Osnove metalnih konstrukcija

2011./2012.
Tema 1
Dr T. Vacev - Osnove metalnih konstrukcija

Predavanja:
Dr Todor Vacev, docent
Vebe:
Mr Sran ivkovi, asistent

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

SADRAJ
1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU
1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA
1.2 OBLAST PRIMENE METALNIH KONSTRUKCIJA
1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
1.4 ISTORIJSKI PREGLED

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU

LITERATURA
1. Buevac, D., Markovi, Z., Bogavac, D., Toi, D.:
Metalne konstrukcije osnove prorauna i konstruisanja,
Graevinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1999.
2. Zari, B., Stipani, B., Buevac, D.:
eline konstrukcije u graevinarstvu, Gra. knjiga, Beograd, 1990.
3. Buevac, D.:
eline konstrukcije u zgradarstvu, Gra. knjiga, Beograd, 2003.
4. Debeljkovi, M.:
eline konstrukcije u industrijskim objektima, Gra. knjiga, Bg, 1995.
5. Pavlovi, Z., Petrovi-Pavlovi, S., Petrovi, M.:
Prirunik za nosee el. konstrukcije, Zavod za izdavaku grafiku
delatnost, Beograd, 1987.
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU

NASTAVA
Broj radnih nedelja: 15
Oblici nastave:
Predavanja (2 asa nedeljno)
Vebe (2 asa nedeljno) obavezne
Domai radovi (4), obavezni, predaja uz odbranu rada
Test (1) - neobavezan
Konsultacije (u predvienim terminima)
Uslov za potpis asistenta: prisustvo vebama, uraeni i odbranjeni
domai radovi
Uslov za potpis nastavnika: potpis asistenta
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU

ISPIT
Povezani predmeti: Otpornost materijala, Statika konstrukcija

Uslovna obaveza: potpis asistenta

Predavanja:
0-3 poena
Domai radovi (obavezni, za ispit: min. 3 poena):
Test (neobavezan): 0-10 poena

3-12 poena

Pismeni deo ispita (obavezan, eliminatoran):

(30-34=6; 35-40=7; 41-45=8; 46-50=9; 51-55=10)

0-30-55 poena

Usmeni deo ispita (obavezan, eliminatoran):

0-12-20 poena

Konana ocena:
50-60 p. = 6, 61-70 p. = 7, 71-80 p. = 8, 81-90 p. = 9, 91-100 p. = 10
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA

MATERIJAL

max =
Mx / Wx +
My / W y
doz
TEORIJA

SINTEZA
TEHNOLOGIJA
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA

Primena metala za nosee graevinske konstrukcije: svega oko 200 god.
Najpre gvoe, zatim elik (i danas dominantan), u najnovije vreme
aluminijum
Teite ovog kursa: eline konstrukcije
Metalne konstrukcije su specifine u odnosu na ostale graevinske
konstrukcije
Metalne konstrukcije imaju znaajne tehnike i funkcionalne prednosti
Primena: za sve vrste graevinskih konstrukcija
elik: engl: steel; nem: stahl; fr: acier; rus.
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA

Brz razvoj u svim fazama izgradnje metalnih konstrukcija:
proizvodnja elika i aluminijuma visoke vrsoe; nerajui elici
projektovanje konstrukcija putem raunara - CAD1
statika analiza konstrukcija putem MKE2 i raunara - CAE3
izrada konstrukcija u radionici uz primenu raunara - CAM4
uvoenje novih konstruktivnih sistema (prednapregnute,
tensegriti...)
uvoenje novih postupaka montae na gradilitu

CAD = Computer Aided Design = Projektovanje podrano raunarom

2) MKE = Metod konanih elemenata
3) CAE = Computer Aided Engineering = Inenjerska analiza podrana raunarom
4) CAM = Computer Aided Manufacturing = Proizvodnja podrana raunarom
1)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

1.2 OBLAST PRIMENE

eline nosee konstrukcije su primenjive za razne tipove
graevinskih objekata:
1. industrijski objekti,
2. stambeni, poslovni, zdravstveni objekti,
3. izlobene i sportske dvorane, krovovi stadiona,
4. garae, hangari,
5. mostovi (drumski, elezniki, peaki)
6. antenski stubovi, dalekovodni stubovi, dimnjaci,
7. rezervoari, silosi, bunkeri, vodotornjevi, cevovodi
8. ustave, priobalne platforme
9. dizalice, iare
10.specijalne konstrukcije
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

10

1.2 OBLAST PRIMENE

Generalna podela objekata:
Arhitektonski objekti:
dominira funkcija i estetika, konstrukcija prati
(Autobuska stanica, Ni)

Inenjerski objekti:
dominira konstrukcija
(Most Bayonne, Nju Dersi, SAD)

Podela je uslovna, uz mnoge izuzetke

(Izlobeni paviljon Ontario Place, Toronto, Kanada)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

11

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

1. (+) Visoke vrednosti mehanikih karakteristika
2. (+) Duktilnost - sposobnost metala da pre loma pretrpi znaajne plastine
deformacije
3. (+) Posledica: velika plastina rezerva nosivosti

elik

Beton
Drvo

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

12

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

4. (+) Industrijalizovana proizvodnja i standardizovan kvalitet

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

13

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

5. (+) Male dimenzije i teine elemenata elinih konstrukcija povoljan odnos sopstvena teina / pokrivena povrina
0,2-0,3 kN/m2 kod industrijskih hala sa dizalicama
(krovna konstrukcija stadiona u Splitu: 0,45 kN/m 2)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

14

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

6. (+) Obnovljivost
ELIK
Valjaonica Radionica Montaa OBJEKAT
Demontaa/Ruenje Otpad Prerada ELIK
BETON
Fabrika betona Gradilite Livenje OBJEKAT
Ruenje UT

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

15

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

7. (+) Seizmika otpornost - duktilnost elastoplastino ponaanje
Plastini zglob

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

16

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

8. (+) Modularnost ponavljanje
identinih elemenata

9. (+) Fleksibilnost lako

prilagoavanje
konstrukcije potrebama
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

17

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

10. (+) Mogunost kombinovanja
sa drugim materijalima
(posebno betonom)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

18

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

11. (+) Prefabrikacija (u radionici),
montaa (na gradilitu)
i demontaa (po potrebi)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

19

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

12. (+) Jednostavna sanacija i rekonstrukcija
Ojaavanje profila navarivanjem lamela
spolja (a)
iznutra (b)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

20

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

13. (+) Mogui veliki rasponi (hale, mostovi) i visine (zgrade, tornjevi);
esto jedino izvodljivo reenje

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

21

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

14. (+) Laka manipulacija i transport

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

22

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

15. (+) Relativno lako fundiranje

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

23

1.3 SVOJSTVA METALNIH

KONSTRUKCIJA
16. (-) Osetljivost na koroziju
elik: IZUZETNO
Aluminijum: NEZNATNO)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

24

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

17. (-) Osetljivost na visoke temperature (POAR)

Crystal Palace,
London,
uniten
u poaru
1936.

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

25

1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

18. (-) Osetljivost na izvijanje i izboavanje (vitkost elemenata)
19. (-) Osetljivost na puzanje (vai za aluminijum)
20. (-) Relativno visoka cena konstrukcije (elik: 1-2 EUR/kg; Al: 2-4 EUR/kg)
21. (-) Sloenost izrade tehnike dokumentacije
22. (-) Kvalifikovana radna snaga za proizvodnju i montau
23. (-) Tradicionalno manja zastupljenost metalnih konstrukcija (u Srbiji) u odnosu na betonske, zidane i drvene konstrukcije

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

26

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

Metali su poznati oveanstvu vie hiljada godina
15. vek: pojava livenog gvoa
1735. god.: otkriven postupak dobijanja sirovog gvoa pomou koksa u
visokim peima - ira primena sirovog gvoa
Primena gvoa u graevinskim konstrukcijama najpre za
spojna sredstva
- prvi milenijum s.e.: ekseri
- 16. vek: zavrtnjevi
- 17. vek podvezice od kovanog gvoa za spajanje elemenata
drvene grae
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

27

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1779.: prva nosea konstrukcija od gvoa u svetu
Most preko reke Severn (Kolbrukdejl, Engleska)
Konstruktor: Abraham Darbi (Abraham Darby)
Konstrukcija: luna, raspona 30,6 m, sa strelom od 13,7 m
Pet segmentnih lukova na tri
zgloba na razmaku od 1,5 m
Lukovi su izliveni iz dve
polovine
Masa: 378 t gvoa
Danas slui za peaki
saobraaj
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

28

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1785.: najstarija primena gvozdenih konstrukcija u zgradarstvu
Objekat: kua u Bulonju, Francuska
Autor: francuski arhitekta Ango
Konstrukcija: gvozdeni nosai tavanice
Dimenzije: raspon 6,5 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

29

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1784.: Henri Kort (Henry Cort), otkriva pudel-proces za proizvodnju
varenog gvoa slinog dananjem eliku

1850.: el. most Britanija (Britannia) preko moreuza Menej

Rasponi mosta: 71,9 + 2 x 141,7 + 71,9 m
Konstrukcija: dvokoloseni, sa dva odvojena sanduasta nosaa
Pretea savremenih mostova sanduastog poprenog preseka

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

30

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1838.: el. stanica Juston (Euston), London

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

31

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1839.: Francuski inenjer Ferdinand Zores je proizveo prve valjane
profile (I i [)
Nauni doprinos u oblasti teorije konstrukcija:
Francuska: Navije (Navier), Lame, Klapejron (Clapeyron), Levi (Levie),
Maso (Massau)
Italija: Kremona, Kastiljano (Kastigliano), Menabrea, Ovaca (Ovazza),
Gebria
vajcarska: Bernuli (Bernoulli), Ojler (Euler), Tetmajer (Tetmayer)
Engleska: Viliot (Williot), Maksvel (Maxwell)
Nemaka: Vinkler (Winkler), Kulman (Culmann), Riter (Ritter), Gerber,
Mor (Mohr)
Dr T. Vacev - Osnove metalnih

32

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1848.: Metalni staklenik Palm House, Engleska
Konstrukcija: kombinacija livenog i kovanog gvoa
Dimenzije: duina: 110 m, raspon 32 m i visina 18,9 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

33

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1851.: Crystal Palace, London
Rok izgradnje: samo 17 nedelja
Materijal: liveno gvoe
Konstrukcija:
ramovi, stubovi
i reetkasti nosai
(primena modula)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

34

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1868.: Natkrivena pijaca, Berlin

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

35

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1855.: pronalazak topljenog elika - Henri Besemer (Henry Bessemer)
1874.: Most Sent Luis
preko reke Misisipi
prvi znaajan most
napravljen od elika
Konstrukcija: luna
Raspon:
153 + 159 + 153 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

36

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1880.: uvoenje Simens-Martinovog i Tomasovog postupka - masovna
proizvodnja topljenog elika dobrog kvaliteta, koji je i danas u upotrebi
1883.: Izgraen visei most Brookline Bridge preko reke Ist (East River) u
Njujorku, raspona 486 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

37

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1884.: u Francuskoj izgraen luni most Garabit, raspona 165 m
Projektant i graditelj: Gustav Ajfel (Eiffel)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

38

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1886.: Kip Slobode, Njujork

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

39

1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1889.: u Engleskoj izgraen most Forth, raspona 210 + 521 + 210 m
Konstrukcija: reetkasta, sistema Gerberovog nosaa
Masa konstrukcije: 53305 t; ugraeno 6 500 000 zakivaka

Dr T. Vacev - Osnove metalnih

40