Alminyum alamlar iin temper (sl ilem/kondisyon) gstergeleri

Dkm veya biimlendirilmek suretiyle elde edilen, Alminyum ve alminyum alamlarnn

sl ilem durumlar, ilave edilen bir veya birka harf ile tanmlanr.
Esasen 4 tr sl ilem gstergesi kullanlmaktadr. Bunlardan (O) tavl ; (F) fabrikasyondan
sonraki hali ; (H) rekristallizasyon temperatrnn altndaki scaklklarda yaplan plastik
ekillendirme sonucu sertlik ve mukavemetin art (T) sl ilem halini gstermektedir. (W)
solusyona alma sl ilemlnden sonraki kalc olmayan yapy gstermekle beraber, ayet
zaman verilmi ise o takdirde belirli bir sl ilem ifade edilmi olmaktadr.
eitli sl ilemlerin niteliklerine ait aklamalar aada verilmitir.
F : Fabrikasyondan sonraki hali (retildii gibi)
Bu hal; Mukavemet veya sertliini deitirmek amacyla hibir ilave ilem yaplmakszn,
iml edildikten sonraki fiziksel yapsn belirtmektedir. Biimlendirilen alminyum
alamlarnn mekanik zelliklerinin hibir garantisi yoktur. Dkm hali iin, rnein 43-F
iareti kullanlmaktadr.
0: Tavl, rekristallize olmu hali :
Biimlendirilebilen alminyum alamlarnn en yumuak halidir.
H: Genellikle, yass rnler (levha/sac) iin kullanlan bir notasyondur. Souk biimlendirme
(Rekristallizasyon temperatrnn altnda yaplan plastik ekillendirme) sonucu ve ksmi bir
yumuama elde etmek zere ilave sl ilemin yaplp yaplmamasna ramen
biimlendirilebilen alminyum alamlarnda elde edilen mukavemet ve sertlik artn ifade
eder.
(H) dan sonra ekseriya iki veya daha fazla rakam vardr. lk rakam, esas ilemleri ifade eder.
Daha sonraki rakamlar, plastik ekillendirme snrlar iindeki nihai fiziksel zelliklerini
belirtir.
Bu rakamlarn ifade ettii zellikler aada belirtilmitir :
H 1 : Plastik ekillendirme snrlar iinde sadece ekil verilmitir. kinci rakam, yaplan
souk ilemi ifade etmektedir. yle ki ; 8 rakam eriilebilen en sert hali ifade eder. Bylece
(H18) Bu sonucu gsterir. En sert ile yumuak arasndaki orta sertlik (H14) eklinde ifade
edilir. Ayn ekilde drtte bir sertlik ise (H12) eklinde belirtilir.
nc rakam, ekseriya ayr zellikleri belirtmek iin kullanlr.
yleki ; (H141), (H14) salad ayn minimum zellikleri vermekle beraber maksimum
deerler standard deerlere daha ok yakndr. nc rakam, (H14) den daha farkl deerleri
ifade etmekle beraber (H13) veya (H15) in yerine kaim olacak lde deildir. ok sert
zellikler, nc rakam olsun veya olmasn, ikinci rakam olarak (9) kullanld zaman
belirtilirler. (H112) iareti "kontrollu" olarak, F-sl ilem halinin garanti edilmi mekanik
zelliklerini gsterir.
H 2 : Plastik ekillendirmeden sonra ksmi tav halini ifade eder. Alamn plastik ekil alma
sonucu belirli bir mukavemet ve sertlik saladktan sonra ksmen tav yaplarak bu deerlerin
istenen snrlar iine indirilmesi demektir. Bu durum, ilk rakamn 2 olarak yazlmas ile

belirtilir. stenen kalc mukavemet ve sertlik (H1) de olduu gibi ikinci rakam ile belirtilir.
rnein : H28 tam sert, H24 yar sert'i ifade eder. Oda scaklnda yalanma yumuamas
salayan alamlarn H2 hali H3 n fiziksel zelliine eit olmaktadr. Dier alamlar bahis
konusu olduunda, H2 hali yaklak olarak H1'in fiziksel zelliklerine eit olmakla beraber,
uzama kat says biraz daha fazladr.
H 3: Plastik ekillendirme ve bilhre stabilizasyon hali. Magnezyum ihtiva eden alminyum
alamlar dk temparatrlerde stlmak suretiyle stabilize edilerek mukavemetleri biraz
azaltlrken onlarn ekil alma zellikleri artrlmaktadr. Bu ilem yaplmaz ise, bahis konusu
deiiklik oda scaklnda ok uzun srede meydana gelir. Bu ilem (H) dan sonraki nc
rakam ile ifade edilmektedir. Plastik ekillendirme ilemi de (H) dan sonraki iki veya ilk
rakam ile ifade edilir.
W : Solsyona alma sl ileminden sonraki kalc olmayan yapy ifade eder. Bu hal doal
yalanmadan (natural aging) tr, yalanma sresinin verilmesi ile belirtilmi olur. rnein
2024 W (1/2 saat), 7075 W (2 ay) vb.
I : F,O,H halleri dnda, yapda stabilizasyon salanmas amacyla uygulanan sl ilemleri
belirtmektedir. Bu harf plastik ekillendirme yaplsn veya yaplmasn yapnn stabil hale
gelmesi iin uygulanacak sl ilemi ifade eder. T harfinden sonra 2'den 9'a kadar rakam
eklenebilir. Bu rakamlar uygulanacak belli bal ilemleri gsterirler. 6061-T6 rumuzu
alndnda, bahis konusu alam iin esas ilem'e ilave olarak deiik zellikleri salayacak
ekilde ayr ilemlerin uygulanmas istendiinde bu esas rumuza ilaveler yaplmaktadr.
yleki ; 6061-T62'de olduu gibi.
Oda scaklnda tabii yalanma, esas sl ilemler yaplrken veya yapldktan sonra
uygulanabilmektedir. Sre, metallrjik adan nem tayorsa o zaman kontrol edilir. Fakat
aksi halde belirtilmemi olur.
T : T notasyonu, sl ilem yaplarak elde edilen temperleri ifade eder. Isl ilemlerinin
deiik trleri, aadaki harf ve rakam gstergeleriyle ifade edilmektedir.
T1 : Scak ilemden sonra soutulur ve doal yalanma ile kararl duruma getirilir.
T2 : Scak ilemden sonra soutulur, souk ilemden geirilir ve doal yalanma ile kararl
duruma getirilir.
T3 : Solsyona alma sl ilemi uygulanr, souk ilemden geirilir, ve doal yalanma ile
kararl duruma getirilir
T4: Solsyona alma sl ileminden geirilir, yapay yalanma ile sertletirilir (Termik)
T5: Scak ilemden sonra soutulur ve yapay yalanma ile sertletirilir (Termik)
T6: Solsyona alma sl ileminden geirilir ve yapay yalanma ile sertletirilir (Termik)
T7: Solsyona alma sl ileminden geirilir ve ar yalanma yaplr.
T8: Solsyona alma sl ileminden geirilir, souk ilemden geirilir, ve yapay yalanma
yaplr (Termik)

T9: Solsyona alma sl ileminden geirilir, yapay yalanma yaplr (termik) ve souk
ilemden geirilir.
T10: Scak ilemden soutulur, souk ilemden geirilir ve yapay olarak yalandrlr
(Termik).
Notlar:
Solsyona alma sl ilemi: Alminyum alam bnyesindeki alam elemanlarn kat
zeltiye almak iin malzemenin 520 derece C veya zerinde belirli bir sre tutulup ani olarak
soutulmas. Baz alminyum alamlarnda (rnein 6060/6063/AlMgSi0.5) ekstrzyon gibi
scak bir prosesten sonra malzemenin hava ya da su ile ani soutulmas, solsyona alma sl
ilemi sonucunu verir..
Doal yalandrma: Alminyum alamnn oda scaklunda bekletilmesiyle, kat zelti
iindeki alam elemanlarnn kat zeltiden ayrlp kelerek "kelme sertlemesi"
mekanizmas ile malzemenin sertliinin artmas.
Yapay yalandrma: Doal yalandrma ile elde edilemeyecek kadar yksek sertlik
deerlerinin bir sl ilem frnda belirli scaklk ve srede yaplmas. (rnek:
6060/6063/AlMgsi0.5 alam iin 180 derece santigrad scaklkta 5 saat ).
Termik: Alminyumun "yapay yalandrma sl ilemi"ne Trkiye ekstrzyon sektrnde
verilen ad.