MHENDSLK ETMNDE YEN YAKLAIMLAR

Muhsin Tunay GENOLU1 , Eda GENOLU

Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm 23279
ELAZI
e-posta : mtgencoglu@firat.edu.tr, edagencoglu@hotmail.com

Anahtar Kelimeler : Mhendislik Eitimi, Yeni Yaklamlar, zm Yollar.

ZET
Mhendislik eitiminde ama, tasarm yeteneklerinin gelitirilmesi ve tasarm sorunlarnn zlmesidir.
Mhendislik programlarndan nitelikli mezunlar yetimesi, uygulanan programlarn baz temel ilkeleri salamas ve
srekli kalite denetiminin yaplmas ile mmkndr.
niversitelerin birinci hedefi, lisans ve yksek lisans eitiminde ve aratrmada en iyiye ulamak olmaldr.
Bu amala; rencilerin zihinsel ve kiisel geliimlerini en yksek noktaya karmak, konusunda bilgili mezunlar ve
bilim adamlar yetitirmek ve aratrma yapmak her niversitenin temel grevleri olmaldr. Mhendislik eitimi
ezbere dayanan bir eitim olmamaldr. Eitim programlarnda baz dzenleme ve deiiklikler yaplmaldr.
niversite - sanayi ibirlii gelitirilmelidir. Mhendislik eitimi, renciye mhendislik ve endstriyel problemlerin
zmnde gerekli yorumu yapma becerisi kazandrabilen bir eitim olmaldr. rencilere kendine gven
duygusunun alanmasna allmaldr.
Bu almada; Trkiye deki mhendislik eitiminin tarihi ve bugnk durumu aratrlm, eitim kalitesi
zerinde durulmu ve mhendislik eitiminde karlalan sorunlar belirlenerek, baz zm nerileri sunulmu ve
yeni yaklamlar belirlenmitir.

1. GR
Mhendislik konusunda ok sayda tanm, gr ve dnce olumu, mhendisliin
tanm farkl kurum ve kiiler tarafndan farkl ekillerde yaplmtr. Aada mhendislii
tanmlayan baz ifadelere yer verilmitir.
Mhendislik, bilimsel bilgiye dayanan bir meslek olup, insanln istei dorultusunda
ekonomik ve sosyal gleri ynlendirerek medeniyetin gelimesine katkda bulunur. Mhendis,
endstri ve teknoloji iin yeni dnceler bulabilir ve dnceleri ynlendirebilir, verdii
kararlarla insanln yaam koullarn deitirebilir [1].
Mhendislik bir dnce sistematiidir. Matematiksel dnme becerisidir. Mhendislik,
bilim yoluyla elde edilmi tm bilgilerden, akl ve deneyim yoluyla somut sentezlere vararak,
insana ve insanla yararl oluumlar ortaya karma gc ve abasdr. Mhendislik; bilimi,
ekonomiyi, zaman ve fiziksel kaynaklar en iyi ekilde deerlendirip, optimum zm aray
ierisinde olmaktr [2].

Mhendislik, deikenlerinin tm bilinmeyen veya llemeyen, ok seenekli durumda

optimal zme ulama, insanlarn yararna, insanlar rgtleme, ynetme, doadaki malzeme ve
gc kontrol etme sanat olarak tanmlanabilir [3].
Mhendislik, bilim yoluyla elde edilmi tm bilgilerden; akl ve deneyim yoluyla somut
sentezlere vararak, insana ya da daha genel kapsamyla canlya yararl oluumlar ortaya karma
gc ve abasdr [4].
Mhendislik, bilimi uygulama sanatdr. Bu sanatn temel amac; bilimsel gereklerin
ortaya koyduu ilkelerden yararlanarak, bu ilkeleri uygulayarak, insanlarn ihtiyalarna cevap
vermek, farkl sorunlara gvenli, ekonomik ve pratik zmler getirmektir [5].
ABET (The Accreditation Board for Engineering and Technology) tarafndan
rnhendislik, matematik ve fizik bilimlerinin, alma, deneyim ve uygulama ile kazanlan
mhendislik mantnn kullanlarak, doal kaynaklarn ve gcn ekonomik olarak insanln
yararna sunulmas; mhendislik eitiminin temel ls ise, retken bir mhendislik
kariyerini srdrmeye ynelik, profesyonel gelimeye ak mezunlar yetitirmeye ynelik
olmak olarak tanmlanmaktadr.
ABET tarafndan hazrlanan Mhendislik Kriterleri 2000, mhendislik eitimi veren
pogramlarn gelitirmesi gereken zellikleri aadaki gibi tanmlamaktadr.
a) Matematik, temel bilimler ve mhendislik bilgilerini uygulama yetenei,
b) Deney tasarm, deney yapma, veri analizi ve veri yorumlama yetenei,
c) stenen zelliklere sahip bir sistemi, bileenlerini veya zm yntemlerini tasarlama
yetenei,
d) Disiplinleraras bir grup iinde alabilme yetenei,
e) Mhendislik problemlerini tanmlama, modelleme, zme yetenei,
f) Profesyonel ve etik sorumluluklarn farknda olma yetenei,
g) Etkin biimde iletiim kurabilme yetenei,
h) Mhendislik zmlerinin evrensel ve toplumsal balamda etkisini kavrayabilecek geni
bak as oluturabilme,
i) Gereksinimleri tanmlama, yaam boyu renmeye alma yetenei,
j) Yrrlkte olan ynetmelikler ile ilgili bilgi sahibi olma,
k) Mhendislik uygulamalar iin gerekli modern mhendislik aralarn, becerilerini ve
tekniini kullanma yetenei [6].
Mhendislik eitiminin amac; rencilere ada temel bilim ve mhendislik bilgilerini
aktarmann yannda, yaratcl, aratrma tekniklerini, bir problemi kendi kendine zme

yntemlerini vermektir. Gnmzn hzla gelien dnyasnda bilgi retimi kadar, bilgiye erime
ve onu kullanma yntemleri de nemlidir.
2. GEMTEN BUGNE TRKYE DE MHENDSLK ETM
lkemizde mhendislik eitimi aslnda 1800 l yllarn ilk eyreinden itibaren
balamtr. Balangta eitim ok ar olarak gelimi, alan okul ve yerletirilen kii says
bakmndan snrl kalmtr. 1940 l yllarla birlikte bir ivme sz konusu olmu, 1960 l
yllardan itibaren yeni okullarn almas ve mevcutlarn gelitirilmesi ile birlikte bir atlm
gerekletirilmitir. Bu geliim 1970 li yllarda bir ara tamamen kontrolden km, daha sonra
tekrar belirli bir dzene oturmaya balamtr. u anda lkemizde ok iyi eitim veren ve
uluslararas kalitede mhendis yetitiren kkl faklteler bulunmasna ramen, ok zayf bir alt
yap ile mhendislik eitimi vermeye alan faklteler de vardr.
Osmanl da 1773 ylnda alan Mhendislik Okulundan sonra, mhendislik artk
mesleki bir nvan olarak ortaya kmtr. Trkiye de mhendislik eitimi, T nn temelini
oluturan ve askeri mhendis yetitirmeyi hedefleyen, 1773 ylnda kurulan Mhendishane-i
Bahr-i Hmayun (mparatorluk Deniz Mhendislik Okulu) ile balamaktadr. 1795 ylnda alan
Mhendishane-i Berr-i Hmayun (mparatorluk Kara Mhendislik Okulu), Mhendishane-i
Bahr-i Hmayun un geniletilmesi ile olumutur.
1839 ylnda bayndrlk hizmetlerini yrtmek zere Nafia Nezareti kuruldu. 1867
ylnda Mlkiye Mhendisi ve Islah-i Sanayi Mektebi adyla ylda otuz mhendis yetitiren bir
okul almtr. 1874 de bu okulun devam saylan Mhendis-i Mlkiye Mektebi alm, okulun
ad 1875 ylnda Turuk-u ve Muabir Mhendis Mektebi olarak deitirilmitir. Sivil hizmetler
iin mhendis ihtiyacn karlamak zere 1883 de Hendese-i Mlkiye Mektebi almtr [7].
1909 ylnda Nafa Nezaretine bal olarak Mhendis Mekteb-i Ali si adn alan okul, eitimine
Yksek Mhendis Mektebi alncaya kadar devam etmitir. Okul Hendese-i Mlkiye
Dneminde (1788-1909) 239, Mhendis Mekteb-i Ali si dneminde (1910-1928) toplam 237
mezun vermitir.
Cumhuriyet sonras, 1926 ylnda stanbul Darlfnun u Fen Fakltesine bal olarak
kurulan Makina-Elektrik Enstitsnde, Makina-Elektrik Mhendislii eitimi balamtr. Bu
kurum 4 ylda Makina-Elektrik Mhendisi nvanl mezunlar vermitir. Sonradan bu mezunlara
Yksek Mhendis nvan verilmitir. 1928 de kabul edilen Yksek Mhendis Mektebi Kanunu
ile, Mhendis Mekteb-i Alisi Yksek Mhendis Mektebine dntrlmtr.
1933 de karlan bir kanun ile Darlfnun tm kadro ve kurumlar ile lavedilmitir.
Ayn kanun Maarif Vekaletini, stanbul niversitesi ad ile bir yksek retim okulu kurmas

konusunda yetkilendirmi, Yksek Mhendis Mektebinin bu niversitenin bnyesine alnmas

konusunda Bakanlar Kurulunu yetkilendirmitir. Fen Fakltesi ne bal Makina ve Elektrik
Enstits Elektro Mekanik ubesi adyla Yksek Mhendis Mektebi ne alnmtr. 1930 yl
girililer, 1934 ylnda stanbul niversitesinden mezun olmulardr. 1931 ylnda girenlere,
Yksek Mhendis Mektebi 5 yl okuma zorunluluu getirmi ve okuyanlar 1936 ylnda
Elektromekanik Yksek Mhendisi olarak mezun olmulardr. Mezun says 1937 de 18, 1938
de 7, 1939 da ise 6 dr.
PTT idaresinin teknik eleman ihtiyacn karlamak zere stanbul da kurulan PTT
Mekteb-i Ali si kurumun ihtiyacn karlamsa da, Yksek Mhendis Mektebi nde 1935 de
Muhabere ubesi kurulmu, 1937 de Elektromekanik ubesinin elektrik ksm ile muhabere
ubesi birletirilerek, Elektrik-Muhabere ubesi oluturulmutur. 1938 de Elektrik-Muhabere
ubesi Elektrik ubesi adn almtr. Bu gelimeler sonucunda 1940 ylnda 7 elektromekanik
yksek mhendisi, 6 elektrik yksek mhendisi, 1941 ylnda ise 11 elektromekanik yksek
mhendisi, 11 elektrik yksek mhendisi mezun olmutur. Bundan sonraki yllarda artk
elektromekanik yksek mhendisi nvanl mezun verilmemitir. 1944 ylnda 4, 1945 ylnda ise
8 elektrik yksek mhendisi mezun olmutur. 1946 dan itibaren mezunlar zayf akm ve
kuvvetli akm mezunu olarak adlandrlmlardr.
1941 de ad Yksek Mhendis Okulu olarak deitirilen Yksek Mhendis Mektebi,
Nafia Bakanlndan alnarak, Maarif Bakanlna balanmtr.
1942-43 retim ylnda var olan Elektro Mekanik ubesi, Elektrik ve Makina ubeleri
olarak rgtlenen okulda, ayrca Uak Mhendislii ve Deniz naat Mhendislii ubeleri de
almtr.
1944 de Yksek Mhendis Okulu, tm hak ve vecibeleriyle birlikte stanbul Teknik
niversitesi olarak tekilatlandrlmtr. niversite faklte olarak kurulmu, Elektrik
Fakltesi ilk kurulan fakltelerden biri olmutur.
1911 ylnda fen memuru (kondktr) ihtiyacn karlamak amacyla Kondktr
Mekteb-i Ali si adyla bir okul kurulmutur. 1922 ylnda bu okulun ad Nafa Fen Mektebi
olarak deitirilmitir. 1925 ylnda eitim sresi iki yldan iki buuk yla karlan okul, 1937
ylnda Milli Eitim Bakanl na balanarak tekrar yaplandrlm, Teknik Okul ismi verilmi,
naat ve Makina ubeleri almtr. 1943 Ylnda Yldz Teknik Okulu olarak tekrar
yaplandrlan okul, drt yllk eitim veren bir yksek retim kurumu haline getirilmitir. lk
Elektrik Mhendisleri 1946 ylnda mezun olmulardr. 1958-1959 retim ylnda okul
bnyesinde 5 yl sreli ve geceleri retim yaparak mhendis yetitiren, Akam Teknik Okulu

almtr. Yldz Teknik Okulu, 1969 Ylnda Devlet Mhendislik Mimarlk Akademisi, 1982
ylnda Yldz niversitesi, 1992 ylnda da Yldz Teknik niversitesi adn almtr.
1863 ylnda stanbul da kurulan Robert Koleji, ABD dnda alan ilk yksek okul
konumundadr. 1912 ylnda mhendislik okulu naat, Makina ve Elektrik mhendislikleri
lisans verilecek ekilde kurulmutur. Trkiye de ilk Elektrik Mhendisi 1925 ylnda mezun
olmutur. Bu kurumdan 1926 da 2, 1927 de 4, 1928 de 3, 1930 da 11 elektrik mhendisi
mezun olmutur. 1973 ylnda Boazii niversitesi adn alncaya kadar Robert Koleji nden
314 elektrik mhendisi mezun olmutur.
1950 yl ve sonrasnda ortaya kan, teknokrat kadro yetitirebilmek iin seilen
Amerikan niversite modeli ile blge niversitelerinin kurulmas hedeflenmitir. 1955 ylnda
Karadeniz Teknik niversitesi kurulmutur. lkemizin en eski drdnc niversitesi olan KT
de, 1963 ylnda 4 faklte kurulmutur. Makina-Elektrik Fakltesi bunlardan biridir. Karadeniz
Teknik niversitesi Elektrik Mhendislii Blm 1969 ylnda retime balamtr. 1982
ylnda Mhendislik Mimarlk Fakltesi kurulmu ve blm Elektrik-Elektronik Mhendislii
adn almtr.
1955 de kurulan Ege niversitesi nde, 1968 ylnda Mhendislik Fakltesi kurulmusa
da, Elektrik-Elektronik Mhendislii eitimine ancak 1994 ylnda balanlmtr.
Orta Dou leri Teknoloji Enstits ad ile 1956 da kurulan ODT, 1959 ylnda
bugnk statsne kavumutur [8].
3. MHENDSLK ETMNDE KARILAILAN PROBLEMLER
Trkiye de mhendislik eitiminde, niversitelere gre farkllk gstermekle birlikte bir
ok problemler grlmektedir. Mhendislik eitiminde karlalan problemleri aadaki gibi
sralayabiliriz:
a) Snflar ok kalabalktr.
b) Yeterli sayda retim eleman yoktur ve retim elemanlarnn cretleri ok dktr.
c) renciler yeterli seviyede yabanc dil bilmemektedirler.
d) Dersler ile ilgili trke kitaplarn ve ders notlarnn says yeterli deildir.
e) Ktphanelerin yetersizdir.
f) Genelde sadece bilgi aktaran ve ezbere dayanan bir eitim sistemi mevcuttur.
g) Laboratuvar imkanlar azdr az deney yaplmaktadr.
h) niversitelerin mali kaynaklar ok azdr, aratrma altyapsnn yetersizlii nedeniyle
niversitelerde yeterli kalite ve sayda aratrma yaplmamaktadr.
i) Endstri ile yaplan ortak almalar ok azdr.

j) Yksek lisans eitimi birok niversitede verimli bir ekilde yaplmamaktadr.

k) retim eleman yetitirme sreci verimsiz ve ok yava ilerlemektedir.
l) Trkiye de endstri, arlkl olarak retimde alacak mhendislere gereksinim
duymaktadr. rn gelitirmede alan mhendislerin says azdr, rn gelitirmeye
ynelik olmayan aratrma-gelitirme etkinlikleri ise nemsiz bir dzeydedir ya da
yoktur.
m) Trkiye deki btn mhendislik programlar 4 yllk niversitelerde toplanmtr. Bu
programlar, ounlukla yurt d niversitelerin ya da Trkiye deki gelimi
niversitelerin programlarna benzetilerek hazrlanmtr.
n) Mhendislik programlarnn gelitirilmesinde endstrinin gereksinimleri gz nne
alnmamaktadr.
o) Mhendislik eitimi veren niversiteler ile endstri, endstrinin sorunlarnn zmnde
yeterince ibirliine gitmemektedir.
p) Yeni mhendislik programlarnn almas endstrinin gereksiniminden deil, politik ve
kiisel nedenlerden kaynaklanmaktadr.
r) Mhendislik programlarnn eitim kalitesi bir akreditasyon birimince llmemektedir.
Gelimi lkelerde meslek odalarnca yaplan, mhendislerin mezuniyet sonras
sertifikasyonu da yoktur [9, 10].
Bu nedenlerle Trkiye deki mhendislik programlar; gelimi lkelerden farkl olarak,
endstriden kaynaklanan gereksinimler, endstrinin karlat mhendislik sorunlar ve
istihdam olanaklar gz nne alnmadan dzenlenmektedir. Bu durum endstrinin
gereksinimlerine uygun formasyonda mhendislerin yetitirilmemesine yol amakta, ayrca
mhendislerin istihdam olanaklarndaki terslikler nedeniyle, meslekleri dndaki ilerde
almalarna neden olmaktadr [10].
Blmlerin ounda retim eleman says, laboratuvar imkanlar, dershaneler ve alt
yaplar yeterli deildir [9]. niversitelerde yeni blmlerin kurulmas, kurulmu olanlarn
varln srdrmesi ve bunlarn yllk kontenjan saylarnn belirlenmesi gibi konularn arz talep
kuralna gre, lke ihtiyalar erevesinde yaplmas gerekir. Ne yazk ki bu ekilde
davranlmad iin, deiik dallardaki bir ok niversite mezunu isiz kalmaktadr. Ancak, bu
konuda sorunun zmn zorlatran iki unsurun varln; yani, lkemizdeki hzl nfus art
ile ortaretim sistemindeki arpkln da etkisini gz nnde bulundurmak gerekir [11].
Son on yl iinde kurulmu olan blmlerin ounda eitim laboratuvarlar yetersizdir.
nceden bu alt yapy kurabilmi blmlerde ise, gerek ypranma nedeniyle, gerekse
teknolojinin gelimi olmas nedeniyle laboratuvarlarn yenilenme ihtiyac vardr. Bir ka

niversitenin dnda, blmlerin aratrma laboratuvarlar yoktur. Makina tehizat denekleri

yetersizdir. Dner sermaye gelirleri ok az olup, endstriye saladklar hizmetler iinde deney
gelirleri ok az yer tutmaktadr.
lkemizde mhendislik fakltelerinde, retim yesi bana den ortalama renci
says 25 olmakla birlikte, retim yesi temininde glk ekilen blmlerde bu say ortalama
60 lara kadar kmaktadr. retim yesi yetersizliinin en arpc olduu dallar; elektrik,
elektronik ve bilgisayar mhendislii blmleridir. Mhendislik fakltelerinde ortalama retim
yesi says 11 iken, bu blmlerdeki ortalama retim yesi says sadece 7 dir. retim yesi
saysndaki yetersizlik meslein poplaritesinden kaynaklanmaktadr. Bu nedenle, genler
niversitede almay tercih etmemektedirler. Ayrca, niversitelerde her yl yeni blmler
almaktadr. Srekli yeni blm almas ve renci kontenjannn artrlmasnn yaratt
olumsuzluk, retim yesi saysndaki mtevazi art da etkisizletirmitir.
Mesleimizin geleceine ynelik en byk tehdit, retim eleman temin gldr. u
anda Trkiye deki niversitelerin mhendislik fakltelerinde almakta olan aratrma
grevlileri ve gen retim yeleri, ya bir ideal uruna ya da yapacak daha iyi bir i
bulamadklar iin niversiteyi tercih etmektedirler. cret koullar deimedii takdirde, bu
meslei bir hobi olarak yapma lksne sahip insanlardan bakalarn, yakn gelecekte
niversitelerde bulmak ok zor olacaktr. Ancak, tek bana maalarn ykseltilmesi de yeterli bir
zm deildir. retim elemanlarna eitim, retim ve aratrma almalarn yapabilecekleri
bir ortam oluturulmaldr. Bunun iin ktphane, kitap, sreli yayn, internet eriim olana
yeterli dzeyde olmal, eitim ve aratrma amal laboratuvarlar gelitirilmelidir. Mhendislik
fakltelerinin ilgili blmlerine gerekli altyap destei salanacak olursa, bu gereksinimler
kolayca karlanabilir. Ayrca, teknik eleman destei ile birlikte, teknisyen ve mhendis arlkl
hizmetler retilerek dner sermaye gelirleri artrlabilir.
Trkiye de teknoloji retme iinin niversitelerden gemesi zorunludur. nk, gelimi
lkelerin aksine, lkemizdeki koullar AR-GE potansiyelinin niversitelerde younlamas
sonucunu dourmutur. Ancak, lkemiz niversite sisteminde retim elemanlarn sanayi ile
ibirliine yneltecek yasal bir zorunluluk veya tevik unsuru olmadndan, niversitelerin u
anda kendilerinden bekleneni verebildiklerini sylemek mmkn deildir. retim yeleri,
maalarna maddi katky ek ders creti ile ve mesleki tatmini de lisansst rencileriyle
yrttkleri almalaryla salamaktadrlar. Yrrlkte olan kurallar gereince, akademik
ykselme iin uluslar aras dergilerde yayn yapma koulu olduundan, retim yeleri bu tip
dergilerde yayn olabilecek konularda almay tercih etmektedirler. Bu durum, doal olarak
retim yelerinin sanayinin sorunlar ile ilgilenmemesi sonucunu dourmaktadr. lkelerin

ekonomik glerinin sahip olduklar teknoloji dzeyi ile lld bu devirde, lkemizdeki
teknolojik almalarn da nn ama mecburiyeti vardr. Bu nedenle, niversite sistemimize,
retim elemanlarn sanayinin sorunlarna ynelik teknolojik alma yapmaya sevk edecek
tedbirler eklenmelidir. Genellikle gstermelik olarak yaptrlan staj almalarnn da daha
anlaml hale dntrlmesi gerekmektedir. Mhendislik mesleinde teorik bilgiler ne kadar
nemli ise, bu teorilerin uygulama alanlarnn ve uygulan ekillerinin bilinmesinin de o kadar
nemli olduu unutulmamaldr [11].
lkemizdeki btn eitim programlar srekli bir deiim iindedir ve deiikliklerin
baar derecesini lecek zamana ulamadan baka deiiklikler yaplmaktadr. Bu durumda
yaplan dzenlemeler beklenen sonular verememektedir.
Maalesef fakltelerimizde hem renci, hem de baz retim yeleri tarafndan temel
bilimlere gereken nem verilmemektedir. Orta retimden sadece test yntemleri ile zm
renerek gelen renci, temel bilimlerde baar gsterememektedir. retim yelerinin baar
orann yksek tutma dncesi sonucunda, gerekli temel bilgilere sahip olmayan renciler de
baarl grlmektedir. renci, bol problem zm isteyerek ezbercilie ve kalpla dayal
retim alkanln srdrmeye almakta, retim yeleri de buna kar diren
gstermemektedir.
rencilerin ou, tembel renciyi dllendiren aflar grerek, naslsa mezun olurum
dncesine kaplmakta ve eer derse girerlerse derste verilenle, girmezlerse arkadann ders
notlarnn fotokopisi ile yetinmektedirler. Ders kitabn yeterince almayan renciler, biraz
deitirilerek sorulan sorular bile yapamamakta ve baarsz olmaktadrlar [12].
Ekonomik ve brokratik nedenlerle retim ve aratrma iin gereken malzeme alm ok
zor olmakta, bu nedenle deneysel aratrmalar yerine yalnzca bilgisayar ortamnda teorik
almalar yaplmaktadr [13].
Lisansst eitim iin yurt dna gnderilen elemanlar, gittikleri niversitelerin ve
lkelerin koullarnda almalar yapmakta (bu konularn birou lkemiz problemlerinden uzak
konulardr) ve geri dndkleri zaman, aratrma yaptklar konularn dndkleri niversitede
olmadklarn grmektedirler. Doktoralarn yurt dnda yapm elemanlarn byk bir ksm,
imkanlar elvermediinden kendi konularnda aratrma ortam gelitirememektedirler.
Mhendislik rencileri yeterli seviyede yabanc dil bilmemektedirler. rencilerin
derslerini daha iyi anlayabilmeleri, yabanc kaynaklar kullanabilmeleri, gelimeleri takip
edebilmeleri ve yeni teknolojilere uyum salayabilmeleri iin mutlaka bir yabanc dil (zellikle
ingilizce) bilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle yabanc dil bilmeyenler bir yl hazrlk
okumaldr.

rencilerin yararlanabilecekleri ders kitaplarnn ve notlarnn says yetersizdir.

renciler, dersten nce anlatlacak konularla ilgili herhangi bir hazrlk yapmadklar iin,
derste sadece not tutmaktadrlar. Bylece renci, konular hakknda herhangi bir yorum
yapamamakta ve bu konuda yeterince geni dnememektedir. renci bu yntemde, anlatlan
konular derste anlayamad iin, daha sonra anlamak iin ok zaman harcamakta, ounlukla
da anlamadan ezberlemektedir. Bylece, bir konu hakknda dnme yetenei fazla gelimemi,
aratrma yapmadan sadece verilen bilgileri anlamaya alan ezberci bir mhendis
yetitirilmektedir.
Bugn, eitim sistemimizde egemen olan yaklamlar, kendi toplumlarna yabanclam
kiiler oluturmaktadr. Bunun nedeni ise, eitim sistemimizin zgn ve sorgulayc bir yapda
olmaynda aranmaldr. Dardan alnan modeller ile, kendi kltrmze ait olmayan yaplar
iletilmektedir [14].
rencinin, ald kltr ve eitimi sorgulama ans yoktur. nk, ona verilen eitim
tek doru olarak verilmektedir. Eitimin koullar eitmenler tarafndan belirlenmitir ve
deitirilemez olarak aklanmtr. renci katlmc olamamaktadr. Bunun sonucunda da,
renci z deil ekli benimsemektedir. renerek, bilin kazanarak ve aratrarak deil,
ezberleyerek baarl olmaktadr. Koullanmas bir anlamda bilgilerin deimezlii inancn
getirmektedir. Bu da, zgr ve yaratc dncenin gelimesine engel olan bir durumdur [15].
niversitelerde srdrlen mhendislik eitiminde, ounlukla teknik dersler etrafnda
ekillenen mevcut eitim sistemi, adeta verimliliin bilgiye bal olduunu iaret etmektedir.
Daha fazla bilgi daha iyi sonu biimindeki bu yaklam, ilkokul andan balayarak yllar yl
yaamdan kopuk, gereksiz bilgilerle beyni doldurulan rencinin, yksek retimde de alkn
olduu ezbercilie ynelmesine yol amaktadr. Bilgi gereklidir, ama yeterli deildir [16].
Gnmzde, iverenler daha az teknolojik bilgiye sahip, ancak daha fazla insancl mhendis
istemektedirler [17]. Burada kastedilen, liderlik niteliine sahip, risk almaktan ekinmeyen,
kendine gvenen, ekonomik, sosyal ve yasal ereveyi bir arada dnebilen, yaratc dnceye
sahip, iletiim kurabilen mhendislerin aranr olmasdr [18].
4. ZM NERLER VE YEN YAKLAIMLAR
Mhendislik fakltelerinde son snf rencilerine giriimcilik dersi verilmelidir. Bu
derste renciye kendi iini nasl kurabilecei ve teknolojik bir dnceyi nasl uygulanabilir
hale getirebilecei anlatlmaldr. Bitirme devlerinin, yksek lisans ve doktora almalarnn
endstriyel konulardan seilmesi tevik edilmelidir. Bu tr almalara mutlaka parasal destek
salanmaldr.

niversitelerde

rencilerin

kendi

balarna

bir

problemi

zme

yeteneinin

gelitirilmesi salanmaldr. Belirli bir disiplin altnda, serbest dnce ve alma desteklenmeli,
bilimsel almalarla ilgili brokratik engeller azaltlmaldr. Aratrma merkezleri ve
teknoparklar zendirilmeli, bu birimlere kadrolar salanmaldr. Aratrmaya ve endstriyel
almalara ncelik veren retim yelerinin ynetici olmas tevik edilmelidir [9].
Trkiye de yabanc dil seviyesi yeterli olmayan hibir renci mhendislik eitimine
balamamaldr. Ancak eitim dili Trke olmaldr. Trke nin gelimesi asndan yabanc
teknik terimlerin Trke karl kullanlmal, yerlemi terimler olduu gibi kalmaldr. Trke
nin bilim ve teknoloji dili olarak kullanlmas ve gelimesi salanmaldr.
Ktphanelerdeki ders ve aratrma kitaplarnn says artrlmaldr. Ktphanelerde
rencilerin alabilmeleri iin uygun alma ortam salanmal ve bilgiye erime, fotokopi vb.
kolaylklar artrlmaldr.
nternet altyapsnn gelitirilerek retim yeleri ve renciler tarafndan verimli bir
ekilde kullanmnn yaygnlatrlmas salanmaldr.
eitli nedenlerden dolay mhendislik eitimi sadece bilgi aktaran ve ezbere dayanan bir
eitim olmutur. Yaratc, dnebilen ve herhangi bir problemi zebilecek mhendisler
yetitirebilmek iin eitim ezbercilikten kurtulmaldr. Bu dnce orta retim kurumlarndan
balamal, gerekirse renci formlleri kendisi karmal veya kullanlacak baz bantlar ve
bilgiler snavlarda verilmelidir. renciler anlatlacak konularla nceden ilgilenmeli, derslerde
her zaman not almak yerine ders dinlemeli, tartmalara katlmal, dersi derste renmelidirler.
Semeli derslerden bazlar lkenin teknolojik ve endstriyel geliimi ile ilgili olmaldr. Ayrca
rencilerin gr asn arttrmak iin, programda ekonomi ve sosyal bilim dersleri de
verilmelidir. Bitirme devlerinin nemli olduu vurgulanmal, bir ksm sanayi ile birlikte
yaplmaldr.
niversitelerin lke kalknmasnda daha etkili olmasn salamak iin, niversitelere
aktarlan mali kaynaklar arttrlmaldr. renci bana den yatrm, belirli bir snrn altna
dmemelidir.
Teknolojik gelimeleri yakalamak, yeni teknolojiler ortaya karmak ve lkenin
kalknmasn hzlandrmak iin, endstri ile niversitelerin ortak almalar tevik edilmelidir.
Kaynaklar arttrlarak aratrma yaplmas tevik edilmeli, aratrma yapan retim elemanlarna
maddi destek salanmaldr.
Trkiye de mhendislik eitiminin kalitesini arttrmak iin yaplmas gerekenleri u
ekilde zetleyebiliriz:

1. Blmler gerekli alt yap kurulmadan almamaldr. Bina, derslik, laboratuvar, retim
yesi, makina tehizat, ktphane, internet olanaklar gibi sralanabilecek alt yap sorunlar
zlmelidir.
2. retim yelii cazip hale getirilmeli, retim yesi an gidermek iin programlar
gelitirilmeli, var olan programlar desteklenmelidir.
3. Yksek lisans ve doktora programlar evrensel bilime katkda bulunmann yan sra,
lkenin ihtiyalarn karlayacak biimde dzenlenmelidir.
4. Gelien teknoloji ve ihtiyalara gre eitim programlar yenilenmeli, yeni almlar ve
deneyimler paylalmaldr. Ders programlar dinamik ve interaktif hale getirilmelidir.
5. retimin temel esi olan rencilerin eitimle ilgili sorunlarnn zm iin, iten ve
dorudan aba harcanmaldr.
6. Mhendislik eitimi iin ulusal akreditasyon abalar ve bu kapsamda Mhendislik
Deerlendirme Kurulu (MDEK) almalar desteklenmelidir.
7. niversiteler eitim-retim yapan kurumlar olmann yan sra, bilim ve teknoloji
alanlarnda yaratc ve retken olmaya tevik edilmelidir. Aratrmac yan gl, lkenin
teknolojik ihtiyalarna yant verecek mhendisler yetitirilmelidir.
8. rencilere, yaam boyu renmenin gerekli olduu bilinci ve bunu gerekletirebilme
becerisi kazandrlmaldr.
9. Mesleki deneyimlerin derlenmesi, aktarlmas ve paylalmas ve yeni gelimelerin
izlenmesi, mhendislik meslei asndan ok nemlidir. Bu amala, srekli meslek ii eitim
merkezleri kurulmal ve desteklenmelidir.
10. letiim ve biliim teknolojilerindeki hzl gelimeler, bilgi retimi ve bilginin dolam
gibi etkenler, uzaktan retim, e-renme gibi yeni modelleri gndeme getirmekte ve eitime ek
olanaklar sunmaktadr. Bu teknolojilerin kullanm yaygnlatrlmaldr.
11. Zayf olan niversite sanayi ibirliini gelitirme olanaklar aranmal ve yeni ibirlii
modelleri gelitirilmelidir [19].
Dnyada ve lkemizde, yksek eitim sistemi yaklamlarnda izlenen yeni gelimeler ve
oluumlar bu alanda byk bir reformun eiinde olunduunu gstermektedir. Toplam Kalite
anlayyla paralellik gsteren kredili sistem ve akreditasyon gibi yeni sistemler ile ISO
9000 Serisi Kalite Standartlar ve Toplam Kalite Ynetimi anlay erevesindeki
yaplanmalar yaygn biimde srmektedir. Ayrca, kurumlar aras ilikileri, renci-retim yesi
transferlerini organize eden ve deiik lkelere ait yksek eitim kurumlar arasnda belli bir
kalite dzeyi oluturmay hedefleyen uluslararas yaplanmalar da grlmektedir. Bu konuda en
tipik rnek olarak, Avrupa Birlii lkeleri arasnda, eitim kalitesini ykseltmeyi, ulusal kimliin

yannda, Avrupa Birlii vatandal bilincini oluturmay hedefleyen ve 1995 de yrrle

girmi olan Socrates Program ile yksek eitimle ilgili ksmn oluturan Erasmus modeli
saylabilir [20]. Milyonlarca rencinin ye lkeler iinde rotasyonunu salayacak bu projenin
amac, 21. yzylda uluslararas entegrasyonu yaratacak ve yaatacak kitleleri eitmektir. Kresel
ve blgesel lekte grlen, eitim ve meslek alanlarndaki bu hareketlilik ve geiler ile lkeler
arasnda giderek kalkan snrlar, uluslararas kurumsallamay zorunlu hale getirmekte, eitim
sistemlerini etkilemektedir. Bunun sonucunda, diplomalarn karlkl tannmas, akreditasyon
(ekredilendirme-diploma edeerlilii) konusu ve mesleki yetki hakknn kullanlmasn
dzenleyen mesleki kurumsallamalar, uluslararas boyut kazanmaktadr. Eitim kurumlarnn,
uluslararas dzeyde, sahip olduklar niteliklerinin onaylanmas, kabul edilmesi ya da bir standart
erevesinde tanmlanmas anlamna gelen akreditasyon sisteminin yrrlkte olduu
lkelerde, diploma kullanm hakk ile meslek uygulama yetkisi genellik1e ayn srelerde
olmaktadr [21]. Meslek uygulama yetkisi, belli srelerdeki uygulama deneyimini, bazen de,
genel bir mesleki yeterlilik snavndan baarl olmay gerektirmektedir [22].
Bir eitim programna, gvenirliini kantlayan bir belgenin verilebilmesi iin, ncelikle
o programn bir deerlendirilmesinin yaplmas gerekmektedir. Gvence belgesi veren kurum ya
da rgtlerin, deerlendirmeyi yaparken dikkate aldklar kriterler; genellikle eitimin amac,
retim kurumunun rgtlenmesi ve ynetimi, eitim program, retim kadrosu, renciler,
fiziksel tesisler, kitaplk ve dier hizmetler, endstri ile ilikiler balklarn iermektedir [23].
Yeni eitim modellerinde, zgr dncenin gelitirilmesi ve sorgulama yeteneinin
kazandrlmas esastr. Klasik eitim sisteminde yeri olmayan, renci merkezli eitim
sisteminin doasnda bulunan eletirel dnme becerisinin ne ekilde kazandrlmas konusunda
ise, ou kez baz belirsizlikler yaanmaktadr. Matematik, fizik, kimya, biyoloji, psikoloji,
felsefe, sosyoloji, ekonomi, bilim tarihi, sanat tarihi vb. dersler, eletirel dnce
uygulamalarnn yaplmas iin uygun platformu salamaktadr. Ancak, bu tr uygulamalarn
uzman kadrolar tarafndan ve rencilerle birlikte yrtldnde faydal olduu da bilinen bir
gerektir. Yaplan aratrmalar, reticilerin derslerini, rencileri ile ekip almas eklinde
yrttkleri ortamlarda, rencinin eitim srecinde daha etkili olduunu ve yaratc-eletirel
dnceyi gelitirdiini gstermektedir [24]. Ekibin, ortak problemi bir arada tanmlamas, her
birinin kendi kriterlerini, nem ve nceliklerini ortaya koymas, zmler zerinde tartmas,
bilgi al-veriinin salanmas yoluyla gerekleen sre, eitim asndan ok yararl olmaktadr
[25]. Bu ekilde, renciye daha ok bilgi verme yerine, aratrma yaparak, birbirleriyle ve
yaptklar ile balantlar kurarak, kendi kendilerini ve birbirlerini deerlendirerek, kendi
kendine renme becerisinin kazandrlmas amalanmaktadr. rencinin performansnn

deerlendirilmesi, renme srecinin son faaliyetlerinden birisi olarak kabul edildiinden,

snavlar, projeler, katlm deerlendirme vb., srekli iyiletirme iin, geri besleme ilevini
yerine getirmede kullanlan aralar olarak grlmektedir [26].
Mhendislik programlarnn eitlerinin ve saylarnn artmasna karlk, verilen eitim
ok standart bir ekil almtr. Mhendislerin gnmzdeki mesleki etkinlikleri aratrmagelitirme, rn gelitirme, retim, bakm, sat gibi balklarda toplanabilir. Bu eitlilie kar,
Trkiye deki mhendislik programlarnn tm 4 yllktr ve ders ierikleri asndan birbirine
ok benzer bir eitim vermektedirler. Bu adan 20 yl ncesinde bile teknik ve uygulama
arlkl olan iki deiik mhendislik eitimi olduu hatrlanrsa, gnmzdeki tek dzeliin
salksz olduu aktr. Mhendislerden beklenen ilerin eitlilii karsnda, her kurumun
kendine bir grev tanmlayarak, endstrinin beklentilerine uygun formasyonda, birbirinden farkl
ynleri olan mhendis yetitirecek programlar gelitirmesi beklenmektedir. Ayn mhendislik
dalnda, temel konularda mhendislerin ayn eitimi almalar, ancak eitimin ilerleyen yllarnda
eitim kurumunun grev tanmna uygun olan bir eitim grmeleri gerekmektedir. ABET in
mhendislik programlarnn akreditasyonunda izledii yaklama gre, her eitim kurumu
kendisinin nasl bir mhendis eitmek istediini bir grev tanm yaparak belirleyecektir. Bunun
hazrlanmasnda, kurumun eitecei mhendislerin, eitiminden kar olan paydalarn da
grlerinin alnmas gerekmektedir. Paydalar arasnda, niversite retim yeleri, iverenler,
renciler ve eski mezunlar saylabilir. Grev tanmnn hazrlanmasndan sonra da, gerek eitim
programlarnn dzenlenmesinde, gerekse gelitirilmesinde gene paydalarn grlerinden
yararlanmak gerekmektedir. Bu yaklam, nerilen mhendislik programnn paydalarn
beklentilerine cevap verebilmesini salayacak bir yaklamdr [10].
nmzdeki yzyln youn rekabet ortamnda, endstri kurulularnn ne gemelerini
salayabilecek ynde, mhendislerin eitiminde ve akreditasyonunda deiikliklerin olduu bir
dnem yaanmaktadr. Mhendislerin temel mesleki konularn tesine gemeleri beklenmekte,
mhendislik eitimi veren kurumlarn, mezunlarn bu ortama hazrlamalar ve endstrinin ve
dier paydalarn beklentilerini de karlayacak eitim programlan oluturmalar istenmektedir.
Trkiye de ise mhendislik eitimi, dnyadaki gelimeleri izleyerek ve bu gelimelere ayak
uydurmaya

alarak

deiime

uramaktadr.

Mhendislik

programlarnn

endstrinin

ihtiyalarna yant verecek ekilde tek dzelikten karlabilmesi gerekmektedir. Kurulacak bir
akreditasyon sisteminin, yeni gelimeleri de gz nne alarak program minimumlar belirlemesi
ve mhendislik eitiminde kalitenin de bu yntemle ykseltilmesi amalanmaldr.
5. SONU

Gnmzde, hzla deiim gsteren teknolojik, ekonomik ve dnce alanndaki koul ve

ihtiyalar, niversiteleri deien dnya dzenine uygun retim yapmaya zorlamakta ve
niversite ynetimlerini, eitim-retimde yeni yaklam modelleri aramaya yneltmektedir.
Modern mhendislik eitiminde, renciye dar adan bir teknik bilgi kazandrmann
yeterli olmad kabul edilmektedir. Gnmz teknoloji toplumunun eitim felsefesi; yalnzca
teknik sorunlar zme yeteneine sahip mhendisler yetitirmek yerine, sorunu btn olarak
kavrayabilen mhendisler yetitirmeye ynelmektir. Mhendislik eitimi, rencinin ufkunu
geniletmeli ve temel sorunlarn ortaya konabilmesine yardmc olmaldr. Dolaysyla, modern
mhendislik eitiminin ana amac, mhendislik esaslarn ve renmeyi retmek olarak
tanmlanabilir.
Mhendisler lkelerin kalknmasnda nemli unsurlardr. Hzla gelien teknolojileri
yakalamak ve retmek iin, mhendislik eitiminde gerekli deiimlerin yaplmas zorunludur.
Mhendislik dallarndaki eitim sorunlarnn ok ksa zamanda zlmesi, lkemizin kalknmas
asndan nemlidir. lkemizin hzl kalknmas iin rencilere kendi bana i yapabilme,
kendi iini kurabilme zelliklerinin verilmesi gerekir. Mhendislikte etik kavramnn da
rencilere kazandrlmas nemlidir. Dnen, herhangi bir mhendislik problemini zebilen,
yaratc mhendislerin yetitirilmesi iin, eitim programlarnda deiiklik yaplmaldr.
KAYNAKLAR
1. Diner, H., Trkiye de Mhendislik Eitimi. 2000 li Yllara Girerken Bilgi anda Nasl
Bir Mhendislik Eitimi Konulu 1. Kongre, EMO stanbul, 1994.
2. Pskllolu, A., Arkada Trke Szlk, ISBN 875-509-053-3, Ankara, 1997.
3. Baran, T., Kahraman, S., Yetkin Mhendislik ve Eitim. Mhendislik Mimarlk Eitimi
Sempozyumu, s. 239-249, stanbul, 1999.
4. Yldz, D., Kiper, M., Mhendislik, Mimarlk Eitimi Alannda Kaos, Kalite, Kantite
zerine. Mhendislik Mimarlk Eitimi Sempozyumu, s. 42-45, stanbul, 1999.
5. Kasapolu, K. E., Mhendislik Eitiminde Kalite Sorunu ve zm : Profesyonel
Mhendislik. Mhendislik Mimarlk Eitimi Sempozyumu, s. 250-256, stanbul, 1999.
6. ABET, Criteria for Accrediting Programs. http://www.abet.org/eac/EAC_99-00_Criteria.htm,
56 p, 1999.
7. Trk Mhendislik Haberleri, Trkiye de naat Mhendislii retiminin Tarihesi. Trkiye
Mhendislik Haberleri-Mhendislikte Eitim Says, Say.368, 1993.
8. rc, E.O., Elektrik, Elektronik, Bilgisayar Mhendislii Tarihi. TMMOB Elektrik
Mhendisleri Odas Dergisi, Say: 424, 2004.

9. Diner, H. Diner, P. Burdurlu, H. Hacveliolu, ., Trkiye de EEB Mhendislik Eitimi.

http://ehsam.kou.edu.tr/muh_egitimi.htm
10. Dursunkaya,

Z.,

Mhendislik

Programlarnn

Akreditasyonunda

Yeni

Yaklamlar

Mhendislik Mimarlk Eitimi Sempozyumu, s.200-205. stanbul, 1999.

11. Serbest, H., Elektrik Mhendislii Eitimi ve Gnmzdeki Sorunlar. TMMOB Elektrik
Mhendisleri Odas Dergisi, Say: 411, 2001.
12. Genolu, M.T., Cebeci, M., Trkiye de Mhendislik Eitimi ve neriler. Mhendislik
Mimarlk Eitimi Sempozyumu, s. 73-80, stanbul, 1999.
13. Simpson, I., The Engineering Education in Europe. IEEE Transactions on Engineering
Education, Vol.37, pp.167-170, 1994.
14. Bozkurt, G., Kltr Konusu ve Sorunlarmz'', Remzi Kitabevi, 2. Basm, s.133, stanbul,
1985.
15. oruh, M., Yksek retimde Toplam Kalite Ynetimi Nasl Baarl Olur?. Yksek
retimde Toplam Kalite Ynetimi Prensiplerinin Uygulanmas Sempozyumu, s. 9, Ankara,
1998.
16. Newport, C.L., Elms, D.G., Effective Engineers. Great Britain, International Journal of
Engineering Education, Vol. 13, no. 5, pp. 14-23, 1997.
17. Henshaw, R., Desirable Attributes for Professional Engineers. Adelaide, Proc. Australian
Association for Engineering Education: 3rd Annual Convention and Conference, 1991.
18. Doanay, H., Mavir Mhendisler Gelecee Hazrlanyor. Yap Dnyas, say 38, s. 46,
stanbul, 1999.
19. EEB Mh. Et. 1. Ulusal Sempozyumu Sonu Bildirgesi. TMMOB Elektrik Mhendisleri
Odas Dergisi, Say: 419, 2003.
20. Socrates; Guide du candidat 1998, Commission Europeenne, Bruxelles, s.33, 1997.
21. Dlgerolu, Y.Y., Ulusu, T.U., Hachasanolu, I., Aytanga, D., Mesleki Yetkinlik ve
Ekredilendirme (Accreditation) Mimarlk ve Eitimi Forum 1 : Nasl Bir Gelecek? s. 304,
stanbul, 1995.
22. Dengiz, N., Onat, D., Mhendislik ve Mimarlk Eitiminde Kalite Sorunu. Mhendislik
Mimarlk Eitimi Sempozyumu, s.188-199, stanbul, 1999.
23. Berkz, S., Mimarlk Hizmetleri Mimarlk Eitimi likisi. Mimarlk ve Eitimi Forum 1:
Nasl Bir Gelecek?. s. 295, stanbul, 1995.
24. oruh, M., Yksek retimde Toplam Kalite Ynetimi Nasl Baarl Olur?. Yksek
retimde Toplam Kalite Ynetimi Prensiplerinin Uygulanmas Sempozyumu, s. 9, Ankara,
1998.

25. Alta, N.E., Ar, H., Mimarlk Mesleinin ok Disiplinli Boyutu ve Eitime Yansmalarnn
rdelenmesi, Mimarlk ve Eitimi Forum 1: Nasl Bir Gelecek?. s. 220, stanbul, 1995.
26. Acgil, S.F., Toplam Kalite Ynetiminin renci Deerlendirmesinde Baz Yansmalar.
Yksek retimde Toplam Kalite Ynetimi Prensiplerinin Uygulanmas Sempozyumu, s.74,
Ankara, 1998.
27. Herkert, J.R., Continuing and Emerging Issues in Engineering Ethics Education. The Bridge,
Volume 32, Number 3, 2002.
28. Robert, F. Mager, P., The Performance Analysis of Problems. CA:Fearon Publishers,
Belmont.