Pregledni rad

kola biznisa
Broj 3-4/2013
UDC 338.48(1-21)

INOVATIVNOST U FUNKCIJI KREIRANJA IMIDA

GRADA KAO TURISTIKE DESTINACIJE
Saa orevi*, elturist, Beograd
Saetak: Gradovi, kao najsloeniji proizvodi na tritu, bez jasno diferenciranog i
kreiranog imida, ne mogu da plediraju na trinu konkurentnost. U prilog sve veeg
savremenog aktueliziranja grada kao trine marke ili brenda, do izraaja dolazi to
iri spektar mogunosti diferencijacije imida, pri emu se inovativnost javlja kao jedan
od znaajnih elemenata. Zato se u radu razmatra kreiranje imida grada, u kontekstu
inovativnosti. U percipiranju imida grada od strane turista i turistikih grupa,
inovativnost se javlja kao specifino turistiko-identitetsko obeleje grada. To je u ovom
radu prikazano na primeru francuskog grada Angulema, gde je kulturni kapital grada
doprineo transformaciji identiteta i imida, oivljavanju kulturnog ivota grada, razvoju
turizma i pokretanju itavog regiona. Ovaj grad je Festivalom stripa (Festival
International de la Bande Dessinee Angouleme) potpuno revitalizovao svoje
srednjevekovno naslee, koje se tretiralo kao kult grada i kao izvor ponosa njegovih
stanovnika. Danas, pomenuti festival u ovom gradu postao je brend, a zahvaljujui
tome grad Angulem prestonica stripa, region dolina slike, a Francuska
najznaajnija zemlja u Evropi u strip izdavatvu.
Kljune rei: inovativnost, kreiranje imida grada, transformacija identiteta grada,
trina marka, koncept brenda.

INNOVATION IN FUNCTION OF CREATING IMAGE

OF THE CITY AS A TOURIST DESTINATION
Abstract: Cities, the most complex products on the market, cannot plead the market
competitiveness unless clearly differentiated and with the created image. In support of
the growing contemporary actualization of a city as a trademark or a brand, a wider
range of possibilities for differentiation of an image comes into play, where innovation
is considered as one of the more significant elements. Therefore, this paper discusses
the creation of the image of a city, in context of innovation. Perception of the image of a
city by tourists and tourist groups has innovation as a specific feature of city tourist
identity. This is shown in this paper on the example of the French city of Angouleme,
where citys cultural capital contributed to transformation of identity and image, to
*

sasadjordjevic70@hotmail.rs

110 | INOVATIVNOST
DESTINACIJE

U FUNKCIJI

KREIRANJA

IMIDA GRADA

KAO TURISTIKE

revival of cultural life of the city, tourism development and launch of the entire region.
This city has used a comics festival (Festival International de la Bande Dessine
Angouleme) to completely revitalize its medieval heritage, which was treated as a cult
of the city and a source of pride of its inhabitants. Today, the mentioned festival in this
city has become a "brand", and thanks to that city Angouleme "Capital of comics,
the region "a picturesque valley " and France the most important country in Europe
for comics publishing.
Key words: innovation, creating the image of a city, transformation of the city's identity,
market brand, brand concept
JEL classification: L83, M39

1. UVOD
Sve vei broj gradova u svetu tei da pojaa jedinstveni identitet i diferencira
sopstveni imid, kako u smislu to boljeg utiska sopstvenih stanovnika, tako i u
smislu privlaenja turista omoguavanjem to ireg spektra vizuelnih, estetskih i
drugih doivljaja (omi, 2012). Nije sluajno to je Chris Mayer XXI vek
popularno nazivao vek grada, jer se u savremenim uslovima grad pojavljuje
kao najsloeniji proizvod, odnosno trina marka (Bedbury, 2002). Ukoliko se
uspostavljanje imida marke posmatra sa stanovita upravljanja elementima
identiteta, onda se suoavamo sa velikim brojem mogunosti pri izboru tih
elemenata, ali i svih drugih prateih parametara, pa se time direktno aktuelizira
kategorija inovacije i inovativnosti.
Imid marke grada, po miljenju Kapferera, podrazumeva dugoronu percepciju
od strane klijenata koja je nastala tumaenjem i procesuiranjem uticaja
okruenja koji su vezani ili se na neki nain odnose na marku (Kapferer, 2012).
Gradovi se danas pojavljuju kao proizvodi na tritu, koji zadovoljavaju
raznovrsne potrebe ljudi. Iz tih razloga, bez jasne brend strategije, odnosno
briljivo kreiranog imida grada, kao njegovog svojevrsnog turistikoidentitetskog obeleja, grad nee biti konkurentan, on e u neku ruku biti
zapostavljen.
U tom smislu, cilj ovoga rada jeste da ukae na inovativnost kao znaajnu
odrednicu u funkciji kreiranja imida grada, odnosno na svu sloenost
inovativnog pristupa u kreiranju gradskog imida, kojim bi se uspostavio
odreeni stepen distinkcije u odnosu na konkurenciju i tako obezbedilo vidljivo
trino diferenciranje, a samim tim i jasno prepoznavanje od strane turista. S tim
u vezi, osnovni zadatak ovoga rada je pokuaj da se, u kontekstu aktuelnih
trendova u turistikom kretanju, identifikuju bitni elementi od znaaja za
jaanje konkurentnosti konkretnog grada u uslovima relativno slobodne igre
KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

Saa orevi | 111

trinih zakonitosti. Ovakav cilj rada, razume se, podrazumeva primenu brojnih
metoda, meu kojima se posebno istiu: analiza sadraja, sinteza, komparacija,
apstrakcija, generalizacija, studija sluaja i dr.

2. IMID GRADA KROZ ORGANSKI SUPSTITUT DOIVLJAJ

Grad je oduvek, uprkos svemu, mesto iz koga zrai kultura i civilizacija; to je
mesto urbaniteta i proizvodnje znanja, istorijske inicijative, slobode,
razliitosti, multietnike i multikulturalne koegzistencije, u smislu plemenitog
gradskog ponaanja obrazovanih ljudi, ije su osnovne vrline dijalog i
tolerancija; grad je proimanje starog i novog, stanje duha, novi mentalitet,
kolektivna memorija, tradicija; a kao takav, grad je veoma plodno tlo za
inovacije i inovativnost, u svim njegovim dimenzijama (Vasiljevi, 2009).
Preduslov uvoenja (eventualnih) inovacija grada, kao turistikog proizvoda, je,
pre svega, razumevanje zbivanja u njegovom uem i irem okruenju. U
kontekstu inovativnosti turistikog proizvoda, grad, kao najsloeniji turistiki
proizvod, izdvaja svoj imid, kao svoj specifini element, naravno, uz postojee
elemente (lokacija, ljudi, ideje, dogaaji i manifestacije). U stvari, grad je
specifian kontekst hibridizacije postojeih elemenata koji podupiru i proimaju
specifikum imid, pojavljujui se kao meuzavisne kategorije.
Meutim, sa aspekta turiste, savremeni turistiki proizvod je u stalnom procesu
modifikacije. Razlozi takvog stanja proistiu iz osnovnih karakteristika turistesubjekta u pogledu zadovoljavanja njihovih potreba i hiperindividualnih elja, a
u sprezi sa imidom u kontekstu kvaliteta i dubine doivljaja (Middleton, 1984).
Dekonstruktivistika priroda savremenih turista ogleda se u sve manjem broju
ponovljenih poseta odreenim turistikim destinacijama (Arva, & Deli-Gray,
2011), pri emu njihovo nameravano ponaanje, vezano za turistiki proizvod,
ne ukljuuje privrenost potroaa u budunosti, izraeno lojalnou datoj
turistikoj destinaciji (Andreassen, & Lindestad, 1998).
Pluralizacijom turistikog ukusa u savremenom turizmu dolo je do razvoja
6E turizma doivljaj, uzbuenje, beg, obrazovanje, zabava i ekologija
(experience, excitement, escape, education, entertainment, ecology), dok se
masovni turizam potiskuje, jer je masovnim turizmom, vremenom, turistiko
trite postalo zasieno, pa je dolo do otvaranja novih destinacija atraktivnih
turistima (Majstorovi, Stankov, & Stojanov, 2013). Kao posledica toga, na
turistikom tritu se sve vie nude proizvodi prilagoeni individualnim
sklonostima i zahtevima turista, odnosno specifinim trinim segmentima, pri
emu se istiu komparativne prednosti i posebnosti pojedinih turistikih
destinacija, uzrokujui sve veu diverzifikovanost turistike ponude
(Tomljenovi, Kuen, Weber, Hendija, & Teliman-Kouta, 2002).
KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

112 | INOVATIVNOST
DESTINACIJE

U FUNKCIJI

KREIRANJA

IMIDA GRADA

KAO TURISTIKE

U savremenom turizmu aktuelizira se doivljajni kontekst turista tokom posete i

boravka u jednom gradu. Doivljajni kontekst je zapravo i direktno inkorporiran
u imid grada, koji podrazumeva, pored ostalog, percipiranost turista nastalu
tumaenjem i procesuiranjem uticaja koji se odnose na trinu marku grada. U
tom smislu, francuski autor Moles upotrebljava sintagmu srce grada koja se, u
stvari, u turistikoj percepciji odnosi na entropiju doivljaja i mikrodoivljaja
unutar kretanja turista. Takoe, njegovi sinonimni elementi, kao dua grada
(l ame de la cite) ili duh mesta (genius loci) ukljuuju skup fenomena koji je
zadran u seanju turiste i vri direktan uticaj na imid grada kao svojevrsnu
marku proizvoda (Kapferer, 2012). Na taj nain, doivljajna komponenta
turistikog percipiranja treba da ima funkciju rasprostiranja pozitivnog
oseajnog sistema, koji se bazira na turistikom potencijalu datog urbanog
ambijenta i koji podrazumeva inkorporaciju raznovrsnih i uzbudljivih
doivljaja.

3. INOVATIVNOST SPECIFINO TURISTIKO

IDENTITETSKO OBELEJE GRADA
Inovacija je uvoenje nove ideje ili nove primene u optu upotrebu, ija se
korisnost meri doprinosom u konkurentskoj prednosti. Inovativno uenje je
pretpostavka za nastanak inovativne strategije (Savi, Radovanovi, & Jankovi
2011). Sposobnost kreiranja inovacije danas je jedno od merila uspeha u
turbulentnim trinim uslovima. Inovacija kao nain ostvarenja konkurentske
prednosti ukljuuje novu tehnologiju, novi dizajn, pa samim tim i novi pristup
tritu (Montgomery, & Porter, 1991). Zato je inoviranje organizovan
sistematski i racionalan posao (Drucker, 1996). To je percepcija i
konceptulizacija (Milisavljevi, 2005). Investicije u inovacije (novi procesi,
novi proizvodi, usluge i poslovni modeli) doprinose jaanju konkurentnosti.
Inovacije podrazumevaju mogunosti i znanje koje se uspeno implementira u
praksi (Vasiljevi, Radovi, & Raduki, 2011).
Inovativnost iziskuje otvorenost prema novim idejama. Ilustrativan primer daje
nam Moles, profesor Univerziteta u Strazburu, i to u nastavnoj praksi. Jedan
takav zanimljivi postupak formulisao je kao vebe iz futurologije, a odnosio se
na kontekst grada kao urbane sredine. To je ukljuivalo razliita pitanja, poev
od toga kako se ljudi orijentiu u gradu, pa dalje: pitanja vezana za razvoj i
oblikovanje oseaja za prostor grada; zatim, pitanja vezana za sastavljanje
spiskova moguih gradskih inovacija, ukljuujui i procene njihovih logikih
posledica; pitanja vezana za procene interakcije i repozicioniranja utilitarnih
gradskih objekata u raznim podrujima itd. Upravo takve vebe iz
futurologije, po miljenju profesora Molesa, doprinose oblikovanju veoma
pozitivnih utisaka studentske populacije, a to je najvanije, takve vebe
doprinose razvoju racionalne mate, tj. sposobnosti da se jasno sagledaju
KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

Saa orevi | 113

posledice date inovacije ili izuma. Uz to, oblikovanje odreenih simulacionih

modela kojima su opisivali supstitucione i komplementarne odnose u prostoru
i vremenu i otkrivali neke nove kauzalne odnose otvaralo je ire prostore za
dublje razmiljanje i praktino istraivanje.
Gi-Ernest Debor (Gi-Ernest, 2009) uvodi pojam psihogeografije koja bi se
bavila prouavanjem egzaktnih zakona i uticaja ureene ili neureene
geografske sredine na emocionalno ponaanje ljudi. Debor smatra da bi trebalo
sprovoditi istraivanja u vezi sa postavljanjem smelih hipoteza, neprestano
korigovanih kroz iskustvo, kritiku i samokritiku, kao i istraivanja u vezi sa
rasporedom urbanistike sredine, usko povezane sa oseanjima ljudi. U tom
kontekstu, izmeu ostalog, Debor apostrofira i imid grada u funkciji traganja
za novim nainom ivota, sa bogatim sadrajima, koji proizvode uzbudljive
doivljaje. Za ilustraciju takvog pristupa moemo uzeti, na primer,
psihogeografsku igru nedelje, kada se u zavisnosti od turistike potrebe i
motivisanosti, bira zemlja i grad kao reprezent poeljnog identiteta, a zatim se
konkretizuje jedna iva ulica ili jedna kua u njemu. Debor kae: Sagradite
kuu. Opremite je. Izvucite najbolje iz njenog ureenja i njene okoline. Izaberite
sezonu i vreme. Skupite najprikladnije ljude, odgovarajuu muziku i pia.
Osvetljenje i razgovori morae, naravno, da budu prigodni, isto kao i vremenske
prilike, odnosno, kao i Vae uspomene. U ovoj eksplikaciji grad se
pojavljuje kao inovativni element poeljne lokalizovanosti subjekta i kao
osnova i referenca za izgradnju eljenog individualnog identiteta individue.
Tako izabran konkretan grad je i najvrednija trina marka. U tom smislu,
formulacija koju Debor citira da je nestvarnost ono to tei da postane
stvarno nema vrednost objektiviteta, ve vrednost proizvoaa doivljaja u
irem spektru imaginacije u funkciji izbora, i to na osnovu znanja, imaginacije i
mentaliteta individue.
Marsel Poet (Rosi, 2008) se pak bavi urbanim celinama kao pokazateljima
stanja gradskog organizma. Ti pokazatelji daju tane podatke o postojeem
gradu, njegovom razvojnom kontinuitetu i diskontinuitetu, koji se lako mogu
proveriti. Po njemu, istorijskom saznanju treba dodati i geografsko, ekonomsko
i statistiko saznanje, ali i poznavanje prolosti, jer ono odreuje granicu
poreenja i meru za budunost kroz kreiranje novog. Prouavajui odnos ulice i
grada, Poet smatra da za odreeni grad klasifikacija ulica mora biti odraz karte
geografskog podruja. Tu klasifikaciju ulica i odnos ulice i grada treba tano
odrediti, zavisno od prirode svih promena koje se tu odvijaju. Ulice u antikom
Rimu, na primer, Via Flaminia, Via Egnatia kao i druge ulice, i danas se koriste
istim imenom Pored ulica, analiza mora da obuhvati i gradsko zemljite, kao
prirodnu datost i delo graana. U kompoziciji grada svaka stvar mora u najvioj
moguoj meri i sa najviom moguom prijemivou izraavati sam ivot tog
KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

114 | INOVATIVNOST
DESTINACIJE

U FUNKCIJI

KREIRANJA

IMIDA GRADA

KAO TURISTIKE

kolektivnog organizma, koji predstavlja grad. U osnovi tog organizma je

postojanost (trajanje) plana grada (Johnson, 2008).
Svrha inovativnosti je da se grad svojim imidom predstavi autentinijim u
odnosu na druge gradove i njihove supstitute. Time e se gradski proizvod,
izmenama svojih karakteristika ili nainom prodaje, uiniti razliitim u odnosu
na konkurentske proizvode-gradove (teti, & imevi, 2008). Imanentnost
inovativnosti, kao turistiko-identitetskog obeleja, upravo podrazumeva novi
proizvod, kada se zapostavljaju drugi oblici (modifikacija proizvoda,
miksovanje elemenata i sl.), to se, u ovom radu, predoava na primeru
konkretnog grada Angulema u Francuskoj.

4. KULTURNI KAPITAL U FUNKCIJI TRANSFORMACIJE

IDENTITETA I IMIDA GRADA NA PRIMERU ANGULEMA
Na transformaciju identiteta i imida grada utiu mnogi inioci, meu kojima
posebno treba izdvojiti kulturni kapital, kao jedan od najznaajnijih inilaca u
toj transformaciji. U tom smislu, u ovom radu je, kao tipian primer,
predstavljen francuski grad Angulem, sa oko 43.000 stanovnika, lociran u
provinciji Poitou-Charantes, koji za vreme festivala stripa stalno belei preko
200.000 posetilaca (omi, 2012).
Destinacioni imid moe se posmatrati i kao sredstvo ili orijentir na osnovu
koga potencijalni turisti utvruju potencijale destinacije za ostvarenje svoje
satisfakcije (Govers, 2003). Imid destinacije, sazdan od predstava o destinaciji,
rezidentima, trgovcima, ostalim turistima i zaposlenima (Gallarza, Saura &
Garca, 2002), snano utie na oekivanja turista od destinacije, na ukupnu
evaluaciju destinacije i na budue namere turista da ponovo posete destinaciju
ili da je usmeno promoviu (Gartner, 1989; Goodall, 1988).
U turistikoj literaturi mogu se nai stavovi da je imid vaniji od opipljivih
resursa, jer percepcija mnogo jae motivie ili demotivie potroae nego
realnost. Sa tog stanovita, u kontekstu globalizacije, svaka zemlja, svaki grad i
svaka regija moraju da se takmie sa svima drugima za svoj deo svetskih
potroaa, turista, investitora, studenata, preduzetnika, meunarodnih sportskih i
kulturnih dogaaja, kao i za panju i potovanje meunarodnih medija, vlada i
ljudi iz drugih zemalja (Anholt, 2007).
Kulturni kapital grada se pojavljuje kao proizvod kulture u irem znaenju te
rei. Grad kao konkretni geografski pojam, koji je lokalizovan i materijalizovan
u prostoru, predstavlja koncept razumevanja celine, stvorene od spoja realnosti
na odreenoj lokaciji, koja implicira i prolost i sadanjost, a kao privremeni
rezultat transformacije odreenog prostora, u procesu razvoja, implicira i
budunost (omi, 2012).
KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

Saa orevi | 115

S tim u vezi, inovativnost u funkciji razvoja moe da figurira kao vorite u

procesu kretanja kreativnog kapitala prolosti ka sadanjosti i budunosti. To je,
svakako, mnogo lake ako je prolost opredmeena u to veem kulturnom
kapitalu, ime se stavlja na raspolaganje itav set pojava, odnosa, procesa,
elemenata koji su inili ili ine osnovu kulturnog imida prolosti ili sadanjosti
u funkciji budueg razvoja (Hartley, 2005).
Grad Angulem u Francuskoj predstavlja relevantan primer svojevrsnog
inovativnog procesa u kome se implicira simbolino nadmudrivanje prolosti i
sjaja budunosti, kao proces koji se odvija u sadanjosti. Ovaj grad je,
festivalom stripa (Festival International de la Bande Dessinee Angouleme),
revitalizovao svoje srednjevekovno naslee koje je bilo svojevrstan kulturni
kapital, kao kult grada i kao izvor ponosa i inspiracije njegovih stanovnika.
Takva revitalizacija grada ovim festivalom poela je neprimetno i suptilno, a
zatim sistematski i burno. Danas je grad Angulem zvanina prestonica stripa
u Francuskoj tokom itave godine, a ne samo tokom festivala. tavie, ovaj
festival je, uz pomo Odeljenja za kulturni razvoj Saveta Evrope, dobio
meunarodni karakter i omoguio ukljuivanje i aktiviranje svih kulturnih i
ekonomskih resursa, sa ciljem da se pokae zato je to mesto posebno
zanimljivo. Transformacija imida uoljiva je i vizuelno: table s imenima ulica
su u obliku balonia, a po itavom gradu vidljivi su veliki murali s likovima iz
stripova. Pored toga, u Angulemu su smetene i znaajne regionalne i
nacionalne institucije koje se bave stripom. Sve je to doprinelo ne samo razvoju
grada i transformaciji njegovog imida, oivljavanju njegovog kulturnog ivota
i razvoju turizma, nego i razvoju itavog regiona. Festival je tako postao
brend, Angulem prestonica stripa, region dolina slike, a Francuska
najznaajnija zemlja u Evropi u strip izdavatvu (Radoevi, 2009).
Strip, kao kulturni kapital ovog grada, i danas predstavlja inovaciju prolog
kapitala socijalnog entiteta i materijalnog naslea. To je kulturni proizvod, koji
se javlja kao promoter ideje o kulturnoj animaciji, pogotovo to kulturni
proizvodi uvek trae nain da dospeju do trita, a naroito oni koji su oigledni
deo kulturne industrije, kao to je to, na primer, strip. Postaje sasvim jasna
injenica da su profesionalci i izdavai iz oblasti stripa bili inovativni u
nalaenju naina animiranja ire publike, to je uticalo na transformaciju
identiteta i imida ovoga grada (Radoevi, 2009).
Angulem je jedan od reprezenata savremene trine marke grada (city brand),
kao model upravljanja gradom koji se temelji na tezi da savremeni grad moe i
mora da funkcionie kao subjekt na slobodnom tritu u svrhu kontinuiranog
poboljanja uslova ivota njenih graana i diferenciranja svog imida u funkciji
privlaenja turista. U tom kontekstu, brendiranje grada podrazumeva
identifikaciju, razvoj i komunikaciju pozitivnog identiteta. Svi gradovi danas,
KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

116 | INOVATIVNOST
DESTINACIJE

U FUNKCIJI

KREIRANJA

IMIDA GRADA

KAO TURISTIKE

kako oni mali na nacionalnom nivou, kao to je francuski grad Angulem, tako i
oni veliki (metropole) na globalnom nivou, pokuavaju da se u XXI veku, kao
veku grada (Mayer, 2009) dokopaju neosporne asti da budu umetniki
gradovi broj jedan (Vasiljevi, 2009).
Upotrebom inovativnih identitetskih obeleja, grad Angulem je, kreacijom
novog imida, uspeo da ostvari ili uspostavi odreeni stepen distinkcije u
odnosu na konkurenciju. Na taj nain je ostvario jasno trino diferenciranje, a
samim tim i jasno prepoznavanje od strane turista i turistikih grupa (Dirks,
Gurdigier, & Keeling, 2010).

5. ZAKLJUAK
Trina marka gradova (city brend), kao sintagma ili formulacija, optereena je,
nesumnjivo, mnogim pozitivnim, negativnim i emocionalno obojenim
asocijacijama. Za razliku od marke, koncept brenda (marka i brend su neka
vrsta sinonima) je veoma snaan faktor za turistiko kretanje, jer veoma
uspeno preuzima ideju da mesta (gradovi, destinacije) treba da razumeju i
znalaki upravljaju kako unutranjim identitetom tako i spoljnom reputacijom.
Zato se kreiranje imida jednog grada, u kontekstu inovativnosti, najee
odnosi na itav proces kreiranja ideja i njihovog pretakanja u nove usluge i
poslovne procese i postupke.
Uvoenjem inovacija, proces diferenciranja grada kao najsloenijeg turistikog
proizvoda, dinamizuje se na nain preuzimanja rizika, ime se aktuelizuje i
kategorija delikatnosti i neizvesnosti. Pri tome, omoguavanje to ireg spektra
vizuelnih, estetskih i drugih doivljaja podrazumeva set inovacija u prilog
jaanja imida grada, ime inovativnost kao kategorija i kreacija inkorporiranja
u takav proces ima vee anse za promociju i benefit grada.
Na taj nain, u uslovima uspene inkorporacije inovativnosti ostvarie se
prednost pozitivnog pozicioniranja ili repozicioniranja gradskog imida, kao to
je to primer grada Angulema u Francuskoj koji, zahvaljujui festivalu stripa
(Festival International de la Bande Dessinee Angouleme), za viestruko
znaajan nusprodukt ima i veu cirkulaciju turista u gradu kao turistikoj
destinaciji, pretvarajui Angulem i u grad turizma, a ne samo u grad kulture.

REFERENCE
Andreassen, T. W., & Lindestad, B. (1998). Customer loyalty and complex
services: the impact of corporate image on quality, customer satisfaction
and loyalty for customers with varying degrees of service expertise.
International Journal of Service Industry Management, 9(1), 723.

KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

Saa orevi | 117

Anholt, S. (2007). Competitive identity: The new brand management for

nations, cities and regions. Houndmills, Basingstoke, Hampshire, New
York: Palgrave Macmillan.
Arva, L., & Deli-Gray, Z. (2011). New tipes of tourism and tourism marketing
in the post-industrial world. Applied studies in agribusiness and
commerce, 5, 3337.
Bedbury, S. (2002). A New Brand World: Eight Principles for Achieving Brand
Leadership in the Twenty-First Century. Pinguin.com.
omi, . (2012). Nacionalni i nadnacionalni identitet evropskih gradova u
funkciji urbanog turizma. Hotellink, 13(1920), 2533.
Dirks, S., Gurdigiev, C., & Keeling, M. (2010). Smarter Cities for Smarter
Growth: How Cities Can Optimaze Their Systems for the Talent Based
Economy. Somers, NY: IBM, Global Business Economy.
Drucker, P. F. (1996). Inovacije i preduzetnitvo praksa i principi. Beograd:
Grme.
Gallarza, G. M., Saura, G. I., & Garcia, C. H. (2002). Destination image:
Towards a conceptual framework. Annals of Tourism Research, 29(1),
5678.
Gartner, W. C. (1989). Tourism image: attribute measurement of state tourism
products using multidimensional scaling techniques. Journal of Travel
Research, 28(2), 1620.
Gi-Ernest, D. (2009). Uvod u kritiku urbane geografije. Kultura, 122123, 54
59.
Goodall, B. (1988). How tourists choose their holidays: An analytical
framework. Marketing in the tourism industry: The promotion of
destination regions, 117.
Govers, R. (2003). Deconstructing destination image in the information age.
Information Technology & Tourism, 6(1), 1329.
Hartley, J. (2005). Innovation in governance and public service: Past and
present. Public Money & Management, 25(1), 2734.
Johnson, B. (2008). Cities, system of innovation and economic development.
Innovation: Management. Policy & Practice, 10(23), 146155.
Kapferer, J. N. (2012). The new strategic brand management: Advanced
insights and strategic thinking. London: Kogan Page.

KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118

118 | INOVATIVNOST
DESTINACIJE

U FUNKCIJI

KREIRANJA

IMIDA GRADA

KAO TURISTIKE

Majstorovi, V., Stankov, U., & Stojanov, S. (2013). Pogranine regije kao
turistike destinacije. kola biznisa, 2, 1529.
Middleton, V. T. C. (1984). Profitability through product formulation strategies.
U: World Hospitality Congress, II. Boston, MA.
Milisavljevi, M. (2005). Savremeni strategijski menadment. Beograd:
Megatrend univerzitet primenjenih nauka.
Montgomery, C. A., & Porter, M. E. (1991). Strategy: Seeking and securing
competitive advantage. Boston: Harvard Business School Publishing.
Radoevi, Lj. (2009). Angulem od srednjovekovnog grada do prestonice
stripa. Kultura, 122123, 201228.
Rosi, A. (2008). Arhitektura grada. Beograd: Graevinska knjiga.
Savi, Lj., Radovanovi, V., & Jankovi, R. (2011). Strategijski menadment
inovativne strategije. U: I. Mihajlovi (ur.), Majska konferencija o
strategijskom menadmentu. Bor: Univerzitet u Beogradu, Tehniki
fakultet u Boru, 977987.
teti, S., & imievi, D. (2008). Menadment turistike destinacije. Beograd:
Forma B.
Tomljenovi, R., Kuen, E., Weber, S., Hendija, S., & Teliman-Kouta, N.
(2002). Varadin vizija turistike destinacije. Zagreb: Institut za
turizam.
Vasiljevi, A. (2009). Kreiranje identiteta, brendiranje grada. Kultura, 122
123, 104119.
Vasiljevi, A., Radovi, M., & Raduki, S. (2011). Konkurentnost kompanija
kao odgovor na izazove globalnog okruenja. U: I. Mihajlovi (ur.),
Majska konferencija o strategijskom menadmentu. Bor: Univerzitet u
Beogradu, Tehniki fakultet u Boru, 1824.
Primljeno: 24.10.2013.
Odobreno: 26.10.2013.

KOLA BIZNISA, 3-4/2013, 109 118