TMMOB EMO ANKARA UBES HABER BLTEN 2013/3

SACCO VE VANZETT ARTIK

HEP YAAYACAK
Gney GNEN

Elektrik Mhendisi
EMO Ankara ubesi

SUNU

undan 26 yl nce Bilim ve Sanat dergisinde yaymlanm, 2 yl nce yitirdiimiz Hocalarn Hocas Gney
Gnenin kundurac ustas Nicola Sacco ve iportac-balk Bartolomeo Vanzetti ansna kaleme ald
yaz. 12 Eyll faizminin koullarnn hala youn olarak hissedildii, aydnlarn-sanatlarn, iilerin,
sendikaclarn, sosyalistlerin... velhasl tm ezilenlerin uydurma delillerle yargland, ikenceden geirildii,
idam edildii faizm koullarnn karanlnda yazlm bir yaz Gney Hocann kaleminden dklenler. Yakn
tarihimizde 1402likler olarak anmsanan Gney Hoca ve onun gibi madur olan yzlerce retim yesinin
niversitelerle ilikilerinin kesildii, bilimsel yaama verilen faizm arasnn boluunda yine de hayata
tutunmaya alan umutlu ve direngen yreklerin l biraz da...
Tarih: 5 Mays 1984. 1256 aydn Trkiyede Demokratik Dzene likin Gzlem ve stemler balkl 6 sayfalk
Aydnlar Dilekesini Cumhurbakanl ve Meclis Bakanlna sunuyor [1]. 12 Eyll faizminin ikenceci,
adalet fakiri tavrn deifre eden bu dilekeyi Prof. Dr. Fehmi Yavuz, Prof. Dr. Hsn Gksel, Bilgesu Erenus,
Esin Afar, Prof. Dr. Bahri Savc ve Aziz Nesin teslim ediyor. Dilekenin verildii gn Skynetim Komutanl
tarafndan yasaklanyor. Dnemin Cumhurbakan Kenan Evren, Biz ok aydn grdk, vatan hainlii yaptlar.
Son padiah Vahdettin de aydndr. Ama memleketi dmanlara teslim etti aklamasn yapyor. Aziz Nesin ise
Vahdettinin aydn olup olmad tartlr ama devlet bakan olduu kesindir diyor [2].
Aydnlar Dilekesi, yaymlanmasnn
stnden yaklak 30 yl gemi olsa da
faizm koullarnn geerli olduu tm
dnemlere atf yapmaktan geri kalmayan
bir nitelie sahip. Temsili demokrasiye
dair ifade edilenler ister istemez
armlar yaratyor dncede: ...
ounluk iradesinin zgrce belirlenmesini
engelleyen koullar demokrasiye aykrdr.
Bunun gibi, ounluk iradesini bahane
ederek temel haklar yok etmek de
demokrasi ile badamaz.
5 Mays 1984 tarihinde Aydnlar Dilekesini Cumhurbakanl Kkne sunan
heyette Prof. Fehmi Yavuz, szc Prof. Hsn Gksel, Bilgesu Erenus,
Aziz Nesin, Esin Afar ve Prof. Bahri Savc yer alyordu.

Dilekeye imza atan aydnlarn bir ksm

muayyen memleketlerin menfaatlerine aykr
davranmaktan 8 ile 30 yl arasnda hapis
istemiyle yarglanyorlar. Ve bu dilekeyi imzalayan 1256 aydndan birisi de Gney Gnen. Tpk Bartolomeo
Vanzetti gibi Yaptklar iin deil, inandklar iin ile ekenlerden...
damlarnn 60. ylnda, 1987 ylnda yaymlanan bu yazy Gney Gnen ansna tekrar yaymlyoruz.

mrhan A. Soysal
EMO Ankara ubesi 21. Dnem Yayn Kurulu yesi
Referanslar:
[1] http://bianet.org/biamag/bianet/19444-aydinlar-dilekcesi-tam-metni
[2] http://bianet.org/biamag/diger/144201-aziz-nesin-kenan-evren-degismeyen-turkiye

23

TMMOB EMO ANKARA UBES HABER BLTEN 2013/3

Btn bunlar olmasayd mrm belki de sokak

kelerinde beni aalayan insanlara dil dkmekle
geirecektim. Belki de bilinmeden, tannmadan
yenik dm bir insan olarak lp gidecektim.
Oysa imdi yle deil. Bu lm bizim baarmz ve
zaferimiz. Hogr iin, adalet iin, insann insan
anlamas iin eskaza grdmzn bu hizmeti
gerekletirebileceimizi btn yaammz boyunca
umamazdk bile. Szlerimiz, yaammz, ektiimiz
aclar; bunlar hibir ey deil. Yaama hakkmz
iyi bir kundurac ile yoksul bir iportacnn yaama
hakkn- elimizden almalar; ie nemli olan bu! Ama
yaammzn o son ann elimizden alamayacaklar. O
son ac bizim zaferimiz olacak!

u szleri Vanzetti bir gazeteciye elektrikli

sandalyede yaamn yitirmesinden ksa bir
sre nce syledi. lm hcresinde yedi yl
sren bir bekleyiten sonra kundurac ustas Nicola
Sacco ve iportac-balk Bartolomeo Vanzetti, bu iki
namuslu ve yiit insan, 23 Austos 1927 gnnn ilk
dakikalarnda idam edildiler.
1920lerin Amerikas
Sacco ile Vanzetti ABDde 1920 ylnda doruuna
kartlan antikomnist histeri ortam iinde
tutuklandlar. 1918de savan bitmesiyle ortaya kan
grlmemi oranda isizlik, cretler dzeyinin korkun
dkl, byk sermayenin gittike bymesine
karlk orta katmanlarn hzla yoksullamas
tm ABDde huzursuzluun yaygnlamasna
yol at. 1917 ve 1918 yllarnda 1 milyon
dolaynda olan grevci ii says 1919da
4 milyona ykseldi. iler grevlerde
ekonomik haklar yannda demokratik
haklar talep etmeye, kimi endstri kollarnn
milliletirilmesini istemeye baladlar.
Seattleda 60 bin iinin balatt genel grev
srasnda kent ynetimi birka gnlne
ii komitesinin eline geti. 1919 Eyllnde
balayan elik endstri grevine 365 bin ii
katld.

ayn anda gerekletirilen 2 Ocak 1920 basknlarnda

tm lkede 6 bini akn ilerici tutukland. Solcu
partilerin tm binalar basld, tm yneticileri hapse
atld. Radikal tannan, sendikalama abalarna
katlm pek ok ii de tutuklananlar arasndayd.
Tutuklananlar kentlerin byk caddelerinden toplu
halde geirildiler. Tutuklananlara ve yaknlarna
uygulanan ikenceler grlmemi boyutlara ulat.
Burjuva basnn da yardmyla tm lke bir korku ve
dehet ortamna sokuldu. Gericilik tm lkede kol
gezer oldu. ye says 5 milyona ykselmi olan rkfaist rgt Ku Klux Klan zellikle gney eyaletlerinde
dehet sayordu. nl Chicago gangsteri Al
Caponenin bile Bolevikler kapmzda ilerimizi
kzllarn dergilerinden, kitaplarndan, desiselerinden
uzak tutalm biiminde deme verdiini anmsatalm.
Youn baskya urayan gruplardan biri de gmen
iilerdi. Gmen iiler en ar ilerde en dk
cretlerle altrlyorlar, -zencilerle birlikte- en son ie
alnp en nce iten atlyorlard. rnein madenlerde
alanlarn %44n, demir-elik endstrisinde
alanlarn yzde 36sn gmen iiler oluturuyordu.
Mahkeme Deil Maskaralk
Tutuklananlardan biri, matbaa iisi Andrea Salsedo
8 hafta yasa d olarak tutuklu kaldktan sonra New
Yorkta bir polis binasnn 14nc kat penceresinden
atlayarak intihar(!) etti. Salsedo, Sacco ve Vanzetti gibi
talyan gmeniydi ve onlarn arkadayd. Salsedonun
intiharn protesto amacyla 9 Mays 1920 gn bir
miting yaplmas kararlatrld. Mitingin dzenleyicileri
arasnda Sacco ve Vanzetti de vard. Sacco ile Vanzetti

Sermaye gelien radikal hareketleri geriletmek

iin youn bir saldrya geti. 7 Kasm 1919da
polis ilerici kurululara basknlar dzenledi.
(New York Times gazetesi bu tarihin ders
olsun diye Devrimin ikinci yldnmne
denk drldn yazyordu!) 70 kentte

24

TMMOB EMO ANKARA UBES HABER BLTEN 2013/3

mitinge drt gn kala zerlerinde mitingin afi ve

duyurular ile yakalanp tutuklandlar, bir yl sonra
1921 Maysnda ise cinayet suundan yarglanmaya
baladlar! zerlerine yklenen su 1920 Nisan aynda
bir fabrikaya ii cretlerini gtren arabann soyulmas
ve bu srada iki grevlinin ldrlmesi idi.
Utan verici bir maskaralk biiminde iki ay sren
yarglama sonucunda mahkeme Sacco ve Vanzetti
hakknda idam karar verdi. Bu yarglamann tyler
rpertici ayrntlarna burada yer vermeye olanak yok.
Sacco ve Vanzetti lehine ifade veren 100den fazla
tann ifadeleri gz nne bile alnmad, bu tanklarn
ou gmen iilerdi, ifadelerini ya ok bozuk bir
ngilizceyle ya da evirmen araclyla veriyorlard.
Sacco ve Vanzettiyi olay yerinde grdklerini
belirten tanklardan bir blm ifadelerinin bask
altnda alndn
belirttiler,
bunlarn tm
ilerinden
atldlar ve kara
listeye alndlar.
Tanklklar karara
temel olan iki
tanktan birinin
o srada New
Yorktaki bir
hapishaneden
kaak olduu
ve mahkemede
takma adla
tanklk yapt
ortaya kt! teki
tank ise, olaydan
hemen sonra
verdii ifadede
olay yerine ok
uzak olduunu,
kimseyi
gremediini syledii halde, mahkemede hemen
yannda oturan Saccoyu en ince ayrntlarna
kadar tarif etti. Savc jriyi etkilemek iin Sacco
ve Vanzettinin davayla ilgisi olmayan- dnya
grlerine ilikin sorularla gnler geirdi. Sacconun ve
Vanzettinin ABDyi sevip sevmediklerini seviyorlarsa
neden Dnya Savanda asker olmaktan katklarn
bunlar gibilerin bu lkeye salt para kazanmak iin
mi geldiklerini, neden nankr olduklar, doduklar
talyan kasabasnda Bostondaki gibi gzel okullar olup
olmad gibi sorular gnler boyu yinelendi. Savcnn
uzun konumasnn sonunda jriye dnp Sayn jri

25

yeleri grevinizi yapn. Grevinizi erkeke yapn. Ey

Norfolklu yiitler, birbirinize uyun! demesi, bizzat
yargcn Vanzetti hakknda jriye syledii Bu adam
isnat edilen suu ilemi olmasa bile yine de ahlak
ynnden kusurludur, nk mevcut kurumlarmzn
dmandr szleri, yine yargcn jriye Kararlarnz
verirken Fransada sava alannda len yiit
askerlerimizin dnn. Ayn vatanseverlik duygusuyla
kararnz verin demesi, jri szcsnn her sabah
mahkeme salonuna girdiinde bayran karsnda sayg
duruunda bulunup asker selam verdikten sonra yerine
geip oturan fanatik bir polis emeklisi oluu, tm jri
yelerinin varlkl Norfolklulardan olumas btn
bunlar sonradan ortaya kan yeni veriler karsnda
ayrnt haline geldi. Bunlarn en nemlisi Madeiros
adnda Portekiz gmeni bir banka soyguncusunun
dava konusu soygunu ve cinayetleri kendisinin de
iinde bulunduu
Morelli etesinin
gerekletirdiini
yazl ve imzal
olarak aklamas
oldu. ki FBI
yetkilisi Sacco
ve Vanzettinin
tutuklanmas
ve sonradan
mahkum
edilmesi emrinin
Washingtondan
verildiini yine
imzalar altnda
belirttiler.
Davaya bakan
savcnn yerine
atanan yeni
savc, soygunu
yapanlar
grdklerini ve
bunlarn Sacco
ve Vanzetti olmadn beyan eden iki tann ifadesini
eski savcnn gizlemi olduunu resmen aklad. Bu
arada bir niversite profesr, yargcn karardan
hemen sonra kendisine O anarist drzlere layk
olan verdim, imdi gitsinler yagtaydan boylarnn
lsn alsnlar demi olduunu beyan etti. Bir
baka imzal ifadeyle jri szcs olan polis emeklisinin
daha yarglamann balad gnlerde naslsa bu
adamlar asacaz dedii ortaya kt. Btn bunlarn
hepsi ve daha pek ok yeni delil yarg Thayerce
srekli reddedildi. Yargtay da yargcn kararn srekli
onaylad.

TMMOB EMO ANKARA UBES HABER BLTEN 2013/3

Tepkiler Tepkiler

Yaptklarm in Deil, nandklarm in

ki radikal iinin bu denli kepazece yarglanp haksz

Bartolomeo Vanzetti 9 Nisan 1927de idam karar
biimde idama mahkum edilmesi ilerici, demokrat
yzne okunduunda yargca yle demiti:
ABD ve Dnya kamuoyunda byk yanklar uyandrd.
lemediim sular yznden bu gne kadar
Sacco ve Vanzetti iin dnyann hemen her yerinde
ekmek zorunda kaldm aclar, bir kpein
imza kampanyalar ald, gsteriler dzenlendi.
mza kampanyasnda ba ekenler arasnda Albert
ya da bir ylann, dnyann en aa ve en
Einstein, Romain Rolland, George Bernard Shaw, John
bahtsz yaratklarnn bile ekmesini dilemem.
Galsworty, H. G. Wells, Sinclair
Ama sulu olduum eyler iin
Lewis, Upton Sinclair, John Dos
ile ektiime inanyorum.
Passos, Carl Van Doren, K. Ann
Radikal olmak suunu ilediim
Yanyordu kanlarnda avk talya
Porter ve Anatole France vard.
gnelerinin
iin ile ekiyorum ve gerekten

de radikalim. talyan olmak

suunu imlediim iin ile
ekiyorum ve gerekten de
Dvtler yannda dven
talyanm. Yaptklarm iin deil
kardelerinin
inandklarm iin ile ekiyorum.
Yeni dnyada dtler eski zulmn
Ama hakl olduuma o kadar
penesine
inanyorum ki beni iki kez st
ste idam ederseniz ve iki kez
Yedi yl lmn karsnda glerek
durdular
dnyaya gelebilsem yine de
bu yaptklarm yapmak iin
Elektrikli iskemleye kadife bir
yaardm Sacconun yce
koltukmu gibi oturdular
bir inanla nlayan yrekli
Yrekleri drt bin volta yedi dakika
sesini ne zaman duysam, onun
dayand
byk fedakarln ne zaman
Yand yrekleri
dnsem, onun yiitliini ne
zaman anmsasam, kendimi
Yedi dakika yand!..
klm bulurum hrsz
Sacco ve Vanzetti, Nazm
Cani deildiler kurban gittiler bir
dediiniz, katil dediiniz,
Hikmetin deyiiyle Dolarlarn
cinayete
mahkum ettiiniz bu adamn
emrindeki adalate kurban giden
Kurban gittiler dolarlarn emrindeki
bu iki ihtilal neferi pek ok
bykl yannda ben hep
adalate
sanat eserinde dile getirildi.
klrm. Ama sizin ve
Bunlarn banda idam gecesi
NAZIM HKMET
savcnn kemikleri bile ryp
Nazm Hikmetin Moskovada
kaybolduu zaman Sacconun
yazd nl iir gelir. Ayrca
ad halkn yreinde yaayacak.
Ben Shahnn resimlerini, Upton Sinclairin iki ciltlik
Sizin adnz, savcnn ad, yasalarnz,
Boston adl eserini, Horward Fastn dilimize evrilen
kurumlarnz ve dzmece tanrnz, insann
Susuzlarn, John Dos Passosun Elektrikli Sandalye
insann kurdu olduu lanetli bir gemiin silik
Karsnda: ki Gmen inin Amerikanlatrlmasnn
ans olmaktan teye geemeyecek.
yks kitapn ve Byk Para romanndaki
Davaya yeniden baklmas
ynndeki tm bavurular
reddedildi. Tm af dilekleri
geri evrildi. 9 Nisanda karar
Sacco ve Vanzettiye okundu.
22 Austos gecesi dnyann drt
bir yannda tm demokratlar,
ilericiler, sosyalistler meydanlar
doldurdu. Hapishane nnde
yaplan yryte aralarnda
nl romanc Dos Passusun da
bulunduu ok sayda aydn
ve sanat tutuklandlar. Gece
yarsn birka dakika gee
hapishanenin klar bir an
snkleti, yeniden d. Sacco
ve Vanzetti artk hep yaayacakt.

Kotular temiz esmer alnlarla hayatn

sesine

blmleri, Woody Guthrienin Sacco-Vanzetti

Baladlar adyla bir araya getirilen 12 arksn ve pek
az ngilizce bilgisiyle lm hcresine kapatlan ama
7 yl hi durmadan alan ve okuyan Vanzettinin
kendi yazd eseri Bir Proleterin Yaam yksn
sayabiliriz.

lmlerinin 60nc yldnmnde Sacco ve Vanzettiyi

Yeni Dnyada eski zulmn penesine den bu iki
namuslu ve yiit insan saygyla anyoruz. *
* Makale Gney Gnen tarafndan 1987 ylnda
kaleme alnmtr.

26