YEN KAMU YNETMNDE POLTKALARIN

DEERLENDRLMES: TPOLOJLER, BOYUTLAR VE

LTLER
Aydn USTA*
zet
Kamu politikalarnn analizi ve deerlendirilmesi gibi konular yeni kamu ynetimi
anlay erevesinde getirilen yeniliklerin arasnda yer almaktadr. Kamu politikalar analizi
farkl aamalarda politikann nasl gerekletirileceini ve tanmlanacan ifade eder. Kamu
politikalarn deerlendirme ise uygulanan programlarn istenilen, dnlen uygunlukta
olup olmad konusundaki yarglar bildirir. Bu almada sadece kamu politikalarnn
deerlendirilmesi (KPD) konusu ele alnmaktadr.
KPD, baar ya da baarszln nedenlerini ortaya koyar, kamusal eylemlerin etkilerini
ve ileyi biimini tanmlar. Bu deerlendirme almalarnda amalar, aralar ve sonular
temel dayanak noktalardr. Deerlendirme faaliyetlerinde etkililik, verimlilik, uygunluk
ve tutarllk nemli ltlerdir. Bu ltler ayn zamanda yeni kamu ynetiminin de temel
unsurlardr. Bu anlamda yeni kamu ynetimi uygulamalar ile KPD unsurlarnn bir lde
rtt sylenebilir.
Bu aratrmann amac, kamu politikalar deerlendirmelerinde kullanlan tipolojileri,
boyutlar ve ltleri tantmaktr. Bu anlamda ortaya konulan kuramsal bilgiler ile herhangi
bir kamu politikas deerlendirilebilecek ve elde edilen performans ortaya konulabilecektir.
almada dolayl aratrma yntem ve tekniklerinden yararlanlmtr. Bu erevede
yerli ve yabanc ok saydaki eserden teorik olarak yararlanlmaya allmtr. Bir kamu
rgtnde kamusal eylemlerin deerlendirilmesinin rgtsel verimlilii, etkililii ve kurumsal
performans artraca; dolaysyla da vatandan devlete olan gvenini salanaca yargs ise
bu aratrmada ulalan en nemli bulgudur.
almann hipotezi son yllarda kamu rgtlerinde yaanan deiimlerin (zelletirme,
yerelletirme, serbestletirme vb.) kamu politikalarnda deerlendirme gereksinimini
artrd iddiasdr. almada ncelikle yeni kamu ynetimi yaklam tanmlanm; daha
sonra ise yeni kamu ynetimi yaklam ve kamu politikalarn deerlendirme yaklamlar
ilikilendirilmi; arkasndan ise kamu politikalarnn tipolojileri, boyutlar ve deerlendirme
ltleri irdelenmitir.
Anahtar Kelimeler: Kamu Politikalarn Deerlendirme, Etkililik, Verimlilik, Tutarllk,
Uygunluk

Dr.,nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

EVALUATION OF POLICIES IN NEW PUBLIC MANAGEMENT: TYPOLOGIES,

DIMENSIONS AND CRITERIA
Abstract
Issues such as the analysis and evaluation of public policy are among the new
paradigms introduced within the new framework of public administration concept. Public
policy analysis refers to how to define and implement a policy at different levels. And, the
public policy evaluation refers to the judgments on whether the implemented programs have
the desired and planned level of eligibility. In this study, only the public policy evaluation
(PPE) is discussed.
PPE reveals the reasons of success or failure, and defines the impacts and modes
of operations of public activities. These evaluation studies are mainly based on goals,
means and outcomes. Effectiveness, efficiency, eligibility and consistency are important
criteria in evaluation activities. These criteria are also the key elements of the new public
administration. In this sense, it can be said that new public administration practices overlap
with PPE elements to a certain extent.
The aim of this study is to introduce typologies, dimensions and criteria used in public
policy evaluations. Hence, it will be possible to evaluate any public policy, and the resulting
performance will be revealed by the theoretical information given.
Indirect research methodologies and techniques were used in the study. In this
context, a large number of Turkish and international studies were utilized for theoretical
work. The most important finding reached in this study is the conclusion that evaluation of
public actions in a public organization will increase organizational efficiency, effectiveness
and performance, consequently the citizens confidence in government will be ensured.
The hypothesis of the study is the claim that the changes in recent years in public
organizations (privatization, localization, deregulation and so on.) increase the need for
evaluation of public policies. In the study, first the new public administration approach is
defined, then the new public administration approach is associated with public policy
evaluation approaches, and then the typologies, dimensions and evaluation criteria of public
policies are investigated.
Keywords: Public Policy Evaluation, Effectiveness, Efficiency, Consistency, Eligibility

1.GR
Gnmz ynetimlerinde vatandan kararlara katlm eilimleri gittike
kendini kabul ettirmektedir. Bu anlay erevesinde katlma yntemi, yneticilerin
halka danmas, anket, grme, tartma, yararlanclarn ynetime mdahalesi
ve demokratik oylama biiminde olmaktadr. Tm bu zellikler Kamu Politikalarn
Deerlendirme (KPD) faaliyetlerinde de yer almaktadr (Fouquet et Perriault, 2010: 30).
6

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Kamu politikalarnn analizi ve deerlendirilmesi gibi konular, yeni kamu

ynetimi anlay erevesinde getirilen yeniliklerin arasnda yer almaktadr.
Kamu politikalar analizi farkl aamalarda politikann nasl gerekletirileceini
ve tanmlanacan ifade eder. Kamu politikalarn deerlendirme ise uygulanan
programlarn istenilen, dnlen uygunlukta olup olmad konusundaki yarglar
bildirir. Kamu politikalar analizi, genellikle hkmetlerin ve kamu ynetimlerinin ne
yaptn, niin yaptn ve ne tr aralar kulland noktalarna odaklanr.
Devletlerin bor sorununa ve bte aklarna zm retmek amacyla zel
sektrde uygulanan birok ynetim tekniinin kamu sektrnde de uygulanmas
1980li yllarda gndeme gelmitir. Bu balamda zel sektrde uygulanan bu yntemler,
tedricen de olsa birok lkenin kamu kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Sz
konusu bu zel sektr enstrmanlarnn kamu rgtlerinde uygulanmas ile birlikte
ortaya kan tipoloji ise yeni kamu ynetimi olarak adlandrlmaktadr.
Yeni kamu ynetimi anlay erevesinde etkililik, verimlilik, ekonomiklik ve
ynetiim gibi baz performans etmenleri nem kazanmtr. Bu anlamda devlet, rol
ve misyonu ynnden sorgulanabilmektedir. Yeni kamu ynetimi uygulamalar ile
birlikte kamusal eylemlerin modernizasyonu ve mkemmelletirilmesi bir lde
salanabilmitir. Yeni kamu ynetimi effaflk, aklk, katlmclk ve enformasyon
konularnda nemli yenilikler getirmitir.
Gnmzde kamusal hizmetlere olan talebin artmas ile birlikte kamusal
mdahaleler, dolaysyla da harcamalar olduka artmtr. Bunlara bal olarak ortaya
kan finansal sorunlar karsnda, kamusal kaynaklarn, harcama kalemlerinin
sorgulanmas gerekmektedir. te bu noktadan hareketle kamu politikalarnn
deerlendirilmesi sorunsal gndeme gelmitir. Kamu politikalarn deerlendirme
(KPD) kurumsal amalar arasnda iliki kurulmasna ve kamusal eylemlerin
incelenmesine yneliktir. Bu anlamda uygulamaya konulan hukuki, idari ve finansal
aralarn sonular, balangta belirlenen amalarla karlatrlmaktadr.
KPDnin bilisel bir boyutu da bulunmaktadr ve kamusal eylemler hakknda
bu erevede bilgiler sunulmakta; uygulama sreci tantlmakta ve etkileri ortaya
konulmaktadr. nk kamu politikalarnn toplum zerinde nemli derecede etkileri
bulunmaktadr. KPD ayn zamanda normatif bir amac tamakta ve bu alandaki deer
yarglarnn ortaya konulmasna frsat tanmaktadr.
Etimolojik olarak deerlendirme, deerlerin hesaplanmas anlamndadr.
Deer, ahlaki, estetik, ekonomik veya yurttalkla ilgili olabilir. Deer genellikle
nicel lye dntrlerek anlamlandrlabilir. Bir eylemi kamu yarar asndan
deerlendirebilmek iin tm paydalarn referanslar (meru lt) zerinde
anlamalar gerekir. Bu balamda kamusal bir eylemin deerlendirilmesi genellikle
tutarllk, uygunluk, verimlilik, etkililik, etkiler ve ekicilik asndan sorgulanmaktadr
(Fouquet et Perriault, 2010: 31).

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

2. YEN KAMU YNETM (YKY)

80li yllarn banda birok lke, d bor art ve bte aklar biiminde
kendini gsteren finansal krizle kar karya kalmtr. Bu sorunlar altnda vatandan
gereksinim ve beklentilerine yant verebilmek iin yeni nlemlerin alnmas ve
sorunlara zm retilmesi, hkmetler asndan kanlmaz olmutur. Bu nedenle
daha ok zel sektrde kullanlan ynetim metotlar tedricen de olsa kamu sektrnde
de benimsenmeye balamtr. Literatrde bu yaklam yeni kamu ynetimi olarak
adlandrlmaktadr. Yeni kamu ynetimi yaklam balamnda etkililik, verimlilik,
esneklik ve ynetiim gibi ltler kamu politikalarnn deerlendirilmesinde kstas
olarak ele alnmaktadr. Ksacas YKY ekonomiklik, verimlilik ve etkililik zerine
kuruludur denilebilir (Amar et Ludovic, 2007: 3).
YKY ile gndeme gelen yerelleme kavram ise, otonomi, esneklik gibi
uygulamalara zemin hazrlamtr. YKYnin getirdii yenilikler izelge 1de zet olarak
sunulmaktadr.
izelge 1: Yeni Kamu Ynetiminin zellikleri
Stratejik
ilevleri

Finansal
ilevleri
Pazarlama
ilevleri

K ilevleri

Sonulara gre ynetim

Stratejik planlama
Kamu rgtlerinin zelletirilmesi ve ortaklklar kurma
zel/ kamu paydaln uygulamaya koyma
Politik ilevleri idari ilerden ayrma
Yetki genilii ve yerelleme
haberlemede ve enformasyonda yeni teknolojiler kullanm
Deerlendirmelerin yaplmas
dari ilemlerin basitletirilmesi
Bte ann azaltlmas
Program btelerin hazrlanmas
Hesaplarda son derece effaf olunmas
Kamusal aratrmalarn gelitirilmesi (Bilirkiilere danmalar, anketler,
grmeler, gzlemler vb.)
Fikir aratrmalar
D haberlemede ve enformasyonda yeni teknolojiler kullanm
alan saysnn azaltlmas
alanlarn motivasyon ve sorumluluk sahibi olmalar
Ynetime katlmn artrlmas

Kaynak: (Amar et Ludovic, 2007: 3).

YKY tarihsel olarak ncelikle ngilterede ortaya km; oradan OECD lkelerine
yaylm, daha sonra da gelimekte olan dier lkelerde uygulanmaya balamtr.
YKYnin ncelikle Anglo-Sakson lkelerinde uygulanmas bir anlamda daha kolay
olmutur.
8

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Bir bteye sahip olarak kamu sektr de zel sektr gibi mal ve
hizmet retmekte; personel bulundurmakta ve ok sayda birbirinden farkl
amalar izlemektedir. YKYnin uygulanmaya konulmas ile nemli yararlarn
saland sylenebilir. ncelikle YKY kamusal eylemlerin modernizasyonunu
ve mkemmelletirilmesini salamtr. Ancak kamu sektrndeki amalar zel
sektrdeki kar amacndan farkl olarak genel yarar salamaktr. YKY effaflk, aklk
ve politika oluturanlar ile uygulayclar arasndaki enformasyon arptmalarn
ortadan kaldrmaktadr. Kamusal eylemlerin denetimini kolaylatrmaktadr. YKY
kamu rgtlerinde ekonomiklii ve yolsuzluklarn azaltlmasn salamaktadr. Ayrca
halkn gr karar alclara transfer edilebilmektedir (Amar et Ludovic, 2007: 5).
3. KAMU POLTKALARI ANALZ
Her politika, sosyal deiimi ieren bir teori ile ilgilidir. Bu anlamda bir
politikay uygulamaya koymak, ortaya kan bir problemi zmeyi ngrr. rnein
bir gecekondu mahallesinde grlen tepkisel hareketler veya alkantlar yaam
kalitesinden memnuniyetsizliin veya bir lojman sorunundan kaynaklanan duygu
durumunun ifadesi olabilir. Bu alkantlar karsnda kamu gc (ynetimi), ilgili
mahallede yaam kalitesini ykselterek mahallede skneti salayabilir (Fouquet,
2011: 10). Bu alanda ki herhangi bir kamusal giriim kamu politikalarnn bir
yansmasdr denilebilir.
Kamu politikalar analizi, bata kamu ynetimi olmak zere siyaset bilimi,
hukuk, ekonomi ve sosyoloji gibi birok bilgi kmesinden yararlanarak kamusal
sorunlarn tespiti, analizi ve zmlenmesine ynelik eylem odakl ve ok yntemli bir
aratrmauygulama alandr (Parsonsdan akt: Yldz ve Sobac, 2013: 26). Uygulamal
bir alan olmas nedeniyle kamu politikalar analizi, kimi yazarlar tarafndan da hekimlik
mesleine benzetilmektedir. Nasl bir hekim hastaln belirtilerini gzlemleyerek ve
analiz ederek bir tehise varyorsa ve bu tehis sonucunda bir tedavi neriyorsa;
kamu politikalarn analiz eden uzmanlar da byle bir tehis ve tedavi dngsn
yelerler (Smith ve Larimerden akt: Yldz ve Sobac, 2013: 26).
Bir kamu politikas kamu yarar adna toplumsal bir problemi zmek iin kamu
aktrleri tarafndan alnan tutarl kararlar ve yrtlen eylemlerdir (Papazian, 2008).
Bir problemin gerekliinin kabul edilebilmesi iin ilgili evrede problemin iddetinin
youn, yeni, acil ve yetki dhilinde olmas gerekir. Kamu politikasn oluturma sreci
basit olarak ekil 1de gsterilmektedir. ekil 1de ifade edilen girdi kavram hukuksal
dzenlemeler, personel, finansal kaynaklar, bilgi, zaman ve konsenss gibi unsurlar
olarak alglanabilir.

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

ekil 1: Bir kamu Politikasn Oluturan unsurlar

Kaynak: (Papazian, 2008: 4).

Kamusal eylemler dngsnde genellikle u eylemler izlenir: ncelikle

toplumsal bir problem tanmlanr, buna bal olarak karar vericiler paydalar ile birlikte
bir politika olutururlar ve buna bal olarak da bir program hazrlarlar. Arkasnda
stratejik amal eylemler ortaya konulur. Daha sonra ise eylemlerin gerekleip
gereklemedii ve kt ve sonularn etkileri konusunda almalar gstergelerle
desteklenir. Bylece amalara ulalp ulalmad bu gstergeler nda analiz
edilir. Deerlendirme ancak sadece nicel gstergeleri izlemek deildir; bu arada nitel
verilere de dikkat edilir (Fouquet et Perriault, 2010: 31-32).
Kamu politikalarnn uygulamaya konulmas, amalarn gerekletirilmesini
salayan; zel ve kamu mdahalelerini ieren kararlar ve aktiviteler btnl olarak
tanmlanr. ktlar, aktivitelerle retilen mal ve hizmetlerdir. Problemin zm dzeyi
ise politikalarn etkileridir.
4. KAMU POLTKALARININ TPOLOJS
Bir kamu politikasnn deerlendirilebilmesi iin her eyden nce politikann tabi
olduu tipolojinin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle bu alandaki snflandrmalar
hakknda bu balk altnda bilgi verilmektedir.

10

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Bilindii zere devletin siyasi otoritesini kullanan erkler eitli gerekelerle,

sosyal ve ekonomik hayata mdahale ederler. Bu gerekelerden en belirgin olanlar,
sosyal adaletsizliin nlenmesi, temel insan haklarnn korunmas ve gvence altna
alnmas, gvenlik ve savunma hizmetlerinin yerine getirilmesi, sosyal ve ekonomik
hayata ilikin dzenleme ve sorumluluklarn yasalarla teminat altna alnmas olarak
sralanabilir (nal, 2013: 189).
Tipoloji, bir kavrama ve bir kurama bal olarak ltler temelinde bir
snflandrmay ifade etmektedir. Ayn zamanda tipoloji ileriye doru (ex-ante,
prospective) yaanmlklar zerinde yaplan bir snflandrmadr. Kamu politikas
alannda daha ok modelleme amal tipolojik giriimler ortaya kmtr. zellikle
iki boyutlu drt kategorili snflandrmalarn kullanm bu alanda yaygndr. Politika
tipolojisi, kamu politikas ve politika analizi alanlarndaki en nemli ve en yararl
konseptlerden birisidir. Politika tipolojisi, oluturulan kamu politikalarn ltler
eliinde snflandrma ve anlamlandrmada ilgililere nemli ngrler salar (nal,
2013: 190-191).
Kamu politikalar tr olarak birok ayrma tabi tutulabilir. Bunlarn banda
yasal dzenleme derecesine gre ve maliyet-yarar esasna gre yaplan ayrmlar
gelmektedir.
izelge 2:Yasal Dzenleme Asndan Kamu Politikalar
Dzenleme
Dolayl
Dorudan

Bireysel
Yetki veren veya vermeyen datc
politika, rnein; src belgesi
verilmesi
Davran kurallarn belirleyen
(dayatan) dzenleyici politika,
rnein; hz snrnn belirlenmesi

Genel
Dzen ile ilgili kurallar belirleyen
kurucu politikalar, rnein;
cezalandrma sreci ile ilgili kurallar
nsanlara bir stnlk salayan
yeniden datc politikalar, rnein;
emeklilik hakk

Kaynak : (Thoenigden akt: Milbert, 2010: 10).

izelge 3:Yarar-Maliyet Asndan Kamu Politikalar

Yarar-Maliyet

Belirli Kiilerin Yarar Sabit Yarar

Yaygn Yarar
kar gruplar ile devlet arasndaki tartmal
Onaya dayal politika,
Yaygn
politikalar, rnein; yabanclar politikas, 80li rnein SIDA hastalnn
Maliyet
yllardaki Fransa-Irak ilikileri
nlenmesi
Belirli Kiilere
Mcadele politikalarnn hazrlanmas,
Otoriter devletin rol,
Yklenen
rnein; oyun ve spor kompleksleri, bulac rnein; kamusal kararlarn
Sabit Maliyet
hastalklarn tedavisi
sreklilii
Kaynak : (Thoenigden akt: Milbert, 2010: 11).

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

11

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Kamu politikalarnn snflandrlmasna ynelik ilk ada giriimler, 1964

ylnda Theodore Lowi tarafndan balatlmtr. Lowi, kamu politikalarn datc,
dzenleyici ve yeniden datc olmak zere balk altnda toplamaktadr (Yldz
ve Sobac, 2013: 25-26). Politika tipolojilerindeki en bilinen yaklam, etki alan
esas alnarak yaplan yaklam ve buna bal olarak gelitirilen snflandrmadr. Etki
alanna gre kamu politikalar, datc/bltrc, yeniden datc, dzenleyici ve
z-dzenleyici olarak drt ana gruba ayrlr. Datc politikalar, kamu kaynaklarnn
belirli sosyo-ekonomik grup ve katmanlara datlmasn salayan politikalardr. Yeil
kart uygulamas bu politikalara rnek olarak gsterilebilir (Birkland ve Smithden akt:
nal, 2013: 191). Bir anlamda bu politikalar bir mal, kar ya da yarar toplumun baz
kesimlerine datmaya ynelik politikalardr. Ancak sz konusu yararn toplumun baz
kesimlerine datlmasnn yol at maliyetler toplumdaki dier kesimler tarafndan
ok fazla hissedilmez. Bu nedenle datc politikalar greceli olarak daha az politik
atmaya sebebiyet vermektedir (Yldz ve Sobac, 2013: 26).
Yeniden datc politikalar ise, lke ierisinde belirli sosyal snf ve katmanlara
ait refah, tanr/tanmaz mal, kiisel/toplu haklar gibi hususlarda kamu otoritesinin
bilinli giriimleri ile deiiklikler ve aktarmlar yapan politikalardr. Baka bir ifade
ile yeniden datc politikalar, sosyal ve ekonomik varlklar olanlardan olmayanlara
doru yeniden datmaya ynelik politikalardr. Bu tr politikalarn amac toplum
dengelerini eit muameleden ok eit refah dzeyine doru gtrmektir. Artan oranl
vergi uygulamas bu tr politikalarn en belirgin rneidir (Aktan ve Vuraldan akt: nal,
2013: 192). Bu politikalar, refah/zenginlik, mlkiyet/haklar gibi kaynak ve deerleri
toplumsal snflar veya etnik gruplar arasnda paylamn amalayan eylemler
karakterize etmektedir. Yeniden datc politikalar bir gruba fayda ve kar salarken
dier gruba ok nemli maliyetler yklemektedir. Bu nedenle bu tr politikalar, youn
politik atma ve ekimelere yol aabilir (Yldz ve Sobac, 2013: 26).
Dzenleyici politikalar, en genel anlamyla sosyal ve iktisadi alanlarda,
gerek ve tzel kiilikler ile belirli gruplar zerine baz kstlamalar, yasaklamalar
ve dzenlemeler getiren politikalardr (Kingdonda akt: nal, 2013: 192). Bu tr
politikalara en tipik rnek; su ierikli eylemleri yaptrma balayan ceza uygulamalar
gsterilebilir. z denetimli politikalar belirli bir grubun ya da konunun i denetimini
salayan politikalardr. z denetimli politikalar dzenleme altna alnan grup
tarafndan kontrol salanan ve hassasiyetle hayata geirilen politikalardr. nk
bu dzenlemeler, ilgili grubun karlarn koruma ve ykseltme adna oluturulan
politikalardr. Bir mesleki grubun kendi alannda lisans dzenlemelerine ynelik
olarak yetkili organndan karar karttrmas, bu tr politikalarn oluturulmasna
rnek verilebilir (Smithden akt: nal, 2013: 192). Genel olarak dzenleyici politikalar
zel sektrn ileyiini ynetmeyi amalayan politikalardr. Kendi ierisinde rekabeti
dzenleyici politika ve korumac dzenleyici politika biiminde ikiye ayrlr. Rekabeti
dzenleyici politika, belirli bir grubun veya organizasyonun piyasaya giriini engelleyen
12

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

veya mal ve hizmetlerin sunumunu snrlandran politikalardr. Korumac dzenleyici

politika ise zel sektr faaliyetlerinin olumsuz etkilerine kar (rnein, evrenin
kirletilmesi) halk korumay amalayan ve bu faaliyetleri dzenleyen politikalardr
(Yldz ve Sobac, 2013: 26).
5. KAMU POLTKALARININ DEERLENDRLMES
htiyalar paralelinde gnmz toplumlarnda kamu hizmeti reten
politikalarn karmaklamas ile birlikte kamusal mdahaleler artm dolaysyla
da kamusal harcamalar da olduka ykselmitir. Doal olarak ortaya kan finansal
sorunlar karsnda kamusal eylemlerin, snrl olan kamu kaynaklarnn ve kullanlan
toplumsal aralarn tanmlanmas gerekmektedir. Bu anlamda kamu politikalarnn
karmakl ve gcn tanmlamak asndan deerlendirilmeleri gerekmektedir.
Deerlendirme, elde edilen uygulama sonular hakknda bir lte bal
olarak hkm vermektir. Bu tr almalar sosyal aratrmalar balamnda yrtlen
sistematik uygulamalardr. Deerlendirme, belirsizlikleri azaltmak, karar almna
yardm etmek, etkililii verimlilii artrmak iin kullanclara bilgi salayan sistemli bir
almadr (Papazian, 2008).
Ynetsel ilevler arasnda yer alan deerlendirme ile kontrol, pilotaj ve
denetim arasndaki ayrm net olarak ortaya koymak gerekir (Fouquet, 2011: 12).
Bir anlamda deerlendirme, karlatrmay zetlemek veya sreci izlemek deildir.
Deerlendirme, pilotaj, kontrol ve denetim gibi kamu politikalarna bak (yntem)
biimlerinden ayrlr.
Kontrol, ereveyi belirleyen yasal metinlere (yasa, tzk, ynetmelik,
kararname ve genelge) uyumluluu teyit etmek iin yrtlen bir almadr. ayet
uygulama ile bu yasal metinler arasnda bir uygunsuzluk varsa sonu olarak bir
yaptrma bavurmak gerekir.
Pilotaj, (Franszca pilotage szc; ynetimin denetimi anlamnda)
eylemlerin uyumluluunu izlemektir. Referans hukuki kurallar veya muhasebe
kurallar deildir; fakat dnem banda belirlenen program ilkelerine uygunluk
aratrlr. Pilotaj almalarnda dnem banda belirlenen programa uygunluk
aranr. rnein, herhangi bir yerleim yeri iin nceden birok hizmetin retilmesi
ngrlebilir. Bu anlamda i szlemeleri kurulur. Her ay planlanan bu ilerin ne
kadarnn gerekletirildii teyit edilir. Eksiklik durumlarnda ynetim ile diyalog
kurulur ki planlanan ilerin yolunda gitmesi salanabilsin. te tm bu almalar
pilotaj faaliyetleri olarak adlandrlabilir (Fouquet, 2011: 12).
lke olarak denetimin amac riski azaltmaktr. Denetimden sorumlu deneti (i
veya d) mesleki standartlar asndan hzl bir irdelemede bulunur. retilen mal
Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

13

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

veya hizmetlerde hukuki kurallara uygunluk yoksa ve retilen rnler program veya
mesleki standartlardan yoksunsa ilgililere uyarlarda bulunur. Bu konuda bilgi ve
beceri eksiklii olan operatrlere neriler sunar.
Deerlendirme, kamusal eylemleri, elde edilen sonular iyiletirmeyi, elde
edilen ile beklenen arasndaki fark lmleyerek aklamay amalar. Deerlendirme
ancak bir sr analizi gerektirir. Bylece stratejik ve operasyonel kararlara katk
salanr ve eylemlere bir anlam verilir (Fouquet, 2011: 12). Tm bu rgtsel ilevler
karlatrlacak olursa; kontrol yasal sreci aratrr; pilotaj ncelikle uygulamalarla
ilgilenir; deerlendirme ise sonu ve etkileri dikkate alr.
Deerlendirme genel olarak amalarn uygunluunu sorgulamay ngrr.
Deerlendirme, lme tabi tutulacak kamu politikalarna gre uygun referanslar
tanmakla ie balar. Sonu olarak burada nemli olan halkn ihtiyalarna cevap
verecek kamu politikalarn iyiletirmektir. Deerlendirme, zellikle sistemin
analizcileri tarafndan gzlemlenenler ile beklenenler arasndaki fark analiz etmeyi
ve anlamay hedefler. Bu balamda deerlendirme, eitli tarihlerde, sreci eitli
bak alarndan anlamay gerektirir (Fouquet et Perriault, 2010: 33).
izelge 4: Kontrol, Pilotaj, Denetim ve Deerlendirme Karlatrmas
Kontrol
Kavram,
Nesne

Kurallara
uygunluu
denetler

Normlar
Referanslar

Yasal metinler

Sonular

Farkllk
durumunda
yaptrm
gerektirir

Pilotaj (ynetimin Denetim

denetimi)
Yrtlen
Riskin
eylemleri izler
azaltlmas
nceden
belirlenmi olan
program
Ynetim ile
diyalog kurma

Mesleki
standartlar
Uyar ve
neriler

Deerlendirme
htiya-Etki
iyiletirmesi; Beklenen
ile elde edilen
farklln aklanmas
Amalarn referans
olarak ina edilmesi
Toplumun ihtiyacna
uygun olan stratejik,
operasyonel kararlara
yardm

Kaynak : (Fouquet, 2011: 12).

izelge 4de grld zere denetim, pilotaj ve kontrol gibi kavramlar

deerlendirme kavramna yakn kavramlardr. Ancak deerlendirme aralar, normatif
sonular ve aklamalar bakmndan dierlerinden ayrlmaktadr. Deerlendirme
sadece politikalarn etkilerini veya eylemlerin deerliliini aratrr. Bir anlamda
deerlendirme misyonun tamamlanmasna yneliktir. Deerlendirme sre
ierisinde sonulara ulamaya ve alanlara rehberlik etme hedeflerini tamaktadr
(Comissariat General du Plan, 1992: 5). Ksacas deerlendirme kamu ynetimlerinde
verimlilii aratrr. Demokratik bir deerlendirme kamuoyu tartmalarn, effafl
ve dolaysyla kaliteyi artrr.

14

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

5.1. ltler ve Tanmlar

Kamu politikalar deerlendirmesi politika analizinin son aamas ve en nemli
blm olarak kabul edilebilir. Deerlendirme, siyaset bilimciler tarafndan genellikle
kamu politikalarnn etkililiinin, verimliliinin ve deerinin takdir edilip saptanmas
biiminde tanmlanmaktadr. Genel bir tanma gre politika deerlendirmesi, kamu
politikasnn sonular hakknda bilgi edinmektir (Dyeden akt: evik ve Demirci, 2012:
63). Baka bir tanma gre ise bir kamu politikas deerlendirmesi, ortak (kamusal)
hedef ve amalar karlamada ulusal bir programn genel etkililiinin llmesidir
(Wholey ve di. akt: evik ve Demirci, 2012: 63). Dier bir siyaset bilimci olan
Nachmasn yapt tanma gre ise kamu politikalar deerlendirme aratrmas,
uygulanan kamu politikalarnn ve mevcut kamusal sorunlarn etkilerinin tarafsz,
sistematik ve deneysel incelemesidir.
Baz tanmlamalar deerlendirmeyi ilke olarak bilisel bir aktivite olarak
kabul etmektedirler. KPD etkileri lmek ve tanmlamaktr. KPD nceden belirlenen
amalara ulamaya ynelik retilen politikalarn etkilerini belirleyen finansal, hukuki,
idari aralar kullanan bir aratrmadr (Comissariat General du Plan, 1992: 4).
Bir kamu politikasnn analiz ve deerlendirilmesinde baz kavramlarn
tanmlarnn yaplmas gerekir. Bu kavramlar politika ktlar, politika sonular ve
politika etkileridir. Burada politika ktlar ve sonular arasnda bir fark olduunu
sylemek gereklidir. Politika ktlar, ynetimlerin yapt; rnein sosyal gvenlik
demeleri, devlet hastanelerinin sunduu salk hizmetleri, devlet okullarnn verdii
eitim hizmetleri ve dier kamu hizmetleri gibi, eylerdir. Buna karlk politika
sonular ve etkileri bundan daha te bir ey olup, ilgili kamu politikas tarafndan
salanan evrede (toplumsal, siyasal veya ekonomik) siyasal sistem ierisinde olan
deiikliklerdir. rnein, konut edindirme konusunda dk gelirli gruplara verilen
kredi miktar, toplu konut politikasnn bir ktsdr. Ancak onun sonucu, konutu
bulunmayan insanlar gecekondu yapmaktan alkoymak olabilir (evik ve Demirci,
2012: 64).
Uygulanan politika sonular bu tr hizmetlerin yararlanclara salad
yararlardr; etkiler ise uzun dnemde ortaya kacak deiikliklerdir. rnein salkl
bir toplumun yaratlmas gibi bir durum etki olarak kabul edilebilir.
Tm deerlendirme uygulamalar ama, ara ve sonu kavramlarndan hareket
eder; etkililii, verimlilii, uygunluu, tutarll ve aklcl esas alr (Collectivits
Locales, 2007). Kamusal bir eylemin deerlendirilmesinde genellikle etkililik, verimlilik,
uygunluk, i tutarllk ve d tutarllk olmak zere be tr kriter esas alnmaktadr.
Bunlardan ilk ikisi nicel analizi; dier ise nitel analizi gerektirmektedir. Bunlarn
yannda halkn memnuniyeti gibi kriterler de anketlerle llebilir. Bu kriterlerden
her biri kendine zg bir deer iermektedir (Millot, 2010).

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

15

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Verimlilik: Verimlilik politikann etkililii ile maliyeti arasnda paralellik kurar.

Klasik bir aklama olarak iki soru verimliliin analizine katk salar: Ulalan amaca
daha az bir maliyetle ulalabilir mi? Ayn harcama ile daha st dzeyde bir amaca
ulalabilir mi? Ksacas verimlilik, uygulamaya konulan aralarla kamusal eylemlerin
sonular arasndaki oran ifade eder. Bu kriter ile Aralar ve sonular arasndaki
oran toplum zerinde srdrlebilir bir etkiye sahip mi? sorusuna yant aranlr.
Etkililik: Gerekletirilen eylem sonucu ulalan ama dzeyi ile balangta
(eylem ncesi) belirlenen ama arasndaki oran ifade eder (Millot, 2010). Ksacas
amalara gre ulalan sonular ler ve kamusal eylemlerin etkilerini gsterir;
amalar arasndaki ilikileri tanmlar. Bu kriter ile Elde edilen sonular nelerdir?
Amalara ulald m? sorularna yant aranlr.
Uygunluk: Kamusal eylemlerin uygunluu amalara bal olarak uygulamaya
konulan eylemler balangta ortaya konulan problem durumunun gereksinimlerini
karlamasdr. Burada politik amalarn belirli ve gerek ihtiyalar karlama dzeyi
aratrlr (Millot, 2010). Ksacas uygunluk, politik amalarla zlmek istenilen
problem veya karlanmak istenilen ihtiya arasndaki uyumdur. Bu kriter ile Kamusal
eylemin toplumsal ihtiyaca cevap veriyor mu? sorusuna yant aranlr.
Tutarllk: Kamusal eylemlerdeki uygunluk ngrlen amalarla mdahale
yntemleri dolaysyla uygulama aralar arasndaki ilikiye dayaldr. Bu anlamda
kullanlan aralarn ngrlen amalara ulamaya katk dzeyi aratrlr (Millot,
2010). Ksacas i tutarllkta kullanlan aralar ve politik amalar arasndaki uyum
dikkate alnr. Ayrca farkl amalardan hi birisinin bir dierine kar olmamas gerekir.
Bu kriter ile Tahsis edilen aralar ngrlen ilemsel (operasyonel) amalarla oranl
m? sorusuna yant aranlr.
D Tutarllk: Gnmzn karmak toplumlarnda bir kurumun uygulamaya
koyduu bir eylem bir dier kurumun uygulamasna kar olmamaldr. Bu anlamda
kamusal eylemlerin amalar e zamanda dier kamusal eylemlerin amalar ile
elimemelidir. Ksacas deerlendirilen bir politika ile dier politikalar arasndaki
uyum d uygunluk olarak tanmlanr. Bu kriter ile Ynetilen eylemler arasnda
paralellik var m? sorusuna yant aranlr.
Verimlilii lmek iin bilgi sistemini kurmak gerekir. Etkililii lmek iin ise
amalarn ak bir biimde tanmlanmas gerekmektedir.
5.2. zellikleri
Kamu politikalarnn deerlendirilmesi, sre deerlendirmesi/llmesi ve
etki deerlendirilmesi/ llmesi olmak zere iki biimde yaplabilir (Nachmasdan
akt: evik ve Demirci, 2012: 63). Sre deerlendirilmesi ve llmesi bir kamu
politikasnn belirlenen hedef ve amalara gre uygulanp yrtlmesiyle ilgilidir. Etki
deerlendirilmesi ise hedeflenen ynde bir kamu politikasnn toplum, siyasal yap

16

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

ve evre zerinde nasl ve ne derece bir deiiklik yaptnn analizi ve aratrlmasn

amalar. Bunlardan birini darda brakarak tek bir analiz ve inceleme yapmann ok
bir anlam yoktur (evik ve Demirci, 2012: 63).
Deerlendirme konusu edilen kamu politikalar disiplinler aras oluturulmu
bir yapya gre analize tabi tutulmaktadr. Deerlendirmenin temel amac,
ortaya konulan kamu politikalarnn etkisini belirlemeye ve lmeye almaktr.
Deerlendirme, sorulan sorulara bilgi birikimi ile cevap verme kapasitesine sahip
olarak gelecee hazrlanmaktr. Bu anlamda sosyo-ekonomik veriler erevesinde
tercih edilecek veya kanlacak kamu politikalar belirlenebilecektir.
Bir kamusal aksiyonu deerlendirme, derlenen bilgiler ve gerekletirilen
analizlere dayal olarak formle edilen deerlendirme kriterleri asndan
eylemin iyi veya kt olduu sonucuna varmaktr. KPDnin ilkesel olarak iki amac
bulunmaktadr: Birincisi tahsis edilen kaynaklar ve nceden belirlenen amalar
dikkate alnarak uygulanan kamu politikalarnn sonucunu lmektir. KPD ncelikle
etkililii ve verimlilii hesaplamakta ve bylece kaynaklarn iyi kullanlmasna
katk salamaktadr. KPDnin ikinci amac ise kamusal eylemlerin iyiletirilmesini
ngrmektedir. KPD kamusal eylemlerin uygunluk ve tutarllk deerlendirmeleri
ile adeta bilisel bir boyut tamaktadr. Bylece gelecee ynelik kamusal eylem
nermek mmkn olmaktadr (Millot, 2010). Deerlendirme aklcla ve effafla
katk salar; ancak ayn zamanda para ve zaman kayb demektir.
ekil. 2: Deerlendirme Tipleri

Kaynak: (Nioche, 1982: 34).

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

17

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Deerlendirme kamusal aksiyonlarn etkilerini lmeyi iermektedir; ekil

2de grld zere bu deerlendirme eitli dzeylerde yaplmaktadr. Klasik
denetim sistemi sadece finansal gstergeleri dikkate alr, planlar ve bunu uygulama
programlarnda gsterirdi. Doal olarak bu tr irdeleme giriimlerin sonu
bilgilerinden yoksun kalrd. Deerlendirme ise politik erevede idarenin eylemleri
ile ne tr sonulara ulatn hesaplayabilmektedir. rnein, hastanelerde ne kadar
yatak says kullanma hazr hale getirildi, iyiletirildi? Salanan kredilerle toplumda
ne kadar giriimci yaratld? nsanlarn kurallara uymas iin ne kadar sua yaptrm
uyguland? Bu tr lmlemeler kurumlarn deerlendirme izelgelerinde grlebilir
(Nioche, 1982: 35).
KPD amalar arasnda iliki kurarak; deiik biimlerdeki kamusal eylemlerin
uygulanma biimini gstermeye yneliktir. Ayrca kamu hizmetlerinin tantlmasnda
kullanlan bir aratr. KPD uygulamada yararlanlan hukuki, finansal ve idari aralarn
sonularn, balangta belirlenen amalarla karlatrr.
KPD denetleme almalarndan farkldr; nk KPD politikalarn etkililiini
aratran, buna karlk teknik veya idari adan normlara uyulup uyulmadn
aratrmayan bir sretir. Deerlendirme denetlemeden farkl olarak dzenlilie,
dorulua baldr. Bylece performans gelitirmeye ve sonu iin uygulamalarn
yerindeliine tanklk eder (Collectivits Locales, 2007).
KPD ayn zamanda kurumlarda i ve d denetime ynelik olarak tamamlayc
bir ilev grr; nk yrtlen politikann etkililik, verimlilik ve ekonomikliini
ler. Baar ya da baarszln nedenlerini ortaya koyar, etkileri tanmlar, kamusal
eylemlerin ileyi biimini ortaya koyar.
Deerlendirme, gemi deneyimlerden yararlanarak gelecei grebilmeyi,
gelecee ynelik dnebilmeyi ngrr. Deien toplumda kamu politikalarnn
etkilerini ortaya koyar. Kamusal eylemlerin iyiletirilmesini ve modernizasyonunu
salar.
Meny ve Thoenige gre KPD sosyal yaamn zel alanlarnda ve fiziksel
evrede hkmet mdahalelerinden kaynaklanan etkileri irdelemeyi ierir. Ksacas
deerlendirme, bilinen deerlere gre politik dnceleri dile getirmek ve bu
temelde bilgi retmektir (Bertrand, 2008).
5.3. Uygulanmas
Bir kamu politikasnn deerlendirilmesinde neden-sonu ilikisi dikkate alnr.
nk deerlendirme bir politikann uygulanma ncesi ve sonras arasndaki farklar
grmek iin yaplr. Bylece politikann etkilerini renmek mmkn olabilir (evik
ve Demirci, 2012: 65).

18

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

ekil 3: Deerlendirme Programnn Evreleri

Kaynak: (Papazian, 2008: 20).

Deerlendirme temeldeki ilikileri aklamaya ynelik, hipotezlere dayal olan

politik uygulamalar incelemeyi ngrr. rnein, gen ii istihdamn artrmak
amacyla iletmelerin vergi yklerinin azaltlmas, gerekte hipoteze dayal bir
ngrdr. Politikalar sosyal deiim teorisi olarak kabul edilebilir; deerlendirme
sreci neden ile (eylem program) etki (beklenen sonular) arasndaki ilikiyi
dorulamaya yneliktir. Bylelikle teorik olan hipotez test edilmektedir. Birok
aratrma yntem ve tekniinden yararlanan deerlendirme uygulamalar, aslnda
ampirik aratrma yaklamn benimsemektedir (Nioche, 1982: 36).
ekil 4: rnek Bir Deerlendirme tablosu

Kaynak: (Papazian, 2008: 21).

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

19

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Deerlendirme almalarnda anket almalarna, istatistiki analizlere ve rnek

olay incelemesine yer verilir. Bir politikann deerlendirilmesi deiik kaynaklardan
elde edilen farkl enformasyona bavurmay gerektirir. Ancak tm bu almalar
nesnellii ve gvenirlii gvence altna almaldr. Deerlendirme raporlarnda
birok neri yer alabilir. Deerlendirme raporu, metodolojiyi, tanmlamalar yaplan
almalarn zetini, yeni bilgilerin analizini ve deerlendirme sreci yorumlamalarn
ierir (Comissariat General du Plan, 1992: 27).
ekil. 5: Politik Deerlendirme Sreci

Kaynak: (ADN Organisation, 2010: 9).

KPD kamuoyu tartmalarn aydnlatmak ve karar almna katk salamak

amacyla etkililik, verimlilik ve uygunluk bakmndan kamusal programlarn
deerlendirilmesidir. Bir eylemin etkilerini hesaplamak iin bir modelin deerini
irdelemeyi ierir. Politikalar deerlendirme ynetimi, kamu yarar adna yaplr ve
tm grleri dikkate alr. Deerlendirme ilemleri stratejileri, kararlar aklamak
zorundadr (Fouquet, 2011: 9).
ekil 6da grld zere genel amalar erevesinde birok program ve
proje uygulamaya konulur; zel amalar ise ilemsel amalar izlemektedir. rnein,
ulam sistemlerinde genel ama yol gzerghnda ortaya kacak lm olaylarn
azaltmak ise; zel ama, yolda dzenlenecek almalar ile kara noktalar ortadan
kaldrmak olabilir. Sz konusu yolda uyulmas gereken kurallar yolu kullananlara
benimsetmek ise ancak zel bir program ile (zel ama) salanabilir. Her zel program
ilemsel (operasyonel) bir program izler; onu da eylemler takip eder. Genel amalar
problemin veya ihtiyalarn belirlenmesinden itibaren tanmlanr. Genel amalar ile
ihtiyalar/problemler arasndaki uygunluk, kamu politikalarnn derlendirilmesinde
kullanlmaktadr (Fouquet, 2011: 10).

20

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

ekil 6: Deerlendirme Boyutlar ve ltleri

Kaynak: (Fouquet, 2011: 10).

ekil 6nn sol-altnda yer alan ilemsel amalar (operasyonel) idarenin

aktiviteleri olarak ifade edilen eylemlerin gerekletirilme dzeyi ile llr. Her
bir politika program veya aksiyon; hukuki, finansal, insani kaynaklar gerektirir. Yol
gvenlii ve kara noktalar azaltma rneine tekrar dnlecek olunursa; sorumlu
ynetim birimin gerekletirdii yatrm miktar elde edilen gstergeler yardm
ile anlalabilir. rnein hz denetimi erevesinde yol gzerghna konulan radar
says bir gstergedir. ekil 6daki zel amalar dzeyi sonularn deerlendirilmesine
karlk gelmektedir. Yol gvenlii erevesinde ortadan kaldrlan kara noktalar
rneimizdeki ulalan sonular olacaktr (Fouquet, 2011: 11).
Yine ekil 6da grld zere etkilere karlk gelen genel amalar genellikle
uzun dnem sonunda ortaya karlar ve doal olarak lmleri de ge gerekleir.
rnein karayollarnda lenlerin saysnn azalmas, yol gvenlii politikalarnn
etkileridir. Ancak bir kamu politikasnn beklenmeyen etkileri de ortaya kabilir.
KPD birok kritere gre sonulanr ve amacna ular. ncelikle ortaya konulan
problem ile ynetilen aksiyon arasndaki tutarllk gzlemlenir. Arkasndan aralarla
eylemler arasndaki ilikiyi len tutarllk aratrlr. Bu srete ayn zamanda
gerekletirme, sonular, etkiler ve amalar arasndaki ilikiyi ortaya koyan etkililik
llr. Daha sonra da harcamalarla elde edilen sonular arasndaki oran gsteren
verimlilik llr. rnein; bir verimlilik politikas erevesinde, istihdam hacmi
yaratlmas amacyla, stesinden gelinen isizliin yol at maliyetler, lkenin bir
nceki dnemi ile veya komu bir lkenin benzer maliyetleri ile karlatrlabilir.
Deerlendirme, kamu politikalarnn farkl uygulama aamalarnda
gerekletirilmektedir. Bu anlamda kamu mdahalelerine (kamu politikalar
Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

21

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

anlamnda) farkl aamalarda rehberlik eden farkl deerlendirme boyutlar

bulunmaktadr. Bu boyutlar, politikann uygulanma ncesi, uygulanma esnas ve
uygulanma sonras deerlendirme olarak adlandrlmaktadr (Millot, 2010):
Uygulama ncesi deerlendirme (ex ante): Bu tr deerlendirme probleme
zm retecek mdahale biimini iyiletirecek eylemin uygunluunu ve tutarlln
salar. stenilen veya istenilmeyen etkilerin nceden grlmesini kolaylatrr. Bu
tr deerlendirmede evre analizi yorumlama ve yarglamalara rehberlik edebilir ve
evresel etkiler nceden grlebilir.
Bir tasarnn veya hazrln gelecekteki etkilerini tahmin etmek ve
yaplabilirliini incelemek ex ante bir deerlendirmedir.
Uygulama srecinde yaplan deerlendirme (concomitante): Bu tr
deerlendirme politikann sadece bir yn ile ilgili olabilir ve genellikle uyuma ynelik
bir alma olarak kabul edilebilir. Concomitante deerlendirme politik uygulamalarla
birlikte yrtlen deerlendirmedir.
Uygulama sonras deerlendirme (ex post): Bu tr deerlendirme, kamu
politikalar ile ilgili llebilir eylemlerin sonularnn btn olarak tanmlanabilir.
Tamamlanan, sonuca varlan bir politik uygulamann gemii ile ilgili belge ve bilgileri
incelemeyi ex post deerlendirme ngrr.
5.4. Yararlar
Kamu politikalarn deerlendirme srecinin yararlar u ekilde zetlenebilir
(Collectivits Locales, 2007):
Deerlendirmenin eylemsel boyutu yannda bilisel bir boyutu bulunmaktadr.
KPD kamusal eylemler hakknda katlmc aktrlere bilgi sunar; bylelikle uygulama
srecini aydnlatr ve etkilerini ortaya koyar.
Deerlendirme normatif bir amaca sahiptir. Bu anlamda deerlendirme
kamu politikalar analizi konusunda bir deer yargs oluturmay ngrr.
Deerlendirme arasal bir amaca sahiptir. Kamu politikalarnn toplum
zerindeki etkilerini, amasal olarak deerlendirir ve ler. Ynetimin uyumunu,
eylemlerin iyi ynetilmesini salar.
zerinde uzlalan raporlar ve kabul edilen ller deerlendirme
srecinde paydalarla birlikte paylalr. Paylalan tm bu bilgiler karar srecini
kolaylatrmaktadr. Kamu politikalarnn oluturulmasnda karar srecinin
kolaylamas, deerlendirmenin en nemli yarardr denilebilir.
5.5. Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar
Kamu politikalarnn etkileri u boyutlar ierebilir (Dyeden akt: evik ve
Demirci, 2012: 64): Bunlar, deerlendirme yaplrken gz nne alnmas gereken
nemli hususlardr.
22

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Politikann hedeflenmi ve amalanm grup veya yerlerdeki etkileri,

Politikann dier gruplar zerindeki veya yerlerdeki etkileri,
Var olan koullar ve durumlar zerindeki etkileri kadar gelecek durumlar ve
koullar zerindeki olas etkileri,
lgili kamu politikasna tahsis edilen kaynaklar balamnda politikann
dorudan maliyetleri,
Bu politikann kabul edilip yrtlmesi yznden baka alternatif eyleri
yapma frsatlarn kaybetme de dhil, kamu politikasnn dolayl maliyetleri.
Deerlendirme herkes iin kullanlabilir ve anlalabilir bilgileri retmelidir.
Bu anlamda alma ierisinde ilgili sorulara ancak yant bulunabilir. Deerlendirme
almalarnda sre snrlarna uyulmal ve toplumsal adan alma bilisel bir
getiri tamaldr. Toplumsal sorunlarla ilgili olarak kamuoyunun dncelerine,
yarglarna yer vermelidir. Bu anlamda politik aratrma ve dnceleri gelitirmelidir
(Comissariat General du Plan, 1992: 4).
Deerlendirme gvenilir olmaldr. Bu da bilimsel deerlilii ve bilgilerin
gerekliini gerektirir. Salkl bir sonuca ulaabilmek iin teknik bilgilerin derlenmesinde
ve analizinde istatistiki yntemlerden yararlanlmaldr. Deerlendirmeden elde
edilen sonularn kii, kurum veya baka bir deerlendirmeden etkilenmeyecek
biimde nesnel ve effaf olmas gerekir.
alma kalitesi sre, doruluk ve drstlk ilkelerine uygun olmal; ayrca
deerlendirme verileri sadece yaplan gzlemlerden elde edilmi olmaldr.
Deerlendirmede genelleme olasl olmal ve her trl benzer almalara elik
etmelidir.
6. TRKYEDE KAMU POLTKA DEERLENDRMELERNN YAPILABLRL
Yeni kamu ynetimi balamnda Trkiyede reforma yol aan srete artk
devletten temel beklenti, devletin dzenleyici ynyle n planda olmas ve liberal
ekonomi politikalarna uygun olarak dier aktrleri de ynlendirmesidir. Bu yeni
konum ve grev ise dzenleyici devlet olarak kavramlatrlmakta ve bu yndeki
almalar da dzenleyici etki analizi balamnda ortaya kmaktadr. Dzenleyici
etki analizi OECDnin kavramsallatrd ve yaplan bir yasal ilemin ya da alnan bir
kararn evrede yaratt etkinin llmesine dayanan bir etki aracdr (vgn, 2013:
65).
Gnmz Trkiyesinde deerlendirme kurumlarnn ve bilgi birikimlerinin
ne dnce dzeyinde ne de idari uygulamalar temelinde oluturulamad aktr.
Sadece yasal dzenlemeler konusunda baz gelimelerin kaydedildii gzlenmektedir.
Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

23

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Deerlendirme faaliyetlerine olanak salayan stratejik planlama konusunda da eski

Devlet Planlama Tekilatnn eviri niteliinde almalar yapt grlmektedir.
Herhangi bir alanda bir gelimenin salanabilmesi iin ncelikle dnce
dzeyinde, sonra yasal zeminde daha sonra da uygulama dzeyinde gerekli
almalarn yrtlmesi gerekmektedir. Bu alanda Trkiyede yeterli bilimsel
almalarn da yaplmad grlmektedir. Oysa eitim, salk, ulam, adalet
hizmetleri konusunda gerekli deerlendirmelerin yaplmas gerekmektedir.
Trkiyede dzenleyici etki analizine ilikin ilk dzenlemeler uygulanma ans
bulamam 5227 sayl Kamu Ynetimi Temel Kanunu kapsamnda ele alnmtr. Bu
dzenlemede Yaplacak yeni dzenlemeler ve kurulacak birimler iin dzenleyici etki
analizi yaplr denilerek kamu ynetiminin yeni ilkelerinden biri olan dzenleyici
etki analizinin n almtr. Bu konudaki ilk hukuki dzenleme ise 2006 ylnda
karlan Mevzuat Hazrlama Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik erevesinde
gerekletirilmitir. Aslnda 2003 ylnda karlan Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol
Kanununda da dzenleyici etki analizi ile ilgili bir hkm grmek mmkndr.
Kanunun 5. maddesinde btn kamu idarelerinin maliyet-fayda analizi yapmalar
gerektii belirtilerek dzenleyici etki analizine atfta bulunulmutur (vgn, 2013:
65). Bu anlamda dzenleyici etki analizleri bir deerlendirme almas olarak
grlebilir.
Ynetmelikte, dzenleyici etki analizi, hazrlanacak bir taslan bteye,
mevzuata, sosyal, ekonomik ve ticari hayata, evreye ve ilgili kesimlere etkilerinin ne
olacan gstermek zere hazrlanan n deerlendirme olarak tanmlanmaktadr. Bu
dzenlemelerin nasl hayata geirilecei ise 2007 ylnda karlan bir rehber ile somut
bir yapya kavuturulmak istenmitir. Bu rehberde problemin ve taraflarn tespiti,
hedeflerin belirlenmesi, alternatif zm yollarnn aratrlmas, etki analizinin
saptanmas, danma, denetim ve uygulama gibi hususlara yer verilmektedir (vgn,
2013: 66-67).
Trkiyede kamu politikalarnn deerlendirilmesi konusunda ilke ve
uygulamalarda eitli sosyal, politik engellerle karlalmaktadr. Bu tr engeller
nemlidir ve bu tr engeller karsnda deerlendirme yapmak olduka gtr;
nk davranlar, kurumsal gelenekler ve kurumsal kltr etkilemektedir.
Trk parlamentosunun ve Trk yargsnn yrtme erkini denetlemedeki
yetersizlii; parlamentoda baarl almalar yapabilecek gerekli komisyonlarn
kurulamamas; drdnc g saylabilecek medyann yetersizlii; ar merkeziyeti
yap, deerlendirme faaliyetlerinin nnde birer engel olarak kabul edilebilir. Ksacas
deerlendirme engelleri, idari engeller, metodolojik engeller ve gerekli yntem
ve tekniklerin bilinmemesi gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Saylan bu engellerin
varlndan dolay, ksa dnemde Trkiyede kamu politikalarn deerlendirme
almalarnn baar ile yrtlebilecei ihtimali olduka zayf gzkmektedir.
24

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Ksacas almann banda da ifade edildii gibi kamu politikalar analizi ve

kamu politikalarn deerlendirilmesi gibi almalar yeni kamu ynetimi yaklam
erevesinde ele alnan konulardr. Bu tr yeni uygulamalar balatabilmek iin
birikimli insan kaynana, finansal kaynaklara ve yeterli ara-gerece sahip bulunmak
gerekmektedir. Bu anlamda Trkiyede alannda bilgi birikimine sahip, gerekli
bilimsel aratrma ve incelemeleri yapabilecek yeterli sayda elemann bulunduu
sylenemez. Kamu politikalarnn deerlendirilmesi adeta bir bilimsel analizdir ve
bu konuda aratrma yntemlerini, kuramlarn, istatistiki ve matematiksel analizleri
bilmek gerekmektedir. Ayrca bu konuda ncelikle hukuksal alt yapnn oluturulmas
ve ynetenler/ynetilenler asndan demokratik katlmc anlayn benimsenmesi,
deerlendirme almalarnn olmazsa olmaz koullarndandr. Kukusuz tm
bu koullar ncelikle dnce dzeyinde benimsendiinde, yasal dayanaklar
oluturulduunda ve yeterli kaynaklar (insan, finansal, fiziksel) salandnda baarl
olmamak iin herhangi bir neden bulunmamaktadr.
7. SONU
alma kapsamnda anlatld zere KPD, sre ve etki deerlendirmesini
salamakta; karar vermeye yardmc olmakta ve kolektif renmeye imkn tanmaktadr.
Burada sz konusu olan etki deerlendirmesi, toplum zerindeki politik etkilerin bir
tahminini ngrmektedir. Sre deerlendirmesi politikalarn uygulanmas ile ve
sorunun zmlenmesi ile ilgilenmektedir. Sre deerlendirmesinde sistemin analizi
ile amalara ulamay engelleyen veya destekleyen etmenler ortaya konulmaktadr.
Bylece eylemlerin neden ve sonular ile birlikte anlalmas kolaylamaktadr.
Deerlendirme erevesinde, kamusal alanda deiik gr alarn
karlatrmak aslnda bir demokrasi pratiidir. nk bu yntemle kararlar sadece
tepeden alnmamakta tm aktrler tarafndan oluturulan bir kurul ve paydalar
tarafndan alnmaktadr. Bu bakmdan KPD almalarnn demokratik ynetime katk
salayaca sylenebilir.
Deerlendirme ynetim enstrmanlar arasnda yer alan nemli bir tekniktir.
Biim olarak deerlendirme sreci politik uygulamalarn ampirik olarak incelenmesini
ve bilgilerin herkes tarafndan ak bir biimde anlalmasn salamaktadr. Bu
nedenle kamu politikalarn deerlendirme srecinin modern bir lke olma yolunda
olan Trkiyede de ynetim uygulamalar arasna alnmas gerekir.
KPD idari aksiyonlar konusunda medya mensuplar, vatanda ve parlamento
tarafndan ortaya konulan bir yargy ifade etmektedir. Deerlendirme deerlendirilen
kamu kurumun politikalar ile birlikte evresel koullara uyumu salamakta ve
kapasitesini artrarak sz konusu kurumu gelecee hazrlamaktadr.

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

25

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

Deerlendirme, sadece idare tarafndan deil dier sosyal paydalar (basn,

niversiteler, sendikalar, meslek odalar, tketici dernekleri vb.) tarafndan da
yaplabilir. Akl benimsemi bir toplumda deerlendirme, idari eylemler
konusunda konumay ve ifade zgrln salayan bir anlay olarak formle
edilebilir. Bu anlamda KPD paydalar arasndaki iletiimi kolaylatrr. Bu nedenle tm
ynetim birimlerinde deerlendirme faaliyetlerine para ve zaman ayrmak gerekir.
rnein, ABDde her bir program btenin % 1i deerlendirme faaliyetlerine tahsis
edilmektedir (Nioche, 1982: 56).
Gn getike deerlendirme konusuna ihtiya artmaktadr. nk
deerlendirme ilgililere yeni bilgiler kazandrmakta ve demokratik tartmalar
gndeme getirmektedir. KPD hatalardan kanmay, gemiten ders karmay,
oulculuu ve strateji gelitirmeyi salamaktadr (Nioche, 1982: 57). Ancak bu
konuda sosyo-politik, idari ve metodolojik engeller bulunmaktadr.
Sonu olarak denilebilir ki; bilimsel yntemlerle yaplacak KPD gelecekte
oluturulacak olan tm kamusal politikalar asndan bir rnek tekil edecek ve kt
olan kaynaklarn etkili kullanmn salayacak; dolaysyla da kamunun eylem gcn
gelitirecektir. Bylelikle de zmde ncelii olan mevcut sorunlara kolaylkla
zm retilebilecektir.

26

Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

Yeni Kamu Ynetiminde Politikalarn Deerlendirilmesi: Tipolojiler, Boyutlar ve ltler

KAYNAKA
ADN Organisations (TY), Planification Strategique e-book, Acompagnement et
Developpment Novateurs.
Amar, Anne, Berthier Ludovc (2007), Le Nouveau Management Public: Avantages et
Limites, RECEMAP.
Bertrand, Fraoise (2008), Evaluation du Politiques de Planification Regionale et
Development Durable, UMR CITERES-MSH Villes et territoires.
Collectivits Locales (2007), Evaluer Les Politques Publiques, www.collectivites-
locales. gouv. fr /.../10_evaluer_les_politiques_publiques.pdf.
Comssariat General Du Plan (1992) Le Petit Guide de LEvaluation,
Conseil National de
LEvaluation,http://atelierdeprojets.saone-et-loire.
equipement.gouv.fr/fichier/pdf/521CSE_petit_guide_eval_cle5913d6.
pdf?arg=86661221&cle=3c 2687ce5cacca 12d 029 8ad1c 482d 73b 49f
943f4&file =pdf%2F521_CSE_ petit_guide_eval_cle 5913d6 .pdf
evik, Hasan Hseyin, Sleyman, Demirci (2012), Kamu Politikas, Sekin Yaynclk,
Ankara.
Fouquet, Annie, Jacques, Perrault (2010), Evaluation Politiques Publiques, Politique
de Recherche, Communication et Organisation, 38/2010,29-40.
Fouquet, Annie (2011), LEvaluation des Politiques Publiques en France, Methodes
dEvaluation des Politiques Publiques Actes du Seminaire, DREES, No: DICOM:
11- 025.
Mlbert, Isabelle (2010), Les Politiques Publiques Vues dans Leur Dimension
Historique et Spatiale, Atelier Politiques Publiques, 27 fevrier 2010.
Mllot, Guillaume (2010), L Evaluation des Politiques Publique, Aide au Pilotage de

LAksiyon Ministerielle, Analyse, no:19-Mai 2010.

Noche, Jean Pierre (1982), De LEvaluation a LAnalyse des Politiques Publiques,

Revue Franaise de Science Politique,32e anne n1, 1982.
vgn, Bar (2013), Trkiyede Kamu Ynetiminin Dnm, Nika Yaynevi, Ankara.
Papazan, Katia Horber (2008), LEvaluation dans le Cycle des Politiques Publiques,
IDHEAP Journees Senegalaises de LEvaluation, 28.29 et 30 Octobre 2008.
nal, Mustafa Coar (2013), Kamu Politikasnda Tipolojik Yaklamlar, Kamu
Politikas Sreci, (Ed. Alican Kapt), Sekin Yaynclk, Ankara, s. 189-203.
Yldz, Mete ve Sobac, Mehmet Zahid (2013), Kamu Politikas ve Kamu
Politikas Analizi, Kamu Politikas Kuram ve Uygulama, (Ed. Mete Yldz ve
Mehmet Zahid Sobac), Adres Yaynlar, Ankara, s.114-129.
Saytay Dergi si Say: 94/Temmuz-Eyll 2014

27