Spasenija erani

Filozofski fakultet
Istono Sarajevo

DOPRINOS SRBA IZ BOSNE RAZVOJU

PSIHOANALITIKE TEORIJE I PRAKSE
Uvod
Psihoanaliza, sa istorijom jedva neto duom od 100 godina, na naim
prostorima ima jo krau istoriju . Orijentaciono /Klajn,1989/, prvi zaetnici
psihoanalitike misli na prostorima bive Jugoslavije pojavljuju se pred drugi
svjetski rat.U Beogradu grupa okupljena oko Nikole ugara, a u koju ulaze i
filozofi Nikola Popovi, Milo Djuri Vojin Mati uglavnom se okupljala u
ugarevom stanu, poto im je bilo zabranjeno okupljanje na Filozofskom
fakultetu. U to vrijeme, jedini je psihoanalitiku praksu radio Nikola ugar,
kod koga e Vojin Mati zavriti trening analizu.Godine 1938. osnovano je
Psihoanalitiko udruenje na ijem elu je bio ugar. Narastanje nacistikih
ideja i porast antisemitizma uticali su na psihoanalitiku misao psihoanaliza
se tretira kao jevrejska nauka i njeni malobrojni sledbenici praktino rade u
ilegali, a sa traginom sudbinom Nikole ugara, koji biva deportovan u logor
i biva proglaen mrtvim 1945. godine prekida se rad ove grupe. U
posleratnom periodu psihoanaliza se tretira buroaskom naukom te je
poslijeratne vlasti ne odobravaju. Psihoanalitike ideje se u strunim
krugovima pokuavaju plasirati u krajnje cenzurisanoj formi, za to imamo
najbolju ilustraciju u vezi sa objavljivanjem knjige Huge Klajna Ratna
neuroza Jugoslovena. /Klajn.1955/ Naime, Hugo Klajn je skupljeni materijal
o posebnim oblicima neurotskog ispoljavanja kod vojnika krajem rata i
neposredno po osloboenju pripremio za tampu 1945. godine, a knjigu
objavio tek deset godina kasnije /1955/ .Pri tome je sa krajnjim naporom
psihoanalitike formulacije kamuflirao i tek je poznavaocima psihodinamike
neurotskih poremeaja moglo biti jasno znaenje formulacija koje su bile
prilagoene izbjegavanju cenzure vlasti.
Narasle potrebe prakse sa jedne strane, te ve posijane psihoanalitike
ideje, koje poslije drugog rata grupa psihijatara oko Matia i Huge Klajna
nastavlja da iri dovee do osnivanja psihoterapijskog odjeljenja u bolnici
Dragia Miovi pod rukovodstvom Vladislava Klajna /1958/ i Medicinsko
pedagokog savjetovalita, koje osniva Vojin Mati/1953/.
Vojin Mati, okupljajui strunjake razliitih profesija u
savjetovalitu postae i trening analitiar Nevenke Tadi, djejeg psihijatra i
psihoterapeuta, jednog od zaetnika psihoanalitiki orijentisane psihoterapije
djece i omladine. Mati svoju nastavnu karijeru gradi na Filozofskom

Doprinos Srba iz Bosne razvoju psihoanalitike teorije i prakse

fakultetu na predmetima psihopatologija djetinjstva i mladosti i Mentalna

higijena sa savjetovanjem i nezaobilazno je ime koje se vezuje za karijere
poznatih psihologa sa psihoanalitikom orijentacijom i meu njima
najpoznatijim imenom Ksenijom Kondi. I Nevenka Tadi i Ksenija Kondi
su roene u Bosni i o njima e biti vie rijei u daljem tekstu.
Srbi iz Bosne kao misionari psihoanalitikih ideja i pokretai psihoanalitike
prakse na prostorima bive Jugoslavije
Psihoanaliza je na prostore Bosne i Hercegovine proirene nekoliko
decenija poslije pojave psihoanalitikih pokreta u Srbiji i Hrvatskoj.
Interesantno je napomenuti da je, u svijetu poznati psihoanalitiar, koji je
pripadao prvoj generaciji psihoanalitiara, i bio blizak saradnik Frojda,Viktor
Tausk /1879-1919/ proveo jedan dio svog ivota u Sarajevu i Mostaru, ali on
nije doprinio razvoju psihoanalize na bosanskim niti irim jugoslovenskim
prostorima. Naime, on je u Bosni zavrio pravni fakultet i kratko se bavio
profesijom pravnika, da bi po odlasku sa ovih prostora stekao medicinsko i
psihoanalitiko obrazovanje u Berlinu i Beu. Za bive jugoslovenske
prostore vezala ga je idilina ljubav sa jednom Srpkinjom, Kosom Lazarevi
u toku I svjetskog rata, kada je ivio u Beogradu. Pominje se /Klajn,1989/da
je u to vrijeme u Beogradu drao predavanja o psihologiji dezertera. Ova
veza, kao i brojne druge, zavrila je neuspjehom, a Tausk je svoj ivot
okonao samoubistvom 1919. godine.
Meu Srbima koji su bili porijeklom iz Bosne, ili su, pak boravili
izvjestan period ivota u Bosni i za to vrijeme afirmisali psihoanalitiku
teoriju i praksu, po naem miljenju, posebnu panju zasluuju: Nevenka
Tadi, Ksenija Kondi, Rade Radosavljevi i Aleksandar Markovi.
Nevenka Tadi roena je u Bijeljini 1926. godine. Medicinski
fakultet zavrila je u Beogradu / u to vrijeme jo nije bio otvoren studij
medicine u Sarajevu./ U Sarajevu je zavrila specijalizaciju iz
neuropsihijatrije i radila na neuropsihijatrijskoj klinici od 1954 -1962.
godine.Zahvaljujui naunom i strunom senzibilitetu Nede Zeca,
rukovodioca klinike, prua joj se prilika da ode u Pariz u bolnicu Salpetriere
1957. god. gdje ima priliku da ui od najpoznatijih Francuskih djejih
analitiara: Lebovicija, Diatkina i Heyera. Ovdje ostvaruje kontakte, koji joj
pruaju priliku da 1968. godine ponovo boravi u Parizu u Centru A. Bine.
Psihoanalitike ideje i praksu sa djecom prenosi u Zavodu za mentalno
zdravlje u Beogradu, gdje poslije odlaska iz Sarajeva radi sve do svoga
penzionisanja. Nastavnu karijeru realizuje na Defektolokom fakultetu i tako,
zahvaljujui svom izvanrednom intelektualnom potencijalu, otvorenosti,
entuzijazmu i kreativnim idejama uspijeva psihodinamsku orijentaciju razviti

452

Spasenija erani

meu strunjacima razliitih profila djejih psihijatara psihologa,

pedijatara, defektologa.
Nevenka Tadi je zaetnik djeje psihijatrije i autor jedinog
udbenika iz djeje psihijatrije na bivim jugoslovenskim prostorima koga i
studenti psihologije koriste kao udbenik za predmet Psihopatologija
djetinjstva i mladosti. Ona je nosilac edukativne aktivnosti iz podruja djeje
psihopatologije i psihoterapije, organizator tradicionalnog seminara u Zavodu
za mentalno zdravlje na kome su se godinama okupljali najvei autoriteti iz
bive Jugoslavije, ali i iz Evrope. Takoe je osniva subspecijalizacije iz
djeje psihijatrije, zaetnik edukativne aktivnosti, koji se danas u Beogradu
razgranao na razliite ue oblasti i moe se rei da sve to danas postoji u
podruju djeje psihoterapije istorijski je vezano uz imena Vojina Matia i
Nevenke Tadi. Psihoanalitiarka iz Londona Mirjana Renton i djeji
psihoanalitiar Michel Vincent godinama su u zavodu za mentalno zdravlje
edukovali psihoterapeute analitike orijentacije zahvaljujui saradnji, koju je
sa svjetskim centrima ostvarila Nevenka Tadi. Jugoslovenski seminari iz
psihoterapije, koji su se do poslednjeg rata tradicionalno odravali na
Plitvicama svake druge godine bili su nezamislivi bez Nevenke Tadi, koja je
uz Maju Bek iz Zagreba bila kljuni autoritet iz podruja psihoanalitiki
orijentisane psihoterapije djece. Ona je uvjek forsirala razmjenu ideja,
cijenila razliitost te je i svoju knjigu Psihodinamska psihoterapija djece i
omladine, prvu takve vrste na bivim jugoslovenskim prostorima, kasnije
proirila tekstovima autora sa cjelokupnog jugoslovenskog prostora, stie se
utisak, pomalo na tetu koherentnosti koju je imala prva verzija iji je bila
jedini autor. Uz dva znaajna i jedinstvena udbenika, N. Tadi je u vrijeme
izrazite oskudice psihoanalitikih tekstova /1970/ prevela i napisala
predgovor za knjigu V. Smirnofa Psihoanaliza detetaiz koje su brojne
generacije psihologa sticale osnovna znanja iz psihoanalize i djeje analize.
Nevenka Tadi je osoba koja komunicira sa lakoom, nikada ne
govori o sebi, radije govori o zaslugama drugih nego o vlastitim te i kada
smo je zamolili da popuni upitnik koji smo formulisali za svrhe ovog rada, uz
precizne faktografske podatke vezane za njenu naunu i strunu aktivnost,
upozorila nas je: Nemojte zaboraviti doprinose Ace Markovia. Pomenula
je i Duana Kecmanovia koji nije imao psihoanalitiku orijentaciju, ali su
njegovi doprinosi za razvoj socijalne psihijatrije znaajni, a ona je znala
cijeniti i doprinose, koji nisu bliski njenoj teorijskoj i psihoterapijskoj
orijentaciji. Uz to je podvukla.Nisu nai doprinosi naroito znaajni. Mi smo
samo prenosili psihoanalitike ideje na ove prostore .
Ksenija Kondi roena je u Brkom1934.god. i, kako sama kae,
ostala uvjek emocionalno vezana za prostor Bosne, osjeala se Bosankom sve
dok to nije postala politika odrednica. Cjelokupno kolovanje, akademska
453

Doprinos Srba iz Bosne razvoju psihoanalitike teorije i prakse

zvanja i naunu karijeru zavrila je u Beogradu, gdje je sa roditeljima kao

dijete preselila. Jo u gimnaziji se zainteresovala za psihoanalizu, a na
studijama psihologije zahvaljujui Vojinu Matiu postaju joj bliske
psihoanalitike ideje. Postaje asistent profesora Matia, a po njegovom
penzionisanju u statusu profesora psihopatologije djetinjstva i mladosti
obrazuje niz generacija studenata psihologije pribliavajui im posebno ideje
u to vrijeme vodeih djejih psihoanalitiara Ane Frojd i Melani Klajn. Kod
profesora Matia zavrava didaktiku analizu, ali svoja nauna i praktina
znanja proiruje u saradnji sa Slavkom Brzev, psihijatrom i Ljiljanom
Milosavljevi, pedijatrom. Uvijek rado pominje ljude od kojih je uila, ak i
kada oni nisu poznati u irim krugovima. To je ustvari njena osobina, da
naglasi doprinose drugih nikada ne nastojei da istiui povezanost sa
zvunim imenima uvelia vlastiti znaaj. esto istie da je mnogo nauila i
od studenata i postdiplomaca i doktoranata i specijalizanata iz klinike
psihologije.
U svojoj dugogodinjoj karijeri podjednako je doprinosila razvoju
psihoanalitike misli i praktinoj primjeni psihoanalize u psihoterapijskom
radu sa djecom i omladinom. Meu prvim psihoterapeutima na prostorima
bive Jugoslavije uvela je u praksu play terapiju, provjeravajui istovremeno
ideje Melani Klajn u praktinom radu. Berger je jednom prilikom izvanredno
primjetio da je Ksenija Kondi psihoanalitike ideje, koje je na Filozofskom
fakultetu u Beogradu u okviru predmeta Psihopatologija djetinjstva i mladosti
razvijao prof. Mati, psihijatar, inventivno povezala sa praktinom
djelatnou klinikih psihologa te je na taj nain znaajno doprinijela u
stvaranju profesionalnog identideta djejeg klinikog psihologa.
Meu brojnim radovima, praktinim prirunicima i knjigama, iji
autor je Ksenija Kondi, moglo bi se rei da Psihologija Ja predstavlja
moda najvrednije ostvarenje, jer je po prvi put na prostorima bive
Jugoslavije K. Kondi pribliila jedan psihoanalitiki pravac koji je, kako je
tvrdio njegov tvorac Hartman /1939/,obeavao da psihoanaliza postane
sveobuhvatna razvojna psihologija. Odabir ovakve strukture materijala
odraava njen senzibilitet za razvojni pristup psihopatologiji djetinjstva i
mladosti pri emu prepoznaje da se psihopatologija na razvojnom uzrastu ne
moe razumjeti bez poznavanja normalnog razvoja. Na liniji takvog
razmiljanja, Ksenija Kondi na ove prostore donosi i uenje Daniela Sterna,
koji kombinuje psihoanalitiki pristup sa akademskom razvojnom
psihologijom.
Na pitanje ta smatra svojim kljunim doprinosom, kratko i jezgrovito je
odgovorila; to sam studentima uspjela da pribliim i demistifikujem
arobni svijet djetinjstva, mladosti i, naravno, roditeljstva.
Nevenka Tadi i Ksenija Kondi su svakako prve dame sa ovih
prostora koje su razvijale ideje vezane za djeju psihoanalizu i psihoterapiju
454

Spasenija erani

djece i omladine zasnovane na psihoanalitikim postavkama.Na prostorima

Bosne i Hercegovine djelovali su i psihoanalitiki mislioci i praktiari, ije
porijeklo je iz Srbije i o njima elim rei nekoliko rijei.
Aleksandar Markovi, neuropsihijatar, koji je radio na
neuropsihijatrijskoj klinici u Sarajevu, kojom je rukovodio Nedo Zec boravio
je ezdesetih godina u Tibingenu, gdje se upoznao sa psihoanalitikim
pokretom u Njemakoj i proao vlastitu analizu /Ne raspolaemo podatkom o
imenu psihoanalitiara kod koga je bio na analizi/.Vrativi se u Sarajevo sa
preporukama u kojima stoji da posjeduje izvanredan senzibilitet i intuiciju,
to su za psihoanalitiara najznaajniji atributi, Aleksandar Markovi okuplja
oko sebe psihijatre, a zatim i neke psiholge, koji se interesuju za
psihoanalitiki orijentisanu psihoterapiju. Sedamdesetih godina osniva i
Centar za mentalno zdravlje u kome se odvija intenzivna nauna, struna i
edukativna djelatnost. Aleksandar Markovi postaje supervizor za mlae
psihoterapeute, a osamdesetih godina organizuje i Centar za edukaciju iz
psihoanalitike psihoterapije i ostvaruje saradnju sa centrom za mentalno
zdravlje u Zagrebu, iji najeminentniji psihoterapeuti uestvuju u
viegodinjoj edukaciji i treningu psihoterapeuta. Takoe intenzivno sarauje
i sa psihoterapeutima iz Beograda, a na Jugoslovenskim psihoterapijskim
skupovima grupa terapeuta iz Sarajeva bila je poznata kao Acina grupa.
Aco Markovi nije gradio nastavnu karijeru, ali je ostao zapamen kao
pokreta psihoanalitike misli i prakse na prostorima Bosne i Hercegovine.
Napisao je niz strunih radova u koje su utkana iskustva iz psihoanalitike
prakse meu kojima se istie i rad koji tretira probleme straha od ispita sa
psihoanalitikog stanovita. Jedan je od autora prvog udbenika iz psihijatrije
u Bosni i Hercegovini iji urednik je Duan Kecmanovi.
Psihoanaliza se sa svojom evolucijom u svijetu i kod nas diferencirala
u vie teoretskih pravaca,a kao oblik lijeenja psihikih poremeaja takoe je
razvila razliite modalitete. Danas je uz individualni oblik psihoanalitikog
tretmana podjednako zastupljena grupna analiza ili analitiki orijentisana
grupna psihoterapija.
Kada govorimo o doprinosima Srba iz Bosne u kontekstu razmiljanja
o grupnoj psihoterapiji, nezaobilazno je ime Radeta Radosavljevia,
neuropsihijatra, koji je svoja nauna zvanja stekao upravo iz podruja teorije
i prakse grupne analize.
Rade Radosavljevi je, roen u Negotinu 1936. god, a najvei dio
ivota provodi u Beogradu, gdje zavrava i ukupno kolovanje. U Bosni je
radio 10 godina, najprije u amcu kao ljekar opte prakse, a zatim kao
specijalizant i specijalista neuropsihijatar u Sarajevu u Psihijatrijskoj bolnici
u Jagomiru. Zaljubljenik psihoanalize, a posebno zainteresovan za mogunost
koritenja snova u individualnoj i grupnoj psihoanalizi, Rade Radosavljevi
455

Doprinos Srba iz Bosne razvoju psihoanalitike teorije i prakse

je meu brojnim naunim radovima posebno originalan doprinos dao kroz

svoje razmatranje Vujieve hipoteze o afektivnoj toleranciji u svijesti sna
histeriara, pri emu je fenomene, koje je u Beu iznio Vuji 1953. godine,
on pokuao objasniti psihoanalitikim konceptima. Naime Vuji /1953/
iznosi svoju hipotezu po kojoj kod histerinih pacijenata postoji paradoksalno
ponaanje s obzirom na toleranciju afekta u snovima u odnosu na toleranciju
afekta u budnosti. U budnosti, histerici loe toleriu afekate i lako bivaju
preplavljeni njima, dok u snu imaju dobru toleranciju afekta. Zbog toga oni
sanjaju snove sa nepreruenim elemetntim traumatskih sadraja i pri tome se
ne bude, mada su takvi snovi visoko optereeni afektom. Pojava takvih snova
kod normalnih linosti je rijetka, a ako se jave, izazivaju automatsko buenje.
Radosavljevi u vezi sa ovim Vujievim otkriima, koja ne ukljuuju
objanjenje ovog interesantnog fenomena, provjerava ove postavke kroz
vlastitu psihoanalitiku praksu i nudi psihodinamsku hipotezu za
razumijevanje ove pojave. On objanjava /1977/ da u traumatskoj situaciji uz
preplavljenost aktuelnim traumatskim doivljajem dolazi i do aktiviranja
potisnutih traumatskih iskustava iz ranog djetinjstva. Takva iskustva su za
ego mnogo vie ugroavajua, ako bi se pojavila u svijesti od aktuelne
traume. U nastojanju da odri dinamsku ravnoteu, ego podmee aktuelnu
traumu, koja je manje ugroavajua od one koju pamti arhaina psiha. Zbog
toga se u manifestnom snu histerika pojavljuju elementi iz aktuelne
traumatske situacije, dok to nije sluaj sa normalnima koji potiskuju ove
sadraje, neoptereeni potisnutim infantilnim traumatskim iskustvima.
Psihodinamska hipoteza, koju je ponudio Radosavljevi bila je podsticajna za
dalja istraivanja snova kod histerinih pacijenata /erani,1985/.
Rade Radosavljevi je takoe prvi na prostorima Bosne i Hercegovine
uveo grupnu psihoterapiju. Najprije uvodi grupnu psihoterapiju za pacijente
gerijatrijskog odjeljenja, a zatim inicira osnivanje Dnevne bolnice za
neurotine pacijente gdje se bavi grupnom terapijom neuroza i provjerava
terapijsku upotrebljivost snova u grupi. Po odlasku u Beograd u bolnici Laza
Lazarevi organizuje grupnu psihoterapiju psihoza i radi doktorsku
disertaciju iz oblasti upotrebe snova u grupnoj psihoterapiji. Originalno je
njegovo izuavanje znaaja transfernih snova u grupi izraeno kroz parafrazu
Frojdove ideje da je interpretacija snova kraljevski put u nesvjesno.
Uoavajui da san pojedinca isprian u grupi kroz grupne asocijacije pomae
u otkrivanju transfernih relacija u grupi, Radosavljevi originalno zapaa da
su snovi kraljevski put u situaciju ovdje i sada. Tako ukazuje da je
upoterbu snova u grupi mogue integrisati sa savremenim pristupom
teoretiara objektnih odnosa, koji smatraju da se internalizovani arhaini
objektni odnosi aktiviraju u transferno-kontratransfernim zbivanjima u
situaciji ovdje i sada. Isprian san pojedinca i asocijacije koje se u vezi sa

456

Spasenija erani

snom pokreu u grupi tako mogu korisno posluiti za razumjevanje

transferno-kontratransfernih zbivanja u grupi.
Rade Radosavljevi je prvi osmislio tretman pacijenata na Dnevnoj
bolnici u Sarajevu i njegove ideje su utkane u koncept lijeenja parcijalno
hospitalizovanih pacijenata koji je u Jagomiru odran sve do rata, kada je
prestao rad bolnice.
Za Radeta Radosavljevia moe se rei da je jedan od rijetkih
pojedinaca koga nije interesovala nastavna karijera, iako je imao sve uslove
da je izgradi, nije ga interesovao publicitet niti se borio za formalno
pripadanje tzv. naunoj eliti. On je uloio svoje naune potencijale u
nastojanje da na najnijansinariji nain ue u tajne unutranjeg svijeta ljudske
psihe i razradi metode dopiranja do tog svijeta i ispravljanja onoga to je u
unutranjem svijetu uznemiravajue. Brojni radovi iz psihoterapije koje je
objavio upravo se bave navedenim problemima. Brojni psihijatri, koji su pod
njegovim mentorstvom spremali specijalizaciju imali su sreu da naue vie i
drugaije i da sa posebnim senzibilitetom za nijanse psiholokog uu u
profesiju psihijatra.
Umjesto zakljuka:
ta je danas sa psihoanalizom u BiH i Republici Srpskoj?
Kada pominjemo Srbe iz Bosne svakako imamo na umu da su njihovi
doprinosi neraskidivo vezani i za ideje drugih teoretiara i praktiara koji ili
nisu bili Srbi, ili nisu bili iz Bosne. Prije rata psihoanalitike ideje su se
razvijale na jedinstvenom jugoslovenskom prostoru. Jugoslovenski
psihoterapijski kongresi odravali su se svake etiri godine, a poslednji takav
kongres odran je u Sarajevu 1987. godine. Psihoanalitiki pristup je
dominirao meu temama na kongresima.Na Jugoslovenskim psihoterapijskim
seminarima, koji su se odravali svake druge godine, u poetku u
Mokricama, a zatim na Plitvicama psihoanalitika misao je bila takoe
dominirajua.
Pristalice psihoanalize u Bosni sa nostalgijom mogu da se sjeaju
vremena kada je ona i na ovim prostorima bila u ekspanziji i da sa
razoarenjem konstatuju da u poslijeratnom periodu psihoanaliza u Bosni
stagnira. Malobrojni pojedinci pokuavaju kroz odravanje spona sa
psihoanalitiarima iz bivih jugoslovenskih republika da odre
psihoanalitiku misao i identitet psihoanalitiki orijentisanog psihoterapeuta.
Pragmatian nain razmiljanja u stilu to bre i to isplativije vodi
simplifikaciji znanja i zanemarivanja kompleksnosti ljudskog bia ijoj
spoznaji je opet psihoanaliza najblia. Inflacija brojki i matematikih
operacija prijeti da da ukloni unutranji svijet ljudske psihe sa naune scene,
proglaavajui sve to izmie mjerenju nenaunim. Ameriki pragmatizam
457

Doprinos Srba iz Bosne razvoju psihoanalitike teorije i prakse

prodire i na ove prostore, a psihologija bez due prijeti da ukloni psihu iz

psihologije. Po logici moderne psihologije, ono to se ne moe iskazati
brojkama, ne postoji. ak i kliniki psiholozi zaboravljaju da je klinika
psihologija izgradila svoj identitet zahvaljujui preuzimanju psihoanalitikih
koncepata u interpretaciji rezultata testovnog ispitivanja.
Utjeno je da u Srbiji u poslijeratnom periodu imamo
internacionalizaciju psihoanalitikog pokreta i mogunost sticanja zvanja
psihoanalitiara kroz program edukacije koji je propisan u okviru evropske
psihoanalitike asocijacije. Nadu daje i injenica da su danas naune
komunukacije sve intenzivnije i ostvaruju se kako meu bivim
jugoslovenskim republikama, tako i sa Evropom. Tako zasijane
psihoanalitike ideje, za koje zahvalnost dugujemo navedenim autoritetima
preko njihovih, zasada malobrojnih sledbenika u Republici Srpskoj i Bosni i
Hercegovini stvaraju osnovu da vjerujemo da e psihoanalitiki pokret na
ovom prostoru doivjeti svoju drugu individuaciju.
A tzv. poznavaoci ljudske due, koji su moda uobrazili da e
zaobilazei psihoanalizu i Evropu stii direktno u Ameriku, kada budu malo
bolje informisani, naii e na razoarenje. Jer, stignemo li u Ameriku,
vidjeemo koliko trite diktira ideje, a na tom tritu je i mnotvo
psihoanalitikih pokreta i novih psihoanalitikih ideja, koje kritiarima, i, u
principu, loim poznavaocima psihoanalize oduzimaju kljuni argumentpo
kome psihoanaliza iskljuivo naglaava znaaj infantilne seksualnosti za
razvoj linosti, a zanemaruje znaaj interakcije sa okolinom.
Literatura
erani S. /1985/ Odraz traumatskih situacija na snove konverzivnih
neurotiara Magistarski rad, Filozofski fakultet, Beograd.
Kecmanovi D. i sar. /1987/. Psihijatrija, Medicinska knjiga, Beograd
Zagreb.
Klajn H. /1955/. Ratna neuroza Jugoslovena,Tersit, Beograd /1995/.
Klajn P. /1989/. Razvoj psihoanalize u Srbiji, Pedagoka akademija,
Subotica.
Kondi K. /1987/.
Beograd.

Psihologija Ja, Odabrana poglavlja, Nolit,

Kondi K /1998/. Psihodinamska razvojna psihologija, Plato,

Beograd.
458

Spasenija erani

Kondi K. Levkov LJ. /1999/. Prvih deset godina, Centar za

primenjenu psihologiju Drutva psihologa Srbije, Beograd.
Markovi A. /1977/. Interpretacija transfera Prikaz putem analitike
tehnike, Psihoterapija, vol 7,2, /251-255/.
Markovi A. /978/. Interpretacija u analitikoj terapiji, Psihoterapija,
vol.8,2, /139-147/.
Radosavljevi R. /1977/. Ispitivanje fenomena sna u toku
psihoterapijskog procesa, Magistarski rad, Medicinski fakultet,
Univerzitet u Beogradu.
Radosavljevi R. /1979/. Vujieva hipoteza i savremeni pristup
izuavanju snova, Psihijatrija danas, vol.11,3-4 /363-372/.
Radosavljevi R. /1990/. Uloga i znaaj transfernih snova u grupnoj
psihoterapiji, Doktorska disertacija, Medicinski fakultet Univerziteta
u Beogradu.
Smirnof V. /1970/. Psihoanaliza deteta,Kultura, Beograd.
Tadi N. /1974/. Predkolsko i kolsko dete i porodica, Anali Zavoda
za mentalno zdravlje, vol.6, 2-3, /157-162/.
Tadi N. /1984/. Psihoterapija dece i omladine, Nauna knjiga,
Beograd.
Tadi N. /1985/. Psihijatrija detinjstva i mladosti, Nauna knjiga,
Beograd.

459