REGULACIJA ARTERIJSKOG

KRVNOG PRITISKA

Krvni sudovi - uloge

elastine
arterije
Aortna valvula
Levo srce

Levi ventrikul
mitralna valvula
Levi atrijum
plune vene

Plua

Arteriole
kontrola protoka i
pritiska
Kapilari:
razmena materija

Kapilari
pluna arterija
pluna vena

Desno srce

v.cavae

Desni ventrikul
trikuspidna valvula
Desni atrijum

venule

Vene, velike komplijanse,

mali otpor, valvule - jednosmeran tok krvi

Fiziki zakoni proticanja krvi

Protok (zapreminska brzina) Q [L/min]
Linearna brzina v [cm/min ]
Krv tee kroz krvne sudove zbog
postojanja razlike u pritisku
(P)

P
Q=
R

Protok krvi = gradijent pritiska u

k.s. / otpor proticanju krvi
Protok je direktno proporcionalan
gradijentu pritiska
(P = P1 - P2)
P : Paorte CVP

CVP centralni venski pritisak

Centralni venski
pritisak = 0 mmHg

Desni
Levi
atrijum
atrijum
Desni
Levi
ventrikul ventrikul

P
Pritisak u aorti =
85 mmHg (TAsr)

8 l
R=
4
r

Otpor

mali otpor

veliki otpor

1
r4

radijus
Q

radijus
zapremina
zapremina

1
R

Poiseuille-ov zakon
Opisuje faktore koji utiu
na protok

P P r
Q=
=
R
8 l

protok

protok

Arterijski krvni pritisak

Tensio arterialis (TA)

Faktori koji utiu na vrednost

arterijskog krvnog pritiska

Minutni volumen

Levi ventrikul

Srednji arterijski pritisak

otpor

Arteriole
Elastine arterije

Srednji arterijski pritisak ~ minutni volumen x periferni otpor

Minutni volumen = udarni volumen x frekvenca srca
Srednji arterijski pritisak ~ (udarni volumen x frekvenca srca) x periferni otpor

Mesta regulacije arterijskog krvnog

pritiska
1) Srce minutni volumen

1. SRCE-MINUTNI

3. KAPACITANCA

VOLUMEN

2) Vaskularni otpor
3) Vaskularni volumen
(kapacitanca)
4) Volumen krvi

SIMPATIKUS

4. VOLUMEN KRVI

2. OTPOR ARTERIOLE

renin
aldosteron

angiotenzin

Arterijski krvni pritisak

Sistola Sistolni pritisak

Sistolni pritisak

Pritisak pulsa (PP):

PP =TAsist TAdijast
Srednji arterijski krvni
pritisak (TAsr)
TAsr = TAdijast+(TAsist - TAdijast)
3
Minutni vol. = TAsr= UV x HR
TPR

Pritisak (mmHg)

Dijastola Dijastolni pritisak

Pritisak
pulsa

dijastolni
pritisak

Srednji
TA

Leva
arterije
komora

arteriole

kapilari

venule
vene

desna
pretkom.

Pritisak (mmHg)

Pritisak (mmHg)

pritisak
pritisak

v.pulmonalis
Lpretkom.

vene

kapilari

arteriole

a.Pulmonalis
arterije

Sistemska cirkulacija
D.komora

V.cavae
Dpretkom
.

venule
vene

kapilari

arteriole

aorta
arterije

Lkomora

Najvei pad pritiska u sistemskoj cirkulaciji je u arteriolama

Pluna cirkulacija

Metode merenja arterijskog krvnog

pritiska
Direktno (i.v. kateter)
Indirektno:

Palpacija: meri se samo sistolni TA

Auskultacija:meri se sistolni i dijastolni TA
Oscilometrijski:
Doppler: nekada se merio samo sistolni, sada
sistolni i dijastolni TA

Merenje arterijskog krvnog pritiska

laminarni tok

Poslednji
ton

Nema protoka turbulentni tok

Prvi ton

Klasifikacija vrednosti arterijskog krvnog

pritiska kod fiziolokog standarda
Kategorija
Normalne vrednosti
Hipertenzija

Sistolni
(mmHg)

100-140
>140

Dijastolni
(mmHg)

60-90
>90

*na osnovu srednje vrednosti 2 ili vie ispravnih merenja u

sedeem poloaju nakon 2 ili vie poseta lekaru

Faktori koji utiu na vrednost TA

Pol M >
Starost stari > deca (ateroskleroza)
Emocije sekrecija adrenalina & noradrenalina
Vebanje zbog venskog priliva
Trudnoa pritisak; donjim ekstremitetima >
gornjim ekstremitetima
Rasa orijentalni > zapadni
Spavanje zbog venskog priliva
Pritisak mmHg

Starost (godine)

Regulacija arterijskog
krvnog pritiska

Lokalna:
Miogeni mehanizam
Metabolika /
parakrina regulacija

Sistemska:
Nervna
Hormonska

Regulacija arterijskog krvnog pritiska

Srednji TA

Volumen krvi
Unos
tenosti

Gubitak
tenosti

Kontrakcije srca

Frekvenca

Udarni
volumen

Vaskularni otpor
Dijametar
arteriola

Distribucija krvi
(arterije vs vene)

Dijametar
vena

Lokalna regulacija TA
Miogeni mehanizam - odgovor na mehaniki stimulus (Bayliss
mehanizam)
Pasivno istezanje vazokonstrikcija konstantan protok

Metabolika regulacija O2 i metaboliti (laktat, fosfat, CO2,

H+/ pH, K+)

O2 i pH, CO2 vazodilatacija
O2 vazokonstrikcija

Parakrina regulacija vazoaktivne supstance

Endotelin, tromboksan vazokonstrikcija
NO, prostaciklin, bradikinin, adenozin, CO2 vazodilatacija

Vazokonstrikcijske supstance

Supstanca

uloga

izvor

Tip
regulacije

NE ( )

Baroreceptorski refleks

SY neuroni

Nervna

Endotelin

Parakrina

Vaskularni endotel

Lokalna

Serotonin

Agregacija trombocita,
kontrakcija gl. miia

Neuroni, GIT,
trombociti

Lokalna,
nervna

Vazopresin

TA tokom hemoragije

Zadnji reanj
hipofize

Hormonska

Angiotenzin
II

TA

Plazma hormon

Hormonska

Tromboksan

Redukuje gubitak krvi iz

oteenog krvnog suda pre
nastupanja koagulacije

Trombociti,
vaskularni zid

Lokalna

Vazodilatacijske supstance
Supstanca

uloga

izvor

Tip regulacije

Azot monoksid

Parakrini medijator,
vazodilatacija

Endotel, nervne
elije, imunske
elije

Lokalna

Atrijalni natriuretski
peptid

TA

Miokard
pretkomora,
mozak

Hormonska

Vazoaktivni
intestinalni peptid

Sekrecija GIT,
relaksacija glatkih
miia

Neuroni

Nervna,
hormonska

Histamin

Protok krvi

Mastociti

Lokalna,
sistemsika

Adrenalin (2)

protok u skeletnim
miiima, srcu, jetri

Medula
nadbubrene
lezde

Hormonska

Prostaciklin

Vazodilatacija,
anti-agregacija

Vaskularni zid,
trombociti

Lokalna

Bradikinin

protok preko NO

Brojna tkiva

Lokalna

Adenozin

protok da zadovolji
metabolike potrebe

Hipoksine
elije

Lokalna

Mehanizam delovanja NO
Mehaniko
oteenje ili
hemijski
agonist

Ca2+

lumen

kanal

Endotel

NO sintaza
Arginin

Citrulin

glatki mii

GC
GTP

cGMP
+
protein kinaza
RELAKSACIJA

NO bazalni tonus
krvnih sudova.
Vazodilatacijski
lekovi (nitroglicerin,
sildenafil/Viagra)
deluju preko NO

Arteriole reguliu lokalni protok krvi

AKTIVNA HIPEREMIJA

REAKTIVNA HIPEREMIJA

tkivni metabolizam

protok krvi u tk.

zbog okluzije

oslobadjanje
vazodilatacijskih
supstanci

akumulacija
vazodilatacijskih
supstanci u ECF

dilatacija arteriola

dilatacija arteriola
ali
okluzija spreava protok
uklanjanje
okluzije

otpor
protok

dopremanje O2 i
nutrijenata

otpor
protok
uklanjanje vazodilatatora
konstrikcija arteriola
uspostavljen norm.protok

Sistemska regulacija TA
NERVNA:

HUMORALNA:

Autonomni nervni sistem

Refleksna regulacija
Receptori:

Kontrola --- radijusa krvnog suda

--- volumena krvi
Renin-angiotenzin-aldosteron
Antidiurezni hormon (ADH)
Atrijalni natriurezni peptid (ANP)

Baroreceptori (visokog, niskog P)

Hemoreceptori
Ishemijska reakcija CNS

Kardiovaskularni centar

MODANO STABLO

Inhibicijski
interneuroni

pons

Nc.tractus solitarius

medula

Nc.dorsalis nn X
Nc. ambigus

Nervna regulacija TA
Aferentni impulsi u KVC:
Iz viih centara: korteks,
limbiki sistem, hipotalamus
Iz receptora: proprioreceptora,
hemoreceptora, baroreceptora

Eferentna vlakna ka srcu:

Spontana depolarizacija SA (i AV)
vora
frekvenca srca
Kontraktilnost atrija i ventrikula
udarni volumen

Kardiovaskularni
centar

Brzina spontane depolarizacije u

SA (i AV voru)
frekvenca srca

Autonomni nervni sistem

Parasimpatiki

Simpatiki
Vazomotorni centar
Krvni sudovi (Ks)
Vagus

Srce

Krvni
sudovi (Ks)

Arterijski krvni pritisak (mm Hg)

SY noradrenergika (Nor) vlakna kontroliu kontrakciju glatkih miia

arterija, arteriola i vena
1 vazokonstrikcija
2 vazodilatacija (krvni sudovi srca,
skeletnih miia,...)

Totalna spinalna
anestezija

Dijametar arteriola kontrolie

toniko oslobadjanje
noradrenalina (Nor)
Administracija
noradrenalina

Nor

Vazomotorni tonus vazokonstrikcijski

centar konstantno odailje impulse
(0,5-2 impulsa/s)
Oslobadjanje
noradrenalina

Oslobadjanje
noradrenalina

vazokonstrikcija

vazodilatacija

Autonomna kontrola
kardiovaskularnog sistema

KORTEKS

HIPOTALAMUS

SY noradrenergika (Nor) - 1 vazokonstrikcija; 2 vazodilatacija

(koronarni krvni sudovi, skeletni miii...)

MEZENCEFALON

PSY holinergika (ACh) - vazodilatacija SAMO u: CNS, genitalije,

beika, GIT, pljuvane lezde i egzokrini pankreas (VIP/NO)

MEDULARNI KV
CENTAR

SY holinergika (ACh) vazodilatacija (znojne lezde, skeletni miii ?)

PSY
SY

Th

PSY
SY
SY

znojne
lezde

krvni
sudovi u
miiima

SY (Ach)
holinergika

nadbubr.
lezda

1
arterije

adrenalin

vene

srce
SY (Nor)
adrenergika

M2

M
arterije

vene

PSY (Ach)
holinergika
bradikinin

Pljuvane
l.ezde

Refleksni mehanizmi regulacije TA

Baroreceptori
receptori na istezanje

RECEPTORI VISOKOG
PRITISKA
Sinus caroticus &
aorticus

RECEPTORI NISKOG
PRITISKA
atrija, ventrikuli,
pluni krvni sudovi
Drugi receptori: koronarni
(hemorefleks-Bezold Jarish),
pluni stretch receptori,
proprioceptori u miiima i
tetivama

Baroreceptori visokog pritiska

ADAPTACIJA (1-2 dana)
50 180 mm Hg Karotidni baroreceptori
80 200 mm Hg

Normalan
NTC
TA

aortni baroreceptori

PUTEVI

Aktivacija baroreceptora

Frekvenca akcijskih potencijala

Arterijski krvni pritisak (mm Hg)

Dugotrajna
hipertenzija

Hipertenzija
Normotenzija

Arterijski krvni pritisak (mm Hg)

Odgovor baroreceptora na promenu TA

Odgovor karotidnih baroreceptora na promenu TA

u normotenzivnih i hipertenzivnih osoba

Baroreceptorski refleks
Puferuju dnevne varijacije TA
Funkcionie tokom promene poloaja tela (leei poloaj stajanje smanjeno istezanje

Arterijski krvni pritisak (mm Hg)

baroreceptora pritiska usled uklanjanja inhibicije vazokonstrikcijskog centra)

TA kod normalnog psa

TA posle denervacije
baroreceptora

++Sinus caroticus sinkopa

NTS - Senzorni region

Motor.
Kardio
Nc.nn.
inhibitorno
Vagus
podruje
Nc.
ambigus

Af. vlakna iz
baroreceptora

Inhibicijski
interneuroni

Vagalni tonus

C1

Vazomotorni
centar
A1

Sinus
caroticus
Sinus
aorticus

Bulbospinalni
put

PSY

Torakalni
segment
KM

ILC
Pregangl. SY
vlakna (Ach)

SY
Nadbubrena
lezda

REFLEKSNA
REGULACIJA TA
BARORECEPTORI
visokog pritiska

srce
Simpatiki NS

venule
SY
arteriole

Parasimpatiki NS

Senzorni

Interneuroni

Refleksna regulacija
TA baroreceptori

TA
++ baroreceptori u
aorti u a.carotis

kardiovaskularni
centar

SY

PSY

smanjeno oslobadjanje Nor

1

arteriole i vene

miokard
ventrikula

snaga
kontrakcije

vazodilatacija

periferni otpor

frekvenca

minutni volumen

TA

SA vor

Baroreceptori niskog pritiska

volumni receptori
pluna arterija
1
ue
v.cavae u
desni
atrijum

2
4

2
desni atrijum
6
ventrikul

ue
pulmonalne
vene u levi
atrijum

3
levi
atrijum

Stimulus: istezanje
Receptor: nervni zavreci mijelinizovanih nerava
ULOGA: minimizuju promene TA usled promene
volumena krvi
Refleks: izaziva refleksni odgovor paralelno sa
odgovorom barorecepora, ime je reflesni mehanizam
efikasniji.
ATRIJALNI BARORECEPTORI
Receptori n.vagus NTC VMC
bubreg
ADH, ANP
Bejnbridov refleks u ravnotei sa baroreceptorskim
refleksom u cilju kontrole frekvence srca
tipA- aktivni tokom atrijalne sistole (registruju frekvencu srca)
tipB- aktivni tokom atrijalne dijastole (registruju volumen atrija tj. CVP)

VENTRIKULARNI BARORECEPTORI istezanje

ventrikula znaajni kod srane insuficijencije, jer
moduliraju odgovor arterijskih baroreceptora
Istezanje ventrikula bradikardija + vazodilatacija

Refleksna regulacija TA
Atrijalni baroreceptori

+ VMC

n.X

NTC

B atrijalni
receptori

SY

volumen
Istezanje
atrijalnih
kardiomiocita

ANP

renalna
vazodilatacija

PVN Ht

tahikardija
Bejnbridov R

ADH

diureza

Renalni
protok krvi

diureza
vazodilatacija
diureza

Hemoreceptori refleksna regulacija TA

PERIFERNI (glomus

aorticus i caroticus)

Stimulus: pO2, pCO2, H+ (pH)

Receptor: glomusi (1-2 mm) u a.carotis i aorti
pritisak protok krvi pO2, pCO2, H+
Refleks: hemoreceptori n. IX, n.X +++VMC
vazokonstrikcija + bradikardija

CENTRALNI - medula
Stimulus: pO2, pCO2, pH +VMC++SY
vazokonstrikcija
Ishemijska reakcija CNS
protok krvi u vazomotornom centru
(ishemija). Neuroni reaguju na pO2,
pCO2, i stimuliu SY

IZOLOVANI ODGOVOR KVS

INTEGRISANI ODGOVOR KVS

+
n.X, X

80
mm
Hg

medularni
centar
NTS

glomus
aorticus/caroticus

periferni
hemoreceptori

srce i krvni
sudovi

pO2, pCO2, pH

vazokonstrikcija
bradikardija

pCO2

irenje
plua

+
srce

ventilacija

10-60mmHg

medularni
centar

centralni
hemoreceptori
pO2 pCO2, pH

tahikardija

Drugi autonomni refleksi koji utiu na TA

REFLEKS

RECEPTOR

LOKALIZACIJA
RECEPTORA

STIMULUS

SY

PSY

Arterijski
baroreceptori

mehanoreceptori

aorta, a.carotis
interna

TA

smanjena

poveana

Bejnbridov refleks

mehanoreceptori

pretkomore

venski priliv

poveana

smanjena

Srani

mehanoreceptori

pretkomore i
komore

pritisak u
pretkom./komorama

smanjena

poveana

Periferni
hemoreceptori

hemoreceptor

glomus
aorticus/caroticus

pO2, CO2, pH

poveana

smanjena

Centralni
hemoreceptori

hemoreceptor

medula

CO2, pH

poveana

smanjena

Kuingov refleks

hemoreceptor

CNS

intrakranijalni P

poveana

poveana

Cerebralna ishemija

hemoreceptor

CNS

ishemija

poveana

smanjena

Bezold-Jarish
refleks

hemoreceptor

ventrikul/
koronarne arterije

hemijski, ishemija

smanjena

poveana

Bol

nociceptori

razno

bol

poveana

smanjena

Duboki bol

nociceptori

razno

bol

smanjena

poveana

Vazovagalni refleks

razno

razno

emocije, bol

smanjena

poveana

Pluni stretch
refleks

proprioceptori

disajni putevi,
respiracioni miii

irenje plua

smanjena

smanjena

Refleks miia i
zglobova

proprioceptori,
hemoreceptori

miii

pokret

poveana

smanjena

Refleks ronjenja

termoreceptori

lice

potapanje u vodu

poveana

poveana

Refleks
temperature

termoreceptori

koa, hipotalamus

temperatura
temperatura

poveana
smanjena

nije znaajno

Uticaj viih centara

Hipotalamus - tahikardija, +inotropni efekat,

vazokonstrikcija, oslobadjanje kateholamina (alarmna
reakcija), inhibicija baroreceptorskog refleksa

KORTEKS

HIPOTALAMUS

Korteks vazovagalna sinkopa (bradikardija, uklanjanje SY

vazokonstrikcija, depresija disanja, gubitak svesti)
-- vebanje centralna komanda inhibira
baroreceptorski refleks
-- stres Sy aktivacija

MEZENCEFALON

MEDULARNI KV
CENTAR

PSY
SY

PSY

Th

SY
SY

Znojne
l.

Krvni sudovi
u miiima

SY (Ach)
holinergika

Nadbubr.
lezda

1
arterije

adrenalin

vene

SY (Nor)
adrenergika

M2

M
arterije

srce

vene

PSY (Ach)
holinergika
bradikinin

Pljuva
ne l.

Humoralna regulacija TA
Renin-angiotenzin-aldosteron
Antidiurezni hormon (ADH)
Atrijalni natriurezni peptid (ANP)
ostali..

Renin- Angiotenzin-Aldosteron sistem

Regulacija TA
JG aparat: JG
elije, macula
densa
Renin sekretuju
JG elije

SY stimulacija
kateholamini

Renin-Angiotenzin

Vas afferens
(TA, istezanje)

Na+

macula
densa

Jukstaglomerularni
aparat

Renin

Renin
a2 globulin

Jetra

Angiotenzin I

Bubreg
vazokonstrikcija

ACE

Plua
Angiotenzin II

Regulacija TA:
renin-angiotenzinaldosteron

TA
renalni perfusioni pritisak

Angiotenzinogen

Renin

Angiotenzin I
ACE

Angiotenzin II

Aldosteron
Na+ reapsorpcija
volumen krvi

TA normalan

konstrikcija
arteriola
( TPR)

Antidiurezni hormon (ADH, Vazopresin)

Hipotalamus
Angiotenzin II

supraoptika
paraventrikularna jedra

osmoreceptori
osmolarnost
Optika
hijazma

ADH

Zadnji reanj
HF
V2

n. X

Prednji reanj
HF

istezanje
atrijalnih
receptora

V1A

H2O
H2O
H2O

+vazokonstrikcija
otpor

retencija
vode

Atrijalni natriurezni peptid (ANP)

Adrenalin

Volumen
ECF

ADH

atrijalni P

(istezanje atrija)

ANP
vazodilatacija

renin (NaCl)
aldosteron
ADH

GFR (dilatacija vas afferens)

reapsorpcija Na+

diureza

natriureza

Ach

Drugi hormoni

VIP I HISTAMIN:

H1 receptori -- sinteza NO -- vazodilatacija

ADRENOMEDULIN:
Inhibira sekreciju aldosterona sinteza NO i TA

Drugi mehanizmi regulacije TA

Pomeranje tenosti iz kapilara TA

filtracija u kapilarima edemi
Stres relaksacija

TAsr

minutni
volumen
srce

CVP centralni venski pritisak

Pc pritisak u kapilarima

KRATKORONA
REGULACIJA TA

Baroreceptori
Hemoreceptori
Ishemijska
reakcija CNS

VS.

DUGORONA
REGULACIJA TA

Renin angiotenzin aldosteron

P
pumpa

Akutna promena prtiska

Poredjenje intenziteta i kinetike mehanizama za

kontrolu arterijskog krvnog pritiska

baroreceptori

hemoreceptori
Aldosteron

sekunde

minuti

sati

dani

Nervni i humoralni mehanizmi regulacije TA

inhibicija

Hipotalamus

Medula

Osmolarnost

Atrijalni
baroreceptori

Distenzija atrija

Arterijski
baroreceptori

ANP

Volumen krvi

n.vagus

SY

HR

Adrenalin

Perif.otpor

TA
GFR

Sekrecija ADH

stimulacija

JG aparat

Angiotenzinogen Renin angiotenzin I - ACE - angiotenzin II

Retencija Na+ i H2O

Sekrecija aldosterona
(adrenalni korteks)

GFR glomerulska filtracija , HR frekvenca srca,

ANP-atrijalni natriurezni peptid ,
ADH antidiurezni hormon

Teze
Funkcionalna anatomija cirkulacijskog sistema (znaaj i
uloge elastinih i miinih arterija, arteriola, kapilara,
vena)
Osnovni fiziki principi proticanja krvi (protok, linearna
brzina, otpor, inioci koji utiu na protok krvi - Poazjeova
jednaina )
Arterijski krvni pritisak (TA) - definicija, faktori koji
utiu na vrednost TA i mesta regulacije TA
Metode merenja, fizioloke vrednosti TA
Mehanizmi lokalne regulacije TA (miogeni, metaboliki,
parakrini)
Mehanizmi sistemske regulacije TA
Nervna regulacija: uticaj autonomnog nervnog sistema, vazomotorni
centar, refleksni mehanizmi regulacije (baroreceptori,
hemoreceptori, ishemijska reakcija CNS)
Humoralna regulacija: renin-angiotenzin-aldosteron, antidurezni
hormon, atrijalni natriurezni peptid