SEMINARSKI RAD

IZ
VINOGRADARSTVA

Profesor:

Student:

SADRAJ

UVOD 3
VEGETATIVNI ORGANI
KORIJEN

4
STABLO

LASTAR

OKCE 8
LIST 9
GENERATIVNI ORGANI
CVAST

10

10

VITICA

12

GROZD

13

CVIJET

11

BOBICA

15

SJEMENKA 16
LITERATURA

17

1. UVOD
2

Prema veini autora smatra se da je gajenje vinove loze zapoeto prije 8000 godina na
podruju Crnog i Kaspijskog mora i polako se irilo prema Mediteranu, a odatle dalje.
Vinova loza je biljka iz porodice lijana.okot plemenite loze raste veoma brzo i jako se
izduuje. Ako se pri porastu ne osloni na druge predmete, stablo loze se ne moe odrati u
uspravnom poloaju. Zahvaljujui brzom rastenju, u slobodnoj prirodi stablo jednog okota
moe da dostigne velike razmjere.
Priroda rastenja stabla u kulturne loze opravdava potrebu za redovnom rezidbom ove
biljke ime se primorava da obrazuje odreene, za tehnologiju gajenja prihvatljive oblike stabla,
i zato joj skoro uvjek treba obezbjediti naslon.
Vinova loza kao gajena biljka u vinogradu, naziva se razliitim imenima: okot, gida,
trs, panj, glava, ili loza.
Na okotu se razlikuju: podzemni i nadzemni dio. Podzemni dio okota je korjenov
sistem.Nadzemni dio okota ini stablo okota.
Na okotu se razlikuju vegetativni i generativni organi.
Vegetativni organi okota su: korijen, stablo, lastar, zaperak, list, pupoljaki i okce.
Generativni organi okota su: cvast, cvijet, vitica, grozd, bobica i sjemenka.

2. VEGETATIVNI ORGANI
3

2.1.

KORIJEN
Korijen i pojedini njegovi dijelovi (ile), ine korijenov sistem.Kada se vinova loza

razmnoava sjemenom, to se ini samo kod stvaranja novih sorti, onda se obrazuje embrionalni
korijen. Kako se vinova loza danas razmnoava samo vegetativno iz zrelih ili zelenih reznica i
kalemljenjem, onda se na vegetativnim dijelovima loze razvija adventivni korijen.
Dio reznice koji se stavlja u zemlju radi oiljavanja naziva se korijenovo stablo ili
korijenov struk. Na njemu se za razliku od sejanaca vinove loze, po pravilu razvijaju tri grupe
ila i to:
1) Povrinske ile (brandusi) koji se razvijaju na prvom koljencu ispod zemlje
2) Sredinje, bone ile koje se razvijaju iz sredinjih okaca reznice.
3) Dubinske, osnovne ile koje se razvijaju na dnu reznice.

Od navedenih grupa ila najvanije su dubinske ile koje prodiru dublje u zemlju i na taj
nain osiguravaju stalan izvor vode i hranjivih materija, neophodnih za uspijeno vegetiranje,
4

stalnu i dobru rodnost i dugovijenost vinove loze.

Glavna masa korijenovog sistema vinove

loze razvija se na dubini od 20 do 65 cm, ali se u odreenim uslovima ile mogu nai i na dubini
od 2 do 10 metara. Korijenov sistem vinove loze ima sljedee uloge i funkcije:
uvrenje okota za zemljite,
usisavanje vode i mineralnih materija iz zemljita,
upijanje iz zemlje ugljene kiseline koja se koristi u procesu fotosinteze,
sprovoenje i djelimina sinteza organskih jedinjenja,
skladitenje rezervnih materija, kao to su skrob, eer, bijelanevine, masti itd.

2.2.

STABLO
Stablo je nadzemni dio okota i ono se najee rava u krakove. Na krakovima su rodni

vorovi koji zavravaju sa jednogodinjom lozom. Visina stabla i njegov oblik su razliiti i
5

zavise od naina gajenja i od klimatskih i zemljinih uslova. U praksi se esto sreu tri visine
stabla i to:
nisko stablo, visine do 50 cm,
srednje visoko stablo, visine od 50 do 80 cm,
visoko stablo, iznad 80 cm.
Stablo vinove loze nije tako vrsto kao stabla mnogih viegodinjih biljaka, zbog ega joj
je za uspijean razvoj neophodan naslon.U ivotu okota stablo ima vie funkcijaja:
ono sprovodi vodu i mineralne materije od korjena do lista,
sprovodi organske materije od lista do korjena,
slui za skladitenje rezervnih hraniva koja neophodna za normalan razvoj okota.
stablo ima i mehaniku funkciju, obezbjedjenje pravilnost poloaja ostalih organa u

prostoru.

2.3.

LASTAR
Zeleni lastar na kraju vegetacije postaje zreli lastar ili jednogodinje drvo i predstavlja

najmlai dio okota. Lastari se mogu razvijati iz osnovnih (zimskih) okaca, crnih, naboritih,
slijepih i spavajuih okaca, kao i iz zaperkovih okaca. Na zelenom lastaru u toku vegetacije,

prilikom njegovog porasta razvija se niz drugih organa, kao to su: lie, okca, zaperkovi
lastari, cvasti, raljike, grozdovi i bobice.
Lastari mogu biti rodni i nerodni u zavisnosti od toga da li se na njima obrazuju cvasti.
Svaki zreo lastar koji se razvije iz osnovnog okca jednogodinje loze nije rodan. Kod vinove
loze po pravilu je rodan jednogodinji odrvenjeni lastar koji se nalazi na dvogodinjoj lozi.
Lastari koji izbiju iz crnih, slepih ili spavajuih okaca po pravilu su nerodni i zovu se
jalovaci, kao i lastari iz zaperkovih okaca. Ponekada svi ovi lastari mogu biti rodni, to zavisi
od niza faktora, kao to su stadijna zrelost pupoljka, klimatske prilike, ishrana i sl.
Kada se jednogodinji rodni zreo lastar rezidbom oree na 1 do 3 okca, on se zove kratki
kondir. Orezan na 4 do 5 okaca zove se dugi kondir. Kada se oree na 6 ili vie okaca on se
zove luk. Luk moe biti kratki ako se ree na 6 do 10 okaca ili dugi ako se orezivanje izvri
na 11-15 okaca.
Po potrebi se jednogodinji zreo lastar, koji se razvio iz spavajuih okaca (jalovak),
orezuje na jedno do dva okca i naziva se reznik. Reznik uglavnom slui za zamjenu kraka ili
vora okota .
Lastar se sastoji od koljenaca (nodus, zglavak, vor) i lanaka (internodija), koji
predstavlja rastojanje izmeu dva koljenca. Na jednoj strani koljenca zelenog lastara nalazi
se list u ijem pazuhu je smeteno okce, pored koga je obino zaperkovo okce ili zaperkov
lastar. Na strani suprotno od lista na dva naizmjenina koljenca smetena je cvast, grozd ili
raljika, a na treem internodiju ovi organi izostaju .

2.4.

OKCE

Okce se svake godine obrazuje na koljencima lastara i predstavlja sloen pupoljak. Na

zelenom lastaru u pazuhu lista prvo se formira zaperkov pupoljak, a odmah zatim, s jedne
njegove strane, obrazuje se okce, odnosno glavni pupoljak u njemu. Nakon obrazovanja glavnog
7

(centralnog) pupoljka u okcu, dolazi do formiranja bonih pupoljaka (suoica), a ovi se u

povoljnim uslovima mogu razgranati u jo dva pupoljka sa njegove desne i lijeve strane. Tako u
razvijenom okcu moe biti 3 do 7 pupoljaka, ali je uvek najrazvijeniji glavni, tzv. centralni
pupoljak. Ovakva okca ne razvijaju se itavom duinom lastara. U osnovi se nalaze spavajua
(slepa) okca, iznad njih 1 do 2 crna okca, a potom prava okca, koja se jo nazivaju zimskim
okcima . Spavajua, naborita i crna okca se obino i ne razvijaju i slue kao rezerva, ako se ree
veoma kratko ili ako doe do oteenja ili izmrzavanja zimskih okaca.
Osnovna okca su po pravilu najrazvijenija i najrodnija su u sredini lastara, a manje
rodna pri osnovi i vrhu lastara. U glavnom pupoljku nalaze se zaeci listova, cvasti, raljika i
vegetativna kupa .Po pravilu, u prolee se iz okca razvija samo jedan lastar. Ukoliko doe do
oteenja glavnog pupoljka ili razvijenog lastara iz njega, onda e se razviti lastari iz bonih
pupoljaka suoica, koji su uglavnom slabije rodnosti. Ponekada se kod nekih sorti istovremeno
razvijaju lastari iz glavnog pupoljka i suoica, dva do tri lastara.U tom sluaju laenjem se
odstranjuju lastari iz suoica.
Iz zaperkovog pupoljka, koji se formira u pazuhu lista, istovremeno s glavnim okcem u
istoj vegetaciji se razvija lastar koji se naziva zaperkov lastar ili zaperak. Razvoj zaperkovih
lastara zavisi od sorte, bujnosti okota, ishrane vinove loze, agrotehnike i sl. Ponekada su kod
nekih sorti i zaperci rodni i mogu dati groe koje uspe sazreti (Julski muskat, Kraljica
vinograda, Demir kapija, Game i sl.). Zaperkov pupoljak se esto ne razvije do kraja nego
otpadne, a ako se razvije potrebno je vriti njegovo prikraivanje na 2 do 4 lista

1 slijepo okce; 2 crno okce; 3 pravo-zimsko okce; 4 oiljak od otpale lisne drke u vidu
trougla.
2.5.

LIST

List je organ vinove loze u kojem se obavlja proces fotosinteze, a njegov spoljni izgled
slui kao jedno od obiljeja za raspoznavanje vrsta i sorti. List vinove loze sastavljen je od dva
dela: liska i lisna drka.
Liska ima gornji dio - lice i donji dio - nalije. Na mestu spajanja sa liskom, drka se
proiruje (drkina taka) i rava u pet glavnih nerava. Centralni (srednji, glavni) nerv deli lisku
na dva dela, koji nisu uvek simitrini. Ostali nervi su: dva leva i dva desna ili dva gornja bona i
dva donja bona. Liska moe biti cela ili urezana, te maljava ili gola. Liska je razliito obojena,
lice je uvek tamnije od nalija. U jesen pre normalnog opadanja lia, liska kod sorti sa belim i
crvenim bobicama dobija utu boju, a liska kod sorti sa crnim bobicama dobija razliite nijanse
crvene boje. Po obliku liska moe biti: bubreasta, okrugla, srcasta, klinasta i zarubljena. Po
veliini liska moe biti: mala, srednje veliine, velika i vrlo velika. Obod liske je veinom
nazubljen. Po veliini zupci mogu biti: mali, srednje veliki i veliki.
Lisna drka uvruje lisku za lastar, a predstavlja liko-drveni snopi koji osim
provodjenja mineralnih materija i asimilata slui za kratkotrajno nagomilavanje hranljivih
materija.

3. GENERATIVNI ORGANI VINOVE LOZE

9

3.1.

CVAST
Cvast vinove loze predstavlja skup veeg broja cvjetnih pupoljaka odnosno cvjetova, koji

imaju jednu zajedniku glavnu osovinu. Cvasti se smatraju reproduktivnim izdancima, jer im je
osnovna funkcija u vezi sa razmnoavanjem. Na rodnom lastaru cvasti se najee javlja na
poziciji od treeg do petog koljenca. Broj cvasti na lastaru je obino 1 3 i zavisi od rodnosti
sorte. Raspored cvasti na lastaru je obino po formuli 2 + 0, tj na dva susjedna koljenca cvast se
razvija, a tree koljence je bez cvasti odnosno budueg grozda. Poslije pojave vitice na lastaru ne
dolazi do razvoja cvasti. Cvast se na lastaru obrazuje na ravnoj strani lastara, suprotno od lista.
Cvast se u okcu razvija od kraja maja do septembra u jednoj vegetaciji, a nastavlja razvoj
u proljee sljedee godine. Kad lastari dostignu duinu 15 20 cm na njima postaju vidljive
cvasti i na njima oformljeni cvjetni pupoljci.
Cvast se sastoji od:
drke cvasti
osovine cvasti sa pupoljcima (cvetovima).

3.2.

CVIJET
10

Stvaranjem poslednjih osovina, u prethodnoj vegetaciji, na kojima se razvijaju zaetci

cvjetova zavrava se pripremni rad pupoljaka zimskih okaca. U proljee po kretanju sokova
nastavlja se dalji razvoj cvasti i cvjetova. Razvie svih dijelova cvijeta traje obino 4256 dana.
Na cvastima cvjetovi se nalaze obino u grupama po tri. Cvijet vinove loze je izuzetno
mali, duine 2 do 4 mm. Na jednoj cvasti moe da se razvije od 150 do 1.500 cvjetova to zavisi
od sorte dali e biti vie ili manje cvijetova.
Prema polnim karakteristikama cvijeta, kod vinove loze, susreu se tri tipa cvijeta:
1. Morfoloski i funkcionalno dvopolan (hermafroditan) tip cvijeta. Tip cvijeta koji se
najee susree kod gajenih sortisorta normalnog tipa cvijeta.
2. Morfoloki hermafroditan, a funkcionalno enski tip cvijeta. Tip cvijeta koji se susree
kod manjeg broja gajenih sorti. Sorte ovog tipa cvijeta sade se obavezno sa sortama normalnog
tipa cvijeta radi opraivanja odnosno obezbijedjenja roda (primjer: blatina-funkcionalno enski
cvijet sadi se sa vranacem ili drugom sortom koja ima normalni tip cvijeta).
3. Morfoloki i funkcionalno muki tip cvijeta. Tip cvijeta koji se susree kod amerikih
vrsta i njihovih hibrida.Sorte ovog tipa cvijeta nisu prisutne u redovnoj proizvodnji groa.

3.3.

VITICA (RALjIKA)

11

Vitica je organ vinove loze kojim se ona prihvata za potporne predmete. Da li e doi do
zaetka cvasti ili vitice u pupoljcima zavisi od uslova unutranje i spoljne sredine. Na lastaru
vitice se obino poinju razvijati na poziciji od 3 do 5 koljenca. Kod rodnih lastara vitice se
razvijaju na koljencima iznad cvasti. Raspored vitica na lastaru je isti kao i raspored cvasti po
formuli 2 + 0. Susreu se i sorte sa neprekidnim rasporedom vitica. Vitica se na lastaru obrazuje
suprotno od lista.
Poznato je da su se ve zaete cvasti u zimskim okcima usljed nepovoljnih uslova sredine
(klima, nedostatak hranljivih materija) preobrazile u vitice.Pri porastu, vrh vitice se ne izduuje u
pravoj liniji, nego ima sklonost ka krunom i spiralnom kretanju. Vrh vitice je luno savijen i ima
osobinu brzog rasta, opisuje pun krug za dva asa.

Neprekidan raspored vitica na lastaru

12

3.4.

GROZD

Kada se zavri cvetanje i oplodnja i formiraju se bobice, cvast postaje grozd.Grozd ima peteljku
kojom se privrije za lastar. Ona prelazi u osu, a zatim u peteljice na koje su privrene
bobice . Peteljka, osa peteljke i peteljice obrazuju epurinu grozda. Grozd ima svoju veliinu,
masu i oblik i oni uglavnom zavise od sorte i primenjene agrotehnike. Po veliini grozd moe
biti mali, srednjeveliki, veliki ili veoma veliki. Masa grozda moe da varira od nekoliko desetina
grama, pa do nekoliko kilograma. Oblik grozda je vrlo razliit, konusan, cilindrian, razgranat,
krilast i sl., to je sortno svojstvo i mnogo se koristi za raspoznavanje sorti.
Kada se zavri cvetanje i oplodnja i formiraju se bobice, cvast postaje grozd.Sastavni dijelovi
grozda su:
bobice
epurina (ogrozdina, grozdinka, peteljkovina).
Dio glavne osovine peteljkovine do prvog bonog grananja naziva se peteljka grozda. Sastav
grozda karakterie se brojanim odnosom i odnosom masa pojedinih sastavnih dijelova:
epurine na koju otpada 28% i
bobica na koje otpada 9298%.
epurina predstavlja skelet koji se vie ili manje grana, zavravajui se peteljicama na
kojima su bobice. Na rodnom lastaru grozd se najee javlja na poziciji od treeg do petog
koljenca. Broj grozdova na lastaru je obino 1 3 i zavisi od rodnosti sorte. Raspored grozdova
na lastaru je takodje po formuli 2 + 0, tj na dva susjedna koljenca grozd se razvija, a tree
koljence je bez grozda. Grozd se na lastaru obrazuje na koljencu suprotno od lista. Poslije pojave
vitice na lastaru ne dolazi do razvoja grozda. Prema veliini groz moe biti:

Veoma mali (mase do 50 grama)

Mali (mase 50 do 75 grama)
Srednje veliine (mase 75 do 150 grama)
Krupan (mase 150 do 300 grama)
Veoma krupan (preko 300 grama)

Prema zbijenosti grozd moe biti:

13

Vrlo rastresit (grozd mijenja oblik na ravnoj povrini)

Rastresit (bobice se ovla dodiruju)
Srednje zbijen (bobice se dodiruju, ali se uoava peteljkovina)
Zbijen (bobice se dodiruju, ali nisu deformisane),
Vrlo zbijen (bobice u grozdu deformisane

3.5.

BOBICA

Plod vinove loze naziva se bobica (zrno, jagoda), a slui za jelo u sveem ili prosuenom
stanju, za preradu u vinu i druge proizvode (slatko i sl.).
14

Bobica je peteljicom (4) privrena za epurinu. Sastavni delovi bobice su: - pokoica
(epikarp) - 2 - meso (mezokarp i endokarp)- 3 - sjemenka - 1
Procentualni odnosi sastavnih delova bobice su: - pokoica, 9 -11%, - meso, 80 - 90%, semenka, 2 - 5%. Jedan grozd ima najee od 80 do 150 normalno razvijenih bobica.
Prema boji pokoica bobica moe biti: zelenkastouta, tamnoplava, ruiasta ili razliiti prelazi
ovih boja.

3.6.

SJEMENKA
Sjemenka vinove loze nastaje iz sjemenog zametka poslije obavljene oplodnje. Ona

predstavlja generativni organ, te se kao takva koristi kao organ za razmnoavanje poslije
obavljenog ukrtanja sorti.
15

Na sjemenki se uoava lena strana (dorzalna) i trbuna strana (ventralna), a na gornjoj

polovini lene strane nalazi se oiljak (alaza). Od alaze polazi ispupenje koje prelazi na
trbunu stranu i ini

tzv. rafu. U opni sjemenke nalazi se tanin, koji ima znaaj kod

spravljanja obojenih vina. U sjemenki se nalazi i ulje koje se negdje koristi za ishranu ili kao
sirovina u industriji.
Poznato je da plodnik ima 4 sjemena zametka, ali se rijetko u bobici nalaze 4 sjemenke
(uglavnom to su 1 do 2 sjemenke).

4. LITERATURA

1. Avramov, L., uni, D.: Posebno vinogradarstvo. Beograd, 2001

16

2. Gari, M.: Praktikum iz Vinogradarstva. Beograd, 2003

3. Miroevi, N.: Vinogradarstvo. Zagreb, 1996

17