Nafta drejt kolapsit

20/01/2016 8:54 AM 0 KOMENTE

Me zbritjen e nafts nn 30 dollar pr fui, trazirat dhe pasigurit

rikthehen n tregun botror. Shum vende nuk kan n plan t
ndalojn me furnizimin e teprt, ndrsa kompanit po shkurtojn
vende pune.
mimi i nafts bruto zbriti nn 30 dollar pr fui javs s kaluar n bursa, duke
shnuar nivelin m t ult t saj q nga prfundimi i lufts n Irak.
Tendenca e mimit (kur analist tregjesh flasin edhe pr kufij nn 20 dollar pr fui)
paralajmron kolapsin e shum industrive dhe shkurtime masive t vendeve t puns.
Ben le Brun, analist tregjesh n Sidney, thot se pjesa m e madhe e lajmeve rreth
nafts jan negative, shkruan Financial Times.
Ekonomistt thon se gjendja n tregjet e karburanteve sht m keq se sa
parashikohej. Pr konsumatort amerikan ky sht nj lajm pasi n 18 muaj, mimi
sht prgjysmuar.
Por, prse po ulet gjithnj e m tepr mimi i nafts? OPEC vlersohet t jet n nj
rrmuj t vrtet. S fundi pritej nj takim urgjent mes drejtuesve t OPEC-ut, ku
lidert e Arabis Saudite krkonin t pritej prodhimi n vende si Nigeria. Por, zyrtart e
Emirateve t Bashkuara i uln shpejt kto shpresa duke thn se strategjia aktuale po
funksionon. Thyerja brenda OPEC-ut ka ulur shpresat pr t kufizuar prodhimin, ndrsa
tensioni mes Arabis Saudite dhe Iranit po nxit uljen gjithnj e m tepr t mimit.
Nga ana tjetr, edhe prodhimi i nafts n SHBA sht n nivelet afr pikut, me rreth
9.35 milion fui n dit. Michael Ritenn, analisti i tregjeve pran Societe Generale,
thot se tregjet kan humbur besimin se prodhimi amerikan i nafts do t ulet me
shpejtsin e mjaftueshme pr t ndikuar n stabilizimin e mimit.
Ndrkoh, bota po prgatitet q edhe Irani t nis furnizimin me tepri t nafts.
Edhe dollari i fort prbn nj rrezik pr mimin e nafts, duke br q blersit n
dollar t prfitojn nga ulja e mimeve, ndryshe nga pjesa tjetr e bots.
Nj faktor i ri pr kolapsin e industris s nafts sht edhe tregu kinez. Dobsimi i
ekonomis kineze ka krijuar tension n tregjet globale s fundi. Shqetsimet jan se
ekonomia e saj po ulet m shum se mendojn investitort, duke paralajmruar se
nevojitet m pak karburant pr furnizimin e saj.
Ndrsa fituesit m t dukshm jan konsumatort dhe ekonomia amerikane, n shum
vende t tjera (n mnyr t dukshme edhe Shqipria) mimi nuk ulet, ndrsa vendet
prodhuese e prpunuese t nafts po shkurtojn masivisht vende pune.
Edhe kompania shtetrore e prodhimit n Brazil ka ulur me nj t katrtn objektivat e
prodhimit. Q nga fillimi i rnies s mimeve, industria e nafts n nivel global ka
shkurtuar rreth 250 mij vende pune, sipas kompanis konsulente, Hjuston Grejv.
Ekonomistt e saj parashikojn shkurtime t mtejshme pasi kompanit e prodhimit
jan futur n nj gjendje t vshtir financiare.

Drithrimat e nj fundi pa krye

Rnia e mimeve t nafts sht kthyer n nj shkatrrim, shkruan Financial Times.

do shpres e industris pr nj reagim n vitin 2016 sht zbehur, duke u hapur rrug
dshprimit pr nj goditje q l pas gjith prpjekjet e furishme pr t zvogluar
shpenzimet.
Sipas ood Mackenzie, kompanis konsulente t energjis, asnj gjysm duzin
projektesh t mdha nuk do t fitojn viston e investimeve kt vit. Kompanit e nafts
t cilat kishin planifikuar vetm pak muaj m par t thyenin mimin 60 dollar pr
nj fui naft bruto, duke vendosur t vijojn investimet me kursimet e tyre t hershme,
tani po mendohen edhe nj her. Ky do t jet nj vit brutal, ka thn pr FT analisti
Angus Roger. Sipas tij, pjesa m e madhe e kompanive do t fokusohen tek mbijetesa
afatshkurtr dhe te shkurtimi i kostove. Ka ende shum pun pr t rindrtuar
portofolat.
Vendimi i BP-s javn e kaluar pr t prer mijra vende pune n eksplorimin dhe
prodhimin, pra krahun e saj m t goditur, dhe nj lvizje e brazilianes Petrobras pr t
prer dhjetra miliarda dollar shpenzime, nuk do t jet lvizja e fundit. Prkundrazi,
analistt thon se me zhytjen e mimit t nafts nn 30 dollar pr fui, presioni mbi
grupet globale t energjis pr t mbshtetur financat e tyre, do t rritet. Shkurtime t
thella si dhe vonesa e mtejshme e projekteve t investimit me miliarda dollar,
shtrihen prpara.
Gjiganti i BP ka br t ditur s fundi se do t pushoj 4 mij punonjs n pjesn e saj t
eksplorimit dhe prodhimit, si nj raund i mtejshm i shkurtimit t kostove.
Kompanit duhet t jen t kujdesshme pr t par at far po ndodh, thot Daniel
Yergin, drejtues i kompanis konsulente IHS dhe autor i historis s nafts, mimi.
Kjo sht nj periudh piklluese pr industrin.
Ai e krahason rnien aktuale, t shkaktuar nga tepria e furnizimit n SHBA, krkesa m
e dobt kineze dhe vendimi i OPEC-ut pr t mos prer prodhimin, me uljen e fort t
vitit 1980, hern e fundit kur karteli i udhhequr nga Arabia Saudite braktisi rolin e saj
tradicional si nj forc stabilizuese n treg.
Kthimi i parashikuar i prodhimit iranian, sapo t hiqen sanksionet, dhe nj dollar i fort
kan peshuar gjithashtu n naftn e paprpunuar.
Trheqja e spins n shpenzimet kapitale, shkruan Financial Times, sht reagimi i
par dhe m i leht pas rnies s mimeve t nafts.
Me shtyrjen e shpenzimeve, kompanit kompensojn efektin e t ardhurave kesh dhe
shpresojn t ruajn dividendt e tyre.
Nivele t tjera prfshijn nj huamarrje m t madhe dhe shkurtim t vendeve t
puns. Industria vlerson se 65 mij t tilla jan humbur vetn n Detin e Veriut
qkurse mimet nisn t binin. Por edhe kjo ka kosto. Pagesa m shpejt vjen thjesht
duke u rikthyer te planet e rritjes dhe pritjes q mimet e vendosura nga furnizuesit t
bien.
Kjo sht ekzaktsisht ajo q industria ka br. N nj studim gjithprfshirs, ood
Mac, thot se 68 projekte t rndsis s madhe jan shtyr pr shkak se mimet e
nafts bruto kulmuan vern e vitit 2014, prmes t cilave prfaqsoheshin shpenzime
kapitale me vler 380 miliard dollar, nj kaprcim i konsiderueshm prtej 300
miliard dollarve t identifikuara n qershor.
Studimi vlerson tashm se, ajo far nisi n fund t 2014-s si nj reduktim i
shpenzimeve diskrecionale mbi eksplorimet dhe projektet parazhvillimore sht kthyer
tashm n nj ndrhyrje t plot kirurgjikale, pr t hequr ndrhyrjet joelementare dhe
shpenzimet mbi kapitalin.
T prfshira n total jan dy t ashtuquajtura megaprojekte: faza e dyt e fushs mjaft
t trazuar t Kashganit n Kazakistan, e drejtuar nga nj konsorcium ndrkombtar dhe
q numron nj prodhim maksimal prej 600 mij fuish n dit, si dhe fusha mbajtse e
gazit natyror Golginjo e Mozambikut, e zhvilluar nga Anadarko.

N total, rreth 27 miliard fui nafte t barasvlefshme n rezerva ose 2.9 milion fui n
dit prodhim i lngshm, nuk do t dal n treg deri n fillim t dekads s ardhshme,
m von nga ishte parapar. Fushat me kosto t lart t thellsive ujore, veanrisht
ato n Angola, Nigeri e n Gjirin e Meksiks, q krkojn nj investim mjaft t madh,
prllogaritet t prmbajn m shum se gjysmn e prodhimit q paraqitet. Angola
prbn nj t pestn e shpenzimeve t shtyra. N Kanada, ku ka dyndje t prodhimit t
Shteteve t Bashkuara dhe mime t ulta, ka br q shum projekte n zonat
naftmbajtse t jen t paleverdishme. Ato prllogaritet t ken nj rezerv prej 4
milion fuish.

Nafta e madhe n koh t vshtira rasti i uljes s dividendve

E vrteta shokuese sht q shum prej kompanive n bizneset e nafts dhe gazit, po
detyrohen t marrin hua pr t prmbushur detyrimet e tyre dhe kjo sht mjaft e
rrezikshme pr tu br. Shum pak zhvillime t tilla kan t ngjar pr tu aprovuar
kt vit. Me nj mim dysheme prej 60 dollarsh t nafts bruto t Brentit, Wood Mac
prllogarit q 85% e projekteve zhvillimore n fushat naftmbajtse q presin
aprovimin, t mos arrijn t prfitojn 15% shlyerje t ksteve t brendshme dhe
shum prej tyre dshtojn t gjenerojn edhe 10%. Parashikimet pr kto fusha jan t
dobta. Pr m tepr, teksa kompanit po prjetojn benefite nga reduktimi i
shpenzimeve, evidencat jan t pakta tek kursimet e prhapura gjersisht q bhen
prmes furnizuesve. N kontrast me naftn amerikane, q nuk prfshihet n studim dhe
pavarsisht rnies s mimit t nafts ndrkombtare, kostoja e furnizuesve ka rn me
vetm 10 dollar pr naftn e nxjerr n zonat ranore dhe at nga thellsit e detit.
Disa prej operatorve nuk po presin, thot Wood Mac. Nj list n zgjerim e
kompanive t pavarura amerikane prfshir Marathon dhe Conoco Phillips kan
vendosur t largohen nga pozicionet globale pr naftn e thellsive t detit pr tu
prqendruar te fushat vendase.