Zatitni i signalni ureaji

- Elektrine maine i pogoni

1.2.7. ELEKTRINE MREE I DALEKOVODI

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.8. ELEKTRINE MAINE I POGONI

Vjebe: odeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

- Koristiti skice ili

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

Povezanost sa drugim predmetima

Povezanost sa drugim predmetima

- Regulacija brzine obrtanja

1.2.9. AUTOMATSKO UPRAVLJANJE

3. Opti ciljevi nastave