MFYDFH

2016

#1
www.speqtri.ge

SPEKTRI
XSUS BURAXILI

Yormuanlda zibillik problemi

n vaxt hll olunacaq?
Yormuanl icmas Saqareco
bldiyysindn 37 km msafd
yerlir. Buraya 6 kndd yaayan
25 min nfr qdr insan daxildir. Yerli sakinlrin dediyin
gr, icmada n bir dn d olsun
zibil qutusu var, n d buraya zibil dayan man glir. Buna gr
d mit tullantlarn dry
tkmy mcburdurlar.
Tllrdn Qazlara gedn yolun
knarnda kislr doldurulmu
zibillr toplanb. Qazlar sakini
Razim Mmmdovun dediyin
gr bu sahy digr kndlrd
yolum yoxdur.
yaayanlar da zibil atr.
Lmbli
kndinin
drsi
Btn hali zibili buraya
atr. xsn mn manla kndin d irklndirilmidir. Novruz
qurtaracana aparram. Baqa Ridov bildirir ki, buna gr d

yayda onlar dzlmz funt,

gmirici v hratlar narahat edir.

Grc pendiri Avropa bazarnda

hans standartlara cavab vermlidir?
65 yal Omar Clilov Sagareco bldiyysinin Yormuanl
icmasnn Lmbli kndind
yaayr. Onun 400- qdr qoyunu var. Pendiri dada hazrlayr
v Yormuanl bazarnda 12-15
lariy satr.
Onun dediyin gr, gr Avropa bazar alarsa, glirlri d
artar. ox arzulayr, lakin bunun
n mhsulun hans tlbatlara
>> 3

>> 2

XSUS BURAXILI #1

MFYDFH, 2016

Yormuanlda zibillik problemi

n vaxt hll olunacaq?

<< 1
Btn drlrd zibil ylb.
znz d baxa bilrsiniz.
Tullantlar ev qular v heyvanlar yeyir, lakin n edk, man
glmir, hyt yas deyilik ki?!
Lmbli sakini Hsn Abdullayev mindir ki, knd zibil
man gls, xidmt haqqn hali
z problemsiz kild dyr.
Yiymiz yoxdur, bu da ona
gr ba verir. Bir man tyin
elsinlr, he olmasa hftd iki
df tullantlar dasn. Hr aily
d 2 lari haqq tyin elsinlr,
kim dmz? Bizim mhlld
50 ail yaayr v onlarn hr
birin mn zm cavabdehm.
Kimin man var, zibili toplayr
v sahil aparr. Crimlnm
hallar da olmaudu, lakin xalq
yen d eyni eyi tkrarlayr, n
ed bilrlr? Bu boyda icmadr, 25
min nfr yaayr v bu problem
olmamaldr!
Grcstanda hal-hazrda 63 qanuni zibillik var, lakin he biri Av-

ropa standartlarna cavab vermir.

Avropa ttifaqnn standartlarna
gr zibilliklr el tikilmlidir ki,
haliy ziyan vermsin. Zibillikd
v traf razilrd funt, ss-ky
v toz olmamaldr. Tullantlar hr
gn torpaqla rtlmlidir. Onlar
mtlq ayrlmaldr.
Qat tullant poliqonu su
keirmyn alt tbq, drenaj v
sznt sularn tmizlyn quru,
hrat v qular qorxuducu cihazlar il tchiz olunmaldr. Mit
tullant poliqonlarnda dezinfeksiyaedici sahlr v tullantlarn
emal v istifadsi n masirsistem olmaldr.
Zibilliklrl bal Grcstan
v Avropa ttifaq arasnda assosiasiya sndindki qaydalarn
hyata keirilmsinin 2015-ci il
n faliyyt plannda aadak
faliyytlr qeyd olunub:
1. Zibilliklrin
tkil
olunmas, faliyyti, balanmas
v sonrak mrhld baxlmas
haqqnda
qanuni
aktlarn
hazrlanmas v hakimiyyt

tqdim olunmas;
2. Mvcud
zibilliklrin
uyunluu plannn hazrlanmas;
3. mkanlar gclndirmk
mqsdil mvafiq beynlxalq
tcrb sasnda texniki yardmn
taplmas;
4. Zibilliklrin
monitorinqi sisteminin yaradlmas
n beynlxalq maliyynin
axtarlmas:
5. Maddi-texniki
bazann
(mvafiq syyar avadanlqlar v
stasionar laboratoriya il tchiz
olunma) yaradlmas v s.
Btn bunlara gr aadak
idarlr
cavabdehlik:
traf
Mhit v Tbii Resurslarn
Mhafizsi Nazirliyi, Regional
nkiaf v nfrastruktur Nazirliyi
v Grcstan Qat Tullantlarn
dar Olunmas irkti MMC.
traf
Mhit
v
Tbii
Resurslarn Mhafizsi Nazirliyinin mlumatna gr, zibilliklrl
bal Grcstan v Avropa ttifaq
arasnda assosiasiya sndindki
qaydalarn hyata keirilmsinin
2015-ci il n faliyyt plannda
qeyd olunanmaddlrl bal normativ sndlr ilnib hazrlanb
ki, bunu da hakimiyyt ken ilin
avqust aynda tsdiqlyib.
Nazirlikdn
bildirildiyin
gr, traf Mhitin Mhafizsi
Nazirliyi siyasti myyn edn
orqandr. Onlarn vzifsi qanunvericilik baxmndan ilmkdir
v mqavil il nzrd tutulan
btn maddlr yerin yetirilib.
Bundan sonra is zibilliklrin idar
olunmas v sonrak baxm qat
tullantlar agentliyinin vzifsidir.
>> 5

MFYDFH, 2016

XSUS BURAXILI #1

Grc pendiri Avropa bazarnda

hans standartlara cavab vermlidir?

<< 1
cavab vermli olduunu bilmir,
he bir mlumat yoxdur. Pendiri
cdadlar nec hazrayrdsa, el
hazrlayr.
Aydmir Hacyev d Omar
Clilov kimi qoyun pendiri satr.
Qoyunlar dadadr v z d hr
yaz ailsi il birlikd ora gedir.
Mhsulumuz xaric gets, yax
olar, burada qiymtlr yksk deyil, biz he n qalmr. Hakimiyyt
biz demlidir n edk, nec edk,
biz hardan bilirik?!
Grc
pendirinin Avropa
bazarna xarlmas n yalnz
arzulamaq yetmir. Asosiasiya Sazii rivsind mhsul
myyn
tlbatlara
cavab
vermlidir.
Mtxssislrin
qiymtlndirmsin
gr,
grc pendirinin xarici bazara
xarlmasnn real potensial
var.
Assosiasiya
Saziin
sasn, sahibkarlar kritik nzart
nqtlrinin
izlnbilmsin
(HACCP) cavab vermlidir,
yni, mikrobioloji yoxlamalar

nticsind mhsul tmiz olub

olmad aydn olmaldr, sahibkar
HACCP standartlarn o drcd
ttbiq etmlidir ki, maazadan
thlk yarada bilck mhsullar
xarmaldr. Bu sazid nzrd
tutulan tlb heyvanlarn salam
olmasdr. Yqin ki, 2020-ci il
qdr bu standartlara cavab ver
bilrik, yalnz bundan sonra grc
pendirini 500 milyonluq Avropa
bazarna xarmaq imkanmz
olar, dey Grcstan Fermerlr
Assosiasiyasnn sdri NinoZambaxidze qeyd etdi.
Assosiasiya saziin sas
Grcstan
trfini
tlblri
yerli
bazarda
da
ttbiq
edir.
Hal-hazrda
pendirin
thlksizliyiniakkreditasiya
kemi laboratoriyalar yoxlayr.
stehlaklar min olmaldr
ki, mhsulun dzldilmsi n
sd alnan heyvanlar salamdr.
Msllrdn biri d istehlaknn
yksk keyfiyytli mhsul almaq
tlbidir. Aqrar bazarda hllik
istehsal
olunmu
mhsulun

yoxlanlmas aparlmr, market v

supermarketlr glinc is, burada he bir problem yoxdur. NinoZambaxidze bildirdi.
Assosiasiya saziin sasn,
2017-ci ild fermerlr aqrar
bazarda yoxlamalardan kemmi
mhsul sata bilmycklr. Onlar
laboratoriyalarda thlksizliyi
myynldir bilcklr.
Heyvan mnli mhsullar,
o cmldn, pendir v digr
sd mhsullar il bal Avropa
ttifaqnn
tlblrinin
siyahs kifayt qdr genidir.
Onlarn arasnda heyvanlarn
identifikasiyas/qeydiyyat, elektron bazann yaradlmas v
heyvanlarn keici xstliklrinin
profilaktikas da var.
Bu baxmdan Grcstan Avropa standartlarna yaxnlamaa
2012-ci ildn balayb. Bu bard
Heyvanlarn Qeydiyyat
v
dentifikasiyas darsinin rhbri
Zviad Aslanivili il shbt etdik.
Knd Tsrrfat Nazirliyi
heyvanlarn
identifikasiyasqeydiyyat mslsini qarsna
mqsd qoyub v bu proses 2012ci ildn kampaniya xarakteri alb.
2012-2014-c illrd 1 300 000dn artq iribuynuzlu heyvann
identifikasiyas
qulaqlarna
taxlan nianlarla hyata keirilib.
Bu nianlar heyvann hr iki
qulana taxlr. Ken il txminn
400 000- qdr iribuynuzlu
heyvann identifikasiyas hyata
keirilib. 2015-ci ild hakimiyyt
kiikbuynuzlu
heyvanlarn
identifikasiyas layihsini d
tsdiqlyib.
>> 7

XSUS BURAXILI #1

MFYDFH, 2016

Thsilin mvcudluu Qazlarda real

problemdir

Bu qdr msaf zndn

mnim bzi dostlarm thsildn l
kiblr. Drslr saat 9-da balayr
v mn drs gecikmmk n
evdn n gec 8-in yarsnda
xmalyam. Qda bu vaxtlar hl qaranlq olur. Pis havalarda is kndin yollar palql
olur v sinf irkli kild gedirik. Marrutla yalnz mktbdn
qayda bilirik, o da hmi
yox, Saqareco bldiyysinin
Yormuanl icmasnn Qazlar
kndinin sakini, 9-cu sinif agirdi
Karan Mmmdov bildirir.
Lmbli knd mktbinin
bazasnda faliyyt gstrn Qazlar natamam ictimai mktbind
150 agird thsil alr. Thsil
v Elm Nazirliyi 2013-c ild
mktb avtobusu tyin edib, lakin
yerli sakinlrin bildirdiyin gr,
nqliyyat qeyri-mntzm xidmt
gstrir ki, bu da onlar mcbur
edir ki, thsil v uaqlarnn
thlksizliyi arasnda sonuncu
seimi etsinlr.
Mnim vladm 9-cu sinf

keib oxumaq n qonu knd

gndrmk istmirdim, sonra
heyfim gldi, fikirldim ki, he
olmasa orta thsil almaldr, bina
gr d razladm. Uaqlar hali
yaamayan razilrl 4 kilometr
getmli olurlar, qda saat 4-d
artq qaranlq dr, hans valideyn

olur v axam uaqlar ev gtir

bilmir, Rizvan Mmmdov
bildirdi.
Qzlara gldikd is msl daha
da mrkkblir. Yormuanl
sakinlri adtlrin baldrlar v
ox vaxt uaqlarn bu msafy
yola salmaqdan kinirlr. Yerli
sakin Afiq hmdov bildirdi ki,
Qazlarda yaayan qzlar demk
olar ki, skkizinci sinifdn sonra
mktb getmirlr v orta thsil
ala bilmirlr.
ki vladm var, hllik Qazlarda oxuyurlar, lakin bilmirm
sonralar bu qdr msafy
Lmbliy nec gndrcm.
Buna gr d oxumaq istdiklrin
baxmayaraq,
qz
uaqlarn
mktb qoymurlar.
Grcstan v Avropa ttifaq
arasnda Asosiasiya saziin
sasn lk hakimiyyti mumi thsilin mvcudluu v

rahat ola bilr?! Mktb avtobusu keyfiyytinin yaxladrlmasna

tyin ediblr, lakin bzn src cavabdehdir. Bu haqda 2015-ci il
toyda olur, bzn avtobus xarab faliyyt plannda qeyd olunub.
>> 6

MFYDFH, 2016

XSUS BURAXILI #1

Yormuanlda zibillik problemi

n vaxt hll olunacaq?

<< 1-2
Qat
Tullantlarn
dar
Olunmas
irktinin
direktorunun mslhtisi Xatuna
ikviladzebiziml
shbtind
qeyd etdi ki, Avropa standartlarna
cavab vern zibillik Grcstanda
hllik yoxdur.
lk
miqyasnda
olan
btn zibilliklr bizim irkt
mxsusdur. Praktiki olaraq oxunu qaydaya salmq. Bunlar
assosiasiya mqavilsinin rtlri
qvvy minmzdn vvl qaydaya salmdq. ndi traf Mhitin Mhafizsi Nazirliyin tqdim
etmliyik v tlb etmliyik ki,
zibilliklr bu gnk vziyytd
maksimum 8 il ilsin. Bundan

sonra traf mhit nzart icazsi

olmayan zibilliklr balanlacaq.
Mrhlli kild regionlarda
tkil etmy kecyik. Halhazrda Kvemo Kartlid v
Kutaisid bel zibilliklr tikirik.
Kaxeti v Sameqrelo-Yuxar
Svaneti blglrind d ilkin
aradrmalar balanb. Aradrma
sasnda bu blglrd zibilliklr
n yerlr seilck. Bundan
sonra is vsait ayrlacaq.
Onun
szlrin
gr,
Yormuanl kndlrindki problemin hlli yerli znidar
orqannn slahiyytinddir.
Bldiyy
bu
razilrd
tmizlik
v
halinin
crimlnmsini tmin etmlidir.
Lakin xidmt gstrmirsns,

konteynerlr qoymursansa v zibilin danmasn tmin etmirsns,

crimly d bilmzsn. Bu halda xalq zibili haraya aparmaldr?
Bizim
irktin
cavabdehliyi
tullantlar zibilliy gldikdn
sonra balayr. Buna qdr biz
qarmrq. Saqarecoda olan
zibilliy glinc is bu qanunidir,
lakin sonralar bu da balanacaq.
mumiyytl
Saqarecoda
faliyyt gstrn btn zibilliklr
lv olunacaq v bir, regional zibillik olacaq, o, qeyd etdi.
Xatuna
iviladzenin
bildirdiyin gr, irkt artq
Grcstan v Avropa ttifaq milli
plannda qeyd olunan maddlrl
ilyir.
>> 8

XSUS BURAXILI #1

MFYDFH, 2016

Thsilin mvcudluu Qazlarda real

problemdir

<< 4
Grcstan hakimiyyti 9 illik thsilin ham n pulsuz
v latan olmas n hdlik
gtrb.
Mlki
Thsil
nstitutunun
mtxssisi
TamarMosiavili qeyd etdiyin
gr, Avropa ttifaq mxtlif sektorlar n yol xritsi hazrlayb
ki, burada da lkmizin Avropa
standartlarna yaxnlamas n
nec inkiaf etmli olduu konkret kild qeyd olunub: Aydndr
ki, agirdlrin danmasn dvlt
tmin etmlidir, bel ki, bu binann
saxlanlmasndan daha ucuz baa
glir.
Qazlar skkizillik mktbinin
tarix mllimi Ayat smaylovaliyeva hesab edir ki, gr
nqliyyat problemi hll olunmasa gln ildn thsilini Lmbli
mktbind davam etdirmli olan
daha ox agird eyni probleml
qarlaacaq.
Mllimlrin
bildirdiyin
gr agirdlrin sistematik olaraq
drslri
buraxmas
drslrin
keyfiyytin mnfi tsir edir.
Drslrin keyfiyyti kompleks

problemdir v Avrointeqrasiya
yolunda bunun hlli mhm
hmiyyt ksb edir.
TamarMosiavilinin dediyin
gr, gr agird mxtlif
sbblrdn
mktb
ged
bilmirs, bu onun hquqlarnn
pozulmas demkdir v thsilin
latan olmasnn sual altnda
olmas
demkdir.
Sbblr
haqqnda dandqda mumi thsil
sisteminin
maliyylmsini,

addmlarn atlmas vacibdir.

Thsil v Elm Nazirliyinin
mtbuat xidmtindn bildirildiyin
gr, bu haqda onlara he ks
mlumat vermyib. Qazlarda
ibtidai mktb var v Lmbli
mktbin mxsusdur. agirdlr
natamam v orta thsilini mhz bu
kndd davam etdirirlr. Onlara
shr d, drsdn sonra da avtobus
xidmt gstrir. 4 kilometr msaf
insann thsildn l kdirck
msaf deyil. Burda shbt
baqa eydn gedir. Mcburi
olan ibtidai mktbi bitirdikdn
sonra thsili dayandrrlar. Lakin
statistikaya gr, bu baxmdan
vziyyt yaxladrlb. Mnd
olan mlumata gr nqliyyat
baxmndan he bir mane yoxdur, he bir irad da eitmmim.
Hr hans bir problem olarsa,
biziml laq saxlasnlar ki biz
d vziyyti aydnladraq,
nazirliyin mtbuat xidmtindn
bildirdilr.
Qeyd olunan icmann halisi

mllimlrin
pekarln
v
universitetlrd
mllim
hazrlnn
keyfiyytini
vurulamaq
lazmdr.
Bu
baxmdan lk qarsnda oxlu msllr durur v effektiv

dil baryeri zndn dvlt

mssislri il laq saxlaya bilmirlr, buna gr d z
problemlri haqqnda mtbuat
vasitsil mlumat atdrsnlar.
Tamar Kapanadze

MFYDFH, 2016

XSUS BURAXILI #1

Grc pendiri Avropa bazarnda

hans standartlara cavab vermlidir?
<< 1-3
lkin mrhld layihy
blgd baladq, bunlar Samsxe-Cavaxeti, Tbilisinin traf
kndlri v ida Kartlidir. Digr
blglrd, o cmldn, Kaxetid
ilr bu il planladrlb.
dentifikasiya
il
brabr
mlumat bazasnda qeydiyyat da aparlr. Ken il Avropa
sviyysind qeydiyyat proqram
ilyib hazrlamq. 2015-ci ilin
dekabrnda mlumat bazasnda
500 000 heyvan (hm iribuynuzlu, hm d xrdabuynuzlu)
qeyd alnb. Bazaya aadak
mlumatlar daxildir. Heyvann
cinsi, ya, mnyi, identifikasiya nmrsi, yerdyimsi
haqqnda
mlumat,
sahibi
haqqnda mlumat, saxlanld
yerin mvqqti v ya daimi
olmas.
Keici xstliklr glinc,
Zviad Aslanivilinin dediyin
gr, onlar mrhlli kild
heyvanlar
peyvnd
edirlr.

Yksk risk zonalarnda dabaq v qarayaraya qar pulsuz

peyvndlr hr il hyata keirilir.
Bruselyozla mbariznin beillik
proqramn hazrlamq. Salam
heyvanlar da peyvnd edirik ki,
onlar da xstlnmsinlr. Veterinar xidmt btn Grcstan
miqyasnda
immun
fonun
saxlanlmasna alr. Heyvann
frdi izlnbilmsi xstliy
nzartin balanc nqtsidir, bu

yolla risklri hesablaya bilirik.

Msln, bruselyozu myyn
etmkdn tr bir tvldn on
heyvann qan nmunsini ala
bilrik. Ola bilsin ki, burada bir
v ya iki heyvan xst olsun.
Xst heyvan mhv etmk lazm
gldikd onun identifikasiyasn
hyata keirmk imkanmz
olmaldr, yni hans heyvann
xst olduunu dqiq bilmliyik.
Bu mhsulun thlksizliyini
zncirin btn mrhllrind
istehsalat, ilnib hazrlanma v
sat mrhlsind qoruyub saxlayaq.
Mtxssislr
Grcstann
heyvan
mnli
mhsullar,
o cmldn pendiri Avropa
bazarna 2020-ci il qdr xara
bilmycyini proqnozladrrlar.
Ona qdr is lk Avropa
standartlarna yaxnlamal v
yuxarda sadalanan tlblr cavab vermlidir.
Tamar Kapanadze

XSUS BURAXILI #1

MFYDFH, 2016

Yormuanlda zibillik problemi

n vaxt hll olunacaq?
<< 1,2,5
Zibillikd metan qaznn
miqdarn
myyn
edn
avadanl donorlarn kmyil
almq. Bu avadanlqdan Grcstanda he ksd yoxdur. USADin kmyil avadanl almq.
Avadanlq
artq
Grcstana
gtirilib v bu yaxnlarda thvil
alnacaq. Stasionar laboratoriyaya glinc is bahaldr. Bu
haqda biz donorlar v hakimiyyt
nmayndlrindn xahi etmiik.
Bu monitorinq mane olmur, nki digr bir yol da var. Mvcud
laboratoriyalarla
mqavil
balanlacaq. Lakin zmzn
laboratoriyamz olmas n
alrq.
Glckd
Yormuanl
kndlrind bu problemin hll
olunub-olunmayaca il bal
Saqareco bldiyysinin rhbrliyi
il laq saxladq. Bldiyynin
mlakn idar olunmas, iqtisadi
inkiaf, statistika, infrastruktura,
mkanlarn tkili, arxitektura v
inaat xidmtinin rhbri Qiorqi
Kurdovanidzenin
bildirdiyin

gr bu msllrin hlli bu il
mmkn deyil.
Biz tssf ki, Yormuanl
kndlrinin qat tullantlarn
tmizly
bilmirik.
Tez-tez
zibillnmi yerlri bdc hesabna
tmizlyirik, texnika aparrq.
mkdalarmzn da itirak etdiyi imcliklr tkil edirik. haliy
bir ne df xbrdarlq etmiik
ki, zibillrini bir yer toplasnlar,
lakin bir nticsi olmur. Bu il zibil qablar qoymaq istyirdik,
lakin bdcnin az olmasna gr

bunu ed bilmdik. Ken il digr

kndlr zibil qablar qoyduq, lakin tssf ki, o sahni mnimsy
bilmdik, o, qeyd etdi.
Onun bildirdiyin gr, qeyd
olunan msl zrind artq
i gedir. 2017-ci ild bunun
n bdcdn vsait ayrlacaq.
Yormuanl
kndlrind
zibil qablar qoyulacaq v hr iki
gndn bir zibil xsusi texnika il
danacaq.
Marina Berovili

Redaksiya heyti:
Maya Kalabegavili
Natalya Barbakadze
Marina Berovili
Tamar Kapanadze
Nr Media Grcstann Avropa Gndmi n (M-GEA) layihsi rivsind
hazrlanb. IREX-in hyata keirdiyi M-GEA layihsi Yax Hakimiyyt fondu trfindn
Britaniyann Tbilisidki sfirliyi vasitsil maliyyldirilib. Nrin mzmuna tamamil
onun mlliflri cavabdehdirlr v he bir halda IREX, Byk Britaniya v imali
rlandiya Birlmi Krall sfirliyinin mvqeyini ks etdirmir.

Qzet Pirveli Peri

poliqrafiya evind ap
olunub
nvan: Qurcaani,
Nonevili prospekti, 4
Tel: 0353 22 53 54