SEMINARSKI RAD IZ KRIVINOG PRAVA

TEMA: USLOVNA OSUDA

MENTOR: STUDENT:

S AD R AJ

Uvod........................................................................................................
..3
Nastanak i sistemi uslovne osude..............................................................4
Pojam i svrha uslovne osude.....................................................................5
Uslovi za izricanje uslovne osude.............................................................6
Opozivanje uslovne osude i rokovi za opozivanje uslovne osude............7
Uslovna osuda sa zatitnim nadzorom i njegov sadraj............................9
Zakljuak.................................................................................................10
Literatura.................................................................................................11

1. UVOD

Tema ovog ima za cilj objasniti ulogu uslovne osude u sistemu kanjavanja u krivinom
zakonodavstvu, njenu svrhu, elemente koji je ine, a prije svega razloge zbog kojih je nastala i
kada se koristi. Krivine sankcije, odnosno upozoravajue sankcije, su zakonom predviene
represivne mjere koje se s ciljem suzbijanja kriminaliteta primjenjuju prema uiniocu
protivpravnog djela koje je u zakonu predvidjeno kao krivino djelo na osnovu odluke suda
donijete nakon sprovedenog krivinog postupka.1 Vrste krivinih sankcija u naem pravu su:
1) kazna, 2) mjere upozorenja, 3) mjere bezbjednosti i 4) vaspitne mjere.
Iako je uslovna osuda iroko prihvaena, to ne znai da je na isti nain regulisana. U
osnovi, sva rjeenja se mogu svrstati u dva osnovna sistema, kontinentalni i anglosaksonski.
Razlike izmeu ta dva sistema nisu toliko izraene kao u vrijeme njihovog nastanka
(anglosaksonski u Engleskoj u prvoj polovini XIX vijeka, a kontinentalni ili francuskobelgijski, krajem XIX vijeka u Belgiji 1888. godine i Francuskoj 1891. godine). I pored
znaajnih razlika, sutina uslovne osude je da ona ne sadri prijetnju da e se primjeniti kazna
ako se osueni ne bude pridravao odreenih uslova. Kontinentalni sistem podrazumijeva
prijetnju izvrenjem kazne, a anglosaksonski sistem ne prijeti konktetnom kaznom, ve
donoenjem krivinog postupka u kome e se tek odmjeriti i izrei kazna koja e se izvriti. U
1998. godini uslovna osuda izreena je 58,6% sluajeva od ukupnog broja pravosnano
osuenih punoljetnih lica.2

1
2

Dr Zoran Stojanovi redovni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, Krivino pravo, Beograd, 2006.
Dr Zoran Stojanovi redovni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, Krivino pravo, Beograd, 2006.

2. NASTANAK I SISTEMI USLOVNE OSUDE

Glavna karakteristika uslovne osude je tenja za postizanjem maksimalnih rezultata u
suzbijanju odreene vrste kriminaliteta uz minimalno angaovanje drave. Ona predstavlja i
humanizaciju sistema krivinih sankcija, ali to nije razlog za njeno uvoenje i prihvatanje u
savremenom krivinom pravu, ve je razlog za njeno iroko prihvatanje i estu primjenu
upravo ta njena efikasnost, bez nekog naroitog angaovanja od strane drave. Nastala
prvobitno kao zamjena za kratkotrajne kazne lienja slobode, uslovna osuda je nakon
uvoenja u zakonodavstvo i praksu nekih zemalja pokazala i niz drugih strana. Uslovna osuda
u naem krivinom pravu je najee koriena krivina sankcija, a uz to se moe smatrati i
efikasnom sankcijom.
Bitni elementi uslovne osude kao samostalne krivine sankcije u Krivnom zakonu (u
daljem tekstu KZ) jesu utvrena kazna i vrijeme provjeravanja. Izricanje i izvrenje utvrene
kazne se odlae pod uslovom da uslovno osueni u toku vremena provjeravanja koje sud
odreuje u okviru zakonskog raspona od jedne do pet godina, ne izvri krivino djelo. 3 Kod
uslove osude kazna se utvruje ne sa ciljem izvrenja ve predstavlja prijetnju koja se pod
odreenim uslovima moe ostvariti. Pored glavne obaveze da ne izvri novo krivino djelo,
rjeenje KZ predvia mogunost postavljanja i drugih obaveza uslovno osudjenom. Rok za
ispunjenje tih obaveza utvruje sud u okviru odreenog vremena provjeravanja, tj. taj rok ne
moe biti dui od trajanja vremena provjeravanja. Mjere bezbjednosti koje se izriu uz
uslovnu osudu se izvravaju, tj. ne postoji mogunost uslovnog odlaganja njihovog izvrenja.

Dr Zoran Stojanovi redovni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, Krivino pravo, Beograd, 2006.

3. POJAM I SVRHA USLOVNE OSUDE

Mjere upozorenja, odnosno u naem Krivinom zakonu Republike Srpske, upozoravajue
sankcije, su uslovna osuda i sudska opomena. Uslovnom osudom sud uiniocu krivinog djela
utvruje kaznu i istovremeno odreuje da se ona nee izvriti ako osueni za vrijeme koje
odredi sud, a koje ne moe biti krae od godinu dana i due od pet godina (vrijeme
provjeravanja) ne uini novo krivino djelo. Sudska opomena, zajedno sa uslovnom osudom,
predstavlja u naem krivinom pravu samostalan tip sankcije koja se uobiajeno naziva
mjerom upozorenja (admonitivna sankcija). Sudska opomena moe se izrei za krivina djela
za koja je propisan zatvor do jedne godine ili novana kazna, a uinjena su pod takvim
olakavajuim okolnostima koje ih ine osobito olakavajuim.4
Postoje razliita shvatanja uslovne osude. Prema jednom, uslovna osuda se sastoji u
uslovnom odlaganju izvrenja izreene kazne (francusko-belgijski sistem), prema drugom u
pitanju je uslovno odlaganje izricanja kazne, uz eventualno odreivanje zatitnog nadzora
(anglosaksonski sistem) i prema treem shvatanju, ona je posebna vrsta krivine sankcije koja
predstavlja mjeru upozorenja (u naem krivinom pravu). Prema naem krivinom pravu sud
uslovnom osudom utvruje kaznu za uinjeno krivino djelo i pri tom odreuje da se ona nee
izvrtit ako osueni za odreenu vrijeme koje odredi sud ne uini novo krivino djelo. Sud
uiniocu moe da odredi i druge obaveze, kao to su: da u odreenom roku vrati imovinsku
korist pribavljenu krivinim djelom, da nadoknadi tetu koju je krivinim djelom
prouzrokovao ili da ispuni neku drugu obavezu predvienu KZ. Svrha uslovne osude jeste
ostvarivanje principa da je kazna, a naroito kazna lienja slobode, krajnje sredstvo (ultima
ratio), odnosno da ne treba primjenjivati stroe sankcije sve dok se opta svrha krivinih
sankcija moe postii blaom vrstom sankcije. Ovo se naroito odnosi na laka krivina djela
gdje je i dalje vladajue shvatanje da treba izbjegavati kratkotrajne kazne lienja slobode.
Elementi koji odreuju svrhu i sutinu uslovn osude u uem smislu: 1) izbjegavanje primjene
kazne, 2) uticaj na uinioca da vie ne vri krivino djelo, 3) uslovna osuda je upozorenje uz
prijetnju kazne.

Krivini zakon Republike Srpske, Glava etvrta, Uslovna osuda lan 46, stav 1., Sudska opomena lan 54, stav
1.

4. USLOVI ZA IZRICANJE USLOVNE OSUDE

Uslovi za izricanje uslovne osude su objektivni i subjektivni. Objektivni uslovi su vezani za

krivino djelo, odnosno za kaznu i to ili za konkretnu, utvrenu kaznu, ili za propisanu kaznu,
a subjektivni za uinioca. Osnovni objektivni uslov je onaj koji odreuje da se uslovna osuda
moe izrei i kada je u konkretnom sluaju uiniocu utvrena kazna u trajanju do dvije
godine. Kazna se prethodno odmjerava po optim pravilima za odmjeravanja kazne, a zatim
utvruje u konkretnom sluaju.Za krivina djela za koja se moe izrei kazna zatvora u
trajanju od deset godina ili tea kazna, uslovna osuda se ne moe izrei. U pogledu uslova
vezanih za uinioca polazi se od stava da donekle treba ograniiti krug lica kojima se moe
izrei uslovna osuda. Uslovna osuda se ne moe izrei ako nije proteklo vie od pet godina od
pravosnanosti osude kojom je uiniocu izreena kazna zatvora za umiljajno krivino djelo.
Propisane su i okolnosti o kojima sud treba da vodi rauna o tome kojim uiniocima je
opravdano izrei uslovnu osudu, to znai da sud, vodei rauna o tim optim kriterijumima,
donodi odluku o tome. Sud e posebno uzeti u obzir linost uinioca, njegov raniji ivot,
njegovo ponaanje posle izvrenog krivinog djela, stepen krivice i druge okolnosti pod
kojima je djelo uinjeno. Uiniocu se uslovnom osudom moe utvrditi samo kazna zatvora do
dvije godine ili novana kazna. Pri odluci da li e izrei uslovnu osudu, sud e ocijeniti da li
se od uinioca sa osnovom moe oekivati da ubudue nee vriti krivina djela iako kazna,
kojom mu se prijeti, ne bude izvrena, a na osnovu svih okolnosti vanih za takvu ocjenu. Ako
je uiniocu utvrena i kazna zatvora i novana kazna, uslovna osuda moe se izrei za obje
kazne ili samo za kaznu zatvora.5

5. OPOZIVANJE USLOVNE OSUDE I ROKOVI

5

Krivini zakon Republike Srpske, Glava etvrta, Uslovna osuda lan 47 stav 1., 2., 3.

ZA OPOZIVANJE USLOVNE OSUDE

Kod opozivanja uslovne osude realizuje se prijetnja kaznom koja je data u izgled, tanije
data prijetnja sad se i pretvara u kaznu koja se izrie i izvrava. Na KZ poznaje tri sluaja
opozivanja uslovne osude i to: zbog izvrenja novog krivilnog djela (lan 48. KZRS), zbog
ranije uinjenog krivinog djela (lan 49. KZRS) i zbog neispunjenja odreenih obaveza (lan
50. KZRS).
Opozivanje uslovne osude zbog uinjenog novog krivinog djela je obavezno ako je za
njega izreena kazna zatvora u trajanju od dvije godine ili stroa kazna. Ovo opozivanje je
fakultativno ako osueni u toku perioda provjeravnja uini krivino djelo za koje je izreena
kazna manja od dvije godine ili u duem trajanju. Sud e, poto ocjeni sve okolnosti
koje se odnose na uinjena krivina djela i uionica, a posebno srodnost
uinjenih krivinih djela, njihov znaaj i pobude iz kojih su uinjena, odluiti da li e
opozvati uslovnu osudu. Pri tome sud je vezan zabranom izricanja uslovne osude, ako
uiniocu za krivina djela utvrena u uslovnoj osudi i za nova krivina djela treba izrei
kaznu preko dvije godine zatvora (lan 47. stav 1.). Ako opozove uslovnu osudu, sud e
primjenom odredaba lana 42. ovog zakona izrei jedinstvenu kaznu i za ranije uinjeno i za
novo krivino djelo, uzimajui kaznu iz opozvane uslovne osude kao utvrenu. Ako ne
opozove uslovnu osudu, sud moe za novo uinjeno krivino djelo izrei uslovnu osudu ili
kaznu. Ako sud nae da i za novo krivino djelo treba izrei uslovnu osudu, primjenom
odredaba lana 42. ovog zakona utvrdie jedinstvenu kaznu i za ranije uinjeno i za novo
krivino djelo i odredie novo vrijeme provjeravanja (lan 46. stav 1.) raunajui od dana
pravnosnanosti nove presude. Osuenom kome za novo krivino djelo bude izreen zatvor,
vrijeme provedeno na izdravanju ove kazne ne rauna se u vrijeme provjeravanja utvreno
uslovnom osudom za ranije djelo.6
Opozivanje uslovne osude zbog ranije uinjenog krivinog djela se deava u sluaju
kada sud utvrdi da je posle izricanja uslovne osude osueni izvrio krovono djelo prije nego
to je uslovno osuen, a u pitanju je takvo krivino djelo koje ne bi dozvolilo izricanje
uslovne osude da je za isto sud znao. Dakle, ako se posle izricanja uslovne osude utvrdi da je
osudjeni izvrio krivino djelo za koje se ne bi mogla izrei uslovna osuda sud mora i da
opozove uslovnu osudu. U tom sluaju postupa se isto kao i da je izvren opoziv zbog novog
krivinog djela, tj. izrei e se jednstvena kazna, tako to e se utvrditi kazna za ranije
uinjeno krino djelo, a za krivino djelo za koje je izreena uslovna osuda uzima se kazna iz
opozvane uslovne osude.

Krivini zakon Republike Srpske, Glava etvrta, Uslovna osuda lan 48., stav 1., 2., 3., 4.

Opozivanje uslovne osude zbog neispunjenja odreenih obaveza. U sluajevima kad je

uslovnom osudom osuenom odreeno da vrati neku pribavljenu protivpravnu imovinsku
korist ili da naknadi tetu prouzrokovanu izvrenjem krivinog djela ili moda da ispuni neku
drugu obavezu, a on to ne uini u odreenom roku u presudi, sud moe u okviru provjeravanja
produiti rok za ispunjavanje obaveze ili moe opozvati uslovnu osudu i izrei kaznu koja je
utvrena u uslovnoj osudi. Ako se utvrdi da osudjeni iz opravdanih razloga, ne moe ispuniti
postavljenu obavezu, sud e ga osloboditi od ispunjenja obaveze ili je zamijeniti sa drugom
odgovarajuom obavezom, predvidjenom zakonom.
Rokovi za opozivanje uslovne osude
Uslovna osuda moe se opozvati u toku vremena provjeravanja. Ako osueni u tom
vremenu uini krivino djelo koje povlai opozivanje uslovne osude, a to je presudom
utvreno tek poslije isteka vremena provjeravanja, uslovna osuda moe se opozvati najkasnije
u roku od jedne godine od dana kad je proteklo vrijeme provjeravanja. Ako osueni u
odreenom roku ne ispuni neku obavezu iz lana 46. stav 2. ovog zakona, sud moe,
najkasnije u roku od jedne godine od dana kad je proteklo vrijeme provjeravanja, odrediti da
se izvri utvrena kazna u uslovnoj osudi. Odluka kojom se opoziva uslovna osuda mora
postati pravnosnana.7

Krivini zakon Republike Srpske, Glava etvrta, Uslovna osuda lan 51., stav 1.

6. USLOVNA OSUDA SA ZATITNIM NADZOROM I NJEGOV SADRAJ

Uslovna osuda sa zatitnim nadzorom predstavlja spoj elementata kontinentalnog i

anglosaksonskog tipa uslovne osude. Njome se omoguava da se prema uslovno osudjenom
preduzimaju aktivne radnje kroz koje mu se prua pomo i zatita, a istovremeno i vri nadzor
sa ciljem izbjegavanja ponovnog vrenja krivinog djela. S obzirom na to da nije utvrdjena
neka posebna svrha uslovne osude sa zatitnim nadzorom, to znai da je svrha ista bez obzira
da li je za uslovnu osudu odredjen zatitni nadzor ili nije.
Odredbe o uslovnoj osudi sa zatitnim nadzorom, kao i njegova sutina i svrha da se teina
krivinog djela uzima kao kriterijum za opredjeljivanje izmedju obine uslovne osude i
uslovne osude sa zatitnim nadzorom u tom smislu to bi se za tea krivina djela odredjivao i
zatitni nadzor, ili da tee krivino djelo treba da povlai iri obim obaveza uslovno
osudjenog. Sud obavezno mora da ocjeni, da li e odredjena obaveza uz zatitni nadzor
pozitivno uticati na otklanjanje uzroka koji su doveli do izvrenja krivinog djela. Trajanje
zatitinog nadzora moe se kretati samo u okviru vremena provjeravanja.
Mogue je da sud prilikom izricanja uslovne osude, odredi da zatitni nadzor traje krae od
vremena provjeravanja i ako u toku trajanja zatitnog nadzora sud utvrdi da je ispunjena
njegova svrha moe ga ukinuti i prije isteka vremena na koje je odredjen.
Sadrinu zatitnog nadzora ine pojedine obaveze.
Krivini zakon RS pored obaveze osudjenog da se javlja organu, nadlenom za vrenje
javnog nadzora u rokovima koje taj organ odredi, propisuje i mogunost postavljanja
osudjenom, uz uslovnu osudu i sledeih obaveza: 1) lijeenje u odgovarajuoj zdravstvenoj
ustanovi, 2) uzdravanje od upotrebe alkoholnih pia ili opojnih droga, 3) posjeivanje
odreenih psihijatrijskih, psiholokih i drugih savjetovalita i postupanje po njihovim
savjetima, 4) osposobljavanje za odreeno zanimanje, 5) prihvatanje zaposlenja koje
odgovara strunoj spremi i sposobnostima uinilaca, 6) raspolaganje s platom i drugim
prihodima ili imovinom na primjeren nain i u skladu s branim i porodinim obavezama.
Sud u presudi odreuje jednu ili vie obaveza iz prethodnog stava ovog lana, pri emu
poblie navodi u emu se one sastoje i kako ih treba izvriti.
U sluaju da uslovno osudjeni ne ispunjava naloene obaveze sud ga moe opomenuti,
naloenu obavezu zamijeniti drugom, produiti trajanje obaveze, i uslovnu osudu moe
opozvati zbog neispunjavanja obaveze.

7. ZAKLJUAK

Uslovna osuda ima za cilj postizanje maksimalnih rezultata u suzbijanju odreene vrste
kriminaliteta uz minimalno angaovanje drave. Drava ima monopol sile i prinude, pravo na
represiju. Svakako da bilo koja od izreenih kazni kota dravu zbog samog njenog
provodjenja. Uvoenje uslovne osude, predstavlja i humanizaciju krivinih sankcija sa jedne
strane, a sa druge strane poveana je efikasnost u prevenciji vrenja krivinih djela za koje se
moe izrei uslovna osuda.
Nadalje, uslovna osuda je jeftinija za samu dravu, dakle njome se postie dvostruki cilj,
povean efekat prevencije u vrenju ovih krivinih djela i provodjenje bez troenja novca
drave. Za nju se moe rei jo da je to najee koriena krivina sankcija koja prua irok
spektar mogunosti sudu da ukoliko uslovno osueni ne ispunjava naloene obaveze, sud ga
moe opomenuti, naloenu obavezu zamijeniti drugom, produiti trajanje obaveze ili pak
uslovnu osudu opozvati zbog neispunjenja obaveze.

10

8. LITERATURA

1. Dr Zoran Stojanovi redovni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, Krivino pravo, Beograd,
2006.

11