You are on page 1of 230



+,  ,


 
  



+
,  +


  

 

,

/.*2."
2 # &12.2.-)  "
2. #"&"-)  "

&RS\ULJKW &  2! ./0#2"!0#."


/!. *.
. !0*02.  ../ 10#1  ..2*&1  3&2 2*1 ! #"  ) # 2 #
.!)2 " #.+".$!1 12&0!&210& #0!$ 2.1.#2)
10 1$   .2.  .  / 20   1 ) $&!"  2 !.2 /0. 2 #
2! #./0#2"!0#."

 

+ .................................................................................................5
+ +   ......................................................................7
+   $  
1. Lectio prima et vicesima..........................................................................11
2. Lectio altera et vicesima ..........................................................................23
3. Lectio tertia et vicesima...........................................................................34
4. Lectio quarta et vicesima.........................................................................45
5. Lectio quinta et vicesima.........................................................................57
6. Lectio sexta et vicesima...........................................................................71
7. Lectio septima et vicesima ......................................................................87
8. Lectio duodetricesima..............................................................................98
9. Lectio undetricesima .............................................................................112
10. Lectio tricesima......................................................................................124
11. Lectio prima et tricesima........................................................................136
12. Lectio altera et tricesima ........................................................................149
13. Lectio tertia et tricesima.........................................................................160
14. Lectio quarta et tricesima .......................................................................172

 +
&! 12 .;;,9 .........................................................................184
..2)12"0)220";;,;;,9 ...................................................189
!. 12 .;;,; ........................................................................193
..2)12"0)220";;;,,;;;,9 ............................................197

 .........................................................................................202

+- ......................................................................................227
).0&3* # Forum Romanum:

1.  #0#2!
2. .%/.2 #02 #0! #
3. /)1 .
4. .)"2 #01.1. *
5. 0! /)" /.1$02!&.'. !. /012
)3 2 # .2+ # 
6. .)"2 # !) #
7. 122 #-&
8.  #..1
9. ..1
10. .)"2 # .1.!.
11. .)"2"12."
12. .)"2 # 12 !..2 # #/0*
13. 6.QWD0DULD$QWLTXD .!$.)20!!&.'.1
#! #%012".!$"2 # #..).#2 !.2 !
)  /).
14. .)"2 ## *12 #
15. .)"2 #2& #.2"-.#12."
16. 2! #)".)"2 #&* #
17. 2.)"2"3! /2".2"+" //# ".)" 
18. 122&12/&.!&
19. .12 #.02 #  02.01".1
2 # & #
20. 

 11. 

21. .%/.2 # 2 #
22. ..2 

+

+ +  
 .!) 20*$ " 2    ! 13!0 # 12!2) #) . 2
. )1 2& .2+ 2" 0&!2" .20*#1" 2" + 2" 2 #
. # #0 # 12  . 2& .2+ .*20 2 //.2. * 2 #
202!. # .//102.0/* +!0"20/ /..)2
/!0.2"1$ "$! "..0//.20)22./.202./*
&" 2!0" //.2" +!0"  //1& !0 . $0 #)% 2 #" 0! #"
12)$ #"00)22." #!  2..)2 1$* !)!.. #/+
  .!.202..12"200#2.0"10/0"2 #1$  *0$0!/ #
0 1 .#2 *" 2 #" 0! #" 12)$ #" 0 0)22." 0 1.0 2"
.110"0!&210" . . . 2 #" .*% #0 $!1 1.0 .110"
)& 2& 2*&  0!&210" 2! 3 / 2 * #!&" 2  &12) 2 . .
1#0!..3 ! *10/./.10" #$ #011$102+12&
!..2+.1#2.2+3. & . . /0 #!$0 0!+21
# .  !0 . ..20 $&!" . 02 #!10  . )1   !1 2 #
.2 ! *0. *0)20.#2"2"0!&210"#  *0) #"2 #"
12)$ #"2". )1"2 #&12 *2 .
 0 " $ .110" 002 # 2 +1 0  # /0)220"
.2.)1"002 # 1$02"02 0!0$)0 2 #0 #.)22.
02.2! " 00202. 0 2" 02.3!.12" .110"  /0)22. 2"
! 2.1" /0!0#2. 0 .110" 10 .2.10#.1. .2 00. 
0#$!0. 03.! "  !0 . /.12&0 0 .110" $!1" 0  #
.+" . 1*/01" )!& . 12 $0& 0&!." 0 .!./0.2. .110"
1#!&1" 0+  ..  /3 !  12)$  0. .) 10 "
0!2+10".0.*2 2..3 *2.)!2 #"/00.2 20. *2&"
1.3 21 )2. / #0 0" . 2 .!.& ! 210& /  #0
.21#02.)22.2&.2+
3*.0 )&" . 12  !  *0  20*$ " 2" #0 #  2
.2 ! 1 2& .110& 10 !..2" 1#2.2" 02#  "
1.1  " 0 2 .!./ 1. 1.1. 2& )!& 00/ . 2 *1
2 #" ..2 *2. /0!.10" 10 0!11)20!. 2 # 0)" 00/. &11"
.#1"  !3  . 1*2. 1.1  .  +. . ..20 $ .
7

11 1#!&1" 0+ ..202.  +1 2& 1.1+ 2& 0&


..+1/.3)!& !3 1#2.2+3. &

 021.02.2 ! 12&.110&10.110". 2 *.


012 * .200 *  2* # ..  !..2" . 1#2.2"
.110" /0/  # )2 2  . 201 2 #" 0. .200) $.!.2!
 2..)  *"&"0!&210".200 * 012 * 2* # .) #"
)&"0&! *2.0!&210". 2 *2* #1*2 ".21"..#22
012   % .  #1.0 12 .2 ! 1 2& .110&
&120 )22.."11"0.!22..)2 0!0$)0)2".)$
.)2 2* 2".
102 # - !!  2   ..3!02.12
. )12&.2+2 #. ##0 #)1 .3 !2 2!) 02.1"
2&.2+2"+#0 #12 .2&.2+1$* #2.0"
. 02.//. 00 12$&.202..)2 #".2".
2 02.3!1 #12.  /0" 
  2..!.2!10".)2 //. >!..2" [ 
 /0"  .  1#2.2"  [     /0"   0"  !0 .
..* 2. 10 # 0!&2.2. /.3)!& 2*&  $!1  *2.
0!&210"012 *2* # .!)"2 #".!0.0.0.!".
2020##! #. 201.2 "..2112"0!&210".
!0.0./#.212 .1 2 #/.1 #$!) #00!2&1
.22 .....*02.10# 0!&2.2..  . #
! 02.  .#2) .2.02. 1)2. 12" 0! #" 0!&210"
02)" . .2 2 .. &1 2& 02& . !02. /.3 !02)"
1#20012".!*22.".#2"
 02. . .) .//.2  0) 00   12$& .) 2  .1.!.
2  !&.2 

! &2. .202..)2 #".2".

2 02.3!1 #   /0"  -#1 ! " /0#)#1 2& .2+


/ 2.  &120" 0" 2 # 0 # # /0 00!$ 2. 12
0)  2& //.2+ 0$0!/& 2. . //1 2. 12" /*
200#2.0"20"2 ##0 #)&".0!0..+/&.2+
03!10& . 0   12 $0  # . !0 .) 2 02!
2! 0210&... 
8

1  0 10! 02+ //.0 .2 12  .1  2" " /1"


/.12+.0 0 $!)  2  0  $ " 2& .2+    )& 2"
0! !1" *" 12)$0#. 10 * #%) .) 2)$ " 2 #" 2. 
. )0#1 2" 023!.1" . 0 02 !0."  . )1 2"
023!.1" 0 2   /0 #!020 2 #" 12)$ #" ." . )1" #
0/+0..0!102!1..! 02"+10"2 #.2
 " 2!) " . )1" 2& .2+ 2" + 2" 0 #0 )2 . /+10
  0!1.12 #"1#./3 #" # #..1$  *0!11)20!
0 2 .2 !..20. . . 3! # .2" 2 #" 10 0.3 0 0* .
00.2".2"  20$."+.2//.1..2&0&.#2+/0
..202. 0$&!12 //.2 +!..  //1& 12  .1  2&
.110&  !0 . /0 ! 00.  10!+ . 0 2" &120"
0" 22 . 00. . !0 12    2 # .!)2 " 20*$ #"  .
0112&.2+12023!.1  #0)22 .//.2 !0.
.202&02.&"11 &" //1&/0!0.! .010
0 #$12 !..2 . 1#2.2 .#1 . . /0 12  .2
00. 2. 12 $0. # 0&! *2. ..!.22. +120 . .2. 10 . .
02.3!102 00  !002.0/+.2 120)2023!.1.//.2 #
0 # #!020 2  .1) 1 ) 2" //.1.." 2 # ..2 " )&"
.#2)" !02. 12  1$*  !)!..  #/+ .  #  .2" 2.
12 $0. 2" .2" +11." . .  # .  . /. # .
02.3! #...2.

*..200..

2023!.1.  02.
.)22.2".)/ 1"12)22.#! 0.
 .)22. 02.3 !" 0)" 0 # .) 2 . +11. 12 
1*3&. 0 2" ..210" 2 # 0 0 * ) # !0 .
. 30*02.$..2# 023!.1
.110" #.2.$&! 2.12"0)00"10/0"/00./#.2).
..2 * )0" 1. 12 1$  2 .3 *  /.1 " $!) " . 2
//.1.. 2 # ..2 " 0. .!02 0! !1 " 2)$ " ." 0. .
! 13! #0 .!02) #) +120  //1& . $0 )1  2  /#.2)
0.*20!0#$!0.0 ".110&020..2"$!1 10.2
2//.1..020.22. )12"0/ 1"2&.2+ 100
9

0!2&1 )&" !0 . 00 2" 0!&210" # . $!1 10 0
/.20!! 1 $... 30*02#0!3)!2&12&.2+0 "
.110&.0!.1+
. 2 1 #0 )2  1#/03 " !0 . . 0 . 2" .110" 2 #
1$  *0$0!/ #. !0.00.)2".110" #! 20 #0
) 0"!0 / "..2  0!.1.
 .110" . 2. !2!. . )1" $ # ..! .!./0.2)
$.!.2!. /0 0. /010#2 - / . ." /0 0. . ! 13! #0
!)2#. .!./0.2. 120* #0 )&" )2 . ! 13! # 12! 12
1#/03  . . 2  /0# * # . /0 2  .  * .)#2. .
.2.10#102"/"2 #.110"2./2 #!2!.../.2#+10
! 210" 0*12 $0"   2".02".)120".!.2!10".
# /00"2 # ..#2).0.2 )30 "

10

,;X

LECTIO PRIMA ET VISECIMA

   
 PISAURUM
+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. 1. 02.3!020 2. 2!2)2. ! 1 !1 ).2. 2 # 0 # 12
.212 $2+12 # #.! *../+10202  "2 #"
2. 7& ! 1 !+  2& 2 # 0 # # !1 2. 10 .3.!02
2+1.!.3 * 0"2+10".2&/* .!+
3. 1.  * . 12 #" /*  .! *" 2. 2!2)2. #1.12 #
1$.2 #20#2 *0.2LXP
4. 7& 02& 2 # 0 # . !.3 *  0" 2+10" . 12 #" /*
.! *".12.2!.
5. 1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 # 12 .212 $ 2+1 2 #
 #.! *.12.2!.
6. 1. 02.30! * 2. !.2. 2 # 0 # 12  .212 $  !)1&  2 #
 #.! *12 $!) 121.123& #!1 2.
7. 1. .2.2.12. * $! +" 2. !.2. 2" " 1##." 2 # 0 #
123& #!1 2.
8. 7&. 02+.. 02+!2&2 #0 #.!.3 *) 
2* 2"00!2"3&"
9. 1. !.3 * . 12 #" /*  .! *"  0" 2+10" 2& 02 $+ 2 #
0 #12  " #!1 2.
10. 1.!.3 * .!$ $!) )&2&!2&2 #0 #.12"/*
3&"03)1 .#2)0./#.2)
11. 1...!.3 * .!.2&0! / .3 *02.30! * 02 $"12
.212 $ 2+1 2 #  # .! * .  # ) # $!002. 
...0" 2! 10" +120  0" 0! /  . 0.  .2+"
1

. #1.12 . 12 .2 /.! 2. 10 1#0!. concreta) . 10 .3!.
(abstracta).  # 2. 1#0!. 2. /.! #0 10 *!. propria) . 10 ! 1 !
(appellativa)$ .!2 #.2+!..2

11

. /02" 1.  020 2" 0!)/ #" 000" # /0 0. /#.2) .
2!  *.2!  */0.!$ #. /02)).
. Copiis hostium deletis urbes liberatae sunt.
 Ille absens dictator factus erat.
 Hic hostes abeuntes secutus est.
/ Hostibus interemptis Camillus omne aurum recepit.
0 Urbe a hostibus eversa incolae novam patriam fundaverunt.
12 Ducibus interfectis legiones discesserunt.
 Illo dormiente pastor quidam boves in speluncam caudis traxit aversos.
 Mugitu ex spelunca auditu ille in spelunca boves esse sensit.
 Confusus ille gregem ex loco infesto amovere coepit.
 Appenso auro illic Pisaurum civitas appellata est.
12. 1.02.3!0202.!.2.12.212 $12 #0012+2.2"/."
3&" . 2. # 00. 2& !2& 12 .212 $ 2+1 2 #  #
.! * 1. 03!020 2" ...0" 2! 10" +120  0! /  .
0.  .2+" . 1#2.2+" . /02" 1.  020 2" 0!)/ #"
# /0 0. /#.2) . 02.1$.21 *  . 02.1$.21 * /0
.!$ #. /02)).
. Copiae Gallorum apud Aliam flumen legiones Romanas deleverant.
 Hostes pro Capitolio immensam pecuniam acceperunt.
 Brennus, dux Gallorum, urbem praeter templa evertit.
/ Praeda non aequo iure divisa est.
0 Hic Brennum, ducem Gallorum, secutus erat.
12 Ille Gallos interemit et aurum omne recepit.
 Ille post hoc factum in exilium rediit.
 Hostes urbes multas occupaverunt multas etiam everterunt.
 Ille in patriam reversus est.
 Hi illic aurum appendere et civitatem Pisaurum ex hoc facto appellavere.
13. 1. 03!020 2" ..2 *00" / !+10" +120

 ! 210" #

.  # * . 0. 1#2.2+" .  .2+" . /02" $  .


!)2.10.. /02.2020

12

. Camillus hostes iam abeuntes cum exercitu suo secutus est et eos vicit.
 Ille de exilium revocatus dictator factus est.
 Praedam non aequo iure divisam milites discedere cupiebant.
/ Immensa pecunia accepta hostes abierunt.
0 Hostis victis ille in exilium reversus est.
12 Civitas auro illic pensato Pisaurum appellata est.
 Gallis interemptis Camillus omnia pecunia recepit.
 Hostes apud Aliam flumen copias Romanorum deleverant.
 Galli interempti exercitus Romanus victoriam reportavit.
 Illi pro suos liberos aurum hostibus dederunt.
14. 1.02 1020..$.!.2!10201#2.2+"2"02 $"2 #0 #
15. 1./.  102022+12&02 $+2 #0 #
16. 1. $.!.2!1020 2" /0#20!0* #10" ! 210" 2 # 0 # . .
! 1/ !10202 1#2.2)2 #"!) 
17. 1. 02 1020 2" ! 10" 2 # 0 # . . ! 1020 2 1*2.
2 #"
18. 1. 02.3!.1 *  .!.2& 0! /  12. .2. O 0!!.2"
/0#20!0* #10" ! 210" ) # #!$ # . . /  * 0 .212 $
0!!.202 $1#.)#2. .020!2&1
.  $3 *1.2"!&.'"12!.2&2"/#0" +.20".212!0%.
 1$0!+"23+.
  $3 *10  *"! #". *" $."/012,2...
  $3 *1#!&10$!).120 !. 3&. 2 ..01.12
3+.
/  2. 2. *.2 "  .!&  ..2." 1#&)210 0.2  2"
20.".
0  (+ . "2..+ 3&. 2 00./22 !..
12  2. 3&. 2 /&..#2)". 1*!012$!/..
  2 . ", .3 * 0 )!0#10 2  12!.2) 2& 0$!+ !0 1& )  2
$!#13.
19. ." // 2. 20 0* #!& ! 210& 1. 02.2!%020 2  !. 2"
!+2" !)2.1" 2 # 0 0* #" 10 02 $ .)#2  1#

13

. .020!2&121+120 /* ! 210".. 201 #.


1.03!0201#$!)&".2"...0"2! 10"../&02
2).2 ) #$!002.
. Galli exercitum Romanum profligaverunt. Galli urbem Romam everterunt.
  Veientana praeda non aequo iure divisa est. Romani Camillum exilio
affecerunt.
  Camillus aberat. Romani Camillum dictatorem creaverunt.
/  Camillus Gallos secutus est. Camillus Gallos interemit.
0  Sulpicius Gallus metum exercitus vicerat. Imperator adversarios vincere
potuit.
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
#!&10+
1. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12 .2 2* 7.!.2.02. ..1#!+10202.0.
20 *10 !12.!.0 #123& #!1 2.1.! 1020
+120 ! 210".0. .2+". /02"
. Hostes .............................. urbe et immensa pecunia pro Capitolio
........................ domum ........................ (everto, discedo, accipio)
 Caesar ................................. ................................. ..................................
et .......................... victor Romam ...........................

(revertor, capio,

interficio, multus, hostis)


 Duces .......................... tristes ad Caesarem pro ..........................
......................... producuntur. FRQVLGRKRVWLV0FDVWUD
/ Camillus exercitum hostium .......................... .......................... et aurum
omne ab eis pro Capitolio .......................... .......................... (abeo,
sequor, recipio, accipio)
0 Camillus dictator ..................................... Gallos ex urbe ...........................
et patriam suam ex magno

periculo ........................... (fio, expedio,

expello)

14

12 Camillus .......................... copiis Gallorum et omni auro ..........................


.......................... in exilium unde tamen .......................... reversus est.
(recipio, rogo, vinco, redeo)
 Camillus ....................... copiis hostium et omni pecunia ....................... in
exilium reversus est. (recipio, interimo)
 Auro illic ....................... civitas Pisaurum .......................... (appendo,
appello)
 Aurum illic ........................ nomen illi .......................... ..........................
(penso, do, civitas)
 Camillo .......................... exercitus Romanus .......................... copiis
Gallorum terrore populum .......................... (interimo, dictator, libero)
2. 2!)0  12  ). 2 # 0 # . 1#!+1020 2. 0 2&
.!.2&0!)/&21+120.0. .2+". /02"
. Camillus

...................................

copiis

hostium

omne

aurum

.................................., quod ei pro Capitolio acceperunt.


 Veientana praeda non aequo iure ..................................... Camillus in
exilio fuerat, unde tamen rogatus Romam reversus est et dictator
..................................... .
 Galli, Brenno ........................ , apud Alliam flumen legiones Romanas
....................... . Deinde2 ab eis Roma ......................... praeter Capitolium,
pro quo eis immensa pecunia a Romanis ................................... .
/ Pisaurum civitas dicitur, quod illic aurum, quod Galli pro Capitolio
.................................., ............................................ .
0 Copiis Gallorum ................................. et auro recepto Camillus in exilium
........................ sed a Romanis de exilio revocatus Romam ....................... .

GHLQGH 02.

15

!&210".110"2" !3"&12) "


1. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. Hostes legionis Romanis deletis occupaverunt urbem.

 Duci absente haec facta sunt.

 Romani Camillum absentem dictatorem fecerunt.

appensum est.
0 Camillus copias Gallorum interemit apud civitas,

quae Pisaurum dicitur.


12 Camillus omnia pecunia Gallis interemptis recepit.

V
V

V
V

fecerunt.
 Auro illic appenso, civitas Pisaurum appellatum est.

V
V

V
V

 Camillus diu in exilium fuerat.

/ Civitas illa Pisaurum appellatur, quod illic aurum

 Romani Camillo de exilio revocato dictatorem eum


fecerunt.
 Romani Camillum de exilio revocatum dictatorem

2. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. Copiae Gallorum, Brenno duce, Capitolium et urbem
Romam everterunt.

V
V

V
V

V
V

V
V

 Camillus in Pisauro exulabat, unde revocatus dictator


factus est.
 Copiae Gallorum apud Ardeam a Romanis victae sunt.
/ Camillus pecuniam, quam Galli pro Capitolio
accererunt, recepit.
0 Gallis interemptis Camillus in Ardeam rediit, unde
tamen rogatus reversus est.
12 Camillus magnam partem auri recepit.

16

 Pisaurum civitas dicitur, quod illic Camillus Gallos


V

praedam non aequo iure divisam.


 Galli Brenno duce legiones Romanas apud Alliam

flumen delevere.
 Camillus dictator factus est, quod Romani in magno

interemit.
 Camillus apud Ardeam exulabat propter Veientanam

periculo erant.

!&210"110" ."0 "


1. 7 !.UHYHUVXVHVW2 #0 #0.
. 02..2)00!2"3&"00!2"/.10&"

 02..2).2"3&"00!2"/.10&"

 .02.2 .2"3&"00!2"/.10&"

/ .02.2 00!2"3&"00!2"/.10&"

1.10+10202/0;12  0 .1 


22* "LXUH2 #0 #1#2.2+"0.
. .3.!022 #1 #

 .3.!022 #2!) #

 .3.!022 #$!) #

/ .3.!022"/)22."

0 .3.!022".2."

1.10+10202/0;12  0 .1 

17

V. !&210".110"1*0#"
1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"
1. ..21020 12!)0  12  00  7110!" ! 210" #
.2.$&! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10
.212 $0"0!&210"
!&210"

.210"

1) V Ubi Galli Brenno duce legiones


Romanas deleverunt?
2) V Qui dux Gallorum copias Romanas
apud Alliam flumen profligavit et
delevit?
3) V Everteruntne Galli urbem Romam an

. Hannibal.
 Apud Trebiam flumen.

 Brennus.

Capitolium?
4) V Cur Camillus apud Ardeam exulabat? / Omne aurum.
5) V Recepitne Camillus partem auri an
0 In exilio.
omne aurum?
6) V Ubi Camillus interemptis Gallis
12 Apud Ardeam.
rediit?
7) V Ubi Camillus exulavit?
 Absens.
8) V Fecerene Romani Camillum
 Absentem.
dictatorem praesentem an absentem?
 In exilium.
 Propter Veientanam praedam
non aequo iure divisam.
. Urbem Romam.
 Apud Alliam flumen.

18

2. 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020

1) everto

V/.

2) recipio

V012!3&

3) immensus

V1 "/. "

4) revertor

V#&

5) appendo

V !&

6) praeda

V0  !0*&

7) aequus

V20!12 "

8) ius

V0.

9) divido

V.  #+

10) abeo

V$!#1)"

11) sequor

V.!$ .

12) interimo

V.!..+    2+

13) ...........................

V ..................................

14) ...........................

V ..................................

3. %102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0


2 #" )! #" 2" % ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 2&
&/0//02..212 $

1) legionibus

V.2 !.2)"! 1/ !1)"

2) duce

V# 00

3) pecuniam

V002)"! 1/ !1)"

4) immensam

V022

19

5) dictator
6) Romanorum
V.200
V .3.!022 #2!) #
V.2 ! *0
V 0# 00

V0.200
V.3.!022 #1 #

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
0 1."120!2&1 #0&!0202013. 
&12) "
. Camillus secutus Gallos iam abeuntes omne
aurum recepit.
 Camillus secutis Gallis omne aurum recepit.
 Romani eversa Roma a Gallis in magno periculo fuere.
/ Camillo redeunte in exilio a Romanis revocatus est.
0 L. Aemilio Paulo consule Perses, rex Macedoniae,
bellum gessit cum Romanis.
12 L. Aemilio Paulo consuli bellum cum Perse gerere
obtigit.
 Cicerone consuli Catilina contra rem publicam
coniuravit.
 Camillus exulans dictator factus est.
 Femina iniuria aperta cultro se ipsam interficit.
 Nostri pilis missis in hostes gladiis rem gerunt.

V
V
V
V

V
V
V
V

V
V
V
V

V
V
V
V

22* "abeuntes2 #0 #0.


V
.   .12#2 *.!1 #"
V
 .2.2#2 * #"
V
   .12#2 * #"
V
/ .2.2#2 *.!1 #"
V
0 2#2 *.!1 #"
1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
0 1."

20

+02 $abeuntes2 #0 #0.


. $! 

 002

 .2 !.2

/ .2  

0 0.2&.2

1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202


0 1."
4. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12 .2 2* 7.!.2.02. ..1#!+10202.0.
20 * 10

!12 .!.0 # 12 3& # ..202. 1.

/.  102022+12&02 $+1.! 1020+120 ! 210".


0. .2+". /02"
.  Camillus copias Gallorum ..................................... apud Pisaurum,
.............................., quae ita dicitur, quod illic aurum ...............................
(interimo, appendo, civitas)
 Romani ............................... Roma a Gallis in magno periculo fuerunt, sed
Camillus ex exilio .................................. exercitum hostium interemit.
(everto, revoco)
  Camillus ................................... ................................. in ..........................
apud Ardeam rediit, sed Romani eum Romam ................................
(expello, revoco, hostis, exilium)
/ in exilium a Romanis Romam
revocatus est. (redeo, Camillus)
0   Catilinae .................................. et Catilina proelio
............................... res publica ex magno periculo ....................................
(deprehendo, socius, interficio, servo3)

servo, 1 /.1+&#2+&

21

12  Mugitu bovum ex spelunca ................................ Hercules ...........................


et Caco clava ................................ boves recepit. (audio, interficio,
revertor)
  ........................... domum .............................. imperator ..............................
interemit et omne aurum quod ei ..................................... recepit. (redeo,
sequor, rapio, hostis)
  Timore ...................................... ................................. propter magnum
periculum totis castris testamenta obsignabantur. (occupo, exercitus)
  In cruentissima pugna .......................... .......................... Romani aurum
........................ potuerunt. (vinco, recipio, hostis)
  Camillo apud Ardeam ......................... Galli Brenno ..........................
copiis Romanorum .............................. Romam everterunt. (dux, profligo,
exulo)

22

0$,+0$;;,,

LECTIO ALTERA ET VICESIMA

  
 

$3$(,+0$7$(3 7+( 1$.+( 1
1. (!&210".110". 2 *2* #
1. . 02 1020 2. *!. ).2. 2 # 0 # . . !%020 2
 .120.22 #0 *.! *
2. deorum immortalium, praesentes fructus 1.  * . . 12 #" /*
.! *"
3. . 02.3!020 2. 2!2)2. ! 1 !4 #1.12 2 # 0 # 12
.212 $2+12 # #.! *
4. .02.3!0202.! 1 ! #1.122""1"12.212 $
2+12 # #.! *
5. 1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 # 12 .212 $ 2+1 2 #
 #.! *.12.2!.
6. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
7. virorum fortium: . 020 2  #1.12) . 0 2  002  12 
#0!02).) 12 .!) #/ 2. 
8. 1. 02.30! * 2. !.2. 2 # 0 # 12  .212 $  !)1&  2 #
 #.! *12 $!) 121.123& #!1 2.
 1. 02.30! * 2. !.2. 2" " 1##." 2 # 0 # 12  !+2  .
12 /0*20! !)1& .2&/* .!+2"# 2.2"2 #0012+2.
123& #!1 2.
 1. 02.30! * 2. !.2. 2" " 1##." 2 # 0 # 12   
!)1&  2" !12" 2 #  2. . 2" # 2.2" 0012+2. 12
3& #!1 2.
 1. 02.30! * 2. !.2. 2" " 1##." 2 # 0 # 12   
!)1& 2" !12"2 #.!.2.2 *.2"# 2.2"2 #0012+2.
00!2"..2"3&"

# 1

23

12. volumus: .  !%020 2 #" .!$ *" $!) #" 2 # !.2 " . . 020
2# 2.20012+2...!.2.2 *
13. feramus  0" .&.0" .! #10 2  !. )1  .3 ! 2 #" 2* #"
2 #"  #" 1$.20 .) 2  !.2) . 2 # 0012+2. . 020
2 !12 . # 2.2 2 # 0012+2. 00!2" . .2"
3&"
14. praesentes.!%0202 #".!$ *"$!) #"2 #!.2 "..020
2 !12.# 2.22 #0012+2.
15. . !%020 2. ..!3.2. . 2" 02 $" )& 2& $!)& 2&
. 02+!2&2 #0 #
16. 1...!%0202".!.2&! 210".3 *02.3!0202.!.2.12.
#) . !)1&. 2 # 0 * . #2 * .! * . 020 2"
...0"2! 10"
. pareamus senatui.
 consulamus bonis.
 amemus patriam.
/ gloriae serviamus.
0 speremus quae volumus.
17. #$1#$ 2.2.!.2.volo 02+ volo, volui, velle & .
volvo, volvi, volutum volvere  #&$.0* .  .02 102010
 .)2..!.&!.2.. # 2*  #.  # *   
 !0.. #1#$!)&"10/* .)2.!.2.
. volem
12 voluit

 volebam

 volvit

/ volabam

0 volemus

 volves

 volvisse

 voluisse

 volumus

 volet

/ volvet

0 volabunt

. volavisse  volant


12 volent

 volas

 volvunt

18. .02 10202"! 10"2 #0 #.22+1 #2"1# /0*0.


19. .02 10202 #"1#/1 #"2 #0 #..2 #"..&!1020
20. .!.2&!.2 2* .02.30! *12 #2)!)1&
2"# 2.2"2 #0012+2.
. stabiliverunt : ..............................................................................................
 repono: ........................................................................................................
 est: ...............................................................................................................
24

/ neglegamus: .................................................................................................
0 putemus: ......................................................................................................
12 imitemur: ......................................................................................................
21. ...&!10202 0/ "2&/0#20!0# #1+! 210&2 #0 #
22. ...&!10202 0/ ".0".)2"# 2.2"2 #0 #
23. . ..3!020 2. 0/ 2" # 2.2" 12" *!0" ! 210" )2.
03! # 2 # 00)22. ." !1" 0 0" 010" 2"
.!$.."0".212 $ *
24. . ..3!020 2. 0/ 2" # 2.2" 12" *!0" ! 210" )2.
03! # 2 # 00)22. ." 0#." 0 0" 010" 2"
.!$.."0".212 $ *
25. .2! 10202".!.2&! 210"21+120.03! #0#$
. Paretis senatui.
 Imitor fortes viros.
 Rem publicam stabilimus.
/ Praesentes fructus negligis.
0 Patriam amat.
12 Sperant quae volunt.
26. 1. ..&!1020 2 0!!.2 1$1 # 03! #  0!)02 
! 1/ !1 2 #0 #
27. . ! 1/ !1020 . . /.  1020 2  1#2.2) !)  2& 0&
2 #0 # #!1 2.10.2.2
28. . 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0&2&! 210& #/ 2.
. immortalium

0.12 

 deorum

0.012 

 in numero

0.0!)! 1/ ! #/+0

/ senatui

0.12 !.

0 gloriae

0.12 !.

12 id

0.12 /)2
............................................................................

 rectissimum

0.12 

 quae volumus

0./0#20!!)2.1 #02 #!0


25



12 

!.

..............................
 virorum

0.012 

 esse

0...!3&"12 !.

.............................................................................
. sempiternam

0.12.........................,
 #"/)2
...........................................................................

 0 0" 0" 2 # 0 # $ # 02#   1#0.  0"
 * .3! *2 .3!&
 . .2.!%020 )10" .2" 0" &!020 ."  1*020"
02#   1#00" 0 2  002  LPPRUWDOLV . 2  #1.12)
posteritas.5
.02.3!102012..22"! 210"6
. .!. *.120.#2 *" #120!&1..#22/ !.2.
 "0 #0)2/).2".!02"0..+.
   " !0../.3 !0.2.2!/.
/   *".#!021&
0  " /0$2 *0 )2 !.2  /#0" 2" %#$" 2& 0& .!+&
0..+0"
12 ".  #1 #02 #".. *"2!0".

mRUVWLV    .2 "PRULRU.   0.& mortalis, H 2)"


SRVW !). SRVWHD 0!!.), posterus, -a, XP 0)0 "
6
 .  8WLQDP LPLWHPXU HRV TXL KDQF UHP SXEOLFDP VWDELOLYHUXQW   6SHUHPXV JORULDP YLUWXWLV
VHPSLWHUQDP HVVH   4XLV SDWULDP QHJOLJDW" /  4XRV VHUYLDP" 0  6LQW VDQH DQLPL PRWXV
PDJQRUXPKRPLQXPVHPSLWHUQL12 6HTXDPXUERQRVYLURV

26

 . 02.3!1020 2" .!.2& ! 210" . . /+1020 2  0/ " 2"
# 2.2"7
. Nostrorum amicorum amici sint amici nostri.
 Ad omnem eventum parati simus, Athenienses, dictitabat Demosthenes.
 Utinam dives sim et felix!
/ Audiatur et altera pars.
0 In tanto civili bello quid agamus?
12 Quis negat agriculturam omnibus esse utilem?
!&210".110"012 * .200 * 2* #
!&210".110"2" !3"&12) "
1. 2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. nostros

0.! 1&22.2&#.

 equidem

0.0!!..2&#.

 bonis

0./ 2.3.!02#2 *

/ praesentes

0.02 $002 

0 gloriae

0.0/ 20 *

12 id

0.  .12.2.20 *

 acciderit

0. !121#20# 2..!.

 denique

0.0!!.1*/01 "

 motus

0.  .12.2.2#2 *

 vero

0.!.0!!.

2. .10+10202/0 12  0 .1 


&12) "

. innumerabiles.200 12 LPLWHPXU

 hanc002)"! 1/ !1)"

 senatui/ 2! 1$.!12

/ gloriae022

 .   3  2& 3& ." ." 0. /  ." 3    +. 0 0/0$)0  ." 0.120
! 02 .1 . 00/.!+"  1"  .!. # *1 ".
0#2#$1 " /  " . #120 .    % 2    ! "  0  0 22   03*
)0  2 .  #0 12    " .  ! *10 . .!0 )2  0&!. 0. 10 ) #"
&3

27

 quod acciderit/0#2..3!)2.212 IHUDPXV

 virorum022.)2 FRUSXV

 motus# 00 12 HVVH

 sempiternam002)"! 1/12 JORULDP

0 optimum.2 ! *0 
12 esse20)..!.200 12 SXWHPXV

3. . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
. Homines, qui rem publicam Romanam stabiliverunt,
pauci sunt.
 Cicero homines excellentes pro deis habet.

V
V

V
V

 Romani senatui parere non debent.

/ Cicero Romanos admonet bonis viris consulere.

0 Romani posteritatis gloriae servi non erant.

12 Romani virtutis gloriam sempiternam esse non


arbitrantur.
!&210".110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) coetu

. .2&#)002

2) corpus

 002 /0#20!)2

3) virtutis

  #1.1/0#20!)2  #".!1

4) rem

/  !12.2&#.

5) immortalium

0  #1.1/1".!10)

6) sempiternam

12  #1.12!2)2  #" #/

7) alios

 /02.2&#.

8) nostros

  #1.12!2)2  #"

9) hanc

 2!2)2 002
  #1.12"01" #"

10) animi

28

. 22.2&#.

2. .1$.210202 #"!.2 *"2* #" #2 *2.12212


.! 2."2./3 !.!.)2"!  *00"
arbitr

nt

.0)# 2.2"0012+2.

fer

mus

 # 2.2"0012+2.

0)# 2.2"0012+2.

tis

.# 2.2"0012+2.

0)# 2.2"0012+2.

ris (re)

# 2.2"0012+2.

imit

vel
praes

stabili

3. 1. 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2"  12"
0!110*0

1) imitemur

. .2 ! *0 12 FRUSXV

2) qui .200 12 putemus


3) mortale

 .200 12 speremus

4) magnorum

/ # 00 ..!032 #

5) quos

0 0!)2"121"102)  02.3 !

6) quae volumus

12 .200 12 repono

7) gloriam

 0!)02 "! 1/2 #$!) #

8) in numero

 ! 2!02# 2.2

9) esse

 0!!.2)"2 #$!) #

10) denique

 002)"! 1/ !1)"


. # 00 12 stabiliverunt

29

4. . 1#/1020 2" 0" 2" 12"  0 2 1.1. 2 #" 12 12 
.12 $0 2"12"0!110*0

1) animi motus
. 2   02.0120! 
2) fero
 120!0+&
3) puto
 2 02+
4) neglego
/ 3! 2&
5) consulo
0 # &
6) repono
12  /#0"2"%#$"
7) coetus
 0&
8) imitor
 ./.3 !+
9) posteritas
 1#2!&11#! 1
10) stabilio
 0&!+
.  *.
5. 10 2 # 0 # . !%020 /. 10 0 0!+21 2  !. 2"
.212 $" .21" . 12 $0  2" 12" 2& ..210&
0!110*0
!&210"
.210"
1)
2)
3)
4)
5)
6)

8
9
10

V Quis Romanos admonet ?


.
V Utrum corpus virorum fortium
mortale est an non?

V Utrum magni homines mortales
sunt an non?

V Nonne9 Romani fortunam adversam
ferre possunt?
/
V Num10 Romani praesentibus fructibus
consulere debent?
0
V Qui rem publicam Romanam
stabiliverunt?
12


#/)&"0..2!) 
!.0&"/0
&"

30

Mortales sunt.
Minime.8
Certe.
Mortale est.
Antiqui Romani.
Cicero.
Sempiterna est.

,, #!&10+
1. . 1#!+1020 2. !)1&. 2" # 2.2" 2 # 0012+2. 12 
.!.2&..

2.2012+2.
.0
0
0
.

imitemur

consulamus

serviamus




 . 1#!+1020 2  .!.2& .. 0 2  .212 $  2*  2&


!2& #1."/ 2.12 #"$!) #" #2 *2.12/.3&
012+2."

 2."

.!.00 "

#20 2."
acciderit

volumus
repono
stabiliverunt
est

3. .2 0210202..!.2& #1.1212 .. #.  #0.


. 2. 02.3!020 12  .202  .!) gloriae, deorum, virorum, corpus,
fructus, Scipiones, hominum, coetu, motus, patriam, animi
$1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

31

+1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

4. .1#!+10202"2+10" #0 #


 .12

.2.2

.3.!02

/ 2

0 *

0 *

0 *



.2.2

.3.!02





nostros
alios
hanc
quae
id

911.22."
. 02020 2" .!.2& 0" 12  .. # .  #0 motus, alios,
coetu, virorum, innumerabiles, hanc, denique, in, sed, quae, vero, -que, et, rem,
rectissimum.
#1.12)

002

.2.

0!!.

!)01

1*/01 "

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1. . 1#!+1020 2. 0 02.3! 2." 2  !. # /02. 1. 12
.!0112 .2 2* 2"# 2.2"../+10202 0/ "
2"0# 2.2"
. ......................... mei amici; ......................... felices; (valeo, sum).
 In tanto discrimine, quid ......................... ? Quem .........................?
(ago, appello).
 Utinam gentes iustitiam .........................! (amo).
/ Quis lacrimis miserorum non .........................? (moveor).
0 Utinam Romae .........................! (vivo).
12 Qua via .........................? (recedo).
 Vim Romanorum vix soli ......................... (resisto).
 Multos milites ......................... Graeci, multos socios.(habeo).
32

 Unde socios belli nostri .........................? (invenio).


 A Pyrro, rege Epiri, auxilium ......................... Utinam Pyrrus, rex
Graecorum, civibus Graecis in Italia .........................! Utinam Pyrrus
Romanos .........................!

......................... et ......................... regnum

11

Pyrri (peto, adsum , supero, vigeo12, floreo 13).


2. 3 * 1#!+1020 2 1&12 .2 2" # 2.2" . ! 1/ !
10202 0/ "2"..02.3!10202"! 210"
. Cuius adventum exspect......? (ego).
 Quem amorem sper......? (ego).
 Quas litteras scrib......? (nos).
/ Equos in castra duc...... . (vos)
0 Utinam hoc dic......! (ille).
12 Eloqu......14 an sile......15? Quid faci......? (ego)
 Sine amicis vita tristis esse .
 Time......, dum in castris se teneant16. (illi).
 Vel...... videre mea urbem liberam. (ego).

11
12
13
14
15
16

adsum, affui, -esse = 0..!+.!0#!1 . +


vLJHRXLHUH &.&
fORUHRXLHUH .+.&
eORTXRUFXWXVVXPL .)  . !0*&
sLOHRXLHUH 1&+
.!0) ..!.0 #12 12!.2)0/ 

33

,X I

LECTIO TERTIA ET VICESIMA



 , 

+     


1. !&210".110". 2 *2* #
1. 1.02.3!0202./0#20!)2.! 1 !17 ).2.2 #0 #12
.212 $2+12 # #.! *03)1 0./#.2)
2. 1. 02.3!020 2. 2!2)2. ! 1 ! ).2. 2 # 0 # 12
.212 $2+12 # #.! *../+10202  "2 #"
3. 7& 02& 2 # 0 # . !.30  /. 2+1 . 12. 2!.  .
12 #"/* .! *"12 .) #!1 2.
4. 7& 02 $+ 2 # 0 # . !.30  /. 2+1 . 12. 2!.  .
12 #"/* .! *"12 $!)  #!1 2.
5. ingentem navem 1.  * 2  002  . 2  #1.12) . . 12 #"
/* .! *"
6. 1.02.3!0202".2&#0"2 #0 #, 02)".)2"! 1&"12
.212 $2+12 # #.! *.12.2!.
7. 1.0$! .2.212.12&!2&2 #0 # #!1 2.
101 !12
8. 1.02.30! *2.!.2.2""1##."2 #0 #12 /0*20! .
12  2!2  !)1&  . 2& /*  .!+ 2" !12" 2 #  2 "
00!2"3&"
9. 1. 02.30! * 2. !.2. 2" " 1##." 2 # 0 # 12  .212 $
!)1& 2" !12"2 # 2...!.0 #00!2"3&"
10. 1. 02.30! * 2. !.2. 2" " 1##." 2 # 0 # 12  .212 $
!)1& 2" !12"#0!1#20 #123& #!1 2.
11. 7& . 02+ !2& 2 # 0 # . !.3 * )   2*  2"
00!2"3&".
12. 1. !.3 *  .!$  $!)  )& 2& !2& 2 # 0 # 12
00!2..23&03)1 .#2)0./#.2)
17

# 1

34

13. 2".!.2& /0"0&.# !.10202" .!01.20" 7  )


$ #02" #) 0" 0" 2" /." . &" ! " 2 /.3 !  *2.
.).#2"
. aegrotares, ignorares, intrares, familiares, simulares, pugillares.
 viveres, ageres, sumeres, cohiberes, ascenderes, conduceres, moveres.
 prorumperet, pareret, imponeret, videret, moveret, contineret.
1.02.2!.000!21*2.10.2) #.#2)0./#.2)
. Arria filio funus ita paravit, ut maritus suus id ignoraret.
) Filius libenter cibum sumpserat.
 Cum lacrimae, diu cohibitae, illam vincerent, egrediebatur.
/) Illi milites orabant ut hominem interficerent.
0) Ille milites interrogabat num18 nostri exercitum hostium vincerent.
15. 1...!.3 * .!.2&! 210".3 *02.30! *2.!.2.12
.212 $  !)1&  2" !12" 0012+2. . .!.0 # 12 3&
#!1 2.
.) Ille arma contra hostes moverat.
) Simulabat filium vivere.
 Lacrimae, diu cohibitae, prorumpebant.
/) Vos lacrimas cohibebatis.
0) Paetus, occiso Scriboniano, Romam trahebatur.
16. 1.02.3!02012.212 $2+112 .212 $ !)1& 2 # #
.! * 2 #" 2 *" 2* #" 2& .!.2& ! 210& 1.  020 2"
! 210"000"  0". 02.1$.21 * /0 .!$ # . /02)
).
. Ille hoc ita paravit, ut ignoraretur ab uxore sua.
 Patri interroganti quid filius faceret, illa non respondebat.
 Nos interrogabamus num hostes provinciae19 nocerent.
/) Ille ignorabat ubi20 filius esset.
0 Illi quaerebant num inter nos amaremus.
18

num .
provincia, -ae = 0.!$.
20
XEL  *
19

35

12) Ille dicebat sentire quis hoc faceret.


) Hic ignorabat quis in agrum intraret.
) Puer interrogabat quis aegrotaret.
) Ille rogabat num civis quidam contra rem publicam coniurare cogitaret.
) Rogabat num filius viros improbos sequeretur.
  1. /.  1020 0 1 2  .). 2" .  #." 2& $!)& 2 
$!)  2" # 2.2" 2& /0#20!0# #1+ ! 210& 2" !  #"
11"
  1. /.  1020 0 1 2  .). 2" .  #." 2& $!)& 2 
$!) 2"# 2.2"2&/0#20!0# #1+! 210&
. Arria hoc ita parabat, ut maritus suus id ignoraret.
) Feminae orabant milites ut hominem interficerent.
) Ille milites interrogabat num nostri exercitum hostium vincerent.
19. 1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #"  )2&2 #" . 020!)2&2 #"
 .2 *"! 1/ !1 *"2 #0 #
20. 1. /.  1020 2  1#2.2) !)  2& 2*& # !1 2. 10
.3.!022+1
21. 1.! 1/ !10202 0/ "2 #..!032 #2 #0 #../.  
102022+12 ## 0 #2 #
22. 1.02 1020.$.!.2!10202"/0#20!0* #10"! 210"2 #0 #
1./.  10202102 .03! 2.
23. 1.02 10202"! 10"2 #0 #..! 102021*2.2 #"
24. 1. 02 1020 2 #" 1#/1 #" 2 # 0 # . . 01020 2  1#
2.2)2 #"!) 
1.02.3!102012..2
.  + #.. 1#!.2 *10 2. /!# 2" . )2. #0!1$#. . 2.
2 . . 011 #, .0 & .) 2 !0.2 .!. .
.!./)2.12%2".
 21*# "!&2 *102$!!.+"2.2 ./.
) +#... *10 * /02 1/! /1 " 1*#)"2".
26. 00 2" /0" 0& # 1." / 2. . .2.10#1020 1!0"
. /02" ! 210" .3 * 2 021020 2 0  12  .2

36

2*  . 12 .2 1 7. !.2. 2& #!& ! 210& .


20 * 10 !12 .!.2.2 * 12 3& # // 2. 1. ! 1020
+1202 )..0.. /02)
. pater, rogo, ubi, sum, filius.
 ille, rogo, num, exercitus, vinco, noster.
 oro, femina , ut, maritus, cohibeo, lacrima.
   " 0.  !) " 2" !12" 010&" 12 .2 .  " 2"
# 2.2" .02.*2 #"/.3 !
  0" /0#20!0* #10" ! 210" 2" .2" 03! 2. )  0 # 
2.2. 0" 200 !12. 200# 2.2
  0. .!2 .   12 ! $!) 2".2"
 1. 02 1020 2" 0" 2 # 0 # # $ # 02#   1$1 0
.212 $0"0"2"0" .!$..".." 
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
 #!&10+
1. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12  .2  2*  7. !.2. 2& #!& ! 210& 2. . .
1#!+1020 . 20 * 10 !12 .!.2.2 * 0+ 2. !.2. 2&
/0#20!0# #1+121.12 $!)  #..202.)2./+02.
! 1*$!  1.  .020 2 3& 2& !2& 1. ! 1020
+120 ! 210".0. .2+". /02"
.  Huic .................................... quid liberi .................................., illa eos
bene quiescere et libenter cibum ................................... respondebat.
(interrogo, sumo, ago)
  Imperator ................................ speculatores nostros ubi exercitus hostium
....................... (sum, interrogo)
 

Illi

...............................

num

belua

.......................

et

incolis

........................ (noceo, interrogo, terra)


/  Ille vestigia quaedam vidit et incolas ................................... num ibi apros
...................................... (video, rogo)

37

0  Ille ....................... ubi illi ........................ et quid contra rem publicam


facere ....................... (sentio, sum, paro)
12  Hic .............................. quis nocte agrum ............................... et fructus
................................. (intro, ignoro, rapio)
  Incolae .................................... a quibus agri ....................................
(interrogo, noceor)
  Medicus21 ................................. quis .................................... (interrogo,
aegroto)
  Omnes inter se .................................. cur nocte ex castris miles ille
.................................... (egredior, rogo)
 Magister nos ...................................... ut nostros claros viros, ....................
rem publicam stabiliverunt, ................................... (imitor, qui, admoneo)
2. 1.1#!+10202.002.!.2. #// 2.12".!010"21
+120 . /+02. ! 1*$!  1.  .020 2 3& 2&
!2&
. Hic interrogabat quid filius ............................... (ago)
 Orabam te ut mihi hoc .......................... (do)
 Illa milites orabat ut hunc ................................. (deleo)
/ Milites rogabant ubi hostes ............................... (sum)
0 Ille vir ita vivebat, ut a hominibus .............................. (honoror)
12 Ille rogabat quis ................................... (vinco)
 Rogabat num filius cibum ........................ (sumo)
 Quaerebam quid vos .................................... (scribo)
 Quaerebant num illa maritum ..................................... (amo)
 Interrogabant num vos ................................. (vivo)
!&210".110"2" !3"&12) "
 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 
&12)  "
V
V
. Rogabat illam num pater vivat.
21

PHGLFXVL .2!)"

38



/
0
12





Interrogabat quid illa ageret.


Ignorabat ubi maritus sit.
Ignorabat ubi maritus est.
Interrogabat quid illa agit.
Rogabat num pater illius viveret.
Quaerebat quis aegrotet.
Rogabat num hoc ignoraretur.
Interrogabat quis Romam trahebatur.
Interrogabat quis arma contra rem publicam moveret.

V
V
V
V
V
V
V
V
V

V
V
V
V
V
V
V
V
V

2. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0;12  0 .1 
&12)  "
V
V
. Filius Arriae aegrotavit et mortuus est.
 Arria diu lacrimas cohibebat, sed cum eae vincerent
V
V
prorumperentque, ex cubiculo egrediebatur.
 Arria milites orabat ut cum marito imponeretur, sed
V
V
hoc non impetravit.
V
V
/ Arria interrogabat maritum quid puer ageret.
V
0 Filius Arriae bene quiescebat et libenter cibum sumebat. V
V
V
12 Scribonianus victus Romam trahebatur.
 Paetus navem ascensurus erat et uxor eius milites
V
V
orabat ut simul imponeretur.
 Ille piscatoriam naviculam conduxit ingentemque
V
V
navem secutus est.
 Paetus fuit in partibus Scriboniani, qui arma in Illyrico
V
V
contra Claudium movit.
 Arria marito interroganti num filius cibum sumeret
V
V
eum libenter sumere respondebat.
!&210"110" ."0 "
22* "ascensurus erat2"0!3!.12"1##."0.
. 0!)1&  !12".!.2.2 *

 0!)1&  !12"#0!1#20 #

 0!)1&  !12" 2.

39

/ 0!)1&  !12.!.0 #
1.10+10202/0;12  0 .1 
22* "RFFXOLV2 #0 #1#2.2+"0.
. .3.!022 #1 #

 .3.!022 #2!) #

 .3.!022 #$!) #

/ .3.!022"/)22."

1.10+10202/0;12  0 .1 


2 200# 2.203! 2.12.2 ! 210"
. .!. "

 .!.$&!2"

 .2  "

/ # 02"

0  #2"

1.10+10202/0;12  0 .1 


+# 2.22"/0#20!0* #1."!)2.1"TXLGDJHUHWSXHU0.$!) #
.!.2.2 */)2
. /+02.2 1*$!  . $!) "
2"*!."!)2.1"0.12 !)".

 /+02.2 ! 20!)$!  . $!) "


2"*!."!)2.1"0.12 !)".

 /+02.2 1*$!  . $!) "


2"*!."!)2.1"0..!2)".
1.10+10202/0;12  0 .1 

40

V. !&210".110"1*0#"
1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21".
1. ..21020 12!)0  12  00  7110!" ! 210" #
.2.$&! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10
.212 $0"0!&210"
!&210"

.210"

1) V Aegrotabatne maritus Ariae an filius


suus?
2) V Quis mortuus erat?

3) V Quid persaepe maritus Arriae eam


interrogabat?
4) V Quid Arria marito respondebat?
5) V Cur Arria ex cubiculo mariti
egrediebatur?
6) V Quis in Illyrico arma contra
Claudium movit.
7) V Quis Romam trahebatur?

. Interrogabat quid puer ageret.


 Illa marito respondebat puerum
bene quiescere et libenter
cibum sumere.
 Ambo.22
/ Quia lacrimas suas diu
cohibere non poterat.
0 Filius Ariae.
12 Caecina Paetus.

8) V Cur Arria conduxit piscatoriam


naviculam?

 Quia ingentem navem sequi


volebat.
 Interrogabat quid liberi
agerent.
 Nemo.
 Scribonianus.
. Interrogabat num puer libenter
cibum sumere.
 Arria marito Scribonianum
arma in Illyrico contra
Claudium movere respondebat.

22

DPER . /* 

41

2. 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020

1) sumo

V&

2) cohibeo

V01+

3) prorumpo

V0&

4) egredior

V1#!.2+

5) aegroto

V0!$ .

6) ignoro

V.2 !+&2

7) intro

V.0.&

8) simulo

V &

9) ago

V.10+

10) ascendo

V. +

11) conduco

V! 1  *.

12) impetro

V /+&

13) ...........................

V ..................................

14) ...........................

V ..................................

3. %102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0


2 #"1#2.2 *")! #"2"%..!3 2."1.12 .1 2 .!)
2".212 $""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 
2& &/0//02..212 $

1) maritus

V0!!.! 1/ !1)" 2!) #

2) vivere

V# 00

3) illa

V002)"! 1/ !1)"

4) suae

V.!01

42

V0.200
V.3.!022 #2! #
V.200
V.3.!022 #2!) #
V.2 ! *0 0!!.2)
V0# 00
V022

5) paulo
6) eius
7) bene

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0" . . 10+1020 2 /0 ; 12  0  .1  1.
/.  1020 2 0  1." 12 0!2&1 # 0&!020 2
013. 
&12) "
V
V
. Ab illo ignorabatur quis aegrotaretur.
V
 Ab illo ignorabatur quis arma contra Claudium moveret. V
V
V
 Ille non sentiebat cur uxor ex cubiculo egrederetur.
V
V
/ Ille rogabat cur illa se dolori det.
V
V
0  Egrediente illa ex cubiculo mariti puer intravit.
V
12 Interrogabat cur ille arma contra imperatorem moveat. V
 Post paulo siccis oculis redibat in cubiculum et rogabat
V
V
quid ille ageret.
 Milites incolas interrogabant num in eo loco hostes
V
V
viderent.
V
V
 Ille persaepe interrogabat quid vos faciatis.
V
V
 Ille persaepe interrogabat: Quid puer agit?
22* "ViccLV2 #0 #0.
V
. / 20 *.!1 #"
V
 .3.!020 *.!1 #"
V
 / 20 * #"
V
/ .3.!020 *  #"
V
0 .3.!02.!1 #"
1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
0 1."

43

31.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"


.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  7. !.2. 2& #!& ! 210& 2.

. .

1#!+1020 . 20 * 10 !12 .!.2.2 * 0+ 2. !.2. 2&
/0#20!0# #1+121.12 $!)  #..202.)2./+02.
! 1*$!  1.  .020 2 3& 2& !2& 1.
/.  1020 2  $!)  2 # !.2 " 2" /0#20!0* #1." !)2.1" 1.
! 1020+120 ! 210".0. .2+". /02"
. Illa lacrimas suas diu ............................., sed cum eae ...............................
prorumperentque, ex cubiculo mariti ............................ et paulo post
siccis oculis .................................. (cohibeo, redeo, vinco, egredior)
  Maritus Arriae navem ...........................................; tum illa milites
.............................. ut cum marito ...................................., sed hoc non
impetravit. (imponor, ascendo, oro).
  Ille ..................................... uxorem suam quid puer .................................
et num bene .................................... (ago, interrogo, quiesco).
/  Imperator ........................... cur contra se socii arma ............................
(quaero, moveo)
0  Nos .................................. cur ille Romam .................................., et eum
quasi moriturum ...................................... (interrogo, miseror, trahor).
12) Arria ......................., qui interrogabat num filius cibum ..........................,
...................................... eum libenter sumere. (sumo, maritus, respondeo)
  Nos hoc factum .............................. ....................................... feminam cur
se dolori ......................... (LJQRUR2$LQWHUURJRGR
  Illi vos ............................ cur ex ............................ ...............................
(interrogo, egredior, cubiculum)
  Illa ................................ cur pueri cibum libenter non ................................
(sentio, sumo)
  Nos ................................ quis ..................................... (interrogo, sequor)

44

,;;,9

LECTIO QUARTA ET VICESIMA


,

+     


1. !&210".110". 2 *2* #
1. .02.3!020 2. ! 1 !23 #1.12 2" .  .  1" 12
.212 $2+12 # #.! *
2. . 020 12  #2) .!) 2  002  SDXFXV . 0 2
#1.12)GLHV.2 002 LPSXGHQV02  #1.12)KRPR
3. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
4.  .1.1  /.3 !02.*2&.2&#+LV.LSVH
5. .02.3!0202".2&#0"2 #0 #02)".)2"! 1&"12
.212 $2+12 # #.! *.12.2!.
6. &. 02+!2&2 #0 #.!%0202 #".!$ *"$!) #"
7. .!%0202...!3.2..2"02 $")&2&$!)&2&.!.2&
!2&123& #1."/ 2.
. indignor: .....................................................................................................
 dico: .............................................................................................................
 mentior: .......................................................................................................
/ accipior: ......................................................................................................
8. fecerit . !%020 2  /  !)1&  2" /." 1" 1 ) #" 2 #"
$!) #"2".2"3&"
9. . 02.3!020 2. !.2. 2" .2 !." 2 # FDSLR 12   #2)
!)1& 2" !12")&2&$!)&2"00!2"3&"
10. .02.3!0202 #".!.2&2* #"2"# 2.2"2 #.!.0 #12
# 2.20012+2..2 ##0!1#20 #12# 2.2.!.2.2 *
. venisset: ......................................................................................................
 dixisset: ........................................................................................................
 fecerit: ..........................................................................................................
/ responderit: .................................................................................................
23

# 1

45

11. . !%020 2  . 0) !)1&  2" # 2.2" )& 2& $!)& 2&
.!.2&!2&123& #/ 2.
. exclamo: ......................................................................................................
 indignor: ......................................................................................................
 respondeo: ...................................................................................................
/ cognosco: .....................................................................................................
0 credo: ...........................................................................................................
12 mentior: ........................................................................................................
12. 7 &!020 . 2  2!)  1" 2 # !.2 " GR &" . * . &"
1#2 #
13. . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 2 #" 2 *"
2* #" 12  .202  .!) .  020 2 #" 2* #" 00 #" # .
02.1$.212 *! *2 #! 210" .2+"013.0"
. Ille sensit illam domini iussu id dixisse.
 Visne scire quid hic responderit?
 Exclamavit is se domi non esse.
/ Ego non cognosco vocem tuam?
0 Tu mihi ipsi non credis?
12 Ancilla dixit eum domi non esse.
 Homo es impudens.
 Ego, cum te quererem, ancillae tuae credidi te domi non esse.
14. .02 10202"! 10"2 #0 #.22+1 #2"1# /0*0
15. Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset dixisset: ...&
!1020 2  0/ " 2& /0#20!0# #1+ ! 210& . . /.  1020 2 
2!) 01.&".03 !"2 #"
16. .02 1020....&!10202 #"  )2&2 #"! 1/ !1 *"2 #
0 #
17. .02 1020....&!10202 #"020!)2&2 #"! 1/ !1 *"2 #
0 #
18. .$.!.2!10201#2.2+"2".2.2"2 #0 #
19. . ..&!1020 2 0!!.2 1$1 # 03! #  0!)02 
! 1/ !1 2 #0 #

46

20. . /.  1020 0 1 2 #" .)0" 2" .  #." 2& $!)& 2
$!) .212&.!.2&! 210&2 #0 #
. quid Nasica responderit.
 quid postea Nasica fecerit.
 Cum Ennius ad Nasicam venisset
/ eum a ianua quaereret.
21. . .2.2.121020 2" .)#20" .3.!02" 0 $! " ! 210"
01.)00"02 12 !)FXP
. Grege aspecto Hercules pergit ad proximam speluncam.
 Pedibus animadversis miles eum latentem adgnovit.
 Deletis legionibus Galli urbem Romam everterunt.
/ Quibus interemptis aurum omne recepit.
0 Pecunia accepta Galli abierunt.
12 Caco interfecto incolae Herculem honoraverunt.
 Gallis victis Camillus in exilium rediit.
 Occiso Scriboniano Paetus Romam trahebatur.
.02.2!%0202.# !.1.2.2.1002 $"! 210"
. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse.
 Ancilla Cornelio, qui ab ostio quaerebat Ennium, dixit eum domi non esse.
 Ennius, quod indignatus erat, exclamavit se domi non esse.
/ Cum Ennius domum revertisset, cubiculum intravit.
0 Nasica Ennium domi latere vidit.
012 .).2".  #."2&$!)&..0202 $!) 2"
# 2.2"21+120.03! 2.)0" $! "./0"
. Paulus rogavit a quo urbs Carthago deleta esset.
 Incertum est quando legatus venturus sit.
 Paulus rogat cur nos erremus.
24. ...quod Nasica tam aperte mentiebatur...&!10202 0/ "2"!)2.
1"../.  10202 2!) 01.&".03 !"2"24
  . 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0& #// 2.
24

.;;,9.!.2

47

.  eique

0.12 !..
1202 $

 domi

0.12 

  a ianua

0.12 

/ ancillae

0.12 

0 tuae

0.12 

12 se

0.12 
)&

 indignatus0.02 $
.03!02 
 scire

0...!3.2 
&"12 

 illum

0.12 

 poetam

0.12

0 0"0"2 #0 #$ #02#  1#0. 0"


2"# * .12).. #! "&!&
.!%020)10".2"0"&!020 #1. #
)!2.&!&0!&2+
.02.3!102012..22"! 210"
. #!2!.2 # #00%.2.)2.0 .1"12  2.
2 2 *10
 #!2!.0012  )2 .1"/02.12 12.!)  #
2.
 0"!0".!)20!. / " .1"3+.012  &"/02.
1.
/  "..210/)2 .1"00%.2.2)1 3.0!
0 .1"!+2102  .2/02 120#0
12 .1".21012  )22.../"!& "

48

2. !&210".110"012 * .200 * 2* #


!&210".110"2" !3"&12) "
1. 2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. quaerenti

0.02 $002 

 domi

0. #1.12)/1"

 iussu

0. #1.12)1 # 

/ intus

0. #1.12)0!!.

0 post

0.!)010!!.

12 ianua

0.  .12.3.!02

 quod

0..2&#.1*/01 "

 aperte

0.!.0!!.

 visne

0.!.0!!.

 responderit

0. !12# 2.2

2. .10+10202/0 12  0 .1 


&12) "
. poetam0..!0112 (QQLXP

 ei0.# 00 12 TXDHUHQWL.

 eum0..200 12 GL[LVVHW.

/ quid0..212 IHFHULW

0 non esse0.20..!.212 H[FODPDYLW

 indignatus0..2  2$

 Quid0..200 12 LQTXLW

12 se0.# 12 HVVH)&020! ! 1&."

 homo0.# 00 12 HV


 ancillae0.01 .212 FUHGLGL.

49

V
V

3. . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
. Cum Ennius poeta Nasicam ab ostio quaereret,
V
V

V
V

Nasica clara voce intus se esse exclamavit.


0 Ennius Nasicae vocem non cognovit.

V
V

V
V

12 Ennius Nasicam impudentem esse respondit.

ancilla dixit eum domi non esse.


 Nasica sensit Ennium intus esse.
 Cum Ennius ad Nasicam venisset, Nasica ipse
se domi non esse dixit.
/ Ennius valde gaudebat, quod

 Nasica indignatus erat, quod Ennius ipsi non


credebat.

!&210".110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) poetam

.  #1.12)#)

2) ancilla

  #1.12)0.!10)

3) domini

  #1.12).!1.#)

4) ostio

/  #1.12).#)

5) vocem

0 002 2!2)2

6) iussu

12 002 /0#20!)2

7) homo

  #1.12).!10)

8) diebus

  #1.12)/.!10)

9) paucis

  #1.12)..!10)
  #1.12)0#)

10) impudens

.  #1.12) #/20!

50

2. .1$.210202 #"!.2 *"2* #" #2 *2.12212


.! 2."2./3 !.!.)2"!  *00"
exclama

.0# 2.00!.!.0 #

isse

nt

0# 2...!.0 #

tus

indigna
respond

esse

tis

0# 2.00!#0!1#2 #

accep

tus

eri

sim

.# 2.00!.!.0 #

sis

# 2..#0!1#2 #

esse

# 2.00!.!.0 #

eri

.0# 2...!.0 #

eri

mus

0# 2..#0!1#2 #

credi
ven

tus

menti
dic

ti

3. . 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2" 12"
0!110*0

1) cum venisset.

. *!.!)2.10#."

2) quid postea Nasica fecerit.

 /0#20! .2  !)2.1

3) cum eum quaereret.

 0#0.0!+21 ". ."

4) quod Nasica mentiebatur.

/ /0#20!$! !)2.1 1*$! 

5) etsi domi erat.

0 /0#20!$! !)2. (! 20!)$! R

6) tu mihi ipsi non credis?

12 /0#20! 0.2&.2!)2.1

7) homo es impudens.

 .0!&2!)20!". ."

8) accipe nunc.

 *!.!)2.1!10&"

9) Quid (accidit)?

 /0#20! ..3 !!)2.1


 0#0.0!+210!". ."

51

4. . 1#/1020 2" 0" 2" 12"  0 2 1.1. 2 #" 12 12 
!.12 $0.2"12"0!110* #

1) sentio

. 2+!&2+

2) accipio

 !$ .

3) indignor

 /$ .

4) mentior

/ &!&

5) exclamo

0 .2. .
12 ..2+

6) facio
7) quaero

 120*&

8) cognosco

 ..3&+

9) credo

 &%.2.
 &

10) venio

. ...2+
 30*&
 &
5. 10 2 # 0 # . !%020 /. 10 0 0!+21 2  !. 2"
.212 $" .21" . 12 $0  2" 12" 2& ..210&
0!110*0
!&210"
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)

.210"

V Quis ad Ennium poetam venit?


.
V Quid ancilla Nasicae dixit?

V Nasica sensit Ennium domi esse an 
non?
V Quid Nasica exclamavit?
/
V Cur Ennius indignatus erat?
0
V Ennius vocem eius cognovit an 12
non?
V Quis domini iussu mentiebatur?

V Quis homo impudens erat?



52

Certe.
Domi non sum.
Quod Nasica mentiebatur.
Ita est.
Dominus intus non est.
Nasica.
Ennium domi non esse.
Ancilla.
Ennius.

#!&10+
1. . 2 021020 2. .!.2& !.2. 12  .. . . 1#!+1020
2 .212 $ 2* 12 #" #"$!) #"2"/."3&" venisset, sensit,
quaereret, exlamavit, mentiebatur.
012+2."
.!.2.2)"
 2."
.!.00 "

0!1#2
"
#20

2. . 2 021020 2. .!.2& #1.12 2 # 0 # 12  .. #


.  #0..2.02.3!02012 .202 .!) ) #0./#.2) 
poetam, domini, homo, ancillae, ostio, vocem, ianua, Ennium.
$ 1

202 "
.!)"

202 "
.!)"

%1

+1

202 "
.!)"

3. 1.1#!+10202"2+10" #0 #


 .12

/ 2

.2.2

 .12

/ 2

.3.!02

0 *

0 *

0 *

#2 *

#2 *

#2 *

ei
illum
quid
se
ego
tuae
tu
ipsi

53

 . 1#!+1020 2" .212 $0" 2+10" 2 # # * . #/02! #
 #" #0 #
!10)

,#)

#/20!

impudens
paucis

.1#!+10202 1&12)2* 2"# 2.2"21+120.03!02.


$! ./. #1."/02.12.!01
. Paulus rogat quid Nasica ................................ IDFLR1*$!  
 Paulus rogavit ubi illum hominem............... YLGHR0! 20!)$!  
 Paulus rogat quem librum ......................... OHJR#120!)$!  
/ Paulus rogabat ubi amicus meus ................................ VXP1*$!  
0 Paulus rogat quid legati ................................ YLGHR! 20!)$!  
12  Paulus rogavit quis urbem ................................ FRQGR#120!)$!  
) Paulus rogabit quis tecum ................................ VXP1*$!  
 Paulus rogat unde Camillus ................................ UHGHR#120!)$!  
 Paulus rogavit quem cives consulem ........................... GHOLJR1*$!  
 Paulus rogabit cur hostes ................................ IXJLR! 20!)$!  
IV. 11.22."
1. .020202".!.2&0"12 .. #.  #0ei, -que, ostio,
post, quid, quod, cum ,etsi, tum, tam, te, tuae, domi, ab, et, nunc, iussu,
postea, ad, a, aperte.
#1.12)

002

.2.

54

0!!.

!)01

1*/01 "

4. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1. .1#!+10202.0.3 *02.3!0202 !. #1."/02.12
.!01 12  .2  $!)  2" !12"  2" # 2.2" .
..&!10202 0/ "2 #FXP25
. Pueri, cum patrem ............................, ad eum laeti cucurrerunt. (aspicio)
 Consul, cum paucae naves ................................, hostes vicisse credidit.
(redeo)
 Principes, cum civitatem suam in extremo discrimine esse .......................,
legatos ad Caesarem miserunt. (intellego)
/ Cum bellum Troianum ................................, Graeci in patriam redierunt.
(conficior26)
0 Cum caelum ......................, dei magnitudinem admiramur. (contemplor27)
12 Cum Philippus urbem Methonam ................................, vulneratus est.
(oppugno)
 Vix exercitus Romanus processerat28, cum Galli flumen .............................
(transeo)
 Oracula Graeci consulebant29, cum bellum ................................ (gero)
 Phocion pauper fuit, cum divitissimus esse ................................ (possum)
2. .1#!+10202.0.3 *02.3!0202 !. #1."/02.12
.!0112 .2 2* ...&!10202 0/ "2 #TXRG30
.  Ratio docet esse deum. Quod si verum est, necesse est mundum ad eo
................................ (administror).
 Nullum est animal praeter hominem, quod rationis particeps31 ..................
VXP# 20012 
25

H 110!.0).2.0/2 #cum .)0.. / 0 12 #" .2" )2. //.


$2 *.2.#) .0/
26
FRQILFLR 3!&0"!."
27
FRQWHPSORU .20&
28
procedo, -cessi, -cessum, -ere 3 = ! $&!+
29
consulo, -lui, -ltum, -ere 3 = 1# #0* .!&2&
30
. TXRG LG 12.!$0!)/ #0!)/ # ..3.2TXL, quae, TXRG1 /#.00
/02  DGPLQLVUWDUL
  TXRG VLW !)2.1 ..3 ! ! 1/ !12 12  DQLPDO
 TXRGYDOHV .2  )&2 #JDXGHR  / TXRGGHIHQGHEDW ..3 !! 1/12
oppidum) 0 TXRGYLYLV .2  )&2 #ODXGDUH 

55

 Quod ................................ (tu), valde gaudeo YDOHR !120012 


/ Clarum oppidum quod dux Gallorum ................................ Caesar
obsedit.32 (defendo, !12.!.2 
0 Te satis laudare non possum, quod continenter ................................ (vivo,
!120012 
 . 02.2!%020 2. !.2. 2& .!.2& ! 210& 10 ..!3.2.
0.!2+0. .) 2  Cicero narrat . . /.  1020 2" .." #
..20..!03.21*2.
. P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venit.
 Nasica ab ostio Ennium quaerebat.
 Ancilla iussu domini mentiebatur.
/ Nasica sensit Ennium intus esse.
0 Ennius vocem Nasicae cognovit.
12 Nasica Ennium impudentem esse dixit.
 Ennius indignatus erat.

31
32

particeps, -cipis = 2 $ "


obsideo, -edi, -essum, -ere, 2   !+

56

,;XV

LECTIO QUINTA ET VICESIMA

 
 , -
  -  
+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. 1.!.3 * 0"2+10"2&#!&  2&2 #0 #
 1. 02.3!020 2. /0#20!)2. ! 1 !33 ).2. 2 # 0 # 12
.212 $2+12 # #.! *
 1. 02.3!020 2. 2!2)2. ! 1 ! ).2. 2 # 0 # 12
.212 $2+12 # #.! *../+10202  "2 #"
 7& ! 1 !+  2& 2 # 0 # # !1 2. 10 .3.!02
2+1.!.3 * 0"2+10".2&/* .!+
 1. !.3 *  0" 2+10" . 12 #" /*  .! *" 2& 2!2 2&
#1.12+ #1$.2 #20#2 *0.2LXP
67&  .2.2&02&2 #0 #.!.3 * 0"2+10"
2&/* .!+12 .!10).12  #/20!  "
7. hanc ficum1. *..12 #"/* .! *"
8 1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 #  2& ! 1&+ 12
.212 $2+12 # #.! *.12.2!.
9 7& . !12& .2&#+ 2 # 0 # . 0  0)" .!)" 2 #
.!10 * #"
.!%02012  .120 *.2&2!+0+)0"2"02 $"
2&!2&2 #0 #123& #!1 2.2.!.2.
11. 1. !%020 2" 0" 2+10" 0 * . #2 * .! *, . 12.
2!.,2"02 $"2 #0012+2. #..212 00)1."
12. 1.02.30! *2.!.2.2 #0 #12 .212 $ !)1& 2 # #
.! *12 $!) 121.123& #!1 2.
13. 1. 020 2 ! 12.2 0012+2. .  2. 2& !2& 2" "
1##."2 #0 #123& #!1 2.

57

14. 1.0$! .2.212.12&!2&2""1##."2 #0 #10)0"2"010"123& #!1 2.


15. 1.0$! .2.212.12&!2&2""1##."2 #0 #10)0"2"010"123& #!1 2.
16. 1.0$! .2.212.12&!2&2""1##."2 #0 #10)0"2"010"123& #!1 2.
17. 7&!2&attulit.dixissent.0! 12.20012+2.12
3& #!1 2.
7&. 02+.. 02+!2&2 #0 #.!.3 *) 
2* 2"00!2"3&"
19. 1.!.3 * .!$ $!) )&2&!2&2 #0 #.12"/*
3&"
 1. 1#!+1020 2. 2.2 .!2 # .212 $ * 12 #" /.
!+2 #".! *"
. ILFXP
 EHOOXP
 GLHP
/ LDQXDP
0 KRPR
12 SXHUR
 FRKRUWL
 QXPHUXV
 OHJLRQLV
 ILOLXV
21. 2".!.2& /0"0&.# !.10202".!01.20"7 )$ #
02"#) 0"0"2" /.".&"! "2/.3 !  *2..).#2"
. ostendite, decerpite, audite, deponite, dicite.
 ostende, habe, depone, sume, dele, decerpe.
 scitote, deletote, ostenditote, deponitote, legitote, creditote.
/ tutamini, habemini, delemini, amovemini.

33

# 1

58

22. 1...!.3 * .!.2&0! / .3 *02.30! * 2 2* 


12  .!) 12 .212 $ !)1& 12.212 $2+1 ) #
.#2)0./#.2)
. Imitare, puer, clarissimos viros.
 Affertote hunc et abitote.
 Interrogato hunc de sociis nostris.
/ Dic quid videris.
0 Noli hoc facere.
12 Scitote hanc ficum decerptam esse Carthagine.
 Hic interrogavit quando ficus decerpta esset.
 Haec ficus ante tertium diem decerpta est.
 Ne credideritis hunc hominem vobis consulturum esse.
 Nolite haec credere et nimiam fiduciam deponite.
+".02.1$.21 * .!.2&! 210"! 0 #.03!
1 #0 ..)!0#1 1. $!1 1020 2 #" /*  2!) #" # &!020
.2 02.1$.21)2 #"
. Intrate in cubiculum.
 Evertite urbem.
 Studete agriculturae.
/ Aperi iniuriam.
0 Habe spem.
1.02.3!0202.!.2.2&#!&! 210&12 .212 $ !)1&
2" !12"#0!1#20 #.$&!".02.0202$! ./.
.03!0202"..2 *00"2! 10"12"/0#20!0* #10"! 210"
+120 0"0! / .0. .2+".1#2.2+". /02"
. ,QWHUURJ TXDQGRKDHFILFXVGHFHUSWDVLWH[DUERUH.
 Interrogabam quando haec ficus decerpta esset ex arbore.
 Quaerimus quid Cato attulerit ex Carthagine.
/ Quaerebas num hostis prope esset.
0 Rogabat quis venisset et quid nuntiavisset.
12 Scimus quid de nobis dixeris.
 Interrogabo quando venturi sint.

59

 Interrogavimus quando haec ficus decerpta esset.


 Interrogavi quando Carthago deleta esset.
 Rogo num hominem sciatis.
 1. /.  1020 0 1 2  .). 2" .  #." 2& $!)& 2 
$!)  2" # 2.2" 2& /0#20!0# #1+ ! 210& 2" !  #"
.110&"
 1. 02.2!%020 2 00!2 1*2. 10 .2 ) # .#2) 0.
/#.2)
. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine.
 Hanc ficum ex arbore ante tertium diem decerpsi.
 Romani bello Carthaginem deleverunt.
/  Romani cum Carthaginiensibus bellum sumpserunt, quo Carthago deleta
est.
27. 1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #"  )2&2 #" . 020!)2&2 #"
 .2 *"! 1/ !1 *"2 #0 #
 1. /.  1020 2  1#2.2) !)  2& 2*& # !1 2. 10
.3.!022+1
 1. ! 1/ !1020 2  0/ " 2& ..!032& 2 # 0 # . .
/.  1020 2  $!)  12    !1 2. 1. /.  1020 2
2+12 ## 0 #2 #"
30. 1./.  10202 2!) 01.&".03 !"2"$! "!)2.1"
2 #0 #
31. 1.02 10202 # 02)) 2 #0 #,.! 1/ !10202 0/ "
2 #../.  10202 2!) 03 !"2"#)01". .)/ 1"34
 1. 02 1020 2 . 0!&2.2 !)2.1 2 # 0 # . .
/.  10202 2!) 03 !"2"
33. 1.02 10202"..3 !"/0#20!0* #10"! 210"2 #0 #..
/.  10202 2!) 03 !"2 #"
34. 1.02 10202"! 10"2 #0 #..! 102021*2.2 #"
34

2//1&/0!0.000/.20!.1211.#2.3 * # 02 ) .


//.$ * ..#2 10 0)0  03.  !0 )&" )2. . //0 2 #" # 02 *"
) #".#0#1020!2&1.#2+.212"11"#!$012 % 2 #
..210

60

 1. 02 1020 2 #" 1#/1 #" 2 # 0 # . . 01020 2  1#2.2)2 #"!) 
 1. 02 1020 2" 0" 2 # 0 # # $ # 02#   1$1 0
.212 $0"0"2"0" .!$..".." 
37. 1.2002 10 2".!)22."2"!.$*22."&.)2 3&0
2".!. #1."2&.!.2&2*&2"! 12.2"..10202
2 ) 10  2" 0." 12 1#. # 2 02. 1. /.  1020
2 .21 1." ostendito, ostenditote, tutamini, cavete, decerpe, scitote,
legunto, audiunto, dicite, nolite.
38. 1.02.3!.1 *12..2
.  0020&".#2)2 1* !2!0"!0"2  %.12..!$/)..
 -#.$2020.)2 /# .. 0202#0! .#2 0 1.
  )20 020)2.#2)2 1* )0.)2 /2! ;
/  02 120*020/)20%.2..
0  0 2  .  #020  / " /0 &!0 )2 !102. 12  1$.2  /# .
12  0.2.12!30202./1.
 00 2" /0" 0& # 1." / 2. . .2.10#1020 1!0"
. /02" ! 210" .3 * 2 021020 2 0  12  .2
2*  . 12 .2 1 7. !.2. . 20 * 10 !12
.!.0 #1.! 1020+1202 )..0.. /02)
. hic, decerpor, ficus, Carthago.
 omnis, dico, sum, recens, hic, ficus.
 confido, opes, suus, hic.

61

2. !&210".110"012 * .200 * 2* #


#!&10+
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0 2&
#!& ! 210& . 20 * 10 ! 12.2 0012+2. 12 0!2&1
# 03!02. ..)!0#1 2. 0 . 1#!& * 1*3&. 0 2 #"
&12 *" 1." .)0" +. 2 1#!&1 2& !2& 2&
/0#20!0# #1+ ! 210& . 020 #)% 1." 2  .). 2"
.  #." 2& $!)& 1. ! 1020 +120  ! 210" . 0.
 .2+". /02"
. Pueri, ...................... patrem vestrum, virum clarissimum, et ......................
quis vos multum ............................ (imitor, amo, cogito)
 hominem quis ............................ et quid ...........................
(interrogo, sum, volo)
    et imperatori .................................. quid videritis et
................................. (abeo, nuntio, audio)
/ Ille ficum ....................... Carthagine ante ........................ diem decerptam
ostendens civibus suis dixit: Hostem tam prope ............................... urbis
habetis; patriam .............................., periculum .........................., metum
.............................. (quidam, murus, tertius, tutor, depono, caveo)
0 Hanc ficum patribus  et .............................
eos quando eam decerptam esse ex arbore .................................... (puto,
ostendo, interrogo)
12  Ille dixit militibus: Ne .................................. fiduciam vestram et ne
................................. hanc solum posse periculum ..............................
(depono, puto, expello)
   Mi fili, .......................... patriam, ............................. patri tuo,
.................... ................... impudens. (amo, pareo, nolo, sum)
 fortiter, Romani, ............................ hostes, .........................
patriam. (pugno, libero, expello)

62

 Pueri, ............................ sententiam virorum magnorum et eos qui leges et


rem publicam stabiliverunt ............................. (sequor, honoro)
   Neminem .............................. timor; .......................... in timorem se dare.
(concipio, nolo)
 $) 2. /*  !.2. # // 2. 1. 12" .!010" . 0020 .#2)
# 2.!0 12  ). . . 1$.21020 .) .#2) 2  2*  2"
! 12.2"2 #0012+2. #00
. Tum ille dixit eis: ................................ patriam et domos vestras. (tutor,
confido)
 Dux milites his verbis admonet: ........................... vim et dolos hostium.
(remaneo, caveo)
 Tum mater filio dixit: .............................................. viros clarissimos, qui
rem publicam stabiliverunt. (imitor, decerpo)
/   puer, ad hoc, quod te interrogabo. (respondeo,
ostendo)
0 mi fili, in pugna fortis. (vinco, sum)
 2!)0  12  ). 2 # 0 # . 1#!+1020 2. 0 2&
.!.2&0!)/&21+120.0. .2+". /02"
.  Haec ficus ante tertium diem Carthagine ............................................... .
Tam prope a muris .................................. sunt.
  Debetis periculum ................................, patriam .................................... .
Opibus urbis ne ..........................................
 Cato attulit in curiam ficum praecocem ex Carthagine, ..............................
eam patribus et eos ................................. : Quando hanc ficum
decerptam esse ................................. ex arbore?

63

!&210".110"2" !3"&12) "


1. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. Interrogate hos num hominem cognoscant.

 Dicite mihi, puer, quid scribas.

 Sequere, pueri, bonos viros.

/ Quando hoc ficum decerptum est?

V
V

 Scitote tam prope a muris nos hostem habere.

 Confidite opibus vestris et cavete pericula.

 Tutamini urbem et vitam vestram.

 Quando has ficos ex arbore me decerpsisse putes?V

0 Ne deposueritis fiduciam tuam.


12 Mementote urbem in summo periculo quondam esse.

 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #
0 #..10+10202/0;12  0 .1 :
&12) "
. Cato ficum praecocem Carthagine decerptam ante
tertium diem in curiam attulit et patribus ostendit.
 Propter ficum quandam sumptum est Punicum bellum

tertium, quo Carthago deleta est.


 Omnes patres ante tertium diem ficum decerptam

esse Carthagine responderunt.


/ Cato interrogavit patres quando ei ficum decerptam

esse ex arbore putarent.


0 Cato patres admonebat ut opibus urbis confiderent.

V
V

V
V

12 Omnes patres ficum recentem esse putaverunt.


 Patres ubi ficum viderunt, dixerunt eam praecocem
esse.
 Cum Cato ficum patribus ostendisset, omnes eam
Carthagine decerptam esse dixerunt.

64

 Cato admonebat patres ut nimiam fiduciam deponerent.

 Cato his verbis patres admonebat: Cavete periculum,


tutamini patriam, opibus urbis confidite.

!&210"110" ."0 "


+# 2.22"."0!&2.2"!)2.1"2 #0 #0.$!) #
0012+2./)2
. /+02.2 #120!)$!  . $!) "2 #!.2 "
2"*!."!)2.1"0..!2)"
 /+02.2 1*$!  . $!) "2 #!.2 "

2"*!."!)2.1"0..!2)"
 /+02.2 ! 20!)$!  . $!) "2 #!.2 "

2"*!."!)2.1"0..!2)"
/ /+02.2 ! 20!)$!  . $!) "2 #!.2 "

2"*!."!)2.1"0.12 !)"
0 /+02.2 #120!)$!  . $!) "2 #!.2 "

2"*!."!)2.1"0.12 !)"
12 /+02.2 1*$!  . $!) "2 #!.2 "

2"*!."!)2.1"0.12 !)"
1.10+10202/0;12  0 .1 

2. 22* "quo12200#2..0! / 2 #0 #1#2.2+"0.


. .3.!022 #1 #

 .3.!022 #2!) #

 .3.!022 #$!) #

/ .3.!022".2."

0 

1. 10+1020 2 /0 ; 12  0  .1  , . /0 1#3&020 0
2"0 " #1."/ 2.,.1#!+10202/1.".21

65

V. !&210".110"1*0#"
1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"
1. ..21020 12!)0  12  00  7110!" ! 210" #
.2.$&! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10
.212 $0"0!&210"
!&210"

.210"

1) V Quid Cato in curiam attulit?


.
2) V Quibus Cato ficum praecocem

ostendit?
3) V Quid patres Cato interrogavit?

4) V Quando ficus decerpta est ex arbore? /
5) V Admonuitne Cato patres ut fiduciam
0
nimiam deponerent?
6) V Quis ficum praecocem ex Carthagine 12
attulit?
7) V Quid Cato fico praecoci impetravit?

8) V Quando res publica in extremo

discrimine fuit?


Patribus.
Ante tertium diem.
Certe.
Cato.
Quondam.
Impetravit ut patres hostem
prope esse sentirent.
Patres.
Minime vero.

Ante quartum diem.


 Interrogavit eos quando ficum
decerptam esse ex arbore
putarent.
. Ficus praecox ante tertium
diem Carthagine decerpta est.
 Ficum praecocem ante tertium
diem Carthagine decerptam.

66

 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020

V 120*&
1) affero
V 3! 2&.
2) ostendo
V  &
3) quando
V !&2&
4) decerpo
V 3!&
5) scio
V /0$&
6) confido
V &!&
7) depono
V )20
8) sumo
V )&
9) interrogo
V 0120* .12! .
10) puto
V .......................................
11) ............................
V ........................................
12) ............................
%102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0
2 #")! #"2"%..!3 2."1.12 .1 2 .!)2".212 
$""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 2& &
/0//02..212 $

V .2 !.2)"! 1/ !1)"


1) patribus
V # 00
2) neminem
V 002)"! 1/ !1)"
3) recentem
V / 2! 1&22
4) extremo
V 0.200
5) urbis
V .3.!022 #1 #
6) vobis
V .200
7) ipsi
V .3.!022 #2!) #
V .2 ! *0

67

V 0# 00
V 022
3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #
1. 1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
0 1."120!2&1 #0&!0202013. 
&12) "
V
V
. Interrogavi vos quando ficus ex arbore decerpta esset.
V
V
 Interrogavi vos quando ficus ex arbore decerpta sit.
V
 Interrogaveram vos quando ficus ex arbore decerpatur. V
V
V
/ Interrogavi vos quando ficus ex arbore decerperetur.
V
V
0 Interrogo vos quando ficus ex arbore decerpta esset.
V
12 Interrogaveram vos quando ficus ex arbore decerpta sit. V
 Interrogaveram vos quando ficus ex arbore decerpta
V
V
esset.
V
V
 Interrogabo hos quando arbor decerpta sit.
V
V
 Interrogabam hos quando arbor decerptus esset.
V
V
 Interrogabam hos quando arbor decerptus sit.
+PXULV2 #0 #0.
V
. / 2#2 *
V
 .3.!02#2 *
V
 00 *
V
/   .120 *
1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
0 1."
2# 02)") "2 #0 #03!0
V
. #)01. 2
V
 #)01.202! "2!..2)22.
V
 #)01./#.2
1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
.211."35
35

%# 134.

68

4. +prope2 #0 #0.


. !)01

 0!!.

  #1.12)

/ 002

1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202


.211."
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0 2&
#!& ! 210& . 20 * 10 ! 12.2 0012+2. 12 0!2&1
# 03!02. ..)!0#1  12 0!2&1 2& /0#20!0# #1+
! 210& 2. 0 . 1#!& * 1*3&. 0 2 #" &12 *" 1."
.)0" 1. /.  1020 2" 0 " 1." 12" 0!2+10" #
/+02. ..)!0#1 1. ! 1020 +120

 ! 210" . 0.

 .2+". /02"
.  Cum patres ficum, quam ex Carthagine Cato in curiam attulit, esse
........................... .............................., is dixit: ................................. ficum
ante tertium diem Carthagine decerptam esse. (recens, respondeo, scio)
 Legatus his verbis milites admonebat: Ne ................................. fortunam
adversam; ................................ ............................... vestris et adversarios
contundetis. (deploro, confido, vis)
 Mi, fili, ............................. contra iniuriam; nemini ...............................
(repugno, noceo)
/  Ille dixit eis: In suppliciis deorum .............................. sed domi parci
............................. (sum, magnificus)
0  Nemo .................................. fiduciam suam; pleni fiduciae metum
.................................... (amitto, expello)
12   portas Belli, ..................................... pacem.
FODXGRUHVWLWXR

69

 Pueri, ............................. esse ........................ et aperte ..............................


(nolo, impudens, mentior)
 Cum Cato ficum patribus .............................., omnes eam ..........................
esse putaverunt. (ostendo, recens)
 Dux admonebat milites ut nimiam fiduciam .................................. (depono)
  Mi fili, .......................... improbos viros ................................ (nolo, sequor)

70

,;;9,

LECTIO SEXTA ET VICESIMA

  ++  , ++


+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. .02 10202.#! 1 !36 #1.122"..1".
.2.02.3!02012.212 $2+12 # #.! *
2. . !%020 2 0 . / 2 2+1 0 * . #2 * .! *
2&.!10+! 1 !+ #1.12+2"1"
3. anilis prudentia, suavitas puellaris: .  * 2. #1.12 . 0 2.
002. #2.1# /0* #12 0).!)
4. . !%020 2 .2.2 2 . .3.!02 2 # 0 * )& 2&
*!&  2&2 #0 #
5.  . #1.122 #0 #/01$.2 ##2).!)
6. amabilius, longiore . ..&!1020 2. 002. . . 2. 020 12 
#2).!)12 .) #!1 2.
7. . .2.2.121020 12. .!.2&  .2 1* . 2  1#!2) 
#0!02).).)2 02)) #.#2)0./#.2)
. ultima lacrima: .............................................................................................
 superior nox: ...............................................................................................
 primus annus: ..............................................................................................
/ postrema amicitia: .......................................................................................
0 honestiores cives: .........................................................................................
12 propior domus: .............................................................................................
 simillima capita: ..........................................................................................
 minor terra: .................................................................................................
 acerbissima pericula: ...................................................................................
 peiori imperio: ..............................................................................................
. plures hostes: .................................................................................................
 acriorem animum: .........................................................................................
36

# 1

71

 maximis urbibus: ...........................................................................................


/ veterrimis amicis: ..........................................................................................
0 liberrimi pueri: ..............................................................................................
12 turpissima res: ...............................................................................................
8. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
9. . 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 #  2& ! 1&+ 12
/.2+12 # #.! *.12.2!.
10. . !%020 2 #" .!$ *" $!) #" . 2 1.1. 2& !2& GLOLJR
intellego, negligo, deligo, perlego37 .!.2!020
11. 0 . .2 !. !2& .0 2  FRPSOHFWRU   #" 2* #" $ #
/.1+10.#22.!.2..)200!23&
12. .!%0202...!3.2..2"02 $"2 #!.2 "PRULRU
13. . !%020 . 12. 2!.  2" 02 $" 2& !2& FRPSOHFWRU
IHURGLOLJR .1.1.2&02 $+. .02 $!) 2 #"
14. ferebat.!%0202 / !)1& 1 ) #"2 #"$!) #"2" !12"
.# 2.2"12.23&
15. impleverat, complectebatur . 020 2 ! 12.2 0012+2. .
 2.2&!2&123& #1."/ 2.
16. ...!%0202".!.2&! 210".3 *02.3!0202.!.2.12.
#) . !)1&. 2 # 0 * . #2 * .! * 2" !12" 2 #
 2..0202"..!.220"2! 10"
. Tristissimus haec scribo.
 Filia minor mortua est.
 Quam studiose lectitabat! Ut parce ludebat!
/ Ea puella nihil festivius vidi.
17. . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 ) #" 2 #"
2 *" 2* #" 12  .202  .!) .  020 2 #" 2* #" 00 #"
#.02.1$.212 *! *2 #! 210" .2+"013.0"
. Filia minor mortua est.
 Ut illa patris cervicibus inhaerebat!
 Ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur!
37

!.perlego ..212 .

72

/ Ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores diligebat!


0 Quam studiose lectitabat! Ut parce ludebat!
.02.1$.210202".!.2&! 210"1*3&.02 .!/0.
Pater minus sapiens est quam filius. Filius sapientior est quam pater.
. Ille legatus minus dignus est laude quam hic miles.
 Servi minus beati sunt quam domini.
 Vercingetorix minus felix fuit quam Caesar.
/ Aqua minus iucunda nobis videtur quam vinum.
0 Aquam fluminis minus frigidam quam aquam fontis esse puto.
19. ea puella.!%020+"03!02. )! "1*!1"12..2.
. /.  1020 2  2!)  0 2    03!02. 12 1#0!
0!2&1
 . 02.2!. * 2. !.2. 2& .!.2& ! 210& 10 ..!3.2.
0.!2+0. .) 2 3!1 3OLQLXV QDUUDW . .  #  .." #
..20..!03.21*2.00/)..!3.2 
. Tristissimus haec tibi stribo.
 Fundani nosrti filia minor mortua est.
 Ea puella umquam festivius vidi.
/ Nondum annos XIII impleverat et iam illi anilis prudentia erat.
21. .$.!.2!10201#2.2+"2"/ 2"2 #0 #
22. .$.!.2!10201#2.2+"2".3.!02"2 #0 #
0 0"0"2 #0 #$ #02#  1#0. 0"
. .2!)"....................................
 3012....................................
 ./.&)" ...............................
/  &12.2. ..............................
0 3!& .........................................
12 .!*" .........................................
 /  ........................................

73

24. .02.3!10202 .!.2&00 38....&!10202..!.02


02&.0!!2&
.*!   * !
Aulus via Sacra ibat, cum Publio forte occurrit39; tum duo amici in foro40 verba
facere41 coeperunt.
AULUS: Valesne, mi Publi?
PUBLIUS : Optime, mi Aule; Caeciliam enim uxorem nuper42 duxi.
Bene fecisti; nam pulchra est!
P.: Pulcherrima quidem43, sed mox intellexi eam pessimam esse.
A.: Miser es igitur, amice?
P.: Erras; nam propter istius44 coniugis opes, mihi, pauperrimo et humillimo
viro, domus et aurum fuerunt.
A: Pecunia quidem multum prodest45et gaudium46 dat.
P.: Non mihi quidem, sed curas attulit. Nam uxoris pecunia oves47 emi48,
quarum maior pars mox periit.
A.: Nemo te infelicior est!
P.: Tibi nondum omnia dixi. Nam velleribus49 magno pretio venditis50 QKLO
amisi, at opes meas multum auxi 51.
A.: Optime!
P.: Verum domum, ubi pecuniam imprudenter collocaveram, ignis52 casu totam
delevit.
A.: Quae calamitas 53 nimia est!
P.: Nihil intellexisti. Nonne tibi dixi me optime valere? Nam non tantum
pecuniam in ruinis54 recuperavi,55 sed etiam Caecilia una cum domo in
incendio56 periit. Itaque nunc dives ac liber sum.

38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56

VITA LATINA, Invitation au Latin, de Csar Marc-Aurle, 3e, 0/Magnard, Paris 6e.
RFFXUURRFFXUUL RFFXFXUUL RFFXUVXPHUH/ 2 1#.2+
IRUXPL . !
YHUEDIDFLR 1#2+
QXSHU 0!!  !)13.2.
TXLGHP 0!!  ..2 #$12 
LVWHDXG /02.2&  .#2)")
SURVXPSURIXLSURGHVVH/ 2 1#3!0&300
JDXGLXPL $.!
RYLVLV   2 !).2 
HPRHPLHPSWXPHUH . !&
YHOOXVHULV #/  ./!.2.!.
YHQGLWLV2$.!.2 #YHQGRGLGLGLWXPHUH &+ .3.!.)# YHOOHULEXV 
DXJHRDX[LDXFWXPHUH .#&
ignis, LV .!1  3&2
calamitas, DWLV   1#3 !
ruinae, DUXP 0!0.
UHFXSHUR 0..2+
incendium, L #!.

74

25. . 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0&! 210& #/ 2.
. suo
0.2 #0 *0 #
!.2 "
 salutem
0.2 #0 *0 #
!.2 "
 tristissimus
0. #/+0
12 
/ haec
0.12 
0 minor
0.! 1/12
..
12 puella
0..3.!02.)2
..
 vita
0..3.!02.)2
..
 illi
0.12 
 suavitas
0.12 
 patientia
0..3.!022 #12
..
.02.3!102012..22"! 210"57
. 02.)2!)20!)!2 #- #/. *.0
 .!.1202"0#$"2"1232" #.
 .2! 3 2....0.2.!.
/ .!.010)22.2 #"/.1 #"2"$.!02 *10
0 ./00$01#!+102./0.2!.2"$!).02 *2 "/.00
00..0).
12  "0.!. */#12#$1 "0.2."2 #.2 #2")!"
2 #- #/. *
 !)20!)!2 #- #/. *2. $.! *0...2.)
20.*20!)!2 #

57

. )XQGDQLILOLDPLQRUSHULVVHGLFLWXU 0DUFHOOD,XOLDHVXDHVDOXWHP $PLFLSDWHUQLVHPSHU


0DUFHOODP DPDQWHU FRPSOHFWHEDQWXU /  0DUFHOOD SUDHFHSWRUHV VXRV PRGHVWH VDOXWDEDW 0  (WVL
;,,,DQQRVQRQLPSOHYHUDWWDPHQVWXGLRVHHWLQWHOOHJHQWHUOHFWLWDEDW12 3OLQLXVPLVHUULPXVHVW
SURSWHUILOLDH)XQGDQLPRUWHP )LOLDPLQRU)XQGDQLIHVWLYLRUHWDPDELOLRUHUDWTXDPILOLDHLXV
maior.

75

2. !&210".110"012 * .200 * 2* #


I. 112 #2* #&12) " 0/0#
2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. suo

0./ 2.3.!020 *

 haec

0.  .12.2.2#2 *

 ea puella

0.  .12.3.!020 *

/ dignius

0..!10) #/20! 

0 illi

0.# * #/02! # #"

12 salutem

0. #1.12)! 1 !))$

 ut

0.1*/01 "0!!.

 quam

0...3 !.2&#.0!!.

 qua

0..)!12..3 !.2&#.

 nostri

0.! 1&22.2&#.

2. .10+10202/0 12  0 .1 


&12) "
. tibi

0.01 .200 12 VFULER

 nostri

0.02212 ILOLD

 nihil

0..200 12 YLGL

/ longiore

0.002)"! 1/12 YLWD

0 annos

0..200 12 LPSOHYHUDW.

0.# 00 12 HUDW.

 cervicibus

0..200 12 LQKDHUHEDW

 amicos

0.00112 QRV

 nutrices

0.# 00 12 GLOLJHEDW

 illa

0.002)"! 1/12 SDWLHQWLD

12 gravitas

76

3. . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
.  Marcellinus unas litteras C. Plinio scribit.

  Filia maior Fundani periit.

  C. Plinius miserrimus est propter puellae mortem.

/  C. Plinius multum puellam diligebat.

0  Nomen puellae Minicia Marcella erat.

58

12 Fundani filia gravis et suavis erat.

V
V

erant quam Marcella.


  Marcella novissimam valetudinem magna patientia

tulisse dicitur.
  Marcella XII annos, XI menses et VII dies vixit.

V
V

V
V

  Illa amicorum paternorum cervicibus inhaerebat.


 Maiores filiae Fundani minus festivae et amabiles

II. 110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) prudentia

2) cervicibus
3) praeceptores
4) dignius
5) longiore
6) puellaris
7) qua
8) ut
9) nondum
10) illi

. #)01#!2 *. *
 ..3 !.2&#.
 /02.2&#.
/ $! )"1*/01 "
0 #) #1.12)2". 1"
12 0!!.2! )
 #) #1.12)2" 1"
 0!!.$! )
 .!10) #1.12)2" 1"
 #)02 #02 *. *
.  #/20! 01#!2 *. *

58

+.23!.1unas litteras $ .!2 #.2!..21.

77

2. .1$.210202 #"2* #" #2 *2.12212.! 2."


2./3 !.!.)2"!  *00"
anil

.2.20 *.!10 * #"

patern

is

rum

0#2 *# * #"

trist

em

.2.2 #"#0!. *

festiv

min

ior

or

ibus
sim

long

 .12 #/02 #"1#!. *

rum

0.!10 #"1#!. *

as

/ 2 #"1#!. *

3. . 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2" 12"
0!110*0

1) valetudinem

. .3.!021#!2

2) illa

 .3.!022 #2!) #

3) Fundani

 # 00

4) modeste

/ 0!!.2).2 !2 #2!) #

5) constantia

0 022

6) tristissimus

12 .200
 0!!.2)"! 1/2 #2!) #

4. . 1#/1020 2" 0" 2" 12"  0 2 1.1. 2 #" 12 12 
110!.12 $0.2"12"0!110* #

1) dignius

. 0#!&12.0#0.#0.

2) valetudo bona

 #*22.

3) studiose

 1#!.2.

4) umquam

/ )$.)

5) suavitas

0  "

6) prudentia

12 1 .!)22.

7) parce

 0#  

8) nondum

  2

9) gravitas

 000.

10) diligo

 .)20!

78

. 0).
 /.&1#$
 1*01
/ ..+
5. .!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"
.12 $0 2"12"2&..210&0!110*0
!&210".210"
1) V Quis litteras scribit?

. Tristitia.

2) V Cur Plinius epistulam amico suo

 Multum diligebat.

mittit?
3) V Plinius permotus tristitia an laetitia

 Minicia Marcella.

litteras scribit?
4) V Plinius puellam diligebat an non?

/ Certe.

5) V Quod nomen puellae est?

0 C. Plinius

6) V Filia maior an minor Fundani

12 Marcellinus.

mortua est?
7) V Num Fundani filiae maiores

 Quia filia Fundani, amici

festiviores et amabiliores Marcella


erant?
8) V Nonne puella magistros suos

sui, mortua est.


 Minor.
 Minime.

diligebat?

79

110"1#!&1"0+
1. . 2 021020 2. .!.2& !.2. 12  .. . . 1#!+1020
2 .212 $ 2* 12 #" #"$!) #"2"/."3&"mortua est, vidi,
inhaerebat, complectebatur, tulit.
012+2."
.!.2.2)"
 2."
.!.0

0!1#2
#20

2. .2 0210202..!.2& #1.1212 .. #.  #0.


.2.02.3!02012 .202 .!) ) #0./#.2) nutrices, annos,
patientia, amicos, valetudinem, cervicibus, vita.
1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

+1

202 "
.!)"

3. 1.1#!+10202"2+10" #0 #


 

/ 2

.3.!02

 

/ 2

.2.2

0 *

0 *

0 *






haec

ea
illi
qua

80

.1$.210202..212 $.0!!.2.2&02& #1."/ 2..


.1#!+10202..!.022&0!!2&)&"12 .!/0.
02

,02)"

#!2)"

0!02)"

0!!.2 "
durus

dur-e . dur-iter

dur-ius

dur-issime

miser

miser-e

miser-ius

miser-rime

regius
nimius

nimium

maturus
celer
acer
gravis
tristis
facilis
prudens
bonus
parvus
multus
magnus
malus

.1#!+10202  )! 1*!1".02 #"/* 2!) #"03 !"


.  Filia Aemili Pauli tristior erat / (filia Marcellini).
  Triumphum Aemili Pauli clariorem esse puto /
(triumphus Scipionis).
 Germani ferociores esse puto / (Galli).
/  Puellas Romanorum modestiores fuisse puto /
(puellae Gallorum).
0 Terra Germanorum frigidior erat / (terrra Graecorum).
12 Usus ephippiorum turpior et inertior habebatur /
(usus vini).

81

 Simulatio59 amoris peior est / (odium )60.


 Servi Romani miserius vivebant / (animalia).
 Cervae61 celeriores sunt celeriusque currunt / (equi).
 Romani bellum Gallicum fortius gerebant / (bellum
civile).
 . 1#!+1020 2. 0 0 2. .!.02 2& 0!!2& # 1."
/ 2.
,02)"

#!2)"

0!02)"

prope
diu
saepe
(prae)
satis

intra
ultra
sane

post

1.1#!+10202.002.002. #// 2.1.12".!010"


.3 *2.02.3!02012 #0!02).)
. Ovidius et Vergilius ex omnibus poetis Romanis
sunt. (clarus)
  Nonne animalium elephanti sunt? (fortis)
   homines saepe non
sunt. (dives, beatus)62
/  Cicero oratorum Romanorum erat. (doctus)63
0 Venus dearum erat. (pulcher)
59
60
61
62
60

simulatio, RQLV   ! 1 1


odium, L #/  2 1 "
cerva, DH   2 03
beatus, -a, XP 0#2#$1 "
doctus, -a, XP 0./0# "

82

12  Pons Sublicius qui ad forum Boarium pertinebat64


pontium Romanorum erat. (vetus)

9110".22."

1. .020202".!.2&0"12 .. #.  #0


constantia, dignius, nostri, nondum, et, Fundanus, salutem,
anilis, amanter, puellaris, parce, nec, nihil, ea.
#1.12)

002

.2.

0!!.

1*/01 "

 . .!.2& 002.  0!!.2. . 2. 2 021020 12 0. 12
..2..2.2.12102012 #" #". *"12 /  "..!)
02
!!.

,02)"

#!2)"

0!02)"

tristissimus
minor
festivius
amabilius
longiore
dignius
modeste
amanter
novissimam

.020202.002.12 .. #.  #0. .02 2!)


1$.21 *2&.!.02+2 #"parvus, festivus, longus, dignus, novus,
tristis, miser, pulcher, celer, acer, similis, facilis, nobilis, bonus, magnus,
64

pertineo, -ui, -tentum, -ere, 2 = 020 .32&

83

multi, malus, magnificus, maturus, superus, vacuus, proximus, ultimus, sacer,


regius, tener, ferox, amabilis.

0!02)"

<0!02)"

0!02)"

0!3!.12

10LVVLPXV

10OLPXV

10ULPXV

.!.020
magis-maxime

+..
.!.02

.!.02

)"

20! *2.

10HQWLRU

#0!02)"

  #. *

-entissimus

84

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


.0202012 .!.2&..2.002. #1."/ 2. . .
02 .1$.2 #.!.02)$./.  102020!2&1
.2 2 . /0 1$.2 # .!.0265 parvus, festivus, tristis,
amabilis, longus, dignus, anilis, matronalis, paternus, puellaris, novus.
$.2 #

01$.2 #

.!.02

.!.02

2 )1

2. .1#!+10202 )! 1*!1"0..)2 #"/* 2!) #"..


/.  102020 1."66
. Homines in advesris rebus prudentiores sunt (res
secundae)
.....................................................................................................................
 Nihil celerius. (mens)
.....................................................................................................................
 Nemo providentior (deus)
.....................................................................................................................

65
66

$0202.002. #0.002&"! "2 #". *".!01"1$ "


+!..2"
.2 ! 21   )! " 03!02. .  0 .3.!02 .  !)2.1 0. .!2 
0!&2.2 # 1 /#.0 0 !1   2 20 0 .3.!02 )2. 0. ..3 !
.2&#.   .  0 2  TXDP )2.  . )! " 0. 2+1" 0" / 2" 
.3.!02" "3 !"0.... .03!02. )! "2"1*!1"02 TXDP
)2.02$!12".3.!02"0./#.2).! 01*$#1121*2.

85

/ Qui homo dignior misericordia est ? (servus)


.....................................................................................................................
0 Maiores 67 magis pii 68 erant (nos)
.....................................................................................................................
12 Italiae caelum iucundius est. (caelum Galliae)
.....................................................................................................................

67
68

maiores, XP  !)  


pius, -a, XP 0#10"

86

,;;9,,

LECTIO SEPTIMA ET VICESIMA

721(<0$ 3,0$=(,2 2,.$32,


+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. 7& #!&  2& 2 # 0 # . !.30   .12 0 .
.3.!022+1
2. 1. !%020 2" 0" 2+10" 2& /0#20! 2& ! 1 !+69
 2&2 #0 #12  .!)
3. 1. !%020 2" 0" 2+10" 2& 2!2 2& ! 1 !+  2&
2 #0 #12  .!)../+10202  "2 #"
4. 7& ! 1 !+  2& 2 # 0 # # !1 2. 10 .3.!02
2+1.!.3 * 0"2+10"2 # #.! *
5. grandi aetate1. *..12 #"/* .! *"
6. 1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 #  2& ! 1&+ 12
.212 $2+12 # #.! *.12.2!.
7. 1. !%020 2. 2!.  2& 02& 2 # 0 # . 12 #" 2!0"
. *"
8. 1.1$.210202..212 $.0!!.2.2&02&2 #0 # 
2&vietus.puter .12 #"2!0". *"
9. 1. !.3 * 12    .!)  0" 2+10" 2& 02& 2 #
0 #12 #). #/20!  "2 #1#!2 *. *
10. 1. 0 $!  .2.212.1 2& !2& 2" " 1##." 2 #
0 #123& #!1 2.
11. 1. 0 $!  .2.212.1 2& !2& 2" " 1##." 2 #
0 #10)0"2"010"123& #!1 2.
12. 1. 0 $!  .2.212.1 2& !2& 2" " 1##." 2 #
0 #10)0"2"010"123& #!1 2.
13. 7&. 02+.. 02+!2&2 #0 #.!.3 *) 
#!$ 20"00!2 2* 
69

# 1

87

14. 1.!.3 * .!$ $!) )&2&!2&2 #0 #.12"/*


3&") #.#2)0./#.2)
15. 2".!.2& /0"0&.# !.10202".!01.20" 7  )
$ #02" #) 0" 0" 2" /." . &" ! " 2 /.3 !  *2.
.).#2"
. minoris, arboris, grandioris, sonoris, acerbioris, melioris, iucundioris.
 duriora, sonora, acerbiora, putriora, minora, meliora.
 meliorum, grandiorum, molliorum, mitiorum, maturorum, pomorum.
16. 1.02.2!.000!21*2.10.2) #.#2)0./#.2)
.) Tu tragoediam quandam Pacuvio desideranti legisti.
 Quae scripsisti sonora et grandia mihi esse videntur.
) Meliora erunt quae deinceps scribam.
17. 1...!.3 * .!.2&0! / .3 *02.30! * 2 2* 
12  .!) 12 .212 $ !)1& 12.212 $2+1 ) #
.#2)0. .2+"1#2.2+".!..2+"/#.2)
.) Cum ille ex urbe Roma Tarentum venisset, ad amicum devertit.
 Hic multo minor natu erat illo.
 Tragoediae Accii Atreus nomen est.
/) Poeta huic desideranti tragoediam suam legit.
0 Haec duriora et accerbiora poetae videbantur.
12 Ita est, ut dicis; neque id me sane paenitet.
) Meliora fore speramus quae deinceps scribemus.
 Poma quae dura et acerba nascuntur mox fiunt mitia et iucunda.
  Poma quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed
putria.
) Ille meliorem tragoediam se scripturum esse sperabat.
18. 1. 03!020 2" ..2 *00" / !+10" +120

 ! 210" #

.  # * . 0. 1#2.2+" .  .2+" . /02" $  .


!)2.10.. /02.2020
.) Hoc pomum puero videbatur acerbior.
) Poma, cum matura sunt, molliores sunt.
 Pomum quod nascitur durum, mox fit mitem.

88

/ Poma quae nascitur acerbum post fiunt iucunda.


0  Poma quae gignuntur statim veta et mollia, non matura mox fiunt sed
putria.
12 Pomum quod gignitur statim vietum et mollem, non maturum mox fiet sed
putrium.
) Paenituit illo huius consilii.
 Id me paenituit.
) Vos paenituit erroris vestri. 70
 Pomum, cum maturum sit, iucundum est.
19. 1.02.3!0202.!.2.2&#!&! 210&12 .212 $ !)1&
2"

!12" #0!1#20 # . . 03!020 2" ..2 *00"

2! 10"12"/0#20!0* #10"! 210"+120 0"0! / .0.


 .2+".1#2.2+". /02"
.) Accius rogabat Pacuvium num tragoedia ei meliora videretur.
) Puer rogat patrem num poma sint molliora.
) Miles interrogabat num hostes fortiter proeliarentur.
/ Ille rogat num quod in pomis sit, idem in ingeniis sit.
0  Ille interrogat num poma, quae vieta et mollia statim gignentur, mox
putria fiant.
20. 1. /.  1020 0 1 2  .). 2" .  #." 2& $!)& 2 
$!)  2" # 2.2" 2& /0#20!0# #1+ ! 210& 2" !  #"
.110&"
21. 1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #"  )2&2 #" . 020!)2&2 #"
 .2 *"! 1/ !1 *"2 #0 #
22. 1. /.  1020 2  1#2.2) !)  2& 2*& # !1 2. 10
.3.!022+1
23. 1. 02 1020 2 #" 2 *" 2* #" # !1 2. 10 .2.2 . .
/.  102022+12 #"
24. 1. ! 1/ !1020 2  0/ " 2& ..!032& 2 # 0 # . .
/.  1020 2  $!)  12    !1 2. 1. /.  1020 2
2+12 ## 0 #2 #"
70

XXIX.!.2 / 

89

25. 1. /.  1020 2  2!)  01.&" . 03 !" 2" $! "
! 210&"2 #0 #
26. 1.02 10202.!. !)2.12 #0 #../.  1020
2 2!) 03 !"2" 71
27. ...quae scripsisset 1. /.  1020 2  2!)  03 !" 2" ..3 !"
!)2.1"
28. 1.02 10202"! 10"2 #0 #..! 102021*2.2 #"
29. 1. 02 1020 2 #" 1#/1 #" 2 # 0 # . . 01020 2 
1#2.2)2 #"!) 
30. 1. 02 1020 2" 0" 2 # 0 # # $ # 02#   1$1 0
.212 $0"0"2"0" .!$..".." 
31. Tum Pacuvius dixit... duriora et accerbiora1.02.2!.0  ") "
100#* 72
32. 1.02.3!.1 *12..2
. 2.  "/.1012 . *  .2!.&/.2 # . * "
00)2 )1.0$0!%000 "2.$!.0.)!0..
  0 02.+& . .#2) 00   " (& )2 .!)20!. . !%&
.*20!..
 1.$0"!%0 #3. 2.&"$!2!.$.0.)!0..
33. 002" /0"0& #1."/ 2...2.10#10201!0". /0
2"! 210".3 *2 0210202012 .2 2* .
12.211.! 1020+1202 )..0.. /02)
. Accius, deverto, venio, Tarentum, et, ad, Pacuvius.
 Accius, Pacuvius, lego, tragoedia, desidero, qui, nomen, Atreus, sum.
 durus, et, acerbus, pomum, fio, nascor, statim, mox, mitis, iucundus, sed et.

71
72

 LI.
+0)22.! 13!0.0#.!.12 //1 2..1*2 01.&12  ) 
(#. *02.)2/0!0.22//.1..2"0)22."./ 03.112 3.)0
.#2).3 *0!.#2 *.0/0 / ) " 10 0)0 0)22. )  1*2  ..3 !
 !0 . 0 .2 2 !1 2 # //1 2 " +120  .2", 0 2!)  00!) 12
.!$,. ! *.02.1$.2 #0* 0"0!2+10" #.0# ") #

90

2. !&210".110"012 * .200 * 2* #


#!&10+
1. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12  .2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0
2& #!& ! 210& . 20 * 10 !12 .!.0 # 0+ . 2
1#!&12&!2&2&/0#20!0# #1+! 210&.020#)%
2 #" 1$02 *" .)0" # &!020 7 " 2. 002. 0 2. . .
1#!+10202.0.20 *101#!2).)1.! 1020+120
! 210".0. .2+". /02"
.  Accius Pacuvio ................................

................................. tragoediam

suam legit, ............... nomen erat Atreus. (SRHWDGHVLGHUR2$TXL


   Accio

..............................

tragoediam

suam

Pacuvius

dixit

......................... esse et .............................. quae .......................................


(OHJR2$VRQRUXVVFULERJUDQGLV
 Tum Pacuvius Accio ....................................: Quae ..................................
et .................................... videntur mihi. (scribo, dico, durus, acerbus)
/  Accius se ...................................... deinceps ..........................................
tragoedias sperabat. (scribo, bonus)
0  Tragoedia, quam Accius legit, videbatur Pacuvio ................................ et
......................... (durus, acerbus)
12) Accius dicebat ............................... esse in ingeniis quod ...........................
in pomis. (idem, sum)
   Ille dixit pomum quod durum et acerbum .......................... ...................
mox mite et iucundum. (nascor, fio)
  Poma quae .............................. statim vieta et mollia non matura mox
............................... sed putria. (gigno, fio)
 Cum ille tragoedias poetae ......................................, dixit ................... eas
esse. (grandis, audio)
 Cum poma matura .................................., mitia et iucunda sunt. (sum)

91

!&210".110"2" !3"&12) "


1. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. Id te sane paenitebit.

 Lecta tragoedia ille cohibere lacrimas non potuit.

 Id vos sane paenituit.

/ Rogabat num meliora sunt quae scripsisset.

0 Desiderante Pacuvio Accius ei suam tragoediam legit.

 Tragoediae nomen Atreus erat.

 Haec poma mihi acerbiores videntur.

 Pomum quod non est maturum acerbum sit.

 Vos paenituit consilii vestri.

12 Inquit meam tragoediam esse sonora et grandia.

73

2. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. Pacuvius ad Accium devertit.

 Accius maior natu erat Pacuvio.

 Accius tragoedias Pacuvi legere desiderabat.

Atreus nomen erat.


0 Pacuvius Accio dixit esse grandia quae scripsisset.

V
V

V
V

12 Poma quae statim gignuntur dura, fiunt mox putria.

 Accius tragicus poeta erat.

 Quae Accius scripsit Pacuvio videbantur sonora.

 Cum Accius Romam venisset, vidit Pacuvium.

 Poma quae nascuntur mollia, post fiunt iucunda.

/ Accius Pacuvio tragoediam legit, cui

73

%XXIX, .!.2(/).

92

!&210"110" ."0 "


+!)2.1ut dicis0.
. .!. 

 $! 

 20

/ 1#0!.1.2

1.10+10202/0;12  0 .1 


2. +..3 !!)2.1quae scripsisset03!02.0# 2.2/)2
. 03!02.22 # 00)

 03!02.2 /#.2)

 03!02.2 !..2)

/ 12  ) ..2. # 2.2

1.10+10202/0;12  0 .1 


3. 22* "aetate1#2.2+"0.
. .3.!022 #1 #

 .3.!022 #2!) #

 .3.!022 #$!) #

/ .3.!022"/)22."

1.10+10202/0;12  0 .1 

93

V. !&210".110"1*0#"
1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"
1. ..21020 12!)0  12  00  7110!" ! 210" #
.2.$&! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10
.212 $0"0!&210"
!&210"

.210"

1) V Quis ex urbe Roma Tarentum venit?


2) V Eratne Pacuvius maior natu an
Accius?
3) V Ubi Accius devertit?
4) V Ubi Pacuvius grandi iam aetate
recessit?
5) V Quod nomen tragoediae erat, quam
Accius Pacuvio legit?
6) V Quid Pacuvius dixit Accio?
7) V Sperabatne Accius se meliora
deinceps scripturum esse?
8) V Quae poma fiunt mitia et iucunda?

. Pacuvius.
 Ad Pacuvium.
 Tarentum.
/ Atreus.
0 Sonora et grandia sunt, quae
scripsisti.
12 Nemo.
 Quae dura et acerba nascuntur.
 Minime vero.
 Certe.
 Sonora et grandia sunt, quae
scripserat.
. Accius.
 Romam.

2. 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020

94

1) grandis

V$!)"

2) deverto

V0.

3) sonorus

V#)"

4) durus

V1 "

5) acerbus

V0+

6) nascor

V.2.*&&

7) mitis

V1!)"2!.$*"

8) puter

V0 "

9) vietus

V!)" #! "

10) mollis

V+! "

11) ...........................

V ..................................

12) ...........................

V ..................................

3. %102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0


2 #" )! #" 2" % ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 2&
&/0//02..212 $

1) grandi

V.2 !.2)"! 1/ !1)"

2) minor

V# 00

3) videri

V002)"! 1/ !1)"

4) sibi

V.!01

5) id

V.3.!022 #1 #

6) natu

V/ 2! 1&

7) Tarentum

V.200
V.3.!022"..3 !"
V.2 ! *0
V0!!! 1/ #/+0
1102)
V0# 00

95

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1. 1.0021020. .!.2&! 210"0..)1#2.2".)%0&" !"
 013.0" . . 10+1020 2 /0 ; 12  0  .1  1.
/.  102020 1."120!2&1 #0&!0202013. 
&12) "
. Ille grandi iam aetate recesserat Tarentum.

 Tragoediae quas scribam meliores sunt.

 Pacuvius multo maior natu Accio erat.

/ Cum ille Tarentum veniret, devertebat ad suum amicum.

0 Sonora erant quae Accius scripserit.

12 Cum poeta Romam veniebat, devertebat ad suum amicum. V

 Acerbiora quae Accius scripserat Pacuvio videbantur.

 Tragoedia quam legis meliora mihi videtur.

V
V

V
V

 Pacuvius dicebat duriora et acerbiora sibi videri


quae audivisset.
 Dicebat id se paenitere.
22* "desideranti2 #0 #0.
. / 2

 .3.!02

 0

/   .12

1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202


0 1."
3. +$! !)2.12 #0 #03!02.0# 2.2/)2
V
. /+022 # 00)
V
 /+022 !..2)
V
 .+"! 3 !0.2 $!) 2"!"
V
/ .
(0+120 ) ./01#3&02002 #"!  *0 #"
1.10+10202/0;/.121&120 ....3!0202
) .2   . !!%.202"#) 0"

96

4. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12  .2  2*  +. 2 1#!&1 2& !2& 2& /0#20!0# #1+! 210&.020#)%2 #"1$02 *".)0" #&!0201.
/.  102021.2 $!) 2&!2&2&/0#20!0# #1+
! 210& . . ! 1020 +120  0! /  . 0.  .2+"
. /02"
. Pueri rogabant magistrum num .......................... ........................... quae
............................. (scribo, sum, bonus)
 Accius sperabat fore meliora ................... deinceps ...................................
(scribo, qui)
 Aiunt mitia et iucunda ........................ poma quae acerba ..........................
(nascor, fio)
/ Puto quae tu mihi ................................................. acerbiora esse, sed
spero deinceps meliora te .............................................. (lego, scribo)
0 Nos desiderabamus ....................... tragoediam quam tu ............................
(audio, scribo)
12 Tragoedia quam scribo ....................................... erit ...........................
quas adhuc74 scripsi. (bonus 1#!, ille)
 Cum Accius Pacuvio ............................. tragoediam suam, Pacuvius dixit
sibi videri esse sonora et grandia quae .......................... (lego, audio)
 Poeta ultimis ...................... vitae suae ........................... iam .....................
................................... recessit. (annus, grandis, aetas, Tarentum)
 Cum illi Athenas .................................., ad amicos vestros .........................
(venio, deverto)
 Mihi, inquit ille, tum placent poma, cum mitia et iucunda .................. (fio)

74

DGKXF $!2+!..

97

,;;9,,,

LECTIO DUODETRICESIMA

      


+    -   
1. !&210" - .110". 2 *2* #
1. .02 10202.! 1 !75 #1.122"..1"..2.
02.3!02012.212 $2+12 # #.! *
2. . !%020 2 0 . / 2 2+1 0 * . #2 * .! *
2&.!10+! 1 !+ #1.12+2"1"
3. paucos menses, parvi preti: .  * 2. #1.12 . 0 2. 002.
#2.1# /0* #12 .!) #!1 2.
4. . !%020 2 .2.2 2 . .3.!02 )& 2& *!&
 2&2 #0 #12 .!) #/ 2.
5.  ..)2.002.2 #0 #/01$.2 #.!.02
6. libero, summa, parvi, gratius.1$.210202.0!!.2.2&02&
# 1." / 2. . 02. . 1$.21020 2. .!.02 2& 0!!2&
7. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
8. . 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 #  2& ! 1&+ 12
/.2+12 # #.! *.12.2!.
9. .02 10202.1*02.2 #HR.!%0202...!3.2.)&2&
$!)& . . 020 2 02 $ 2 # 0012+2. 12  0) . #2)
.!)
10. .02.3!02012 !122 #".!.2&2* #"2"# 2.2"
. eat
 iremus .

75

0 periisset
12 exeant .

 iveris

 transirem .

/ redeatis

 issent

# 1

98

11. .0202..!.2&!.2.12 !122&$!)& #2 *2.


012+2."

abeo

.!.00 "

redeo.

.!.2.2)"

adeo

0!1#2 "

transeo.

 2."

exeo

#20 2."

pereo.

.0202"! 12.2"2&!2&UHGHRWUDQVHRDEHR
.0202! 12.20012+2.. 2.2&!2&QROR.
deduco.
14. cognovisset . !%020 2  /  !)1&  10 ) #" 2 #" $!) #" 2"
!12".# 2.2"12.23&
15. possit, est adfectus . 020 2 # 2.2 .!.2.2 * 2& !2&
123& #1."/ 2.
...!%0202".!.2&! 210".3 *02.3!0202.!.2.12.
#) .!)1&.2 #0 *.#2 *.! *
. Inde in Asiam abiit.
 Tanto dolore est adfectus.
17. . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 ) #" 2 #"
2 *" 2* #" 12  .202  .!) .  020 2 #" 2* #" 00 #"
#.02.1$.212 *! *2 #! 210" .2+"013.0"
.  Servus tibi notus Roma Athenas fugit.
  Is pro libero fuit.
  Sardianus quidam hominem in custodiam Ephesi tradidit.
/ Tu hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso
rediens tecum deduc.
0  Noli spectare quanti homo sit.
./+10202..)!0#102 #"2!) #" #&!020
. Tu hominem investiga.
 Summa diligentia Romam mitte.
 SKHVRUHGLHQVWHFXPGHGXF
...&!10202 #"2  *"! 1/ !1 *"2 #0 #
...&!10202 #"$!  *"! 1/ !1 *"2 #0 #

99

  . ..&!1020 2 #" 2  *" . $!  *" ! 1/ !1 *" 12" .!.
2&! 210"
. Insula Delus in Aegeo mari posita est.
 Reliquo tempore me domi tenui.
 Tu apud patres conscriptos contra me dicere ausus es?
/ Naves eadem nocte Brundisium a Caesare remittuntur.
0 Viginti iam annos bellum cum improbis civibus gero.
12 Ab illo tempore annum iam tertium et vicesimum Mithridates regnat.
  Rex Sullam post diem decimum redire iubet.
  Post horam nonam diei Caesar ad Ciceronis castra pervenit et ante
mediam noctem ad portas castrorum magnus clamor fuit.
  Cincinnatus domo Romam venit et postero die exercitum Romanum
liberavit.
 Decem annos Ulixes Neptuni odio76 per omnia maria erravit et multarum
gentium vidit urbes et mores.
 0 2  .. .) 2. .!.2& ).2. Graecia -ae, Athenae -arum,
Corinthus -i, Carthago -inis.1$.210202110!"1*2 0"! 210"0
!.2. 2. sum, eo, redeo, transeo . . 03!1020 . 2. 2110!. 0/
2& 2 + ! 1/ !1+ 121 10 2)  1 10 2)  1 .)
2) /.1 #1 
 . 02.2!. * 2. !.2. 2& .!.2& ! 210& 10 ..!3.2.
0.!2+0. .) 2 3!1 &LFHUR QDUUDW . .  #  .." #
..20..!03.21*2.00/)..!3.2 
. Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit.
 Is Athenas apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit.
 Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit.
/ Propter servi scelus et audaciam tanto dolore Aesopus est adfectus.
.$.!.2!10201#2.2+"2"0"2 #0 #
...&!12 * /0#20!0* #10"! 210"2 #0 #

76

odium, L 1 "

100

  . 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0&! 210& #/ 2.
. nostri

0.! 1/12 

 tibi

0....)2 .

 menses

0.....

/ eum

0..12 ..

0 fugitivum

0.12 

12 Ephesi

0.

 diligentia

0..3.!02..)

 tecum

0.0!)..

 quanti

0..

  dolore

0..3.!022 #.12 .
.....

0 0"0"2 #0 #$ #02#  1#0. 0"


&12)"." #12&/.77,30*&
.02.3!102012..22"! 210"78
.  !&."!30012 12 ./03)2 # #!102.121.
  !&." /02. . 2 3# . 0.21 2 #  # / * #
2 #1+ #
  ".)2+.23#012...)000121.
/

  "2&.!/&102  123#.12301 

0  )2 "012!3 2.".)2301 .!0.2 #2  .)


21.12+
12 / * . #.0"0$.!..12+

77
78

 #12&/. 011# /0..) /..12# +.12!.2&2+ #.!$02.10


!)1&  1#&"/)1 FXVWRGLDFXVWRV 3! #!)"3*.."
.  &LFHUR HSLVtulam suo fratri, qui in Asia est, scribit.
  &LFHUR QDUUDW GH IXJD HW
recuperatione Licini servi Aesopi.  /LFLQXV5RPD$WKHQDV IXJLW LQGH LQ $VLDP DELLW /
Plato quidam Licinum in custodiam Ephesi tradidit. 0 4XLQWXV(SKHVRUHGLHQV/LFLQXPH[
Asia Romam secum deducet. 12 6HUYLHWIHPLQDHSDUYL SUHWL 5RPDHHUDQW

101

2. !&210".110"012 * .200 * 2* #


I. 112 #2* #&12) " 0/0#
2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. Roma

0.  .12.3.!02

 fugit

0.0012+2.".!.00 "

 te(cum)

0..2.2.3.!02

/ quanti

0...3 !0!&2.2.2&#.

0 nihili

0..2&#. #1.12)

12 scelus

0.  .12.2.2

 gratius

0.02)"1#!2)".)"

 ei

0.  .12/ 20

 vel

0.1*/01 "0!!.

 nostri

0.! 1&22.2&#.

2. .10+10202/0 12  0 .1 


&12) "
. tibi

0./ 2.20012 QRWXV

 nostri

0.002)"! 1/12 $HVRSL

 nihil

0..)! "1*!1".)2 JUDWLXV V

/ Athenis

0..3.!022".)2) #1"

0 eum

0.. # 12 HVVH 020! ! 1&.  V

0.02212 FXVWRGLDP.

 rediens

0.$! 2$ ! 20!)$!  

 nihili

0.02".."12 HVW

 esse

0.# 00 12 SRVVLW

 fugitivi

0.0.2012 UHFXSHUDWLR V

12 Ephesi

102

3. .10+10202/0 12  0 .1 


HRLVHRLV
. eius

 eam

 is

/ eis

0 eo

12 eas

 iis

 i

 ii

 eum

. id

 it

 imus

/ eunt

0 ite

 . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #
0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
. Aesopus servus Roma Athenis fugit.

 Servus in Graecia pro libero fuit.

 Servus Athenis in Asiam abiit.

/ Plato Licinum Athenas secum deducet.

0 Ciceronis frater servum in custodiam tradidit.

12 Aesopus valde gaudebat propter servi fugam.

 Servus magni preti erat.

 Licinus homo magna audacia erat.

 Cicero Licinum audacem et sceleratum esse putat.

  Aesopus recuperatione fugitivi valde gaudebit.

103

110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) nostri

. 0!&2.2.2&#.

2) preti

 #0!02)".)"02 #

3) nihil

 /02.2&#.

4) scelus

/ !.

5) quanti

0 22.2&#..! 1
12  #1.12)1"

6) summa
7) te

 ! 1&.2&#..! 1

8) gratius

 .)!12.2&#.

9) tanto

 ! 1&.2&#.! 1
  #1.12)1"

10) quaeso

. 1#!2)".)"02 #
2. .1$.210202 #"2* #" #2 *2.12212.! 2."
2./3 !.!.)2"!  *00"
abi

rede

eri

ab

ba

sse
u

rede
abi

redi

nt

te

 !12".!.2.2 *
 2$0012 #".!10 *

es

! 12.2"0012+2.

nt

! 12.2" 2.

nto

..!3.2 .!.0 #

mus

.# 2.2".!.0 #

3. . 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2" 12"
0!110*0

1) Cum cognovisset

. .3.!022"121"102)

2) Aesopi

 0# 00

3) Ephesi

 /0#20!..3 !!)2.1

4) nihili

/ 0.200

5) quanti homo sit

0 .3.!022"1".)2)

104

12 /0#20!$! !)2.1

6) Athenis
7) ut nihil ei possit

 02"121"102)

8) fugitivi

 022

9) servi

 .0!&2.2!)2.1
 02".."

10) Roma

. /0#20!0!!1#0!.1.2
 . 1#/1020 2" 0" 2" 12"  0 2 1.1. 2 #" 12 12 
110!.12 $0.2"12"0!110* #

1) summus

. 012!3&

2) quantus

 2)1 "

3) superus

 0#$!12 "

4) abeo

/ 0!&

5) gratius

0  ! .

6) quaeso

12 .+20! "

7) tantus

 !. *0 "

8) adficio

 30*&

9) gratus

 )1 "

10) redeo

 ..2+
.  0#$!12
 .!..+
 0 "
/ 22  "

5. .!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"


.12 $0 2"12"2&..210&0!110*0
!&210".210"
1) V Unde servus fugit?

. Paucos menses.

2) V Ubi Licinus pro libero fuit?

 In Asiam.

105

3) V Quo servus abiit?

 Ephesi.

4) V Qua iter Licinus fecit?

/ Roma.

5) V Quamdiu Athenis servus se tenebat?

0 Epheso.

79

80

81

6) V Ubi servus comprehensus est?

12 Athenis.

7) V Unde Ciceronis frater rediturus erat?  Per Graeciam.


8) V Quo servus redire debebat?

 In Asia.
 Romam.

110"1#!&1"0+
1. .2 0210202R#".!.2&2* #"12 ....1#!+1020
2  .212 $  2*  12 #"  #" $!) #" 2" /." 3&" abiit,
cognovisset, rediens, investiga, est adfectus.
012+2."
.!.2.2)"
 2."
.!.0

0!1#2
#20

2. .2 0210202..!.2& #1.1212 .. #.  #0.


.2.02.3!02012.212 $2+12 #.202 #.! *) #.#2)
0. /#.2) litteris, fugitivum, preti, menses, servus, scelus, custodia,
recuperatio, dolore, Athenis.
1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

+1

3. 1.1#!+10202"2+10" #0 #


79
80

qX   *10  ! "


iWHULWLQHULV  /)" !0. TXDLWHUIDFLV" /.1 #  #/!) #!$01. 

106

202 "
.!)"

 

/ 2

.3.!02

 

/ 2

.2.2

0 *

0 *

0 *







tibi
is
nihil
ei

4. . 1#!+1020 2 #"  #" . *" 2& 02& # 1." / 2.
03)1 .#2)0./#.2)
,02)"

#!2)"

0!02)"

Epicureum
paucos
libero
Sardianus
summa
parvi
gratius

5. 0 2" 0" # // 2. 1. 12" .!010" . 1#!+1020 2 #"
2  *"  $!  *" ! 1/ !1 *" # 0 # .3 * 2" 02.3!020
12 .2 2+1 . $!1 1020 ) # $!002. 2" .2
0"! 10".2!010!02 .// 2. 0"1.12"
.!010"82
. Rex Darius ........................... .............................. exercitum transiit. (Asia,
Europa)
 Conon ......................... ......................... ........................... vixit, Timotheus
.............................. (multi anni, Cyprus, Lesbus)

81
82

qXDPGLX 0)1 $!) 


. H[$VLDLQ(XURSDP PXOWRVDQQRV&\SUL/HVEL DXWXPQRYHUHLQQRVWUDV
UHJLRQHV     /  SHU +LVSDQLDP *DOOLDPTXH  LQ ,WDOLDP     0  LQ ,VWUR IOXPLQH  TXD YLD
12  GXREXV HW YLJLQWL DQQLV        WUHV PHQVHV       5RPDH  VLQJXOLV DQQLV  &DUWKDJLQH
 $XUHOLDYLD 'HOSKLV. PXOWRVDQQRVGRPL
 UXVWUHVGLHV>! 1 $UXUL
121102) UXV 1102) UXUH .)2) #1 @

107

 

..............................

hirundines83

migrant84,

..............................

.............................. .............................. redeunt. (autumnus85, ver86, nostri


regiones)
/ Hannibal per ........................... .............................. que ..............................
venit. (Hispania, Gallia, Italia)
0 Darius rex pontem ......................... ......................... fecit, ...........................
copias traduceret. (Istrum flumen, quae via).
12 

Carthago

............................

...............

..............................

........................... postquam a Scipione evesra est, restituta est. (duo et


viginti anni)
   Ante ..............................

.............................. bellum ad fines imperii

adductum est. (tres menses).


  Ut ........................... ........................... ..............................bini87 consules,
ita .............................. bini reges creabantur. (Roma, singuli anni,
Carthago)
 Catilina ............................ ............................ profectus est88. (Aurelia via)
 Graeci magnum pondus 89 auri90 .............................. posuerunt. (Delphi)
.   Diodorus ......................... ......................... ......................... .......................
vixit. (multi anni, domus).
   Cras91 ............................ ibo atque ibi ........................... ...........................
manebo. (rus92, tres dies).

83
84
85
86
87
88
89
90
91
92

KLUXQGRLQLV   $0/)
PLJUR . /+
DXWXPQXVL 3)&! 
YHUYHULV #/   
bini, binae, bina ./* 
SURILFLVFRUIHFWXVVXPVFL .    !0* .
SRQGXVHULV #/  ! "
aurum, L $!#13
cras .*! 
UXVUXULV R#/  .!)"

108

9110".22."
1. .020202".!.2&0"12 .. #.  #0nostri, gratius,
nihil, scelus, preti, tam, vel, postea, sed, parvi, ut, tu, tibi, summa.
#1.12)

002

.2.

0!!.

1*/01 "

 . 2 021020 2 #" 2  *" ! 1/ !1 *" 12  .!.2& ..
. .02 0/ "12   . #in urbe, in Asiam, ex Hispania, per
Siciliam, via, domo, domum, domi, apud te, ad te, a te, ab urbe, ad flumen,
Romae, Athenas, Lacedaemone, per Graeciam, in Lugduno, ex insula Ithaca,
ponte, Ithaca .3.! , ex insula clarissima, in veterem domum, apud flumen.
Ubi sum?
$. in Asia

Quo vadis?

Unde venis?

$. in Asiam

$. ex Asia

Qua iter facis?


$. per Asiam

3. .2 0210202 #".!.2&$!  *"! 1/ !1 *"12 .!.2&


... .02 0/ "12   . #93
septimo anno
postero die
serena nocte
tres annos
hieme
93

Quanto tempore? decem annis, six diebus. Quamdiu? tres annos, multos dies. Quamdudum?
tertium iam annum.

109

in bello
multos dies
(regnat) tertium iam annum
(Troia) decem annis (expugnata fuit)
(Deus) sex diebus (mundum94 creavit95)
Quando?

Quanto tempore?

Quamdiu?

Quamdudum?

)20

0)1 $!) 

)1 /.!0

))20/.!0

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


.1#!+10202 ! 1/ !1)2 #$!) #../.  10202
0  1."96 . $!1 1020 ) # ..202. 2" .20"
! 10"
.    Romani Ludos97 Magnos
agebant. (September, mensis, quindecim dies)
 Romulus regnavit. (septem et triginta anni)
  Graeci cum Troianis .. bellum fecerunt. (decem
anni)
/ boves in villa98 manent. (hiems, multi menses)
0 Post Plato Licinum comprehendit. (pauci menses)
12 de optimo consilio cogitavit. (duae noctes)

94

mundus, -i = )1 "


creo, 1 = / #!+0&
96
. 6HSWHPEULPHQVH- (per) quindecim dies  VHSWHPHWWULJLQWDDQQRV   SHU GHFHPDQQRV
/ KLHPH- multos menses 0 SRVWSDXFRVPHQVHV(SDXFLVSRVWPHQVLEXV).
12 GXDVQRFWHV
  SULPR WHPSRUH       GHFLPD KRUD  SHU  WUHV KRUDV  2  ! 1/ !1) 2 # $!) # 
&.  $!1  *1. 2 !)01 SHU  .2.2 . . /+1 # )2 . ! /.!0
$&!" /.  $ SHU WUHV GLHV LWHU IHFHUXQW  .. !0. 2!0" !0" $&!" /.  
 LQSDFH DEDGXOHVFHQWLD
97
ludi, -orum = .+0"
98
villa, -ae #  !2 #vicus) = .#.#.!)2.
95

110

  , rem publicam solus administrare non


potuit. (primum tempus)
   domum rediit, .
laboravit. (decima hora, tres horae)
 viri ad arandum99 in agros ibant. (pax) 100
 Ille cum patre suo manet. (adulescentia) 101
2 . 1#!+1020 2  ! 1/ !1) 2 # 2) # . . /.  1020 2
0  1."102 . $!1 1020 ) # ..202. 2" .20"
! 10"
. Consul redit. (Gallia)
 Iovis templum est (Capitolium)
 Dei signum stat. (ara103).
/ Servus fugit, quia misere vivebat. (dominus)
0 Quando ibis? (consul)
12 Adulescentes exibunt. (oppidum)
 Liberi nostri venient. (via Sacra)
 rediens, . navigabam. (Asia, Delus)
 Consules ierunt. (Syracusae)
  que iter fecerunt. (terra, mare)

99

DGDUDQGXP ..R!+1 # 0!0! */  #/+01 ) 


SD[FLV 0!
101
DGXOHVFHQWLDDH 0)22.
102
. H*DOOLD LQ&DSLWROLR DGDUDP/ DGRPLQR0 DGFRQVXOHP12 H[RSSLGR
 YLD6DFUD H[$VLDDelum  6\UDFXVDV WHUUDPDULque.
103
ara, DH &)"
100

111

,;;,;

LECTIO UNDETRICESIMA

22.7$%,$122$2<7+.$,72.23$.,
+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. 1. 02.3!020 2. /0#20!)2. ).2. 2 # 0 # 12 .212 $
2+12 # #.! *) #.#2)0./#.2)
2. 1.02.3!0202.2!2)2. ).2.2 #0 #12.212 $2+1
2 #  # .! * ) # .#2) 0. /#.2) . . /+1020 2   "
2 #"
3. 7&  2& 2 # 0 # # !1 2. 10 .3.!02 2+1 .
!.3 * 0"2+10".2&/* .!+) #.#2)0./#.2)
4. homo quidam1. *..12 #"/* .! *"
5. 1. !%020 2. 2!.  2& 02& 2 # 0 # . 12 #" 2!0"
. *") #.#2)0./#.2).
 1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 # 12 .212 $ 2+1 2 #
 #.! *.12.2!.
7. 1.0$! .2.212.12& !2& . 2&  .2+ 2*&
2&!2& 2""1##."2 #0 #123& #!1 2.
8. 1. 0 $!  .2.212.1 2& !2& 2" " 1##." 2 #
0 #10)0"2"010"123& #!1 2.
9. 1.0$! .2.212.12&!2&2""."1##."2 #
0 #10)0"2"010"123& #!1 2.
10. 1.!.3 * .!$ $!) )&2&!2&2 #0 #.12"/*
3&") #.#2)0./#.2)
11. 1. 020 2 ! 12.2 0012+2. .  2. 2& !2& dixit,
attulit123& #!1 2.
12. 1...!.3 * .!.2&0! / .3 *02.30! *2.!.2.12
.212 $  !)1&  2 #  # .! * 2" !12" 0012+2. .
#0!1#20 # .  # ) # $!002.  ...0" 2! 10"

112

+120  0" ! 210" . 0.  .2+" . /02" 1.  020 2"
! 210"000" #/00./#.2).02.1$.21 *
. Caesaris multum interfuit avem emere.
 Hic viginti milibus sestertium corvum emit.
 Magister puerum docuit litteras.
/ Hic operam frustra impendebat.
0 Ille dicebat: Oleum et operam perdidi.
12 Avis salutationem didicit.
 Homo quidam, cupidus pecuniae, corvum regi attulit.
 Satis salutationum talium audivimus.
 Tum venit corvo in mentem verborum domini sui.
 Ille avem docuit salutationes.
 1. 03!020 2" ..2 *00" / !+10" +120  ! 210" # .  #
 * . 0. 1#2.2+" .  .2+" . /02" $  . !)2.1
0.. /02.2020
.  Cum Octavianus Romam redisset, homo quidam ei occucurrit corvum
tenens.
 Militi multum intererat corvum emere.
 Homo quidam doceret corvum salutationes.
/ Mea interest te fortem esse.
0 Illi sceleri hunc condemnaverunt.
12 Te paenitet consiliis tuis.
 Hic, cupidus pecuniae, corvum maximo pretio vendidit.
 Id me paenituit.
 Accii multum interest tragoediam audire.
 Sutor quendam incitatus est ut corvum doceret salutationes.
1.02.2!.000!21*2.10.2) #.#2)0./#.2)
. Sutor corvum docuit salutationes.
 Ille corvum milibus sestertium emit.
 Sutor, cupidus pecuniae, corvum Caesari attulit.
/ Augustus emit avem tanti quanti nullam adhuc emerat.
0 Corvus salutationem didicit.

113

15. 1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #"  )2&2 #" . 020!)2&2 #"
 .2 *"! 1/ !1 *"2 #0 #
16. 1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #" 0!!.2 *" ! 1/ !1 *"
2 #0 #
17. 1.01020../.  10202 1#2.2)!) 2&2*& #
!1 2.1002+1
18. 1.01020../.  10202 1#2.2)!) 2&2*& #
!1 2.10.3.!022+1
19. 1. ! 1/ !1020 2  0/ " 2& ..!032& 2 # 0 # . .
/.  1020 2  $!)  12    !1 2. 1. /.  1020 2
2+12 ## 0 #2 #"
20. 1.! 1/ !10202 0/ "2&02 $+2 #0 #../.  1020
22+12 #"
21. Audita salutatione Caesar dixit1...*10200/0#20!0* #1.!)2.12
02 $2"! 210&"03! 2."1#$!)&".2"..2 *00".."
+120  0! / " # . ! *%0 . 0.  .2+" . /02 .
2.#2)102.!$
22. 1. /.  1020 2  2!)  01.&" . 03 !" 2& $! +
! 210&2 #0 #
23. ...ut corvum doceret parem simulationem 1. ! 1/ !1020 2  0/ " 2"
!)2.1" .+" . 2  1#2.2) 2" !)  1. /.  1020 2
1.2 $!) 2 #!.2 "02   03!02.
24. 1. 02 1020 2 #" 1#/1 #" 2 # 0 # . . 01020 2
1#2.2)2 #"!) 
25. 1. 02 1020 2" 0" 2 # 0 # # $ # 02#   1$1 0
.212 $0"0"2"0" .!$..".." 
26. Domi satis salutationum talium audio 1. 02.2!.0  0#*" ) " 10
 1.$!1 1020&"!)2.10!21".#2 #002
).2 #0 #
1.02.3!.1 *12..2
.  2 !& " 0/.30!)2. . . !10 2  # .  2 2 # 2.
#%.

114

 002.+ #0 *20.2.).." *20.2"!0".".


 7)20!.12  #2 #./ *2.).2 #.2!.2 #.
/  2. 2  # .0 2  $.!021) 2  30!0 12  ..1.!.   "
0/.3!0.2 . !10.
0  2. 2..   #  !&  1# # . 0 .!. 12 
) ."
28. 00 2" /0" 0& # 1." / 2. . .2.10#1020 1!0"
. /02" 0!)/ #" .3 * 2 021020 2 0  12  .2
2*  . 12 .2 1 7. !.2. 2& #!& ! 210& .
20 * 10 !12 .!.0 # 00! 3&" 0+ 2& /0#20!0# #1+
121.12 $!)  #..202.1.! 1020+1202 ).
.0.. /02)
. sutor, Caesar, doceo, corvus, dico, ave.
 cum, corvus, disco, salutatio, sutor, interest, vendo, is.
 sutor, vendo, avis, magnum, pretium.
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
 #!&10+
1. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12 .2 2* 7.!.2.02. ..1#!+10202.0.
20 * 10

!12 .!.0 # 02)"  .  1*2. ..20

/.3 !02) $!)  . 1 1. ! 1020 +120  ! 210" . 0.
 .2+". /02"
. Salutatio ........................... incitavit Augustum avem ..................................
(corvus, emo)
  Illa avis ...................... ................................. .......................... erat, quod
salutationem non ................................. (sutor, parvus, disco, pretium)
   corvum ......................... non intererat, quod satis
..................... .......................... domi habebat. (avis, Augustus, emo, talis)
/ Dominus propter scelus et audaciam sui .......................... ..........................
.......................... eum adfecit. (servus, supplicium, caput)

115

0 Sutor illam avem .............................. .............................., ..........................


nullam adhuc vendiderat. (tantus, quantus, vendo)
12  Cum avis ........................... : Oleum et operam perdidi, Caesar
......................... emitque eam .................................. ................................
(pretium, dico, rideo, magnus)
  Illi multum ............................... et operam frustra ..................................
(pecunia, impendo)
 Cum avis ........................... salutationes, ........................, ...........................
pecuniae, interfuit eam ........................... .................................. vendere.
(magnus, disco, ille, cupidus, pretium)
 Tum venit .......................... in mentem .................................... domini saepe
.......................... : Oleum et operam perdidi. DYLVYHUEXPGLFR2$
  Sutor quidam ............................................ ...........................................
adductus salutationes ................................ corvum, quem viginti milibus
............................. .................................... (cupiditas104, doceo, vendo,
sestertius, pecunia)
1.1#!+10202.02&.!.2&0!)/&102 # .2 "2 #
0 #
.  Caesar a ............................... quodam .............................. emit viginti
................................

..................................

et

..............................

quodam alteram tanti .............................. nullam avem adhuc emerat.


  Sutor quidam corvum salutationem ................................ cupiebat et diu
operam frustra impendebat. Cum corvus non respondebat, sutor
............................. : Oleum et operam perdidi. Tandem, cum corvus
salutationem ..........................., sutor eum .......................... attulit.
  Cum Augustus ....................... Domi satis salutationum talium audio,
corvus respondit: Oleum et operam perdidi. His .................................
auditis Augustus risit et avem emit.

104

cupiditas, -atis (  0#.

116

!&210".110"2" !3"&12) "


 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 
&12)  "
. Homo quidam occurrit Octaviani tenens avem,
V

qui salutationes didicerat.

V
V

 Me miseret hominum, quos magnae miseriae excruciant. V

/ Te iniuriarum tuarum non pudet.

0 Illius multum interfuit hoc librum legere.

 Mea interest ut hoc librum legam.

 Mea interest ut hunc librum legam.

 Me piget stultitiae vestrae.

 Mihi paenitet verborum, quae dixi.

 Illi interest librum legere.

12 Taedet me verborum hominis.

2. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0;12  0 .1 
&12)  "
. Ubi Caesar audivit a corvo sutoris salutationem,
dixit: Mea interest ut corvum emam.
 Caesar corvum sutoris viginti milibus sestertium emit.

 Corvus sutoris praeter salutationem haec dicere


didicerat: Oleum et operam perdidi.
/ Sutor, cum avis non respondebat, dicere solebat:
Oleum et operam perdidi.
0 Cum Caesar salutationem audivisset a corvo
sutoris dixit: Domi satis salutationum talium audio.
12 Cum corvus dixisset Oleum et operam perdidi,
Caesar risit emitque avem.
 Sutor frustra operam impendit, quia corvus
salutationem non didicit.

117

 Sutor, cupidus pecuniae, duo corvos haec


dicere instituebat: Ave, Caesar, victor imperator.
 Caesar rogavit hominem quanti avem venderet.

 Octavianus a homine quodam corvum viginti


milibus sestertium emit.
!&210"110" ."0 "
+3!.1WXDLQWHUHVW1.0
. 2.0/.3! 21 #

 2 0/.3!0

 100/.3!0

/ 2 0/.3!  #

0 00/.3!0

1.10+10202/0;12  0 .1 


22* "VDOXWDWLRQXP2 #0 #1#2.2+"0.
. 0# 00

 0.200

 02".."

/ 02"/)22."

0) 0/.!02

1.10+10202/0;12  0 .1 


+!)2.1XWFRUYXPGRFHUHWSDUHPVLPXODWLRQHP0.
. $! 

 1#0!.1.2

 20

/  #2

1.10+10202/0;12  0 .1 

118

V. !&210".110"1*0#"
1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"
1. ..21020 12!)0  12  00  7110!" ! 210" #
.2.$&! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10
.212 $0"0!&210"
!&210"

.210"

1) V Quanti Augustus corvum sutoris emit?


2) V Cur Caesaris interfuit corvum emere,
quem homo quidam ei attulit?
3) V Quid sutor dicere solebat,
quotienscumque avis non
respondebat?
4) V Quid praeter salutationem corvus
sutoris dicere didicit?
5) V Cur Caesar risit?
6) V Quid Caesar dixit, cum salutationem
a corvo sutoris audivisset?
7) V Cui sutor corvum attulit, cum avis
salutationem didicisset?
8) V Eratne cupidus pecuniae sutor an
non?

119

. Triginta milibus sestertium.


 Oleum et operam perdidi.
 Quia corvus didicerat dicere:
Ave, Caesar, victor
imperator.
/ Frustra diu operam impendo.
0 Verba sui domini: Oleum et
operam perdidi.
12 Quia corvus dixit: Oleum et
operam perdidi.
 Tanti, quanti nullam avem
adhuc emerat.
 Domi satis salutationum talium
audiebat.
 Caesari.
 Viginti milibus sestertium.
. Domi satis salutationum
talium audio.
 Certe.

2. 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020

1) occuro

V//1&  0./0*&

2) instituo

V0 1

3) emo

V.!.+

4) viginti

V/..+ /0*&

5) incito

V..&2

6) impendo

V.!02

7) disco

V #

8) affero

V22  "

9) avis

V02 #"

10) talis

V3!&10  2

11) ...........................

V ..................................

12) ...........................

V ..................................

3. %102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0


2 #"1#2.2 *")! #"2"%..!3 2."1.12 .1 2 .!)
2".212 $""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 
2& &/0//02..212 $

1) Caesaris

V# 00

2) sestertium

V1#!&.02 #

3) talium

V.3.!022".."

4) verborum

V02".."

5) milibus

V0.200

6) pecuniae

V.200

120

7) salutatione

V0 #/+0
2 0/.30!)0 !)1&
V002)"! 1/ !1)"
V022
V0# 00
V0/.!02

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. .) 1#2.2" .)%0&"
!"  013.0" . . 10+1020 2 /0 ; 12  0  .1 
1. /.  1020 2 0  1." 12 0!2&1 # 0&!020 2
013.  . . $.!.2!1020 2" 0" 2& ! 210& #
1#2.2+"0#12. *
&12) "
V
V
. Ille corvum parvi preti aestimabat.
105
V
V
 Hoc liber non assis facit.
V
V
 Amicum suum audaciae accusabat.
V
V
/ Ille servum, qui Asiam fugit, capitis condemnavit.
V
0 Illi servum, qui in Asiam fugerat, capiti condemnaverunt. V
V
V
12 Pacuvii rettulit tragoediam Accii audire.
V
V
 Regi interfuit tuas comoedias legere.
V
V
 Me taedet horum verborum.
V
V
 Id bonos viros taedet.
106
 Boni magistri est suos discipulos amare.
V
V
+SHFXQLDH2 #0 #0.
V
. / 20 *
V
   .12#2 *
V
 00 *
V
/ 2#2 *
1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202
0 1."
105
106

as, assis (.!1) .11!   )"


discipulus, -i .2"

121

+!+2$! !)2.12 #0 #03!02.0# 2.2/)2


. /+022 # 00)

 /+022 !..2)

 .+"! 3 !0.2 $!) 2"!"

/  0+120 ) ./01# V


3&02002 #"!  *0 #"
1.10+10202/0;/.121&120 ....3!0202
) .2   . !!%.202"#) 0"
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  1. /.  1020 2 1 . 2  $!)  2& !2& 2& /0#20!0# #1+ ! 210& . . $.!.2!1020 1#2.2+"
2" 0" 2+10" 1. ! 1020 +120  0! /  . 0.  .2+"
. /02"
. Cum Augustus ................... corvum dicentem: Oleum et operam perdidi,
......................... rogavit sutorem ...................... avem ......................., et
eam emit YHQGRDXGLRTXDQWXVULGHR2$
 Cum sutor Augustum ........................... num emere .......................... parvi
..................... corvum, qui didicerat salutationes quasdam, ille dixit domi
satis ...................................... audire. (rogo, salutatio, volo, pretium)
 Saepe venit ................... in mentem ....................... magistri .......................
.................................. esse matrem studiorum. (discipulus, verbum, dico
2$UHSHWLWLR107)
/ ...................................... multum interest ..................................... summa
diligentia libros virorum ................................. (discipulus, lego, sapiens)
0 Sutor quidam, ................................ exemplum hominis ..............................,
diu operam ................................ salutationes ......................... docebat.
VHTXRU2$TXLGDPFRUYXVLPSHQGR2$

107

UHSHWLWLRRQLV   0.%..03..&1

122

12  Venit ....................... in mente, inquit ille, ............................... sutoris qui


docebat corvos salutationes et eos ............................. preti .......................
(ego, exemplum, maximus, vendo)
  Avis .......................... ................................ erat, sed ille eam vendidit
................................ quanti nemo adhuc avem .........................................
(parvus, pretium, tantus, vendo)
   minime interfuit corvum emere, quod ................... triginta
........................ ............................ vendebatur. (ille, sestertius, is, mille)
  Ille dominum rogavit ................................... servum venderet. Tum
dominus respondit: Noli rogare quanti homo ........................... . Parvi
enim preti est, qui tam ...................... est. (quantus, nihilum, vendor)
   Romam ..................................... post victoriam
Actiacam homo quidam occurrit tenens avem ........................... instituerat
.................................. : Ave, Caesar, victor, imperator. (Octavianus,
dico, qui, redeo2$)

123

,;;;

LECTIO TRICESIMA

 
  ,  
+    -   
1. !&210".110". 2 *2* #
1. .02 10202.! 1 !108 #/20!. #1.122"1"..
2.02.3!02012.212 $2+12 # #.! *
2. . !%020 2 0 . / 2 2+1 0 * . #2 * .! *
2&.!10+! 1 !+ #1.12+2"1"
3. suspicionem quandam, quam rem, aliquod dedecus: .  * 2.
#1.12 . 0 2" .2&#0" # 2. 1# /0* # 12  .!) #
!1 2.
4. . !%020 2  .12 . .3.!02 )& 2& #+  2&
2 #0 #12 .!) #!1 2.
5. 

#1.12) luxuria .0 12 .2 !. 2& .3  *2&

DEXQGDQWLD /./02.1*3&.0/* 10".2 02012 


0).!).02 #"/* 2!) #"109
6. magno, fortissimo . 1$.21020 2. 0!!.2. 2& 02& # 1."
/ 2..02..1$.210202..!.022&0!!2&
7. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
8. . 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 # 12 /. 2+1 2 #  #
.! *.12.2!.
9. . 02 1020 2. !.2. 2" .2 !." 2 # FDSLR . 020 2
!120012+2..2# 2.2.!.2.2 *2".2"3&"
10. deportatum, susceptum, meruisse, fuisse: .!%0202...!3.2..2"
02 $" 2& !2& .) 2. . ! !$ 2.  2*  10 ) #" 2 #"
$!) #".123& #!1 2.

108
109

# 1
02..22!+21 luxuria, -ae) ..222 luxuries, -ei).

124

11. . 020 2 ! 12.2 0012+2. 2& !2& habeo, laudo, vivo,
obicio . 2 ! 12.2 2 #  2. 2& !2& video, deportor,
suscipior, constituor, 123& #1."// 2.
12. ...!%0202".!.2&0!)/ #".3 *02.3!0202.!.2.12.
#) . !)1&. 0 * . #2 * .! * . 020 2"
..!.220"2! 10"
. Murena Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.
 Accusatores Asiae nomen Murenae obiecerunt.
13. . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 ) #" 2 #"
2 *" 2* #" 12  .202  .!) .  020 2 #" 2* #" 00 #"
#.02.1$.212 *! *2 #! 210" .2+"013.0"
. Hic fuit in Asia.
 Hic viro fortissimo magno adiumento fuit.
 Quam ob rem accusatores non Asia nomen illi obiecerunt.
/ Honos et gloria nomini constituta est.
0  Aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia
deportatum est.
  . ..&!1020 2  1#2.2) !)  2& 0& 2 # 0 # # !
1 2.102+1/ 2
...&!10202"/0#20!0* #10"! 210"2 #0 #
...&!10202 #"2  *"! 1/ !1 *"2 #0 #
...&!10202 #"$!  *"! 1/ !1 *"2 #0 #110
 . ..&!1020 2  1#2.2) !)  2& 0& 2 # 0 # # !
1 2.102+10
19. ob rem./ 02 .2 0) #"2 #"/#.2 *"2!) #"111
,#)1.1202 0/ "2"/ 2"12".!.2&! 210"
. Aeneas reginae insidias Graecorum renarrat.
 Oraculum incolis respondet: Regia hostia deo placet.
 Neptunus urget beluam, quae incolis nocet.
/ Delecti consultabant patriae. Eis corpus ex annis infirmum erat.
0 Gloriae Vergili studebat.
110

0$10202/) !3.3.!02.)#2  #/+0$!) 

125

12  Caesar tribus imperat in Belgis remanere.


 Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem.
 Licebit tibi quoque pugillares adportare.
  Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit.
. Populum concitat et Tarquinio imperium adimit.
  Romanis imperium sine fine erit.
  Quid est, inquit, mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit?
/ L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit.
0  Pater filiae osculum dedit. Pater Tertiae dixit: Omen accipio.
12 Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species
horrenda.
  Cassius iterum se somno dedit.
  Existimavit ad se venire hominem similem effigiei mortui.
  Recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum.
 Quod illic appensum civitati nomen dedit.
. Pareamus senatui, consulamus bonis, posteritatis gloriae serviamus.
 Huic Arria funus paravit ac marito persaepe interroganti respondebat.
 Cum ei ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse
/ Ego ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?
0 Cato ficum ostendens patribus inquit:
12 Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae
consulueritis.
 Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.
 C. Plinius Marcellino suo salutem.
 Tristissimus haec tibi scribo.
 Ut illa patris cervicibus inhaerebat! Illi anilis prudentia erat!
. Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri
tamen ea sibi duriora et acerbiora.
 Accius tragoediam suam, cui Atreus nomen est, ei desideranti legit.
  Tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse quam
recuperatio fugitivi.
111

 .!.2

126

/ Homo quidam ei occurrit corvum tenens.


0 Venit corvo in mentem verborum domini sui.
12 Sutor eum Caesari attulit.
21. .1$.210201*2 0"! 210"1*3&.02 .!/0.
dominus, auxilium, pauper

dominus est auxilio pauperi.

. leges, utilitas, cives.

 socii, auxilium, Romani.

 inopia, dolor, milites.

/ donum, gaudium, pueri.

0 mors filiae, dolor, tu.

 . 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0& #/ 2.
. viro
0.
 patri
0.12
 gratulationi
0.
/ quandam
0.12 
0 Asiae
0.12
12 nomen
0.12 
 Murenae
0.12 
 deportatum
0. #! 1/ !02
 meruisse
0...!&"
 pietatis
0.02 #.)2 
0 0"0"2 #0 #$ #02#  1#0. 0"112
3.0 *1 ! "
24. susceptum < sub + capio.1$.21020!.2.1*02.2 #FDSLR0
2" ! 10"  2. ! .2. DG FXP UH LQWHU SUDH . . !%020 2
1.1.2 #"113
12 libri, usus, nos.

112
113

3.0  IDPLOLD  *1   2. lusso < .2 OX[XV ! OX[XULD ! "  0! .   .
2 $ "102.2PHUHR = .&2&"0!/ &". 
aFFLSLR .&..& 10, 24, concipio 1#.&& 14, recipio =
0..2+    LQWHUFLSLR  .!& 2 ! 3210 12  ! !1) 2 #  45,
SUDHFLSLR . /+ 48.

127

25. obiecerunt < ob + iacio.1$.21020!.2.1*02.2 #LDFLR02"


! 10"SUR.DE..!%02021.1.2 #" 0"1.10"2 #
obicio114&!020
.02.3!102012..22"! 210"115
.  #!." 10 *2 .2!.2 #12 #"/* #"
  .  1. $0  . # %. 2!#3" 30 #0 . 0.1 #0 2
 #!.
  #!."10121.00!20.
/  # ".2)!102  #!.. ..2..2!  #
30!0.2 #.)21.
0  )2 #!210 &" 12!.2+2" 12  )0  2. 0 $.! . 2 
.2!.2 #
12 2 "2"12!.2&2"20."2 # #!.1#01002.2
!. 2 #.2!.2 #
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
I. 112 #2* #&12) " 0/0#
2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. iudices

0.  .122

 suo

0./ 2.3.!02

 solacio

0./ 2.3.!02

/ luxuriae

0.0/ 2

0 Asiae

0.0/ 2

12 dedecus
 quandam

0.  .12.2.2
0..)!12..3 !.2&#.

.10+10202/0 12  0 .1 


114

115

SURLFLR !$&02&.2.2&DELFLR 02+.!.2.2&2.).


 PH RELFLR  !$ .   RELFLR  .2  / 2  3 .    .  
RELFLR ! &.2!!1
.  0XUHQD PDJQR DGLXPHQWR SDWUL VXR LQ SHULFXOLV IXLW      (WVL $VLD KDEHW VXVSLFLRQHP
TXDQGDP OX[XULDH 0XUHQDP ODXGDUH GHEHPXV     0XUHQD LQ $VLD FRQWLQHQWHU YL[LW
/ 6XOSLFLXVDOLTXRGIODJLWLXPDFGHGHFXVH[$VLDGHSRUWDWXP0XUHQDHRELHFLW0 0HUXLVVH
VWLSHQGLD LQ EHOOR PDJQR JDXGLR SDWUL VXR IXLW     12  Finis stipendiorum Murenae patris
victoriam ac triumphum fuit.

128

&12) "
. viro

0./ 2.22 #1 *12 IXLW

 patri

0..!0112 YLUR

 luxuriae

0./ 2.2.)2 VXVSLFLRQHP V

/ Asiam

0..2.22"1"102) 

0 Asiae

0.000.212 QRPHQ V

0./ 2.20012 JORULD.

 susceptum

0.$! 2$ ! 20!)$!  

 meruisse

0.# 00 12 IXLW

 pietatis

0.02 #$.!.2!&!1.2 "

 patris

0.0.20012 YLFWRULDP

12 nomini

 . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #
0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
. Murena accusatus a Cicerone est.

 Murena in Asia vixit luxuriose.

/ Murena luxuriae honorem et gloriam anteposuit.

0 Nomen Asiae laudem familiae Murenae tulit.

V
suo fuit.
 Cum pater suus imperator erat, Murena stipendia meruit. V

V
V

 Pater Murenae vir magnae fortitudinis erat.


116

12 Murena, victor ac triumphator, magno gaudio patri

 Romani vitam in Asia esse honestam et modestam


existimabant.
 Pater et filius felices propter victoriam erant.

V
V

V
V

  Accusatores Murenae aliquod dedecus ex Asia


deportatum obiciunt.

116

antepono, -posui, -positum, -ere, 3 .2./ 2  &2&.)2 

129

II. 110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) solacio

. .!10)2"1"

2) pietatis

 ..3 !.2&#.

3) dedecus

 /.0#2)"1*/01 "

4) finem

/ .!10)2"/1"

5) quandam

0 #)2"1"
12 .202)"1*/01 "

6) ac
7) rem

  #/20! 2"1"

8) qua

 .)!12002.2&#.

9) aut

  #/20! 2"1"
 1#02)"1*/01 "

10) sed

. #)2"01"
 . 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2" 12"
0!110*0

1) hic

. / 2.22 #1 *

2) familiae

 0.200

3) Asiam

 02 #$.!.2!&!1.2 "

4) patri

/ /) !3.3.!.)#2 "

5) fortissimo

0 # 00

6) gratulationi

12 / 2! 1$.!12

7) felicitatis

 / 2.200

8) Asiae

 .200

9) luxuriae

 001

10) patre imperatore

 000.2
. 002)"! 1/ !1)"

3. . 1#/1020 2" 0" 2" 12"  0 2 1.1. 2 #" 12 12 
110!.12 $0.2"12"0!110* #
130

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)


adiumentum
. # %.
felicitas
 . "
suspicio
 .&
obicio (/ 2..2
/ 3!.11#$.!2!&
laus
0 
dedecus
12 #!02+12 12!.2)
me obicio
  0.
mereo
 3 .
memoria
 2! 
solacium
 .2*$
. .!..&/$ .
 !$ .
 )$ "
/ .! !

.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"


* 12 $0.2"12"2&..210&0!110* #
!&210".210"
1) V Ubi Murena vixit?
. Propter aliquod flagitium ac
dedecus.
2) V Quem Murena adiuvit?

 Cicero.

3) V Cur Murena accusatus est?

) Laudem familiae, memoriam


generi.

4) V Quando Murena stipendia meruit?

/ In Asia.

5) V Quis Murenae defensor

0 Sulpicius Rufus.

117

erat?

6) V Quis Murenam accusavit?

12 Patrem suum.

7) V Cur pater et filius felices erant?

 Flagitium ac dedecus.
 Patre imperatore.
118

 Propter secundum

117
118

defensor, -oris (.!1  #0!.112"1# ! "


secundus, -a, -um 0# ')"

131

finem belli.

110"1#!&1"0+
1. .2 0210202R#".!.2&2* #"12 ....1#!+1020
2 .212 $ 2* 12 #" #"$!) #"2"/."3&"debemus, vixit,
obiecerunt, constituta est, meruisse.
012+2."
.!.2.2)"
 2."
.!.0

0!1#2
#20

2. .2 0210202..!.2& #1.1212 .. #.  #0.


. 2. 02.3!020 12  .202  .!) ) # 0. /#.2)  victoriam,
solacio, familiae, dedecus, gloria, accusatores, luxuriae, stipendiorum,
generi, flagitium, viro, finem.
1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

+1

202 "
.!)"

3. 1.1#!+10202"2+10" #0 #


 

/ 2

.2.2

.3.!02

/ 2

.2.2

0 *

0 *

0 *

0 *





hic
suo
quandam
qua
eo
aliquod

132

4. .1#!+10202 #" #". *"2&02&.2&0!!2&


,02)"

#!2)"

0!02)"
fortissimo

magno
continenter
libentissime

9$110".22."
 . 10+1020 2 /0   12 0. 12 1*3&. 0 2  .!
/0.+120./+02.. 0" #// 2.1#211 2.00
/ 2.200119

spes

+0

2

.200

.200

adversarius

utilis
iucundus
cupiditas
plenus
idoneus
par
(im)peritus
suspicio
inops
similis
congruenter
obviam
memor

119

 .  VSHV FXSLGLWDV SOHQXV LP SHULWXV VXVSLFLR LQRSV PHPRU  0 .2 DGYHUVDULXV
XWLOLVLXFXQGXVLGRQHXVSDUVLPLOLVFRQJUXHQWHUREYLDP/ 2.200

133

  . 2 021020 12" 120" 2 # .!.2& .. 2" .!.2& / 2"
#..2 *12"0)00"0!)/ #"
.  Unum fuisse Homero servum, tres Platoni, nullum Zenoni tradunt.
0
  O felices viros puellarum, quibus populus Romanus loco soceri fuit!
0
 Caecilia more prisco omen nuptiale petit filiae sororis. 0
/ Puella rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. 0
0 Caecilia puellae dixit: Ego libenter tibi mea sede cedo. 0
12   Experiri volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi
consilium non ex sententia cessisset. 0
 Tyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt. 0
  Si quid durius ei videbatur, a cerva sese monitum esse praedicabat.
0
2

2

2

! 1&

! 1&

! 1&

! 2 "

22

$.!12



! 1+ #

134

22 #

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


 . 1#!+1020 2. 0 0 2 / 2 2+1 2& 2*& # !1 2.
12 .!01 . ! 1020 +120  ! 210" . 0.  .2+"
. /02"...&!10202"/ 2"2&0!2+10&./12
.  Non tantum, sed , ,
, vivimus. (nos, patria, familia, liberi,
amici)
 Antepono120 gloriam (pecunia)
 Libertas sola .. .. datur. (nemo, donum)
/ Cur tam aperte mentiris? Istud . .. non est! (tu, laus)
0 Vitia121 tua, puer,
erunt. (tu, mala, fama122)
12 Decem cohortes .

relictae sunt. (navis,

123

praesidium )
  Philosophus qui societatem alienam124 fugit .. humano125 nulli
est. (genus, usus)
 Lacedaemonii neque neque studebant. (artes, litterae)
 Ab omnibus id agmen126 expectabatur quod a sociis
mittebatur. (nos, auxilium)
 sunt multi amici. (ego)

120
121
122
123
124
125
126

DQWHSRQR / 2..2  ! !&&2&.)2 


YLWLXPL 022&.
IDPDDH 3
SUDHVLGLXPL 3! #!
DOLHQXVDXP .)2! " "
KXPDQXVDXP .!+ "
DJPHQLQLV #/  2 12!.2&2).

135

0$,+0$;;;,

LECTIO PRIMA ET TRICESIMA

++(11$,27+7$(%+$,1(,$17$(.$2
$3$(,+0$7$(3 7+( 1$.+( 1
1. (!&210"$110". 2 *2* #
 1. 02.3!020 2. !&2)2. . /0#20!)2. #1.12 2 # 0 #
12.212 $2+12 # #.! *03)1 .#2)0./#.2)
1.02.3!0202.2!2)2. ).2.2 #0 #12.212 $2+1
2 #  # .! * 03)1  .#2) 0. /#.2) . . /+1020 2   "
2 #"
 7& #1.12+ 2 # 0 # # !1 2. 10 .3.!02 2+1 .
!.3 *  0" 2+10" . 2& /*  .!+ 03)1  .#2) 0.
/#.2)
1.!.3 * 0"2+10".12 #"/* .! *" 03)1 .#2)0.
/#.2)  2& 2!2 2& #1.12+ # 1$.2 # 2 0 2 #
#2 *0.2LXP
1.02.3!0202. #1.122""1"2 #0 #12.212 $
2+12 # #.! *03)1 .#2)0./#.2)../+10202
 "2 #"
   #1.12)2 #0 #02.)&"  02 $" # $!1  *
2. #1.12+"02. 127
7. nobili genere1. *..12 #"/* .! *"
 1. 02.3!020 2. 002. 2 # 0 # 12 .212 $ 2+1 2 #  #
.! *.12.2!.2&2!+.+03)1 .#2)0./#.2)
1.!.3 *12  .!) 0"2+10"2&02&2 #0
 # 12  #) . #/20!   " 2 # 1#!2 * . * 03)1  .#2)
0./#.2)
  1. 1$.21020 2. .212 $. 0!!.2. 2& 02& 2 # 0 # .
12 #"2!0". *"03)1 .#2)0./#.2)

127

%% 2 #.21

136

 1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 # 12 .212 $ 2+1 2 #
 #.! *.12.2!.
1.0$! .2.212.12 # !.2 "2""1##."2 #0 #
10)0"2"010"123& #!102.
1.0$! .2.212.12&!2&2""1##."2 #0
 #10)0"2"010"123& #!1 2.
  1. 020 2 ! 12.2 0012+2. .  2. 2& !2& 2" "
1##."2 #0 #123& #!1 2.
15. praefuit, abiret1.0$! .2.212.12&2*&..0
! 12.210012+2.. 2.
 7& . 02+ !2& 2 # 0 # . !.3 * )   00!2 
2* 
1.!.3 * .!$ $!) )&2&!2&2 #0 #.12"/*
3&") #.#2)0./#.2)
1...!.3 * .!.2&0! / .3 *02.30! *2.!.2.2&
#!&! 210&12 .212 $ !)1& 2 # #.! *2" !12"0012+2..#0!1#20 #. #) #$!002. ...0"
2! 10"+120 0"0! / .0. .2+". /02"1.
020000" #/00./#.2).02.1$.21 *
. Consul edixit ut omnes milites pugna abstinerent.
 Consulis filius a duce hostium proelio lacessitus est.
 Miles Latinus filium consulis proelio lacessivit.
/ Adulescens viribus suis confisus iniussu consulis in certamen ruit.
0 Consul, cum in castra revertisset, adulescentem morte multavit.
12 Statim hostes fuga salutem petiverunt.
 Adulescentis opera hostes fugati sunt.
 Consul in castra reversus adulescentes morte multavit.
 Cum is aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent.
 Ille fortior hoste hasta eum transfixit et armis spoliavit.

137

 1. 03!020 2" ..2 *00" / !+10" +120

 ! 210" #

.  # * . 0. 1#2.2+" . /02" $  . !)2.1 0.


. /02.2020
. Ille nobili generi natus exercitui adulescens praefuit.
 Gongrediamur, ut singulare proelio cernatur quis virtute antecellat.
 Consul castris aliquando abiens edixit ut omnes pugna abstinerent.
/ Consul edicit ut omnis pugna abstineret.
0 Hic scire volebat quanto miles Latinus Romano virtute antecellat.
12 Cum consul redibit, rogabit quis iniussu ipsius in certamen ruisset.
 T. Manlio consule bellum cum Latinis gerere obtigit.
 Ubi consul castris abisset, filius eius castra hostium praeterequitavit.
 Fortior duci hostium filius Manli eum transfixit.
 Viribus suis confisus dux hostium proelio adulescentem lacessitus est.
1.02.2!.000!21*2.10.2) #.#2)0./#.2)
. Dux hostium proelio adulescentem lacessebat.
 Filius consulis ducem hostium hasta transfixit.
 Adulescens fortior hoste armis eum spoliavit.
/ Ille confisus viribus suis et cupididate pugnandi permotus in certamen ruit
et hostes fugavit.
0 Consul filium suum supplicio capitis adfecit.
  1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #"  )2&2 #" . 020!)2&2 #"
 .2 *"! 1/ !1 *"2 #0 #
1.02 10202 #"2* #" #!1 2.100./ 22+1.
.! 1/ !10202 1#2.2)2 #"!) 
 1. ! 1/ !1020 . . /.  1020 2  1#2.2) !)  2&
.3.!02+2 #0 #.
 1. 02 1020 2 #" 2* #" # !1 2. 10 .2.2 . .
/.  102022+12 #"
 1. $.!.2!1020 2" /0#20!0* #10" ! 210" 2 # 0 # . .
/.  1020 2 1 . 2  $!)  2 # !.2 " 0 2  
03! 2.
26. Congrediamur... antecellat 1. /.  1020 2 1 03 !" 2"
*!."!)2.1"2"0!)/ #
138

 1. 02 1020 2 #" 1#/1 #" 2 # 0 # . . 01020 2
1#2.2)2 #"!) 
28. Congrediamur... antecellat1.02.2!%0202 0#*) 2"0!)/ #10
  $!1 +2." &" !)2.1 0!21" . !)2.1 # .
2.!012 ).2 #0 #128
29. Edixit ut omnes pugna abstinerent1.02.2!.0  ") "100#*129
 1. 02 1020 2" 0" 2 # 0 # # $ # 02#   1$1 0
.212 $0"0"2"0" .!$..".." 
1.02.3!.1 *12..2
. 2.!$)"2&0$!+! .010  .$.2  2 #0. #..
!0 .) 2 .1 .#2" )1  #0!$0  .2 " .) 2) 3&.
12!.2+2.
  2 0.!)" )!10 12  .+. .! 2 /.2. 2 # #2 # . 2!0%0 10
3#2 #"0$! *".
  2.  *.2 " . #1.0   " 2 # !.10 3 " ! 12 .) 2
12!.2)0/ 2&0$!+. .!$)"2 #"2 ! 01010$.
 00 2" /0" 0& # 1." / 2. . .2.10#1020 1!0"
. /02" ! 210" .3 * 2 021020 2 0  12  .2
2*  . 12 .2 1 1. ! 1020 +120 2  ). . 0.
. /02)
. consul, multo, revertor, cum, adulescens, mors.
 opera, ille, hostis, fugo.
 Romanus, Latinus, virtus, antecello, virtus.
  & ..)20!& 2+10& 2" 02 #!0" 1#02!+0  .3.!02
2+1.0!)02

128
129

+11.#2.//.$0.!)20!.)2. .2".//.$ *2  ) 


# 1

139

2. (!&210".110"012 * .200 * 2* #


I. #!&10+
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0 .
20 * 10

!12 .!.0 # 02)"  .  1*2. ..20

/.3 !02) $!)  . 1 1. ! 1020 +120  ! 210" . 0.
 .2+". /02"
. Congrediuntur, ut ................................ ........................................, quanto
milites Latini ............................. virtute ................................. (Romanus,
proelium, cernor, antecello)
 Cum consul in castra................................., ................................ permotus
suum filium, cuius opera hostes ..............................., ..................................
................................. adfecit. (revertor, ira130, vincor, supplicium, caput)
 His .................................. consul milites admonebat: In certamen fortiter
ruite, ut hostes .................................... et patriam .......................................
................................. (verbum, libero, expulso, periculum)
/  Consul ............................. abiens milites omnes pugna ...........................
.......................... (iubeo, castra, abstineo)
0  Adulescens castra hostium ................................ ducem hostium proelio
...............................; cum .................. congressus eum ..............................
transfixit et armis spoliavit JODGLXVLVODFHVVRSUDHWHUHTXLWR2$
12  Dux hostium credens fortiorem esse ........................................ eum
..................................... ................................ lacessit ut cernatur uter131
virtute .................................. (adulescens, proelium, singularis, antecello)
 .............................. ................................ hostium antecellens adulescens et
........................... suis confisus, cum consul, pater suus, castris
..................................., praeterequitavit castra hostium et ducem eorum
................................... lacessivit. (audacia, abeo, dux, vis, pugna)

130
131

ira, -ae  !


XWHU   ".)2 #"/* 

140

 Adulescens ................................

............................. iniussu consulis cum

............................ hostium in certamen ruit et eum hasta transfixit.


FRQJUHGLRUGX[FXSLR2$
 T. Manlius filium suum, qui hostes ................................., ..........................
multavit, quia iniussu ipsius congredi cum Latino ................................
.................................... (fugo, audeo, mors, miles)
  Ille a ........................, ............................... suo, morte .................................,
quia ................. non .................................. (consul, pater, is, pareo,
multor)
2. 1.1#!+10202.02&.!.2&0!)/&102 # .2 "2 #
0 #
. Dux hostium a filio Manli hasta .................................... et ..........................
spoliatur.
 Consul, qui ............................ Romanorum praeerat, omnes .......................
.............................. iussit.
  Adulescens ............................. consulis cum ........................... hostium
congressus erat, ut singularis proelii eventu cerneretur quanto
.................................... miles Romanus Latino .................................
/ T. Manlius morte adulescentem ............................... iussit.
0 Bello Latino filius T. Manli, consuli, cum aliquando pater suus ..................
.................., praterequitavit castra hostium et ...................................... a
.................... hostium cum eo congressus est.
II. (!&210" - .110"2" !3"&12) - "
 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 :
&12)  "
. Bello Latino T. Manlius vir nobilis generis
exercitui Romanorum praefuit.

 T. Manlius nobili generi natus bello Latino


exercitui Romanorum praeerat.

141

 Adulescentem consul non laudavit, quod hasta


transfixit ducem hostium, sed morte multatus est.

/ Cupiditati pugnandi adulescentes iniussu consulis


in certamen ruit.
0 Adulescens fortior duci hoste eum interficit.
12 Adulescentes viribus suis confisi congressi sunt
cum hostis.
 Adulescens hasta transfixo duci hostium et armis
spoliato in castra victor revertit.
 Cum filius Manli castra hostium praeterequitaverit,
a duce hostium proelio lacessitus est.
 Statim hostes fuga salutem petiverunt interfecto
duce eorum.
 Manlius filium suum, cuius opera hostes fugati sunt,
morte multavit.

 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #
0 #..10+10202/0;12  0 .1 :
&12)  "
. Consulem praeterequitantem castra hostium dux
eorum proelio lacessivit.

 T. Manlius consul, vir nobilissimi generis, Latino


bello exercitui Latino praefuit.
 Filius Manli iniussu patris in certamen ruit et
congressus cum duce hostium eum interfecit et armis
spoliavit.
/ Iniussu consulum adulescens castris abiit et cum duce
Latino pugnavit.
0 Consul edixerat ut omnes milites Romani pugna
abstinerent.
12 Adulescens non paruit patri et pugna non abstinuit. V

 Dux hostium fortior filio consulis hasta eum transfixit.

142

 Manlius filium suum, cuius opera hostes fugati sunt,


morte multavit.

 Cum aliquando filius consulis castra hostium


praeterequitavisset, miles quidam proelio eum
lacessivit.
 Multi militum Romanorum cupiditate pugnandi permoti
iniussu consulis in pugnam ruerunt.
III. (!&210".110" ."0 "
1. +!)2.1XWVLQJXODULVSURHOLLHYHQWXFHUQDWXU 0.
. $! 

 1#0!.1.2

 20

/  #2

1.10+10202/0;12  0 .1 


2. 22* "RSHUD12200#2..0! / 2 #0 #1#2.2+"0.
. .3.!022 #1 #

 .3.!022 #2!) #

 .3.!022 #$!) #

/ .3.!022"/)22."

1.10+10202/0;12  0 .1 


+# 2.22"."0!&2.2"!)2.1"2 #0 #0.$!) #
0012+2./)2
. /+02.2 #120!)$!  ./0#20!0* #1.
0.!22.. !..!2 *$!) #.

 /+02.2 1*$!  ./0#20!0* #1.


0.!22.. !..!2 *$!) #.

 /+02.2 ! 20!)$!  ./0#20!0* #1.


0.!22.. !..!2 *$!) #.

/ /+02.2 ! 20!)$!  ./0#20!0* #1.


0.!22.. !.12 ! *$!) #.

143

0 /+02.2 #120!)$!  ./0#20!0* #1.


V

0.!22.. !.12 ! *$!) #.


12  /+02.2 1*$!  ./0#20!0* #1.

0.!22.. !.12 ! *$!) #.


1.10+10202/0;12  0 .1 
IV. (!&210" - $110"1*0#"

1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"


1...2102012!)0 12 00 7110!"! 210" #.2.$&
! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10 .212 $0"
0!&210"
!&210"
1)

.210"

V Quis bello Latino exercitui Romano

praeerat?

Praeterequitavit castra
hostium et lacessitus a duce
eorum cum eo congressus est.
Miles quidam Latinus.
Dux hostium.

2)
3)

V Quid consul castris abiens edixit?


V Quid adulescens, cum suus pater




4)

castris abiit, fecit?


V Quis filium Manli proelio lacessivit?

5)

V Cur T. Manlius morte suum filium

Quia filius suus non paruit


patri et cum duce hostium
congressus est.
T. Manlius et suus filius.

6)

multavit?
V Quando T. Manlius praefuit

12

Ut omnes pugna abstinerent.

7)
8)

exercitui Romanorum?
V Quis castra hostium
praeterequitavit?
V Quem adulescens hasta transfixit et
armis spoliavit?

144

Bello Latino.

T. Manlius.



.


Filius T. Manli, consulis.


Miles quidam Romanus.
Ducem hostium.
Militem quendam Latinum.

 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020
A

1) fugo

V. #+&

2) abstineo

V0!+3 "! 12.)

3) praeterequito

V2&!+

4) lacesso

V.$&

5) congrendior

V/.0!+.!3+&

6) cerno

V.!.+.!.1*!&

7) antecello

V !+

8) transfigo

V!&

9) permoveo

V#0!$&00!+  

10) ruo

V1#! * .

11) .........................

V .......................................

12) .........................

V ........................................

3. %102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0


2 #" )! #" 2" % ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 2&
&/0//02..212 $
A

1) bello

V.3.!022"..3 !"

2) genere

V.3.!022 #2! #

3) castris

V.3.!022 #1 #

4) paulo

V.3.!022 #$!) #

5) virtute

V.3.!022".2.&"

6) viribus

V.3.!022 #01&20! *.2 #

7) iniussu

V.3.!022"/)22."
145

V.3.!022 #2!) #
V.3.!022".."
V.3.!022" "
V.3.!. !#1"$&!1 *
3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #
 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. .) 1#2.2" .)%0&"
!"  013.0" . . 10+1020 2 /0 ; 12  0  .1 
1. /.  1020 2 0  1." 12 0!2&1 # 0&!020 2
013. 
&12)  "
. Ille patre suo virtute antecellit.

 Omnes, iussu consulis, pugna abstinebant.

 Dux hostium adulescentem singulare proelio lacessivit.

/ Filius consulis fortior duci hostium erat.

0 Milites nostri hastis multos hostium trnsfixerunt et armis


spoliaverunt.
12 Adulescentes iniussu consulis in pugna ruerunt.
V

 Adulescentium opera hostes terga vertunt ac fugiunt.

 Omnes iussu consulis pugnam abstinere debebant.

 Confidite vires vestras et fortiter in certamen ruite.

 Ille huic modo a patri multatus est.

2. 22* "KRVWH2 #0 #1#2.2+"0.


. .3.!022"..3 !"

 .3.!021#!2

 .3.!022 #2! #

/ .3.!022 #1 #

0 .3.!022".2.&"

V
V

12 .3.!022 #01&20! *.2 #

1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202


.211."

146

3. 1. 1#!+1020 2. 0 0 2." .) 2" 0" # // 2. 1.
12" .!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020
12  .2  2*  1. /.  1020 2 1 . 2  $!)  2&
!2&2&/0#20!0# #1+! 210&..$.!.2!10201#2.2+"
2".3.!02"2+10"1.! 1020+120 0! / .0. .2+"
. /02"
.  T. Manlius, qui .............................. Latino exercitui Romano praeerat,
........................... .............................. die castris milites
............................... iussit EHOOXPDEVWLQHRDEHR2$TXLGDP

pugna

  Cum Manlius in castra ............................... et ............................ filium


suum cum duce hostium ............................., ............................... permotus
................................. eum multavit. (congredior, ira, revertor, audio, mors)
  Hostes pavidi terga verterunt ac ............................. salutem petiverunt,
cum dux eorum ab ................................... Romano .....................................
(fuga, interficior, adulescens)
/  Omnes milites ................................... abstinebant praeter consulis
.......................... qui .................................. pugnandi .................................
in certamen ruit. (pugna, filius, permoveor, cupiditas)
0  Adulescens, qui ............................ suo magno ...................................... in
periculis fuit, ab ....................... patre morte multatus est, quia iniussu eius
cum ............................ hostium ........................................................ (pater,
dux, adiumentum, ipse, congredior)
12  Consul ............................. laudare debebat magis quam .........................
........................... (adulescens, mors, multo)
 Adulescens dignus ................................ et ................................ magis erat
quam ................................., quia ................................. ...............................
patriam liberavit. (honor, laus, periculum, magnus, mors)
  Adulescens cum a ............................. hostium lacessitus esset, fretus
............................... suis cum .................... congressus est et eum
................................. (dux, vis, is, interficio)
 Ille ............................... iam ................................ Romam venit et ad
amicum suum .............................., qui paulo .........................................
natu erat DHWDVSDUYXV1#!.JUDQGLVGHYHUWR

147

 ....................... post ........................., cum consul in castra ........................,


edixit ut adulescens morte ................................. (paucus, dies, revertor,
multor)

148

,;;

LECTIO ALTERA ET TRICESIMA

+
  + 
+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. . 02 1020 2. ! 1 !132 #1.12 2" . 1" # ..2 *
) 12 #2).!)(pluralia tantum).
2. . !%020 2 0 . / 2 2+1 0 * . #2 * .! *
2&.!10+! 1 !+ #1.12+2"1"
3. omnes cruciatus, salute vestra, meam mentem, tantas dimicationes: .
 *.20*12 .!) #/ 2.
4. . !%020 2 .2.2 2 . .3.!02 )& 2& 2!2 2&
#+ #1.12+2 #0 #12 .!) #!1 2.
5. multas, fortissimorum, parvi . 1$.21020 . 12 #" 2!0" . *" 2.
.212 $.0!!.2.2&02& #1."/ 2.
6. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
7. . 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 #  2& ! 1&+ 12
/.2+12 # #.! *.12.2!.
8. .02 10202.. 02!.2.2 #0 #..!%020) #"2 #"
2* #"2"00!2"3&"
9. ...&!1020!..2+").2.0! */.
10. . 020 2. 0! */. 2& .!.2& !2& iaceo, accedo, propono,
obicio.
11. .0202! 12.20012+2.. 2.2&!2&LPLWRU
.LQWXHRU
12. .0202! 12.20012+2.. 2.2&!2&RELFLR
.DGPLQLVWUR
13. proponebam.!%0202 / !)1& 1 ) #" 2 #" $!) #" 2" !12".# 2.2"12.23&

132

# 1

149

14. potui, reliquerunt.0202# 2.2.!.2.2 *2&!2&12


3& #!1 2.
 . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 2. !.2. 12.
#) . !)1&. 2 # 0 * . #2 * .! * 2" !12" 2 #
 2..2 #.!.0 #.0202"..!.220"2! 10"
. Quas ego mihi proponebam.
 Mentem meam conformabam.
16. . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 ) #" 2 #"
2 *" 2* #" 12  .202  .!) .  020 2 #" 2* #" 00 #"
#.02.1$.212 *! *2 #! 210" .2+"013.0"
. Pleni exemplorum sunt libri, plenae exemplorum voces sapientium sunt.
 Haec iacerent in tenebris.
  Imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini nobis
reliquerunt.
/ Eas ego, cupidus bene gerendi rem publicam, semper mihi proponebam.
0  Sic me pro salute vestra in tantas dimicationes obicere potui.
17. ...&!10201#2.2+"2.0! */.2 #0 #
18. quae iacerent in tenebris onmia: . /.  1020 2 # 2.2 2"
!)2.1"
19. 2".!.2& /0"0&.# !.1020.#2" #/00.2* 
0! #/ #
. arbitrando, oppugnandum, colendam, gerendi, ducendo.
 intuendum, imitandi, colendis, administrando, spectandum.
 scribendi, legendo, amandorum, consulendum, navigando.
20. .$.!.2!10201#2.2+"2"0"2 #0 #
21. . 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0& #/ 2.
. libri

0.12 

 exemplorum

0.0.)2

 nobis

0.12

/ administrandi

0.012 

0 mentem

0.12

12 semper

0.
150

 cogitando

0..3.!.)

 pro salute

0.0!)

 mortis

0.0.)

  parvi

0.02"12 

22. .!%0200"2".2"02#  1#00"02".!.2&133


sapiens, vetustas, lumen, scriptor, ad-ministro, semper, colo, con-formo,
honestas, cruciatus, dimicatio.
23. .02.3!102012..22"! 210"134
.  !&." /02. )2  )  2& 1 3+ ). 2. . . 
.!$.)22.0.02..)!)2#.# /0.2"1#0!3 !"
 $#2 2. !)2#. /0 0. 12 .30. .2 2. 1#)/0#0 2. 2
3&"2&!.2&
 2.&! 12 #&"!)2#.2"0)0"0.)2.2&./!+
/ 02 . *.0. #"/!0"!$2.102)1 0 #".+0".
21&2!.1."
0 !0.0/+ #0) 2 . .22
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
I. 112 #2* #&12) " 0/0#
2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. cruciatus

0.  .12.2.2

 parvi

0.  .1200 *

 quam

0..2&#.0!!.

/ colendo

0./ 2.3.!02

0 tot

0..2&#.0!!.

12 excellentes
133

134

0.02 $002 

sapientia -ae, vetus -eris, veteranus -a -um, vetustus -a -um, luna -ae, illustris -e, scribo,
VFULSWXP L PLQLVWHU VWUL VHPSLWHUQXV D XP FXOWXUD DH FXOWXV D XP   %)"
.0! "  DJULFXOWXUD DH IRUPD DH IRUPR IRUPRVXV D XP  &!. "  KRQHVWXV D
XP . KRQRUDWXV D XP  2 "  KRQRU RULV H[FUXFLR FUX[ FLV    12.#!)" 
dimico.
. &LFHURQDUUDWYRFHVVDSLHQWLXPRPQHVOLEURVHWYHWXVWDWHPSOHQDH[HPSORUXPHVVH +DHF
exempla in tenebris non iacuerunt, quia litterarum lumen semper accedebat.   0LKL VHPSHU
imagines fortissimorum virorum propono /  9LURV IRUWHV LPLWDQGR PH SUR VDOXWH YHVWUD LQ
WDQWDVGLPLFDWLRQHVRELHFL0 /DXGHPHWKRQHVWDWHPVROXPH[SHWHUHGHEHPXV

151

 vestra

0.! 1&22.2&#.

 tenebris

0.!&2)2 /0#20!)2  #1.12)

 iacerent

0.!..1##."

 obicere

0.!.1##."

2. .10+10202/0 12  0 .1 


&12) "
. plenae

0..2 ! *0 12 YRFHV

 quae

0.# 00 12 LDFHUHQW

 litterarum

0.0.20012 OXPHQ V

/ ad intuendum

0.0!)0! */ 2 #1 *

0 quas

0.01 .212 SURSRQHEDP

12 colendo

0./ 2 0! #/ # 2 #2!) #

 laudem

0.# 12 0! */ H[SHWHQGR

 corporis

0.0.2012 FUXFLDWXV

 pericula

0.# 00 12 GXFHQGR

 parvi

0.02"/)22.".)2 HVVH V

3. 1.10+10202/0 12  0 .1 


+0! */

+0! #/.)+0! */ +0! #/.)

. imitandas

 colendis

 gerendae

/ intuendas

0 cogitandum

 administrandi V

 expetendorum V

12 intuendos

 ducendum

 comformandoV

152

4. . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
.

In omnibus libris et vocibus sapientium

sunt exempla virorum magnae fortitudinis.


Haec exempla in tenebris iacent.

In litteris multa exempla sunt ut


adulescentes ea solum intueantur.

V
V

V
V

Scriptores nobis reliquerunt multa exempla


V

ut ea imitaremur.
Si quidam bene gerere rem publicam vult,
ea exempla sibi proponere debet.
Expetendo laudem et honores nostrum

animum conformare debemus.


Cicero putat cruciatus corporis et mortem

magni esse.
Cicero dimicare pro patria non potuit.

12

II. 110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) tenebris

. #) #12"1"

2) pericula

 /02.2&#.

3) lumen

 ..3 !.2&#.

4) salutem

/ 22.2&#.

5) cruciatus

0 #) #12".1"

6) tot

12  #/20!  #12"1"

7) colendo

  #/20!  #12"1"

8) parvi

 0!!.

9) vestra

 .!10) #12"/1"

10) quam

 .3.!020! #/ #
. 02)".)"02 #

153

2. .1$.210202 #"2* #" #2 *2.12212.! 2."


2./3 !.!.)2"!  *00"
propon

nd

00! #/ #

cogita

nd

um

/ 20! #/ #

obici

nd

.2.20! #/ #

nd

.3.!020! #/ #

expet

3. . 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2" 12"
0!110*0

1) vetustas

. .2 ! *0

2) mihi

 000.2

3) in tenebris

 0!)02 "2 #1 *

4) parvi

/ # 00

5) animum

0 0# 00

6) ducendo

12 01 .200

7) mortis

 0!)02 "2"121"102)

8) administrandi

 .200

9) ad intuendum

 .3.!022 #2!) #

10) plenae

 02".."
. 0.200

.1#/10202"0"2"12"02 1.1. 2 #" 12 12 


110!.12 $0.2"12"0!110* #

1) vox

. 1# /0*&1&

2) intueor

 132 ...  .

3) litterae

 .&.

4) relinquo

/  &

5) vetustas

0 !$ .

6) administro

12 !.2.  20$.

7) cogito

 3&) "

8) accedo

 .3&! / 2+

154

9) obicio

 .!$.)22.

10) honestas

 /.$0! .
. .20& 2&
 !$&
 2
/ 0/+&

5. .!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"


.12 $0 2"12"2&..210&0!110*0
!&210".210"
1) V Quis est plena exemplorum?

. Multas imagines virorum.

2) V Nonne litterae exempla luminant?

 Cicero.

3) V Quid scriptores nobis reliquerunt?

 Vetustas.

4) V Cur scriptores imagines nobis

/ Certe.
0 Colendo et cogitando homines

reliquerunt?
5) V Quis eas imagines sibi proponebat?
6) V Cur Cicero imagines sibi proposuit?

excellentes.
12 Ad cogitandum.

7) V Quid solum expetere debemus?

 Imitandi causa.

8) V Quo modo orator suam mentem

 Quia bene administare rem

conformabat?

publicam cupiebat.
 Laudem et honestatem.

110"1#!&1"0+
1. .2 0210202R#".!.2&2* #"12 ....1#!+1020
2  .212 $  2*  12 #"  #" $!) #" 2" /." 3&" iacerent,
accederet, reliquerunt, potui, obicere.
012+2."
.!.2.2)"
 2."
.!.0

0!1#2
#20

155

2. .2 0210202..!.2& #1.1212 .. #.  #0.


. 2. 02.3!020 12  .202  .!) ) # 0. /#.2)  tenebris,
litterarum, libri, imagines, virorum, scriptores, animum, pericula, salute,
lumen, voces, exemplorum.
1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

+1

202 "
.!)"

3. 1.1#!+10202"2+10" #0 #


 

.2.2

.3.!02

 

/ 2

.2.2

0 *

0 *

0 *







me
meam
vestra
tot
quas
tantas

4. .1#!+10202 #" #". *"2&02&


,02)"

#!2)"

0!02)"

multas
cupidus
parvi
fortissimorum

156

1.1#!+10202.002 .2 2* 2 #0! #/ #


. Oratores135 sunt viri . periti. (dico)
 Hannibal dedit Scipioni potestatem secum . (conloquor136)
 Multa de bene beateque137 a Platone disputata sunt. (vivo)
/ Hamilcar numquam hosti cessit, neque locum138 .. dedit. (noceo)
0 Legatos misit ad eos . causa. (conloquor)
12 Puer studiosus . fuit. (audio)
 Miles permotus cupiditate . periit. (pugno)
 Cives coniurationem139 nascentem non confirmaverunt. (credo)
 Praedones venerunt ad .. (saluto)
 Hostes salutem . petiverunt. (fugio)
V. 11.22."
1. .2 0210202..!.2&0! */.12 .. #.  #0
. Nostri fortiter pugnando vicerunt.
 Puer dextra manu utendo140 scribit.
 Pauci sunt apti regendo.
/ Meam tragoediam legendo valde gaudes.
0 Soli boni idonei sunt iuste141 imperando.
12 Legendo multa discis.
 Cogitando homo est aptus.
2

135
136
137
138
139
140
141

3.!02

2

3.!02

orator, -RULV !2 !."


FRQORTXRUORFXWXVVXPORTXL .)  1#2+ #02&
EHDWH 0!!  0#2#$1.
alicui locum nocendi do /&10  .3 !.0%0
FRQLXUDWLRRQLV   1#& 1.
XWRUXVXVVXPXWL .) .3.! $!1 +
iuste (0!!  /..

157

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


 . 1#!+1020 2  .2  2*  0! #/ # . . /.  1020
20 1."
. Cupiditas .. unas litteras142. (scribo)
.....................................................................................................................
 Illa . vivit. (spero)
.....................................................................................................................
 Tempus est . (fugio)
.....................................................................................................................
/ Pervenit143 Alpes. (transeo)
.....................................................................................................................
0 Suam mentem .. et conformabat. (lego, cogito)
.....................................................................................................................
12 Lucem144 orientis145 solis146 . cupiditate adductus, ex somno se
excitavit. (specto)
.....................................................................................................................
 Hic locus non erat idoneus .. (pugno)
.....................................................................................................................
  Intellexi quos fidos147 amicos haberem amicitiam eorum .
(experior148)
.....................................................................................................................
  Multa impetravit saepe .. (oro)
.....................................................................................................................
  Sedem petiveras . causa. (scribo)
.....................................................................................................................
. Spem . numquam amisi. (redeo)
142
143
144
145
146
147

# 1
pervenio, -veni, -venWXPLUH .2.3&
OX[FLV   2 3&"
orior, ortus sum, oriri .   ..2&
sol, solis .!1   "
ILGXVDXP 12)"

158

.....................................................................................................................
 Multos scimus verba .. cupidos esse, . paucos. (facio, audio)
.....................................................................................................................
 Non est vobis modus .. ut vultis. (vivo)
.....................................................................................................................
/ Aluit149 spem .. ad summos honores. (pervenio150)
.....................................................................................................................
0 Aqua idonea est. (bibo151)
.....................................................................................................................

148

H[SHULRUSHUWXVVXPLUL .)  / &


DORDOXLDOLWXP DOWXP HUH  0 2!3&
150
pervenio, -veni, -ventum, -ire, 4 3&
151
bibo, bibi, -ere, 3 &
149

159

,;;XIII

LECTIO TERTIA ET TRICESIMA

.$,32 +,$ $1$<+.327++


+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. 1. 02.3!020 2. /0#20!)2. #1.12 2 # 0 # 12 .212 $
2+12 # #.! *03)1 .#2)0./#.2)
2. 1. 02.3!020 2. 2!2)2. #1.12 2 # 0 # 12 .212 $
2+12 # #.! *03)1 .#2)0./#.2)../+10202
 "2 #"
3. 1.0202 ) .GLJQLWDV12 #2).!)
4. severis legibus1. *..12 #"/* .! *"
5. 1. 02.3!020 002. 2 # 0 # 12 .212 $ 2+1 2 #  #
.! *.12.2!.2&2!+.+03)1 .#2)0./#.2)
6. 1. !.3 * 12    .!)  0" 2+10" 2& 02& 2 #
0 # 12  #) . #/20!   " 2 # 1#!2 * . * 03)1 
.#2)0./#.2)
7. 1. 1$.21020 2. .212 $. 0!!.2. 2& 02& 2 # 0 # .
12 #"2!0". *"03)1 .#2)0./#.2)
8. 1. 02.3!020 2" ..3 !" .2&#0" 2 # 0 # 12 .212 $
2+12 # #.! *.12.2!.
9. 7&2*&2 #0 # #!1 2.10.3.!022+1.!.3 *
0"2+10".2&/* .!+03)1 .#2)0./#.2)
10. 1.0$! .2.212.12&!2&2".2"0!3!.12"
1##."2 #0 #
11. fuit, fecit, potest1.0$! .2.212.12&!2&10)0"2"
010"
12. prohibuisset, perdidit 1. 0  ! 12.2 1 0012+2. .
 2..12"/* 3&"

160

13. 1. 02 1020 2 #" 2* #" 2& . 02+ !2& 2 # 0 # . .
!%0202 #"2* #"2"00!2"3&"2&!2&.#2+
14. 1.!.3 * .!$ $!) )&2&!2&2 #0 #.12"/*
3&") #.#2)0./#.2)
15. 1...!.3 * .!.2&0! / .3 *02.30! *2.!.2.12
.212 $  !)1&  2 #  # .! * 2" !12"  2. .
.!.0 #. #) #$!002. ...0"2! 10"+120
 0" 0! /  . 0.  .2+" . /02" 1.  020 000" #
/00./#.2).02.1$.21 *
.) Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar.
) Constituenda sunt iudicia vobis.
) Comprimendae sunt libidines populo.
/ Propaganda est suboles nobis.
0 Omnia iacere perculsa et prostrata impetu belli videtis.
12 Impetus belli omnia percellit et prosternit.
 Omnia nobis prosternenda et postea constituenda erant.
) Omnia quae diffluunt severis legibus tibi vincienda sunt.
 Subveniendum a nobis152 reipublicae est, quia perculsa et prostrata iacet.
 Congrendiendum est nobis, ut cernatur quanto Romanus miles Latino
virtute antecellat.
16. 1. 03!020 2" ..2 *00" / !+10" +120

 ! 210" #

.  # * . 0. 1#2.2+" .  .2+" . /02" $  .


!)2.10.. /02.2020
.) Adulescens patre suo multandus erit.
 Tu Epheso Romam eundus es.
 Delendae sunt a nobis urbes hostium.
/) Aurum omnem Camillo recipiendum erat.
0) Aequo iure Veientana praeda dividenda erat.
12 Imitandum est nobis innumerabiles viri qui rem publicam stabiliverunt.
 Ferendum est nobis quod accidit.

161

) Cohibendae feminis erunt lacrimae.


) Tutandum vobis patria erit.
) Res publica severis legibus tibi uni vincienda sunt.
17. 1.02.2!%020200!21*2.10.2.2.12+2."2 #"
2* #"2 #!.2 "GHEHR.2...!3.2. #0.!2+2..).#2 *"
02 .212 $ 2* 2".2"0!3!.12"1##."1./+1020
2  2).2 
.) Iniuriae repugnare debemus.
 Pueri magistrum honorare debent.
) Populus Romanus duos consules deligere debebat.
/ L. Aemilius Paulus bellum adversus Persen regem gerere debebat.
0 Pueri patribus parere debent.
18. 1. 02 1020 . . $.!.2!1020 2 #"  )2&2 #" . 020!)2&2 #"
 .2 *"! 1/ !1 *"2 #0 #
19. 1. 02 1020 2 #" 2* #" # !1 2. 10 0 2+1 . .
! 1/ !10202 1#2.2)2 #"!) 
20. 1. 02 1020 2 #" 2* #" # !1 2. 10 / 2 2+1 . .
! 1/ !10202 1#2.2)2 #"!) 
21. 1. 02 1020 2 #" 2* #" # !1 2. 10 .2.2 . .
! 1/ !10202 1#2.2)2 #"!) 
22. 1. 02 1020 2. 0! #/. 2 # 0 # . . /.  1020 2
1*2.2 #"
23. 1. 02 1020 2  # 02) )  2 # 0 # . . ! 1/ !1020 2
0/ "2 #1./+10202! !32 # 153
24. 1.02 1020..$.!.2!10201#2.2+"2"02 $"2 #0 #
1./.  10202 1#2.2)2 #"!) .+".22+12 #"

152

153

00 0! #/. !2& 1#2.11 & 0 / 2 2  2) .2  03!02. 0 DE 
.3.!.)$0./ 221+120.. 30*02..130.0.2."2 #/#1/!2 #
1#2.2 *!) #2&/* / 2+%.% 2 #.21
+.21!102.12 % 2 #.212//1& !0.22!1
2 # . . 3*0 2 11 .#2 .3 *  .2" /0 $ # //.$0 .) 2 #"
# 02 *" ) #" 2" .2"  11  !0 . / 0 12 #" .2" )2. .
//.$ *2 #"# 02 *") #"

162

25. 1. ! 1/ !1020 2  0/ " 2& ..!032& 2 # 0 # . .
/.  1020 2  $!)  12    !1 2. 1. /.  1020 2
2+12 ## 0 #2 #"
26. 1. 02 1020 2" 0" 2 # 0 # # $ # 02#   1$1 0
.212 $0"0"2"0" .!$..".." 
27. 1. $!1 1020 .2 0!3!.12 1##. ) # .#2) 0.
/#.2)..02.3!102012..22".!.2&0!)/ #"
. !0 . $..&1 #0 2.  . . 120!0+1 #0 0 .#12! *"
) #" )1.  !. 20. $.10 1 .#2) 2  3 0!) 03*
)0 .
 !0)   20". 1 #2 20...0!.0*1 #2.
2!.*.22"2. ..0"02)".)2 .)/0 !0.0!.0*10.
 !0.. .2.12.00!..../ !.&0 20..
28. 00 2" /0" 0& # 1." / 2. . .2.10#1020 1!0"
. /02" ! 210" .3 * 2 021020 2 0  12  .2
2* .12.217.!.2..20 *10 !120012+2.
2" .2" 0!3!.12" 1##." 1. ! 1020 +120 2  ). .
0.. /02)
. medeor, nos, civilis, vulnus, bellum.
 homo, comprehendo, tu.
 magister, vos, pareo.
29. +"1$.202.00!2.+".20!3!.121##.
)20  1*2. 12 0!2&1 2" .2" 0!3!.12" 1##."
0.! 1&.)20.!)1&
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
#!&10+
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0 2&
#!& ! 210& . 20 * 12 !12 0012+2. 2" .2"
0!3!.12" 1##." 0+ . 2 1#!&1 2& !2& 2&

163

/0#20!0# #1+ ! 210& . 020 #)% 2 #" 1$02 *" .)0" #
&!0201.! 1020+120 0! / .0. .2+". /02"
. Tam prope a .................... habemus hostem. Itaque bellum .........................
adversus Carthaginienses ............................. . Carthago ....................
(murus, nos, gero, deleo)
  Cupiditas gloriae, puer, cum nimia ...................., .................... nocet.
Gloriae cupiditas ............................ ....................... (homo, caveo, tu, sum)
  Hostes ..................... audio. Periculum ............................. .....................,
patria .............................................. (advento, caveo, vos, tutor)
/ 

Nemo

praeter

nos

...............................

consulet.

........................................... pro ea fortiter ...................................... (patria,


nos, pugno)
0 .......................... civis ...................................., cum is ..................................
facit. (multo, iudex, scelus)
12  Opera ............................. ........................ ut avis .............................
salutationes. (impendo, homo, disco)
  ...................................... ............................., quia de .......................... fessi
sumus. (dormio, nos, via)
  ...................... exercitus ad pugnam ...................... ................................
(mitto, imperator, alacer)
  Civitates .............................................. .......................................... et leges
libenter .................................. ................................ (contineo, lex, servo,
civis)
 Murena .................................. ............................, quod Asiam vidit sed in
Asia continenter vixit. (vos, laudo)
!&210".110"2" !3"&12) "
1. 1. 0021020 .  .!.2& 0! /  0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. Haec excitandum est tibi uni, C. Caesar.

164

 Subvenienda est patria nobis et belli vulnera


sananda sunt.
 Excitanda erunt nobis quae diffluxerunt.

V
V

V
V

/ Sanandum civibus est vulnus reipublicae.

0 Multandus patri fuerat filius, quia scelus fecerat.

12 Prohibendae erat nobis iniuriae improborum civium.


 Quae perculsa iacent civibus excitanda sunt.
 Vulnera reipublicae nemo praeter te mederi

154

poterit.

 Respublica, quae propter civilem bellum diffluxit,


vincienda sunt severis legibus.
 Revocandi erant mores civitatis, qui impetu civilis
belli prostraverant.

2. 1. 0021020 .  .!.2& 0! /  .2. ! 2. 12  ). 2 #


0 #..10+10202/0;12  0 .1 
&12) "
. In bello civili res publica ornamenta dignitatis
et praesidia stabilitatis suae perdidit.
 Bellum civile necesse fuit.
 Omnia C. Caesari excitanda erant quae perculsa
et prostrata impetu civilis belli iacebant.
/ Impetu belli multa perculsa et prostrata erant.
0 Caesar omnia quae iacebant perculsa et prostrata
potuit excitare.
12 Libidines a C. Caesare compressae erant.
 C. Caesar reipublicae subvenire debebat et omnia
belli vulnera sanare.
 Caesar omnia quae dilapsa diffluxerunt severis legibus
vinxit.
 In illo bello civili, in illo ardore animorum et armorum
multi milites occisi et vulnerati sunt.
154

V
V

V
V

V
V

V
V

V
V

V
V

..22//.1...!0.01.0)22 !.medeor1#21102.1.)20!.
.0 .2.2%.% 2 #.21.

165

 In bello civili multa uter dux fecit armatus quae idem


togatus fieri prohibuisset.
!&210"110" ."0 "

00/ 21#21102.2 !.


. excito

 constituo

 comprimo

/ vincio

0 subvenio

1.10+10202/0;12  0 .1 


2!)2.19RELVGRPXPHXQGXPHULW1*2.0..!)1&/)2
. 2 0! #/.).010!.02..2) #1#21102.
0.2.2
 2 0! #/.).010!..02.2 .

V
V

 2 0! #/.).010!. #1#21102.0/ 2.

/ 2 0! #/.).010!.. 02).

1.10+10202/0;12  0 .1 


22* "OHJLEXV2 #0 #1#2.2+"0.
. .3.!022 #1 #

 .3.!022 #2!) #

 / 22 # 2 *.2 #

/ .3.!022 # 2 *.2 #

0 / 22 #1 *

1.10+10202/0;12  0 .1 

166

V. !&210".110"1*0#"
1. 1.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"
1. ..21020 12!)0  12  00  7110!" ! 210" #
.2.$&! 2. 12 12 2& ..210& /0 .2. ! 2. 10
.212 $0"0!&210"
!&210"

.210"

1) V Cui excitanda erant quae iacebant


perculsa atque prostrata impetu belli
civilis?
2) V Eratne necesse civile bellum an non?
3) V Quid quassata civili bello res publica
perdidit?
4) V Quis libidines comprimere debebat?

5)
6)
7)
8)

. C. Caesar.

 Minime vero.
 Certe.

/ Multa perdidit, et ornamenta


dignitatis et praesidia
stabilitatis suae.
V Quis praeter C. Caesarem vulneribus 0 Omnia quae dilapsa
belli mederi poterat?
diffluxerunt.
V Quid C. Caesar sanare debebat?
12 Multa uter fecit armatus, quae
idem togatus fieri prohibuisset.
V Quid uter dux fecit in bello civili?
 Vulnera civilis belli.
V Quo modo C. Caesari omnia quae
 Nemo.
diffluxerant vincienda erant?
 Severis legibus.
 C. Caesari.
. Omnes poterant.
 Nihil perdidit.

167

2. 1. .212 $1020 2" .2" 0" 2" $ 12" 0 2" 1.10" #
/ 2. 12 % 12 ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #/* 1.10"2&
& /0 //02.  .212 $ .2  2 . . !0 .
1#!+1020 0+ 12 $ 12 #!$ # /*  .2" 0" 2&
&/0// 2. .212 $0"1.10"2" 0"01".!0.
1#!+1020

1) excito

V...+. .12+

2) sentio

V.3&. ) #"/.&&2 0/ "

3) percello

V0! !&$..&+

4) prosterno

V.2.!!&

5) revoco

V/&120!0+&

6) dilabor

V +

7) libido

V0!.0*&

8) vincio

V. .12+..1#! 2+

9) comprimo

V!$&2&.2.*&

10) propago

V.1 .&!&

11) ...........................

V ..................................

12) ...........................

V ..................................

3. %102 #0 #..212 $10202".2"0"2"$12"0


2 #" )! #" 2" % ..!3 2." 1. 12  .1  2  .!) 2"
.212 $""2"$12"2%12#!$ #2110!")! 2&
&/0//02..212 $

1) tibi

V.2 !.2)"! 1/ !1)"

2) iacere

V# 00

3) legibus

V002)"! 1/ !1)"

4) necesse

V.3.!2 #1 #

5) libidines

V0.200

6) civili

V.3.!022 #01&20! *.2 #

168

7) dignitatis

V.200
V.3.!022 #2!) #
V/ 22 # 2 *.2 #
V0# 00
V.2 ! *0

3. #/#.1)".110&. 2 *.012 *2* #


1. 1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. .) 1#2.2" .
 .2".)%0&" !"013.0"..10+10202/0;
12  0 .1 1./.  102020 1."120!2&1 #
0&!0202013. 
&12) "
V

V
V

V
V

V
V

V
V

vincienda esse.
 Post bellum civile iudicia illo uno constituenda erant.

V
V

V
V

 Hostibus a nostris militis occurrendum est.

 Excitanda fuerant nobis quae dilapsa erant.

 Quae iacere sentis prostrata tibi uni excitanda sunt.

. Multandus patri fuerat filius, quia scelus faciet.


 Multandi magistris sunt pueri, cum impudentes
et pravi sunt.
 Comprimendae nobis libidines sunt, quae diffluxerunt.
/ Subveniendum est nobis patriae, cum in magno
periculo est.
0 Vulnera reipublicae sananda magistratibus erunt.
12 Ille dicebat omnia severis legibus magistratibus

22* "quibus12200#2..0! / 2 #0 #0.


. / 2#2 *.!1 #"

 .3.!02#2 *.!1 #"

 / 2#2 * #"

/ .3.!02#2 * #"

0 / 2#2 * #/ #"

169

12 .3.!02#2 * #/ #"

1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202


0 1."
2# 02)") "2 #0 #12!2 # !3$0&"0"
. ..., quae idem fieri prohibuisset, si togatus fuerit.

 ..., quae idem fieri prohibuisset, si togatus fuisset.

 ..., quae idem fieri prohibuisset, si togatus futurus sit.

1.10+10202/0;12  0 .1 ../.  10202


.211."155
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
.2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0 2&
#!& ! 210& . 20 * 12 !12  2. 2" .2"
0!3!.12" 1##." 1. /.  1020 2 1*2. ! 1& 
.!)1& 12"0!2+10" #.$!1 1020.20!3!.121##.1.! 1020+120 0! / .0. .2+". /02"
.  ................................ et .............................................. .............................,
quae male habent. (percello, tu, prosterno)
 Hostes ......................................... ..................................., ................. contra
rem publicam coniurant. (habeo, vos, qui)
  Exemplum .......................... clarorum, qui rem publicam stabiliverunt,
............................ ............................................. (vir, consequor, civis)
/  Magni viri ............................ ................................................. in deorum
........................... coetu ac numero. (repono, puer, immortalis)
0  Id .......................... optimum ............................... quod .............................
est. SXWRUHFWXV#0!.., homo)
12  ..................... .......................... viris bonis et ..................................., ac
amicis ............................................ (puer, pareo, consulo, excellens)
 .................... Romam ..........................., ut libidines comprimantur. (eo, tu)
155

%# 1 153.

170

  Nolite iniurias ............................ . Contra iniurias .........................


..................................... (vos, repugno, facio)
 ............................................. nobis ............................................., quae iacet
perculsa atque prostrata impetu ................................ belli. (subvenio,
respublica, civilis)
 .................................... ............................. rei publicae et severis legibus
........................... nobis omnia quae .......................... bellum prostravit.
(PHGHRUYXOQXVFLYLOLVYLQFLR

171

,;;;,9

LECTIO QUARTA ET TRICESIMA

  -    


+     
1. !&210".110". 2 *2* #
1. .02 10202.! 1 !156 #/20!. #1.122"1"..
2.02.3!02012.212 $2+12 # #.! *03)1 .#2)0.
/#.2)
2. . !%020 2 0 . .3.!02 2+1 0 * . #2 *
.! *2&.!10+! 1 !+ #1.12+2"1"
3. clara voce, deis immortalibus: . *2. #1.12.02.002.
#2.1# /0* #12 .!) #!1 2.
4. . !%020 2

 .12 . .3.!02 )& 2& #+

! 1 !+  2&2 #0 #12 .!) #!1 2.


5. complures . 020 2  002  12  #2) .!) 2 # #/02! #
 #"
6. clara, sanctum . 1$.21020 . 2 #" 2!0" . *" 2& .212 $&
0!!2&
7. ...&!1020!..2+"2".2&#0"2 #0 #
8. haec, quod, ipsum . 02.3!020 2" .2&#0" 12 /. 2+1 2 #
 #.! *.12.2!.
9. . 02 1020 2. !.2. 2" .2 !." 2 # FDSLR . 020 2
!120012+2..2# 2.2.!.2.2 *2".2"3&"
10. . !%020 2 #"  .2 *" 2* #" 2& .!.2& !2& 12 3&
#1."/ 2.conlocavit, solent, posuissent.
11. . 02 1020 2. . 02 !.2. 2 # 0 # . !%020 ) #" 2 #"
2* #"2"00!2"3&"
12. rettulerunt . 020 2" ! 12.2" 0012+2. .  2. 12
00!2..23&

156

%# 1 1.

172

13. existimasset...&!102021.2 $!) 2 #!.2 "..


010202 1$.21)2 #
14. . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 2. !.2. 12.
#) . !)1&. 2 # 0 * . #2 * .! * 2" !12" 2 #
0012+2..2 # 2..0202"..!.220"2! 10"
. is fores reserari eosque intromitti iussit.
 illi domum reverterunt.
 . ..!%020 2" .!.2& ! 210" .3 * 02.3!020 ) #" 2 #"
2 *" 2* #" 12  .202  .!) .  020 2 #" 2* #" 00 #"
#.02.1$.212 *! *2 #! 210" .2+"013.0"
. Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit.
 Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt.
 Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is praedones intromitti
iussit.
/ Praedones postes ianuae venerati sunt.
0  Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus
consecrare solent, domum reverterunt.
  . ..&!1020 2. 1 #. 2 # 0 # salutatum . auditu . . 2.
.2.2.121020.)0!)02 0! */ 157
...&!10202"/0#20!0* #10"! 210"2 #0 #
...&!10202 #"2  *"! 1/ !1 *"2 #0 #
...&!10202 #"$!  *"! 1/ !1 *"2 #0 #158
20. . ..&!1020 2  1#2.2) !)  2& 0& 2 # 0 # #
!1 2.102+10
21. . 02.2!%020 2 !+2 .) 2" /*  ! 210" 2" 0 0!)/ # 10
.)#2.3.!02159
. Quod ut animadverterunt, ianuae appropinquaverunt.
 Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari iussit.
 Cum ante vestibulum dona posuissent, domum reverterunt.
157
158
159

)DG + .20! #/ #../&0.1 )"...3 !


0$10202.3.!02.)#2  #/+0$!) .2"/0#2$! "! 210"
. TXRDQLPDGYHUVR KLV DGRPHVWLFLV UHODWLV GRQLVSRVLWLV

173

22. abiectis armis...*1020202 $0/0#20!0* #1.$! !)2.1


01.)002 12 !)/.2) cum.160
23. 2".!.2& /0"0&.# !.10202".!01.20"
. legum, ventum, oratum, conscriptum.
 totum, tenerum, ductum, clarum.
 datum, militum, positum, abiectum.
/ fructu, manu, senatu, auditu.
24. mitto, lego, eo, venio, teneo, audio, sum, expecto, redeo, accipio:  ..)
2. .!.& !.2.  ! * . 1# /0* 2. .) .2.2 1 # #
! 0 #./&0 1 )"2"1"
25. .1$.210202 #".!$ *"$!) #"2&!2&12. .. #2.
.!.2& 1 #. abiectum, relatum, reversum, expulsum, victum161,
conditum, petitum, doctum, receptum, debitum.
26. !1 +2." 2" 0" 2& .!.2& 1#)& . 32020 1*2 0"
! 210"1*3&.02 .!/0.

. venio, praedones, capio, vir


 eo, incolae, oraculum, interrogo

 mittor, milites, defendo, murus

/ venio, imperator, urbs, munio

0 eo, pueri, ludo

12 hostes, mitto, legati, peto, pax


 occurro, puella, do, osculum, pater

 eo, Camillus, recipio, aurum

 adducor, servus, do, poenae

 incolae, convenio, oratio, consul, audio

162

160
161
162

praedones virum captum venerunt.

cum praedones arma abiecissent,


victum YLYR.YLQFR
do poenas 2&! *.

174

27. 1. 1#!+1020 2. 0 +120 . $.!.2!02. !&"  1#2.2
02 #!.2&0&2&! 210& #/ 2.
. praedonum

0.0 12 .

 captum

0. #/+0

 venisse

0...!&"12

/ eos

0.12 

0 cum existimasset 0./0#20!0* #1. .. !)2.1


12 Quod ut animadverterunt

0./0#2. .. !)2.1

 ianuae

0. 12 

 voce

0..3.!022 # #! 1/ !02

 virtutem

0.12 

 intromitti

0...!&"12 

28. ..2.2.1210202..2..!3.2..)00!2..020
2"..!.220".."
Is fores reserari eosque intromitti iussit.
  . 02.2!%020 2 00!2 1*2. 10 .2 . . /+1020 2
2).2 
. Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit.
 Quod (= id) ut praedones animadverterunt
 Cum ante vestibulum dona posuissent
/ Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt
.1$.21020!.2.1*02.2 #IHUR02"! 10"cum, de, ad, ob,
trans .2 !)0.red-..!%0202 #".!$ *"2 #"$!) #"163
 . .2.!%020 0" .2" 02#   1#00" 0 2" .!.2&
0"2 #0 #164 praedo, forte, domesticus, admiror, sanctus, osculor,
donum.

163
164

FRQIHURGHIHURDIIHURREIHURoffero, transfero, refero.


.  SUDHGD   IRUWXQD IRUWXLWXV   GRPXV GRPLQXV /  PLUDELOLV PLURU PLUXV 0  VDFHU
FRQVHFUR12 RVFXOXP GR

175

.02.3!102012..22"! 210"
. 12"....#1 #2..!2 #&.
 &.")10)2..2 1# #
  12" 31. 0  " 2  /0 $! 2 # &. - .0 . 2
#2..0"
/  &." /2.0 2 #" / * #" . .  # 2" )!20" . .  #
1.2 #"12".2 . *"..2 120*0"
0  12" 31. /+!. 12 01 /  .0 . 2  #2. .0" .
*!1.12.2!/.2 #"
12  &." 00/ 3 0 2  /#  2 210 3! #! .)
/ * #"12 122 #165
2. !&210".110"012 * .200 * 2* #
I. 112 #2* #&12) " 0/0#
2".!.2&! 210"./.!%0202 1 " #0!$0 "
. complures

0.02)"1#!2)".)"

 ipsum

0. !12/02.2&#.

 praesidium

0..2.20 *0#2 *

/ ianuae

0.0/ 2

0 admiratum

0.02 $1 # 

12 haec
 quae

0.  .12.2.2
0..)!12..3 !.2&#.

2. .10+10202/0 12  0 .1 


&12) "
V

duces.

0./0#2$! !)2.1

0./0#2$! !)2.1

 praedonum

0.0/.!0212

 cum... existimasset
165

. cum esset

.  3UDHGRQHV YLUWXWHP 6FLSLRQLV DGPLUDWXP YHQHUXQW   6FLSLR HRV YHQLVVH VH LSVXP FDSWXP
H[LVWLPDYLW 3UDHGRQHVGH[WUDP PDQXP 6FLSLRQLVFXSLGHRVFXODWLVXQWdignum memoratu.
/  6FLSLR GRPHVWLFRV IRUHV UHVHUDUH HW SUDHGRQHV LQWURPLWWHUH LXVVLW  LQFUHGLELOH DXGLWX
0  3UDHGRQHV DQWH YHVWLEXOXP GRQD SRVXHUXQW  GLJQXP PHPRUDWX  HW GRPXP UHYHUWHUXQW
12 6FLSLRYHULWXVSHULFXOXPSUDHVLGLXPGRPHVWLFRUXPLQWHFWRFRQORFDYLW

176

/ quod ut praedones
aminadverterunt
0 adiectis

0./0#2..3 !!)2

0.1..3.!.)
$! 02 $

12 se

0.# 12 YHQLVVH


V

 praedones

0.# 00 12 VROHQW V

 deis

0.01 .212

2.#2 ! 1&. 
 cum... posuissent

0.$! !)2.1
1*$!  

 intromitti

0.20..!.2
12 LXVVLW

consecrare.

3 . 0021020 .  .!.2& ! 210" .2. ! 2. 12  ). 2 #
0 #..10+10202/0 12  0 .1 
&12) "
. Complures duces praedonum Liternum venerunt.

 Praedones Scipionem capturi erant.

in tecto conlocavit.
/ Praedones armati ianuae appropinquaverunt.

V
V

V
V

0 Scipio indignatus praedones comprehendi iussit.

 Praedones paupertatem Scipionis mirati sunt.

 Praedones, quasi templum, domum intraverunt.

 Posuisse dona ante vestibulum pietatis fuit.

 Praedones Scipionem pro deo habebant.

 Scipio, metu adductus, praesidium domesticorum

12 Scipio praedones intromitti sivit.

177

II. 110"1*0#"
1. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1) abiectis
. 1 #  1##."
2) postes
 . 02)!. 1##."
3) solent
 ..!3.2 .0012 1##."
4) armis
/ 1 # . 1##."
5) reserari
0 02 $..!.0 #
6) reverterunt
12 .!10) #12" 1"
7) admiratum
 . 02)2". 1##."
8) intromitti
 ..!3.2 .0012. 1##."
9) captum
 #) #1 2" 1"
10) fores
 . 02)!. 1##."
.  #/20!  #12" 1"
2. .1#/10202.!.2.2"12"02.1 #.2"12"166

. pario
1) fictum
 figo
2) collatum
 fundo
3) apertum
/ fingo
4) vinctum
0 vivo
5) peritum
12 confero
6) partum
 venio
7) fusum
 aperio
8) ventum
 pereo
9) fixum
 vincio
10) victum
. sedeo
11) sensum
 tundo
12) tentum tensum
 sentio
13) sessum
/ tendo
14) tusum

166

./012./

178

3. . 1#/1020 2 #" .! *" 0 2. !.2. . 12 $0  2" 12"
0!110*0

1) haec

. .200 101 #

2) domum

 .3.!022 #2!) #

3) auditu

 .2.22 #1 *

4) Scipioni

/ # 00 02 $"

5) voce

0 # 00 !.2 "

6) domestici

12 .2.22"1"102)

7) eos

 01 .200 !.2 "

8) armis

 01 .200 !.2 "

9) captum

 .3.!022"..3 !"
 .200 ..!032 #

10) se

. # 0..! 020! ! 1
4. . 1#/1020 2" 0" 2" 12"  0 2 1.1. 2 #" 12 12 
110!.12 $0.2"12"0!110* #

1) praedo

. . &

2) forte

 3+

3) praesidium

 0.

4) abicio

/ .!.12/.

5) resero

0 3! #!

6) pono

12 ! 1#+

7) osculor

 2#$..

8) vestibulum

 12"

9) sanctus

 !$&.!

10) ianua

 2 02+
. 01 / "
 0!)
 )!2.
/ 0!)"

179

.!%020/.1000!+212 !.2".212 $".21"


.12 $0 2"12"2&..210&0!110*0
!&210".210"
1) V Ubi Scipio erat?

. Domesticos in tecto conlocavit.

2) V Quid Scipio putavit, cum

 Fores reseraverunt praedonesque

praedones vidisset?

intromiserunt.

3) V Quid Scipio fecit, cum in conspectu


praedones fuerunt?

 Ei meam virtutem admiratum


venerunt.

4) V Quid praedones abiecerunt?

/ Venisse eos se ipsum captum.

5) V Quid Scipio domesticos iussit?

0 Verba praedonum.

6) V Quid praedones nuntiaverunt?

12 Literni.

7) V Quid domestici Scipioni rettulerunt?

 Se venisse virtutem Scipionis


admiratum.

8) V Quid domestici fecerunt?

 Sua arma.

9) V Cur praedones fores venerati sunt?

 Dona.

10) V Quid praedones consecraverunt?

 Fores reserari praedonesque


intromitti.
.  Quia domum Scipionis pro templo
habebant.

110"1#!&1"0+
1. .2 0210202R#".!.2&2* #"12 ....1#!+1020
2 .212 $ 2* 12 #" #"$!) #"2"/."3&"
venisse, rettulerunt, intromitti, posuissent, reverterunt.
012+2."
.!.2.2)"
 2."
.!.0

0!1#2
#20

180

2. .2 0210202..!.2& #1.1212 .. #.  #0.


.2.02.3!02012 .202 .!) ) #0./#.2)  ianuae, duces,
tecto, voce, armis, postes, deis, fores, templum.
1

202 "
.!)"

1

202 "
.!)"

+1

202 "
.!)"

3. 1.1#!+10202"2+10" #0 #


 

/ 2

.2.2

.3.!02

/ 2

.2.2

0 *

0 *

0 *

0 *





eum
se
ipsum
quod
haec

4. .1#!+10202..!.022&02&) #0./#.2)
,02)"

#!2)"

0!02)"

clara
sanctum
dextram
immortalibus
incredibile

181

5. .1#!+10202.002 .2 2* 2 #1 # #


. Servus ibit (laboro167)
  Imperator centum equites de colle proelium misit.
(committo168)
 Haec et tibi .. et mihi . iucunda erunt. (audio, dico)
/ Pueri saepe eunt. (ludo)
0 Iuvenis suum magistrum de caeli ratione . adiit. (interrogo)
12 Nefas est 169 miseram senectam170 esse. (dico)
  Legati Romani Delphos missi sunt auream171 coronam dono Apollini
(ferro)
 Romanorum res gestae172 utiles sunt. (memoro173, 1)
 Amici paterni saepe domum nobiscum veniebant . (loquor174)
 Viri multa dona ante templum .. venerant. (pono)
. Catellus dominum domo egredietur. (sequor)
 Caesar multos legatos in castra frumentum .. missit. (importo)
 Quid difficilius est .. quam futura? (cognosco)
/ Dux navem misit non solum legatos Delphos .., sed etiam Romam
integros175 (comitor176, 1, reduco)
0 Difficilimum . erat cur luna defecerat. (intellego)

167
168
169
170
171
172
173
174
175
176

ODERUR 0! .


FRPLWWRSURHOLXP $ .
QHIDVHVW 0..)1 
senecta, -DH !.20
DXUHDFRURQD $!#1)1203.
res gestae .2 !+.2.
memoro, 1 #.
ORTXRUORFXWXVVXPORTXL .)  1#2+
integer, -gra, -JUXP 1+ ".13."
comitor, 1 1# /0*&

182

911.22."
 . 10+1020 2 /0   12 0. 12 1*3&. 0 2
.!/0.
2.22 #1 # #

3.!022 #1 # #

#/+02 1 )2"

#/+02..3 !

1"
eo

facilis

venio
(ne)fas est
redeo
mirabilis
convenio
utilis
mitto
memorabilis
do
pudet
horribilis
turpis
dignus

183

+    +
1.

!2! !.2"/&!"/ .1."

2 $0..2
 .20+# 
 . $ )2 "
02.)0 ..2
0! .
.)" .!2+"
  !3&"
.02.3!10202 .!.2&00 
Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio
quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini
iussu id dixisse et illum intus esse. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit.
Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret,
exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus [ ]
Quid? inquit Ego non cognosco vocem tuam? Visne scire quid Nasica
responderit? Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi
te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
 /0"

184

.!.2!10"
1. . .!%0202".!.2&3!10"02.3! 2.") #"2 #"2* #"2&
2+0&12 .202 .!)
Tu mihi ipsi non credis?
Ancilla dixit eum domi non esse.
Ego, cum te quererem, ancillae tuae credidi te domi non esse.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 ancillae tuae.02012 #2).!)2  #1.12).0
2.2&#. .)&"...3!02.10  *"22 !0"
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
0 /0" 0"[
. homo impudens.02012 .!) #1."/02.2  #1.12)
.02 002 12 1#!2).).1$.2
1020 . 2  .!&  0!!. 2 # 02 # . .
!%0202..!.022 #
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

185

 .1#!+10202 ..


012+2."

quaerenti

.!.2.2)"
 2."
.!.00 "

sensit

responderit

0!1#2 "
#2001 "
 2."

0 /0" 0"[
3. . .1#!& *2.0+120.$.!.2!02.!&"1#2.2
02 #!.2&0& #/ 2.
.  eique

0.12 !..
1202 $

 domi

0.12 

  a ianua

0.12 

/ ancillae

0.12 

0 tuae

0.12 

12 se
 indignatus

0.12 )&
0.02 $.
03!02 

 scire

0...!3.2 &"
12 

 illum

0.12 

 poetam

0.12 
 /0" 0"[

186

 .1#/10202 #".! *"02.!.2..12 $0 2"12"


0!110*0

1) Accipe nunc.

. 0#0.0!+210!". ."

2) quid postea Nasica fecerit.

 *!.!)2.1!10&"

3) Homo es impudens.

 0#0.0!+21 ". ."

4) tu mihi ipsi non credis?

/ *!.!)2.10#."

5) Quid (accidit)?

0 /0#2$! !)2 ! 20!)$! 


12 .!)2.10!". ."
0R/0"

. ./.  1020012 #".)0"2".  #."2&$!)&2


$!) 2&.!.2&! 210&
quid Nasica responderit.
Cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret.
0R/.
 .02.2!%0202# !.1!)2.11002 $01#
02 $..1#2#$ * /* ! 210"10.

Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse.


 /.

    . 02.2!%020 2  !. 2" !)2.1" # 1." /02. 10 ..!3.2
0.!2+0 .)2 Nasica Ennio respondit.
Homo es impudens.
 /.

187

 0 2  0. 2& 0& . 2& 1$ & # 1." / 2. . 02.3!10202 .!.2&00 
Domi autem creant decem praetores, qui exercitui praeessent, in eis
Miltiadem. Inter quos magna fuit contentio, utrum moenibus se defenderent
an obviam irent hostibus acieque decernerent. Unus Miltiades maxime
nitebatur, ut primo quoque tempore castra fierent.
Corneli Nepotis, Miltiades, 4, 4-5.
0)
praetor-, oris

!.2&!12!.2)"

de-fendo, -ndi, -nsum,-ere, 3

#0!.1&

acies, -ei

.!.2. "12!.2)"

decerno,-crevi,- cretum, -ere, 3

. 3.1&%3&.& .

QLWRUQLVXV.QL[XVVXPQLWL .)

# 12!&$&!! "

primo quoque tempore

2 2.$*20! /#.2)
$).

qui praeessent

/0#20!0* #1...3 !20

utrum defenderent an obviam irent

/0" . 0!&2.2 !)2.1


.)2 PDJQDIXLWFRQWHQWLR

decernerent
ut castra fierent

/0#20!0* #1.  #2 .200  12


nitebatur

023!.1 ........................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
 /0"

188

2.

!2! !.2"/&!"/ .1."

2 $0..2
 .20+# 
 . $ )2 "
02.)0 ..2
0! .
.)" .!2+"
  !3&"
A. 1.02.3!10202..!.2&. 11.2.
.) Id esse optimum putemus, quod est rectissimum; speremus quae volumus, sed
feramus quod acciderit; arbitremur denique corpus virorum fortium
magnorumque hominum esse mortale, animi vero motus et virtutis gloriam
sempiternam esse.
) Cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac mariti
persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: Bene quievit, libenter
cibum sumpsit. Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent
prorumperentque, egrediebatur; tum se dolori dabat et paulo post siccis
oculis redibat.
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
0 /0" 5

189

%.!.2!10"
 .  1. 02.3!020 2 #" 2* #" 2" # 2.2" 2 # 0 # .  12
.212 $  !)1&  2" # 2.2" .!.2.2 * 12 3& #
!1 2.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 /. 4 x 0,25)
   1. 02.3!020 2" .2&#0" 2 # 0 #   12 .212 $ 2+1
2 # #.! *.12.2!.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 /0"
1.02.3!02012.212 $2+112 .212 $ !)1& 2 # #
.! * 2 #" 2 *" 2* #" 2& .!.2& ! 210& 1.  020 2"
! 210"000"  0". 02.1$.21 * /0 .!$ # . /02)
).
. Ille hoc ita paravit, ut ignoraretur ab uxore sua.
 Nos interrogabamus num illi terrae nocerent.
 Ille ignorabat ubi  * filius esset.
/ Illi quaerebant num inter nos amaremus.
0 Ille dicebat sentire quis hoc feceret.
12 Hic ignorabat quis in agrum intraret.
 Puer interrogabat quis aegrotaret.
 Huic interroganti quid filius faceret, illa non respondebat.
 /0"

190

3. . 1./.  10202103 !"2&#!&! 210&2 #0 # .).


.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
0 /. 1
3.   1. 0021020 .  .!.2& ! 210" 0. 1#2.2+" !" 
013.0"..10+10202/0;12  0 202!& 
&12)  "
V
V
. Rogabat illam num pater vivat.
V
V
 Interrogabat quid illa ageret.
V
V
 Ignorabat ubi maritus sit.
V
V
/ Ignorabat ubi maritus est.
V
V
0 Interrogabat quid illa agit.
V
V
12 Rogabat num pater illius viveret.
V
V
 Quaerebat quis aegrotet.
V
V
 Rogabat num hoc ignoraretur.
V
V
 Interrogabat quis Romam trahebatur.
V
V
 Interrogabat quis arma contra rem publicam moveret.
 /0"(10 X 0,2)
4. 1.1#!+10202.002.!.2. #// 2.12".!010"21
+120./+02.!1*$! 1..02023&2&!2&
. Hic interrogabit quid filius ............................... (ago)
 Orabam te ut mihi hoc .......................... (do)
 Illa milites orat ut hunc ................................. (deleo)
/ Milites rogabant ubi (= * hostes ............................... (sum)
0 Ille vir ita vivebat, ut a hominibus .............................. (honoror)
12 Ille rogat quis ................................... (vinco)
 Rogabat num . filius cibum ........................ (sumo)
 Rogo quid vos .................................... (scribo)
 Rogant num illa maritum ..................................... (amo)
 Interrogabant num vos ................................. (vivo)
 /0"(10 X 0,3)

191

 0 2  0. 2& 0& . 2& 1$ & # 1." / 2. . 02.3!10202 .!.2&00 
Fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus ut viri fortes acrioribus
suppliciis civem perniciosum quam acerbissimum hostem coercerent.
Habemus senatus consultum in te, Catilina, vehemens et grave, non deest rei
publicae consilium neque auctoritas huius ordinis: nos, nos, dico aperte,
consules desumus.
M. Tulli Ciceronis, In L. Catilinam, I, 3
0)
iste, -a, -ud /02.2&#.

.#2)")

quondam 0!!

 20 20..

coerceo, -ui, -itum, -ere 3

00&0! !&2&!+

perniciosus, -a, -um

! "3 ! )".0!)"


0 "

senatus consultum

.)3.1 2"1#2 #

vehemens, -ntis

13 /!)" !2)"/!.12)"

gravis, -is, -e

.!*"$.0)"/0)".#12!)"

consilium, -i

 #1# * 1# #+


.)3.13!)11*01

desum, -fui, -esse / 2

. #1&0&

auctoritas, -atis (

*! "

ordo, ordinis .!1

 22&1#2+
$).

ut coercerent

/0#20!0* #1. 0!!.2 1#0!.1.2!)2.1)&2 #ista.

023!.1 ........................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
 /0"

192

3.

!2! !.2"&!.."/ .1."

2 $0..2
 .20+# 
 . $ )2 "
02.)0 ..2
0! .
.)" .!2+"
  !3&"
A. .02.3!10202 .!.2&00 
Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam
ei occurrit corvum tenens; eum instituerat haec dicere: Ave Caesar, victor
imperator. Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus
sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret
parem salutationem. Diu operam frustra impendebat; quotienscumque avis non
respondebat, sutor dicere solebat Oleum et operam perdidi. Tandem corvus
salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita
salutatione Caesar dixit: Domi satis salutationum talium audio. Tum venit
corvo in mentem verborum domini sui: Oleum et operam perdidi. Ad haec
verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.
.!.2!10"
1. 1.02.3!10202".!.2&0!)/ #"
.  Ubi Caesar audivit a corvo sutoris salutationem, dixit: Mea interest ut
corvum emam.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 Caesar corvum sutoris viginti milibus sestertium emit.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

193

  Corvus sutoris praeter salutationem haec dicere didicerat: Oleum et


operam perdidi.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
/  Sutor, cum avis non respondebat, dicere solebat: Oleum et operam
perdidi.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
0  Cum Caesar salutationem audivisset a corvo sutoris dixit: Domi satis
salutationum talium audio.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
12  Cum corvus dixit Oleum et operam perdidi, Caesar risit emitque avem.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
  Sutor frustra operam impendit, quia corvus salutationem dicere non
didicit.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
  Sutor, cupidus pecuniae, duo corvos instituebat haec dicere: Ave,
Caesar, victor imperator.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
  Caesar rogavit hominem quanti avem venderet.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
  Octavianus a homine quodam corvum viginti milibus sestertium emit.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 /0"8 (10 X 0,8)

194

2. homo quidam, id exemplum 1.  * 2. #1.12 0 2" .2&#0"
#2.1# /0* #.12 #"/* .! *"
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
0 /0"
3. . 02.2!%020 2 00!2 1*2. 2& .!.2& ! 210& 10
.2./+10202  2).2 
.  Itaque Caesar viginti milibus sestertium eum emit.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
) Caesar rogavit hominem quanti avem venderet.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
  Sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
0 /0"3
4 1. /.  1020 2  2!)  01.&" . 03 !" 2& $! +
! 210&2 #0 #
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
0 /0"3
1.1#!+10202.00 2.".)2"0" #// 2.1.12"
.!010" 2  # 0 3 ! ..202. .3 * 2 02.3!020 12 
195

.2  2*  7. !.2. 0 2. . . 1#!+1020 2. 0 .
20 * 10

!12 .!.0 # 02)"  .  1*2. ..20

/.3 !02) $!)  . 1 1. ! 1020 +120  ! 210" . 0.
 .2+". /02"
. ..................................... corvum ............................................ non intererat,
quod satis............................... .................................. domi habebat. (avis,
Augustus, emo, talis)
  Cum avis ...............................: "Oleum et operam perdidi", Caesar
......................... emitque eam
(pretium, dico, rideo, magnus)

............................. .............................

  Illi multum ........................... et operam frustra

..............................

(pecunia, impendo)
/ Cum avis .......................... salutationes, ........................, ............................
pecuniae, interfuit eam ........................... .............................. vendere.
(magnus, disco, sutor, cupidus, pretium)
0  Sutor

quidam

.......................................

.........................................

adductus salutationes ......................... corvum, quem viginti milibus


....................... ................................. (cupiditas, doceo, vendo, sestertius,
pecunia)
 /0"3 (20 X 0,15)

196

4.

!2! !.2"/&!"/ .1."

2 $0..2
 .20+# 
 . $ )2 "
02.)0 ..2
0! .
.)" .!2+"
  !3&"
.02.3!10202..!.2&. 11.2.
. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi
proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem
meam conformabam.
 Quare subveniendum reipublicae est et omnia nunc belli vulnera tibi sananda
sunt, quibus praeter te mederi nemo potest.
 Quod ut praedones animadverterunt,
abiectis
armis
ianuae
appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!)
virtutem eius admiratum se venisse.
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
 /0"

197

.!.2!10"
. .1#/10202 #".! *"2"12"02.!.2.2"12"
.12 $0 2"12"0!110*0

1. quas

. ! 1&.2&#.! 1+ #

2. eius

  !12.2&#.

3. meam

 22.2&#..! 1+ #

4. tibi

/ ..3 !.2&#.

5. se

0 0!&2.2.2&#.
12 ! 1&.2&#.! 1+ #
 /0"

 .1#!+10202"2+10"2 #.! *12   / 2. .!.


2&0"
 .12

+0

2

2.2

3.!02

nemo
vulnera
praedones
armis
reipublicae

 /0"
 .   bene . !%020 2. .!.02 2 # 0!!.2 " . . 020 2
1#!2) .) 2 # 02 # .) 2    .!02. 12  #/20!
 ".12 0).!)
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

198

 admiratum . 020 2  0! */  2 # !.2 " . 2 ! 12.2
 2.
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 .1#!+10202 ..
012+2."
.!.2.2)"

potest
proponebam

 2."
.!.00 "

0!1#2 "
#2001 "
 2."

0 /0" 0"[
. .1#!& *2.0+120.$.!.2!02.!&"1#2.2
02 #!.2&0& #/ 2.
gerendi

0..)2 

mihi

0.12 

cogitando

0.

quibus

0.12 

mederi

0...!&"12 

ianuae

0.12 

voce

0. #/+0

Scipioni

0.12 

auditu

0..)2 

se

0.12 )&
 /0"

199

 .02.2!%0202.!.2.12".!.2&! 210"10..!3.2 0


0!21.)2 !. #/02.12.!01
Quas ego semper mihi proponebam. (Cicero dixit)
Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam
conformabam. (Cicero narrat)
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 /0"
. Quod ut praedones animadverterunt... . ..&!1020 2  0/ " 2"
!)2.1".121#$0..202.2!%0201002 $.)#2
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 abiectis armis . 02.2!%020 2 02 $ 12 .212 $ /0#20!0* #
1.!)2.1
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
 Subveniendum reipublicae est et omnia belli vulnera tibi sananda sunt:
.02.3!0202!)2.11200!23&
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
0R/0"

200

 0 2  0. 2& 0& . 2& 1$ & # 1." / 2. . 02.3!10202 .!.2&00 
Ibi L. Cotta pugnans interficitur cum maxima parte militum. Reliqui se in
castra recipiunt unde erant egressi. Ex quibus L. Petrosidius aquilifer, cum
magna multitudine hostium premeretur, aquilam intra vallum proiecit; ipse
pro castris fortissime pugnans occiditur. Illi aegre ad noctem oppugnationem
sustinent; noctu ad unum omnes desperata salute se ipsi interficiunt.
C. Iuli Caesaris, Be bello Gallico, V, 37, 4-6.
0)
se recipio

# $&!+

aquilifer, -eri

1. 3)! " .#2)" #3!02 .02) 

aquila, -ae

.02)"1..2&00+&

aegre 0!!

/*1 .

vallum, -i

$.!&. $*!&.

oppugnatio, -onis (

001  !.

sustineo, -ui, -tentum , -ere, 3

# &

ad unum

$!"0)"&"2 200#2. 
$).

unde erant egressi

/0#2..3 !! 1/12 LQFDVWUD

cum. premeretur

/0#2.2  FXP.2  )"

desperata salute

.3.!02.)#2 ".2  2$

023!.1 ........................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
 /0"

201

,
Domi autem creant decem praetores, qui exercitui praeessent, in eis
Miltiadem. Inter quos magna fuit contentio, utrum moenibus se defenderent an
obviam irent hostibus acieque decernerent. Unus Miltiades maxime nitebatur, ut
primo quoque tempore castra fierent: id si factum esset, et civibus animum
accessurum, [ ] et hostes eadem re fore tardiores.
Corneli Nepotis, Miltiades, 4, 4-5.
0)
praetor, -oris .!1

!.2&!12!.2)"

contentio, -onis (

3 .

de-fendo, -ndi, -nsum,-ere, 3

#0!.1&

decerno,-crevi,- cretum, -ere, 3

. 3.1&%3&.& .

QLWRUQLVXV.QL[XVVXPQLWL .) 

# 12!&$&!! "

primo quoque tempore

2 2.$*20! /#.2)

tardus, -a, -um

!./*"
$).

qui praeessent

/0#2..3 !20

utrum... defenderent an obviam irent...


decernerent

/0" . 0!&2 !)2.1 .) 2


magna fuit contentio

hostibus

/ 2.212 REYLDP

utcastra fierent

/0#2 #2.212 QLWHEDWXU

accessurum (esse) fore.

0/ ..!3.2. 2 # . # ) #


.)2 0GLFHEDW
023!.1

2.2!/. )0 #/.12!.2 *"02.*.#2+2 2/..


/  * 2  12!.2) 01 2 #" #!0 0 3 . . #0!.11 # 2 #"
0.#2 *" 2 #" 12. 20$  . ./1 # 0.2  2& 0$!+ . . 01 # 0
.!.2.  12!.2) )   2/" 000 !. * . 12!.2 0/0*1 # 0#*"
.1&".)2..#2)1$#!)2.)2.  20"..!.!! ". 0$! 
.2 / ) . 2. /12.2 

202

,
Omnes autem et dicuntur et habentur tyranni, qui potestate sunt perpetua in
ea civitate, quae libertate usa est. Sed in Miltiade erat cum summa humanitas
tum mira communitas, ut nemo tam humilis esset, cui non ad eum aditus pateret;
magna auctoritas apud omnis civitatis, nobile nomen, laus rei militaris maxima.
Corneli Nepotis, Miltiades, 8, 4.
0)
perpetuus, -a, -um

/.!"

humanitas, -atis 

3 3! 1*0#0.)!3&1

mirus, -a, -um

.#.12)".!/  "

cum tum

...30)".302! #

communitas, -atis

0 &.0#! 1 !.

pateo, -ui, -ere, 2

0.. 2)"! 12)"


$).

cui non pateret

/0#2..31#0!.1.2.)2 WDP

magna auctoritas laus maxima

02 !.HUDW

potestate (perpetua)

.3.!2"/)22." 0! 1/ !

ut nemo tam ... esset

/0#20!0!!1#0!.1.2
023!.1

 )&")1 $ #1#0$0 #1.1.#22 20. .#!000*0!


.   2. . 0&! *2. 2*!.    2/" 0$0 . * 0
. 1* . .#.12 .2./02)22. +120 .  200#2. " 2" . !10 2
)!2.2 #. $2$000!! 1)0"2" 200"/  ) . *0.
0+..2.12!.2&22 #.2 !+.2.

203

,
Cotidie sic cena ei coquebatur, ut, quos invocatos vidisset in foro, omnis
devocaret, quod facere nullo die praetermittebat. Nulli fides eius, nulli opera,
nulli res familiaris defuit: multos locupletavit, complures pauperes mortuos, qui
unde efferrentur non reliquissent, suo sumptu extulit. Sic se gerendo minime est
mirandum, si et vita eius fuit secura et mors acerba.
Corneli Nepotis, Cimon, 4, 3-4.
0)
cotidie 0!!

.0!

cena, -ae

/0

coquo, coxi, coctum, ere, 3

.0!0*&

invocatus, -a, -um

.!)12 "

devoco, 1

! 1.+

praetermitto, misi, misum, ere, 3

.!.0&.!.0+

res familiaris

0! #1.

locupleto, 1

 #2&

effero, extuli, elatum, efferre

03!&0&/0*&2&

unde 0!!

.) *

sumptus, -us .!1

/.

securus, -a, -um

.13.".! "
$).

ut ... omnis devocaret

/0#20!!1#0!.1.2!)2.1

quos vidisset

/0#2..3! 1/ !12 RPQHV0# 2.

quod praetermittebat

..3 !! 102

qui non reliquissent

/0#2..3! 1/12 FRPSOXUHV 0# 2.

se gerendo

.!).3.!0! #/ # #/+02!)

est mirandum

.!)1&1*2.0! #/. *

204

023!.1
.0!21.0!0#..#2)2 /0 +120! 1. *10) #")1 #"0$0
/0 .!)12 #" 12 . ! !. 2    /0 .!00 . 0 . !. 0
../00%0.3 1&12 #10.. 02 #10..0! #1.2 #
  *" *210  *" #..32&$    /00$..310$!.2. #
 .#2 . /0#2 * 2 #" .%0 0 / 2 #  /. . . 1#0!30!)2.
 .#2) 2  2!)  .) # /0 !0 . . !0 .0" # .  & 2 # 2.
.!. .2)"2 #!)"

205

,
Lysander Lacedaemonius magnam reliquit sui famam, magis felicitate quam
virtute partam: Atheniensis enim in Peloponnesios sexto et vicesimo anno
bellum gerentes confecisse apparet. Id qua ratione consecutus sit latet: non enim
virtute sui exercitus, sed immodestia factum est adversariorum, qui, quod dicto
audientes imperatoribus suis non erant, dispalati in agris relictis navibus in
hostium venerunt potestatem.
Corneli Nepotis, Lysander, 1, 1-2
0)
VXL002"! 1.2! 1

2 #0.#2 *2 #

fama, -ae

3

DSSDUHWDSSDUHR .!)1&

0.3.0!)

conficio, -feci, -fectum, -ere, 3

.2.&

ODWHWODWHR .!)1 

0.&12

immodestia, -ae

.0.!$.. .1.

alicui dicto audiens sum

0 .#. *&10  

dispalatus, -a, -um < dispalor, .   1

/.1 !1 "

$).
qua ratione consecutus sit

.0!&2# 12 .!)1ODWHW

quod non erant

/0#2.2 !)2.1.20.2 

GLFWR.LPSHUDWRULEXV

.210/ 2122$DXGLHQWHV

relictis navibus

.3.!02.)$! 2$ ) "


023!.1

 *1./! "  .0/.) " 310 0 3 . 2  0.#2) 2 #  .
. 20   .) 2*$ .! .) ./!0. +.2 0. 3.0!) )2 10 2 #"
. #" # . 0 1 $!). 0 *1. 0.2  2& 0 1&
.!.0 &12  )&" 0   2!)  2  2#$0 .2 2  .2)!&10 )$ )& 2"
./!0."2 #12!.2 *2 #.)&2".0.!$."2&.2&   00/
/0 # #1. 12 #" 12!.2 *" 2 #" /.1 !1  12 #" .! *" 0.20%. 2.
 ..# 2$2.120 #1.2&0$!+

206

,
Bello Peloponnesio huius consilio atque auctoritate Athenienses bellum
Syracusanis indixerunt: ad quod gerendum ipse dux delectus est, duo praeterea
collegae dati, Nicia et Lamachus. Id cum appararetur, prius quam classis exiret,
accidit, ut una nocte omnes Hermae, qui in oppido erant Athenis, deicerentur
praeter unum, qui ante ianuam erat Andocidi ( itaque ille postea Mercurius
$QG FLGLYRFLWDWXVHVW 
Corneli Nepotis, Alcibiades, 3, 1-2
0)
indico, -xi, -ctum, ere, 3 (bellum)

!*22&)0

collega, -ae .!1

1#12!2 "

classis,-is 

12) "

oppidum,- i

)

de-icio, -ieci, -iectum, -ere, 3

.2.&.2.!!2&. .!*&
 &

vocito .12  1

$).
ad quod (= bellum) gerendum

# $!0&20! #/.

id cum appararetur

/0#2 $!  FXP 12 !)" 1*$!  


LG EHOOXP # 00

prius quam... exiret

/0#2$! #120!)$! 

utdeicerentur

/0#2 #1.121#0!.1.2
# 00 12 DFFLGLW
023!.1

.2 2  0 1.) )0  0 2 1# # . 2  *! " 2 # / 
.  !#. )0  12 #" #!. #1 #"  / " 0$20 12!.2)" . 2
/0.& 2 #  # . 2 # /). 0  /*  1#12!2   ." .
.$ " 0+! 02 ..2012!.20.!. 0*10 12) "1#+12010
. *$2. )0"  0!.'" 120" . !012 * 02)" .) .  . !1)2.
! 1212)!2.2 #/ / .#2)2 ) .!)20!.00  120!"
2 #/ / 

207

,
Id responsum quo valeret cum intellegeret nemo, Themistocles persuasit
consilium esse Apollinis, ut in naves se suaque conferrent: eum enim a deo
significari murum ligneum. Tali consilio probato addunt ad superiores totidem
naves triremes suaque omnia, quae moveri poterant, partim Salamina, partim
7URH]HQD GHSRUWDQW DUFHP VDFHUGRWLEXV SDXFLVTXH PDLRULEXV QDWX V.FUD
procuranda tradunt, reliquum oppidum relinquunt.
C. Corneli Nepotis, Themistocles, 2, 7-8
0)
responsum, -i

.21

valeo, -ui, -ere, 2

0.#"1$*&/+&

significo, 1

3.0!+& 01/.

probo, 1

/ &0/ &

addo, addidi, additum, -ere, 3

! 12&

superior, -oris 1#!2 # superus)

.+20! "!  *0 "

totidem /02.2) 12 

 2)1 

triremis (navis)

2!!"

partim partim

 0 /0

arx, arcis  

.!) 

sacerdos, -tis .!1.

0!."!0.

procuro, 1

3! 2&
$).

quo valeret id 0! 1/ responsum

.0!&2.212 LQWHOOHJHUHQW

cum intellegeret nemo

/0#2.2  FXP.2  )"

ut conferrent

/0#2 #2!)2.1.)2
consilium esse

significari

0/..!2 #. #) #.)2 0


dicebat

Salamina, Troezena

.!)020".2.2" #/+ #
1102)

procuranda (sacra)

0! #/.).2! 1/2 #1 *

208

023!.1
0/ )&" .." /0 .2..0 2 1.0 .#2  .21  ,012 "
2 #"010)21# #2 #)&.2..0.1 * / 02.#!$ 2
2 #" 12.  . +.2 00 )2 .#2) .! #1.0  0)" &" *  20$ " 3 * 22 .
+ 0 . /02 ! 12 # 12. !  *0. .!. 0" 2)10" 2!!0" .
).2./2 #")1. ! *1..02. *.2.02.3! #.12...
. . 12 ! . .!./ # 2 .!)  12 #" 0!0" . 10  #"
& #"..3! 2 #2.0!.0.2.0 #2#) )

209

,
Ibi L. Cotta pugnans interficitur cum maxima parte militum. Reliqui se in
castra recipiunt unde erant egressi. Ex quibus L. Petrosidius aquilifer, cum
magna multitudine hostium premeretur, aquilam intra vallum proiecit; ipse pro
castris fortissime pugnans occiditur. Illi aegre ad noctem oppugnationem
sustinent; noctu ad unum omnes desperata salute se ipsi interficiunt.
C. Iuli Caesaris, Be bello Gallico, V, 37, 4-6
0)
se recipio

# $&!+

aquilifer, -eri

1. 3)! " .#2)" #3!02 .02)

aquila, -ae

.02)"1..2&00+&

aegre 0!!

/*1 .

vallum, -i

$.!&. $*!&.

oppugnatio, -onis

001  !.

sustineo, -ui, -tentum , -ere, 3

# &

ad unum

$!"0)"&"2 200#2.
$).

unde erant egressi

/0#2..3 !! 1/12 LQFDVWUD

cum premeretur

/0#2.2  FXP.2  )"

desperata salute

.3.!02.)#2 ".2  2$


023!.1

0  0* " )22." 0+2." 0 2  0.*20!  2. 2& 12!.2&2+
1 2+02.#)  # $&! *12 12!.2)0/ .)) #0$.0).#2 *"
0* "02! 1/ " 1. 3)! "00/0)2..)0  "0$!+!0
.!21..1.12 $.!&.0+ / " 0+2." *0..1 2+02.
! 1212 12!.2)0/ 0 0/#1 .#  #2001$!2 1 *! #
.22*$2..01 .#2 2  *) $!"0)"

210

,
Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant, idque ab Druidibus
proditum dicunt. Ob eam causam spatia omnis temporis non numero dierum sed
noctium finiunt; dies natales et mensum et annorum initia sic observant ut
noctem dies subsequatur. In reliquis vitae institutis hoc fere ab reliquis differun,t
quod [ ] filium puerili aetate in publico in conspectu patris adsistere turpe
ducunt.
C. Iuli Caesaris, De Bello Gallico, VI, 18, 1-3
0)
Dis, Ditis

 *2&."

prognatus, -a, -m < pro(g)nascor

.)  "

spatium, -ii

/12.$+! #$!) #
!&200+&

finio, -ivi, -itum, -ire, 4


natalis, -e

0 "

initium, -i

.!$

EVHUYR

.!.2!+

subsequor, -secutus sum, -sequi, 3

.  #+121#$0.

institutum, -i

2 .0!& 2 .2! .!/ 2


12   1#00"

fere 0!!

1$0/)

puerilis, -e

./)"

adsisto, -stiti, -ere, 3

.!12...!0#!1 .

$).
prognatos (esse)

0/)..!.)2 praedicant

proditum (esse)

0/)..!.)2 GLFXQW

QDWDOLV .2QDWDOHV

002)"! 1/12 GLHV

mensum et annorum

0"# 00".)2 LQLWLD

ut noctem dies subsequatur

/0#20!!1#0! VLF12*!.

puerili aetate

.3.!022"/)22."

211

023!.1
  +.20" 1$#! 2. )2 .2 2. .) 2  .2!.  *2&. . 0 )2
.#2).!./)0.)2 #"!#/0"+.#2)2 ) 2./.12.2.) #2 #$!) #/0
2.. ! #02 .!)2&0!+.2&#2+2"!0"2&00&.
2 .!$ 2& + . 2& 02+ 2. .!.2! * 21 +120  !. . .  #0 2
*$2.2"#) 0"1#00"2"&"2 #"1.#2)0/.3! #.)2 #" #"
)20&! *! 12)  "2 #" #!102.12./...!0#!102.
/)1.! 1212 .2!.2 #

212

,9
Fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus ut viri fortes acrioribus
suppliciis civem perniciosum quam acerbissimum hostem coercerent. Habemus
senatus consultum in te, Catilina, vehemens et grave; non deest rei publicae
consilium neque auctoritas huius ordinis: nos, nos, dico aperte, consules desumus.
M. Tulli Ciceronis, In Lucio Catilina, I, 3
0)
iste, ista, istud

.#2)"22  "

quondam 0!!

 20 20..

coerceo, -ui, -itum, -ere 2

00&0! !&2&!+
! ".0!)"0 "

perniciosus, -a, -um


consultum, -i

 *0#.%31..)3.1

vehemens, -ntis

13 /!)" !2)"/!.12)"

gravis, -is, -e

.!*"$.0)"/0)".#12!)"

consilium, -i

 #1# * 1# #+


.)3.13!)11*01

desum, -fui, -esse

. #1&0&
$).

ut viri ... coercerent

1#0!.1.2!)2.1 ! 02.
.2&#.ista = 22 .

suppliciis

.3.!022" "

civem

perniciosum

acerbissimum

..)! "1*!1".212 $.

hostem
rei publicae

/ 20.!2+0.)2 !.deest

huius ordinis

0 0222&1#2+2
1+.2"1#2 #

213

023!.1
<!0 #!0  20 1 .#2 2 20. 22 . .!02 +120 /!0" 2 ! 
2&! *1. 2  0  2 0 2&!0"   1!" . )2 2    12) 0$!)
$ #00.2 1 #..2..)3.12"1#2 #/!.12..#12! /000
.) 2 20.  3!)1 *20 2  *! " .#2 * 2 # 1+.2 " (0" 2  & . $2
00" *.2 0 #0

214

,10
Mihi parcere ac de me cogitare desinite. Nam primum debeo sperare omnis
deos qui huic urbi praesident pro eo mihi ac mereor relaturos esse gratiam;
deinde, si quid obtigerit, aequo animo paratoque moriar. Nam neque turpis
mors forti viro potest accidere neque immatura consulari nec misera sapienti.
M. Tulli Ciceronis, In Catilinam, IV, 3
0)
desino, -sLYLsii, -situm, -ere, 3

.*&&12..2+

parco, peperci . parsi, parcitum .

30/ .#.  ..


 0!+.  0/.3! .

parsum, -ere, 3 (+ / 2


praesideo, -sedi, -sessum, -ere, 2

 .12!+21! 0/!0*&


! 12.20*&3! #!+3#22&
! 12..012.2+

pro eo

.#2) 0 02"#!010"2 #.2


1&2!.2".2!/."

mereo, -ui, -itum, -ere, 2 .mereor,

.&0. ".2

-itus sum, -eri .2.2


aequus, -a, -um

1 "/. "1#$ ".2!.$ ". "

paratus, -a, -um .2$2 # paro)

! 02 .1 "2  "

consularis, -is, -e

#.2)".#2)" #.012 #.2)


.&.
$).

omnis

.2.2.!1 #".2RPQHV

ac mereor

.!. !)2.1

relaturos esse

0/)..!3.2 0.!2+0 .)2


..!3.2 sperare

si quid obtigerit

#)01
.)/ 1
# 02)") ". 2"#)01"

aequo animo paratoque moriar

215

023!.1
%20 .  0120 . . . . 0 1320120 +.2 .2 !+2  30& .
0& &" )   0  # ! 12.20* # .#2 2 ) .  # .2. /+1 # $!
.#2))&"2 .& 02..1#02.0&01#$2%#$.2 
)2 *20 .2&2)" .2 "  !0 . 1#0 12  0.  /!. *20 !)&! " 1
.#2) #.012 *.2).&. *20. !2 "12 1 3)

216

,(0$
Quo quidem in bello semper de pace audiendum putavi semperque dolui non
modo pacem sed etiam orationem civium pacem flagitantium repudiari. Neque
enim ego illa nec ulla umquam secutus sum arma civilia semperque mea consilia
pacis et togae socia, non belli atque armorum fuerunt.
M. Tulli Ciceronis, Pro M. Marcello, 14
0)
doleo, -ui, -itum, -ere, 2

+# *.120 $&!.

modo 0!!

)

flagito, 1

..2+2+

repudio, 1

. &. &.2.3! +


. / &

illa 0!!

00

ulla 0!!

. *

arma civilia

03* )0 

sequor arma civilia

.&! "1003* #"  #"

toga, -ae

20 " 02.3 ! 0!(/+.


 ! *1.0.02.3!1 #0 2
*1
$).

audiendum 0 esse)

.0!3!1##..!)1&1*2.

dolui, putavi

02.3!1.02 .!.00 0


.!.2.2))&2 #0!!.2 "
VHPSHU2   0/+/+0$! 
/!0.12 .!0)

flagitantium

00202 $ #..3!02.12


civium

repudiari

2 ..!3.2 0.!22..)2 %#$ *


 #"!.dolui

217

023!.1
.#2)..2 )0 120#.2.)2!0.01. #10!)2.1.
0! . 2. 120 $&!) #. . . / 02. )$ )   0! . .
) " 2& 2+ # 2 *1. 0! +.2 0+ *20 10 0 #" *20 10   #"
 #" 03* #"  #" .. 2 ! " . 2 20  +0"  # #!.
1*.$ 2"0!".2" 2"*1")$2 #  #.2&)&

218

,(0$
Ac primum agros quos bello Romulus ceperat divisit viritim civibus
docuitque sine depopulatione atque praeda posse eos collendis agris abundare
commodis omnibus, amoremque eis otii et pacis iniecit, quibus facillime iustitia
et fides convalescit, et quorum patrocinio maxime cultus agrorum perceptioque
frugum defenditur.
M. Tulli Ciceronis, De republica, II, 26
0)
viritim (0!!

.2/!.10..$&!12

depopulatio, -onis 

0)!10!&1.221

abundo, 1

0# !+$&0!110.

otium, -i

1#$.

inicio, inieci, iniectum, -ere, 3

0&03#1+

commoda, -orum

..&30.2.

convalesco, -lui, -ere, 3

0/#.+ .

patrocinium, -i

#0!11! 12.1.

cultus, -us

.!0.

perceptio, -onis (

1# 1# /

frux, - gis (

.!)"

defendo, -fendi, -fensum, -ere, 3

. ! *&.* .! 12.20*&


$).

collendis agris

0! #/., #/00.# $!0&2


 collendo agros 02 ..0! *
2 #".! *"). 0! #/.)!102.10
.3.!02 #/+02!)

commodis omibus

.3.!020.!2+0.)2 abundare

quibus

.3.!022".2."

patrocinio

.3.!022".2."

219

023!.1
..2!+2 2 #".! *"2 #"  #"0)0  3&* ".2210/. !.10
12 #" 20" 12  .. $&!12 . //.0 )2 0 .0! * 2 #" .! *" 0.
/#.2) $&!" .2.210" . .!." . $ # 0!110. )& 2& ..+ .
03*1101.#2 *"2..21#$..20!$!12. .01$*02.
/. 1*.012 1*.02! 12.1.2& &! 12.20*02..20 $
.!0.2&.!+.1# /2&.!+

220

,(0$
Atqui, quem ad modum misericordia aegritudo est ex alterius rebus adversis,
sic invidentia aegritudo est ex alterius rebus secundis. In quem igitur cadit
misereri, in eundem etiam invidere; non cadit autem invidere in sapientem; ergo
ne misereri quidem. Quodsi aegre ferre sapiens soleret, misereri etiam soleret.
Abest ergo a sapiente aegritudo.
M. Tulli Ciceronis, Tuscul. disput. III, 21
0)
atqui 1*/

.2 .)&".)&"

quem ad modum

. 2!) )&"

misericordia, -ae

1#0. 2 "

aegritudo, -inis 

.10.)1 "*)1 "2"%#$"

res adversae

1#3 !"

invidentia, -ae

3) " 2#.

res secundae

0#2#$.0#/. .

misereor, miseritus sum, -eri, 2

2!&+& 2

igitur 0!!

 )

cado, cecidi, casum, -ere, 3

32&1#.&. .&

invideo, -vidi, -visum, -ere, 2

3 +.1.&

aegre 0!!

0*0!..!&"$.0+"!+"

aegre fero

.!&"3!&#.# 3!&
$).

quem ad modum ... adversis

.!. !)2.1 sic 12*!.!)2.1

alterius

.12"/* 0!2+10"0.022
0.!2+02!+23 !.)23!.1
rebus adversis .2/0*20!.)23!.1
rebus secundis

misereri, invidere

..!3.2.20# 00.2 #!.2 "


cadit

quodsi... soleret

#)01
.)/ 1
# 02)") "/+02 !..2)

misereri etiam soleret

221

023!.1
$)&")&"  2 "0.*.2"1#3 !"2 # #21 3) "0.
* . 2 0#2#$. 2 #  #  )    ) 1#.0 . +0 2  1#.0
01" . 3 0 /0 1#.0 )&" 12  1 3) . 3 0 1#0+" *20 . +0
2 , .. $ )&"  1 3)" 0$0 2 21 . #2. . 0$0 01" 2 21 .
+0 2 $ #100 &".)2 1 3)*

222

,(0$ 14
Summam eruditionem Graeci sitam censebant in nervorum vocumque
cantibus; igitur et Epaminondas, princeps meo iudicio Graeciae, fidibus
praeclare cecinisse dicitur, Themistoclesque aliquot ante annos cum in epulis
recusaret lyram, est habitus indoctior. Ergo in Graecia musici floruerunt,
discebantque id omnes, nec, qui nesciebat, satis excultus doctrina putabatur.
M. Tulli Ciceronis, Tuscul. disput. I, 4
0)
eruditio, -onis (.)

./0#1./0. #0.

censeo, -sui, -sum, -ere, 2

#  &! 1/ !&3! + &

VLWXVDXP .2$2 #VLQR

00 "

nervus, -i

0*! 0#!$ !/ ! #

cantus, -us

&/ "1.

igitur 0!!

 )

princeps, -ipis   0

!$ 2."0)."!+2 "

iudicium, -i

!1+ %//.12!

ILGHVILGis, -is () .1#&"12 

$ !/$ !/ )!.  *!.!.

fides, -ium
fidibus cano

/&%&2!. #/+

praeclare 0!!

1.3+".2.3.+"12.#! $.
*&!..

cano, cecini, cantum, ere 3

/&%&2!. #/+

HSXODHDUXP 

0/1.2.0#&$.1#)1

indoctus, -a, -um

../0#2 "..".02/0 "


./ "

HUJR 1*/1#0!

0 &".#2)

floreo, -ui, - ere 2

.+.&&

musicus, - i

 #1)"

H[FXOWXVDXP .2$2 #H[FROR

.0! "

-lui, -cultum, -ere 3)


doctrina, -ae

0./0#1./0.//.1..012

223

$).
cum in epulis recusaret lyram

$! !)2.101.)002 
12 !)/.2)cum. 3!02.0
# 2.2.!.2.2 */)2/+02.
!1*$! 12 .!0)

discebant id omnes

0 0)2) .. #1

qui nesciebat

..3 !# 02!)2.1

doctrina

.3.!022"..3 !"
023!.1

20"3!  *1.)2#!2.2./0.!102.120&/.2&$ !/+.


2& 3&+  ) .  (.0+/."  !+2 " 2" (/." .2 2 +  #
02. +" 2!. */10 * &!.. 0 !. .  ,012 " 0! $!). 
!)2.101#)1 /0102*!.0&!0.2+20!"./0."+.#2)12
(/. .1.  #1  . )  ..  #1, *20 0&! *2., &" ! " 2
./0.,.!02.0! ")  "2. *10.

224

,(0$
Ego vos hortari tantum possum, ut amicitiam omnibus rebus humanis
anteponatis; nihil est enim tam naturae aptum, tam conveniens ad res vel
secundas vel adversas. Sed hoc primum sentio, nisi in bonis amicitiam esse non
posse; neque id ad vivum reseco, ut illi, qui haec subtilius disserunt, fortasse
vere, sed ad communem utilitatem parum; negant enim quemquam esse virum
bonum nisi sapientem.
M. Tulli Ciceronis, De amicitia, 17-18
0)
conveniens, -ntis 2$2 # convenio)

2.!.12)"1*3& "!&.!)/ "

res secundae

0#2#$.

res adversae

/#12#$.

nisi 1#/

./00.!)

reseco, -ui, ctum, -are, 1

2&..2&

aliquid ad vivum reseco

.!  +#! 02++01.3


0..2+0.!0..2

dissero, -rui, -rtum, -ere 3

!..20* .1#2+# 12!&

subtilis, -is, -e

02)"1$)".!"02 0!"

subtiliter 0!!

02+".!+"02 0!+"

fortasse 0!!

1&"

vere 0!!

1&12 !.+"

parum 0!!

 )$0.!+"
$).

ut amicitiam... anteponatis

 #2/0#20!0* #1.!)2.1

parum

(/+02.3!1.0 $!1.)&"
..202..)2.1#3!.)0.

negant... sapientem

0..2023!.1.2/0/$ 
2.)2  "0./!."..)".
/00.1 3)"

225

023!.1
(+  !+ )  . 1." ! 2!%& . 020 2 3. & . ). 2. .!+.
!.2. .2 /0 #!$0 2 20 2)1  2.!.12) 12 3*1 2)1  .2  020 12
0#2#$.02012/#12#$.$.2!+2 02 *2 120*&)2/0 !0.#!0
3.0) 12 #".. *" *200.#2 *+0.)#2.!0., 1.00 #"
#00!1102 !0.1#2 *.#21&"1&12. $!1..2 
&30. .2/$ 2.)2.0"/00./!."..)"./00.1 3)"

226

227

%,%,2+3$-,$
2 % !.3. # .  #0 .2.$&! 2. .1 !. 1$02 0 2 .2
+11..!..20.12. ..!02"3 !".220)12&.110&
..21.0! 3 !0"
ALBRECHT, M. v., Geschichte der rmischen Literatur, I, zweite, verbesserte und
erweiterte Auflage, Mnchen 21994. [,12 !. 2" !&.'"   20$." .) 2 
$/!)  &" 2  %   .  1.1. 2" . 2. 0)20!. $!). 2) "  "
." 0/)10" .!2" +!0   012 00. 0 / 1"
=12."@
BIELER, L., Geschichte der rmischen Literatur, I-II, Berlin 21965. [,12 !. 2"
!&.'"  20$."$.0023!$./"@
+,$+.22<2$#2.2)2".2"+11.",011. 
ERNOUT, A., - MEILLET, A., Dictionnaire etymologique de la langue latine, Paris
5
1967.
ERNOUT, A., - THOMAS, F., Syntaxe latin, Paris 31964.
J. GASON, A, LAMBERT, Invitation au latin,3e,4e, Editions Magnard, Paris, 1989.
GILDERSLEEVE, B. L., - LODGE, G., Latin Grammar, rev. ed. 1895, reprinted in 1997
by Bristol Classical Press.
GLARE, P. G. W., Oxford Latin Dictionary, Oxford 1982.
GRIMAL, P., Dictionnaire de la mythologie grecque et romaine, Paris. [0) 2"
0" . !&.'"   20$." 8QLYHUVLW\ 6WXGLR 3UHVV ,011.  
00.0/ 1"%21. "@
.$.3,+ , $ +!..2 2" .2" +11" % &0  2" (12."
,. ! #$.
.$.3,+,,7 02.3!.12)!).$.41966.
KENNEY, E. CLAUSEN, W., The Cambridge History of Classical Literature, II: Latin
Literature, Cambridge 1982. [12 !.2".2"  20$."1../."
$.0023!, #../! ).@
.2<0$12<+0).2 0)0/+!)!..2*$.
KROH, P., Lexicon der antiken Autoren, Stuttgart 1972. [0) .!$.& 1#!.3&
(& . .2& 8QLYHUVLW\ 6WXGLR 3UHVV ,011.   0023!.1 
(0.# #!"7! !."@
  + 0) 2" ." 0" +11." 2!  0  ."
.

227

PISANI, V., Storia della lingua latina (vol. I), grammatica latina storica e comparativa
(vol. II), Torino 1962.
 110".2+.2 *0 ..".
ROSE, H.J., A Handbook of Latin Literature. From the earliest times to the death of Sn.
Augustine, London 1967. [,12 !.2".2"  20$."2) 0,(7$.
0023!.;+!  #@
SAUSY, L., Grammaire latine complte, Paris 81995.
.$+ ( $ ,12 ! !..2 2" .2" +11" 02 /.!.2 " 2"
12 !."2&.2+!..2+0!0#+2) ($."
7=2<+$1$72.2.2. ./!
7$.$ 72(( .2)0)2! "$.
WOODCOCK, E. C., A New Latin Syntax, London 31962.
2

228

229

You might also like