Elektronika trgovina

i e-learning
skripta iz informatike za 3. razred komercijalnog smjera

Tatjana Radi, prof.

Sadraj:
Web mjesto................................................................................................................................. 3
Web prodavaonica (elektronika trgovina) ................................................................................ 3
Princip koritenja web prodavaonica ..................................................................................... 3
Plaanje u web prodavaonicama ............................................................................................ 4
Dostava................................................................................................................................... 4
Iskustva kupaca ...................................................................................................................... 4
Pozitivna:............................................................................................................................ 4
Negativna: .......................................................................................................................... 5
Sigurnost................................................................................................................................. 5
Pitanja prijevara i sigurnosti............................................................................................... 5
Privatnost podataka ................................................................................................................ 6
Web aukcija............................................................................................................................ 6
E-learning ................................................................................................................................... 7
Obrazovanje na daljinu kroz povijest:.................................................................................... 7

Web mjesto
Web mjesto (eng. Web site) je skup Web stranica (eng. Web page), slika, video isjeaka i
drugih digitalnih sadraja koji se nalaze na jednom ili vie web posluitelja (eng. Web
servera), kojima pristupamo preko Interneta, mobilnih telefona ili lokalne mree (Intraneta).
Web stranica je dokument, obino pisan u HTML-u, kojem pristupamo preko HTTP
protokola. HTTP je protokol koji prenosi informacije sa web posluitelja na nae raunalo,
kako bi se prikazale u programu za prikaz web stranica, najee Internet Exploreru.
Sva javno dostupna web mjesta ine jednu cjelinu koju nazivamo WWW (World Wide Web).
Stranicama web mjesta pristupamo sa jedne poetne stranice (eng. Homepage) koja se
uitava kada upiemo adresu. Svako web mjesto ima svoju strukturu koju vidimo promjenama
u adresi kako pratimo poveznice (eng. link) koje nam omoguuju uitavanje pojedinih web
stranica.
Neka web mjesta zahtijevaju registraciju (besplatnu ili uz plaanje) kako biste mogli
pristupiti nekim ili svim zakljuanim sadrajima. To su na primjer pristupi elektronikoj poti,
online kupovini, testovima, igrama i drugim uslugama za koje je predvieno plaanje.

Web prodavaonica (elektronika trgovina)

Web prodavaonica (eng. online shop, e-shop, e-store, Internet shop, webshop, online store,
or virtual store) je proces kojim kupac prolazi kako bi preko interneta kupio proizvod ili
uslugu. Takoer se pojavljuje i izraz online catalog koji je slian katalokoj prodaji
(Neckermann, Quelle, Oriflame i sl), osim to je katalog ovdje prezentiran putem interneta.
Web prodavaonica je oblik elektronikog poslovanja i marketinga koji se koristi u dvije
najee vrste transakcija:

B2B (Business to Business) elektronsko poslovanje odnosi se na koritenje

interneta i web tehnologija za kupovinu, prodaju, jeftiniju, bru i bolju suradnju
poslovnih subjekata
B2C (Business to Consumer) predstavlja trgovaku djelatnost koja prodaje
proizvode i usluge do krajnjih potroaa posredovanjem internet tehnologije. Osnovna
forma B2C tehnologije su automatizirane online prodavaonice.

Neke web prodavaonice prodaju robu samo preko interneta, tj. nemaju fizike trgovine, a
neke imaju i prodaju u trgovini i preko interneta (Brick-and-mortar stores).

Princip koritenja web prodavaonica

Potroa na internetu moe traiti proizvod na 2 naina:

direktnom posjetom stranici prodavaa ili

koritenjem nekog od mnogih shopping pretraivaa, koji daju rezultate razliitih
prodavaa

Nakon to kupac pronae odreeni proizvod uobiajeno je koritenje on-line kolica za

kupovinu (eng. shopping cart), softvera koji omoguuje kupcu skupiti vie proizvoda,
prilagoavati koliinu koju eli kupiti, ba kao i punjenjem kolica u pravoj trgovini. Nakon
toga slijedi kao i u stvarnoj trgovini upuivanje na blagajnu (eng. checkout), gdje se
prikupljaju informacije o nainu plaanja i dostave. Neka web prodavaonice trae od
korisnika da se ranije registriraju i daju potrebne podatke kako bi kroz blagajnu dali samo
potvrdu kupovine i ne bi morali svaki puta upisivati podatke. Uobiajeno je da nakon prolaska
kroz blagajnu kupac dobije potvrdu o kupovini e-mailom.

Plaanje u web prodavaonicama

Online kupci najee za plaanje koriste kreditne kartice, no postoje i druge mogunosti
otvaranja raun radi jednostavnijeg ili sigurnijeg plaanja, kao to su:

poklon kartica kartica na kojoj je pohranjena odreena koliina novca i koja ne glasi
na odreeno ime, tako da ju moe koristiti bilo tko (moemo ju i pokloniti)
plaanje pouzeem plaanje se vri pri samoj dostavi npr. potaru, te se iznos koji je
naveo prodava njemu i vraa
PayPal jedan od poznatijih posrednika pri plaanju koji nam omoguuju da za
neznatnu proviziju ne moramo u svim web trgovinama u kojim kupujemo davati svoj
broj kartice i time se izlagati mogunosti krae broja kartice

Neke web prodavaonice ne prodaju robu izvan svoje zemlje, a mnoge dozvoljavaju kupovinu
bez obzira na to gdje se kupac nalazi.

Dostava
Nakon to je plaanje izvreno (odobreno) roba i usluge se mogu dostaviti na nekoliko naina:

Download najpopularnija metoda preuzimanja digitalnih sadraja (programi, glazba,

filmovi, slike)
Isporuka, koja moe biti:
o na kunu adresu kupca
o preko posrednika
o dostava u najbliu trgovinu prodavaa

Iskustva kupaca
Svaka web trgovina treba se maksimalno prilagoditi kupcu. Ovo su prema istraivanjima
najea pozitivna i negativna iskustva kupaca:1

Pozitivna:

poveana prilagodljivost kupcu kao individui

udobnost pri kupnji bilo kada, s bilo kojeg mjesta, isporuka bilo kamo
brzina u isporuci npr. isporuka digitalnih sadraja i usluga odmah
uteda kroz nie cijene vrlo esto se nude popusti za robu kupljenu on-line

Research conducted by Elliot and Fowell (2000) revealed satisfactory and unsatisfactory customer experiences

Negativna:

sigurnost
jednostavnost koritenja (odnosno kompliciranost)
loa usluga (pomo)
popratni trokovi
isporueni proizvodi (usluge) nisu zadovoljili oekivanja

Sigurnost
Pitanja prijevara i sigurnosti
S obzirom da nemaju mogunost isprobati robu prije kupnje, kupci su izloeni veem riziku
prijevare nego u klasinoj trgovini. Rizik kojeg moraju prihvatiti prodavatelji je prijevara pri
kupnji koritenjem ukradenih kartica ili odbijanja naplate istih. Dobra strana za prodavae je
da se uvelike eliminira kraa robe.
Da bi se osigurali od krae brojeva kreditnih kartica na internetskoj stranici najee se
koriste SSL enkripcijom. Prepoznajemo ju po poetku adrese (https) i utom lokotu na
statusnoj traci programa kojim surfamo, npr. Internet Explorer. Velik problem jo uvijek
predstavljaju upadi hakera na prodavateljevo web mjesto, pri emu ukradu imena, adrese i
brojeve kartica kupaca. Prodavatelji imaju obavezu o tome izvijestiti sve kupce (barem u
SAD-u), a i tititi se od takvih upada koristei vatrozid i antivirusne programe.
Phishing tzv. "pecanje" je jo jedna opasnost za kupce, gdje ih se pokuava prevariti da se
nalaze na web mjestu uglednog prodavatelja, a ustvari su na lanim stranicama, gdje ih se
navodi na davanje povjerljivih podataka. S druge strane koritenje automatiziranih sistema
umjesto trgovaca smanjuje rizik krae kupevih podataka od strane zaposlenika ili
pronalaenja povjerljivih podataka baenih u smee (npr. bankovni izvodi).
Na web prodavaonicama mogu biti peati kvalitete, ako zadovoljavaju zadane standarde
organizacija koje ih kontroliraju i izdaju takve peate kvalitete. Svrha tih peata je pridobiti
povjerenje kupaca u sigurnost kupnje, kada vide poznate im peate. Poznatiji peati su Visa,
MasterCard, American itd.
Evo nekoliko savjeta kupcima kako se zatititi pri online kupovini:

drite se poznatih trgovina, ili pokuajte pronai neovisne izvore o iskustvima pri
kupovini;
osigurajte se da imaju jasno navedeno kako ih kontaktirati u sluaju bilo kakvih
problema, prije nego koristite njihove usluge
uvjerite se da imaju prihvatljiva pravila postupanja privatnim podacima, npr. da li su
izrazito naglasili da vae podatke nee davati treoj osobi bez vaeg pristanka
provjerite li da li je adresa web prodavaonice u trenutku kada upisujete svoj broj
kartice zatiena SSL protokolom adresa bi u tom trenutku morala poinjati sa
HTTPS i potraite uti lokot na dnu u statusnoj traci
Kada odabirete ifre koje koristite pri kupovini nemojte koristiti osobne podatke (npr.
datum roenja ili ime kunog ljubimca), nego se sluite tzv. jakim iframa koje trebaju
sadravati mala i velika slova, brojeve i specijalne znakove koje ete lako zapamtiti

Privatnost podataka
Veini korisnika je jako vana privatnost osobnih podataka, npr. e-mail adrese ili telefona
kako bi izbjegli spam ili telemarketing (anketiranje i ponuda proizvoda putem telefona). Zato
veina web prodavaonica garantira tajnost vaih podataka ili vam nudi da se, ukoliko elite
moete prijaviti na kontakt liste prodaje proizvoda i usluga koje vas zanimaju. Time su vam
omoguili odabir elite li potpunu privatnost svojih podataka, ili elite da vas kontaktiraju
druge tvrtke samo u vezi odreenih usluga ili proizvoda koje ste vi odabrali.

Web aukcija
Aukcija je za razliku od web shopa mjesto na kojem se prodaje roba na sasvim drugaiji
nain:

cijene nisu fiksno odreene, nego se natjeemo sa drugim kupcima za kupovinu

svakog proizvoda posebno, gdje se prihvaa najvia ponuda
prodaju se i novi i rabljeni proizvodi (vrlo malo web shopova prodaje rabljene stvari)
vrijeme prodaje svakog proizvoda je ogranieno u veini sluajeva to je proizvod
vrjedniji vrijeme prodaje je dulje (moe biti od nekoliko sati, pa i do mjesec-dva)
kod nekih proizvoda postoji poetna (minimalna cijena), a ponekad se kree i od nule
prodavatelji esto nisu firme, nego privatne osobe, to znai da na tim web mjestima
moemo i prodavati i kupovati
prodavatelj plaa proviziju web aukciji za uslugu prodaje njegovog proizvoda
neki su orijentirani na grupu proizvoda (npr. nakit na Bidz.com), a neki su slini
"buvljaku" na kojima se moe nai sve od "igle do lokomotive"

Postupak plaanja (kolica, blagajna) je isti, samo je razlika dakle u nainu kako se odreuje
koliko emo proizvod platiti.
Nekoliko poznatijih i domaih adresa:

www.amazon.com najpoznatiji i najvei svjetski web shop

shop.crorec.hr hrvatski web shop kojeg smo posjetili
www.ebay.com najpoznatija svjetska e-aukcija
www.bidz.com aukcija nakita
www.aukcije.hr hrvatska stranica na kojoj moete prodati ili kupiti po principu
aukcije

E-learning

Uvoenjem tehnologije u nastavu kreemo se po ravnoj liniji prema sve veem stupnju elearninga.
1. Klasina uionica najei je oblik nastave koji se koristi u kolama, gdje profesor
obrauje nastavno gradivo u uionici uz standardna pomagala: plou, kredu i spuvu,
te grafofolije
2. Pomagala u nastavi nastava se i dalje odvija u uionici "licem u lice" (F2F face to
face) sa profesorom, ali uz uporabu raunala, npr. PowerPoint prezentacije, Internet...
Iako se gradivo prolazi na "staromodan nain" (profesor objanjava, uenici sluaju),
zadaci i provjere znanja mogu se raditi na raunalu.
3. Kombinirani model nastave jedan dio gradiva uenici obrauju sa profesorom u
uionici, a preostali dio gradiva ue samostalno putem sadraja dostupnog na
Internetu. Komunikacija izmeu uenika i profesora, te ispitivanje znanja moe se
vriti na oba naina (u uionici i preko Interneta).
4. On-line nastava cjelokupna nastava odvija se preko Interneta, a ne u uionici. Na
isti nain se komunicira sa profesorom i drugim uenicima, a takoer se i provjera
znanja vri iskljuivo preko Interneta.
U obaveznom kolovanju su od navedena 4 naina pouavanja prihvatljiva prva tri, a etvrti
se esto koristi za dodatno kolovanje.

Obrazovanje na daljinu kroz povijest:

Ukoliko ste se odluili na uenje, a daleko ste od mjesta gdje biste mogli pohaati neki teaj
ili ii u koli, moete se obrazovati na daljinu. To znai da niste u uionici i ne razgovarate
direktno sa nastavnikom, nego ste udaljeni. Kroz povijest su se razvijale razliite metode
uenja na daljinu:
1.
2.
3.
4.
5.

TISKANI materijali potom primite knjigu iz koje uite;

AUDIOTEHNOLOGIJA uenje pomou audio kazeta (npr. engleski jezik);
VIDEOTEHNOLOGIJA uenje pomou video kazeta (npr. rad na raunalu);
RAUNALO razliiti programi za uenje;
E-LEARNING uenje putem Interneta.

Obrazovanjem na daljinu briemo sve zemljopisne granice i postaju nam dostupna razliita
znanja i vjetine bez obzira na mjesto gdje ivimo.
2

Preuzeto sa weba E-learning akademije http://webct.carnet.hr/SCRIPT/ELA_O-07_Osnove/scripts/serve_home