KOMPANIJSKO PRAVO

skripta

Banja Luka, 2009.

Sadraj

D IO P R V I........................................................................................................................I
KOMPANIJSKO PRAVO....................................................................................................I
GLAVA I..........................................................................................................................1
SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA...............................................................................1
GLAVA II.........................................................................................................................2
PRIVREDNA DRUTVA...............................................................................................2
1. POJAM, BITNA OBILJEJA I VRSTE PRIVREDNIH DRUTAVA...................2
1.1. Vrste privrednih drutava..................................................................................2
2. ZAJEDNIKA PRAVILA ZA PRIVREDNA DRUTVA......................................3
2.1. Osnivanje privrednih drutava..........................................................................3
2.1.1. Osnivaki akt i drugi akti...........................................................................3
2.1.2. Registracija i objavljivanje registracije.....................................................4
2.2. Poslovno ime privrednog drutva....................................................................5
2.2.1. Sjedite privrednog drutva.......................................................................5
2.2.2. Djelatnost privrednog drutva....................................................................5
2.2.3. Ulozi, imovina, osnovni kapital i odgovornost za uloge...........................5
2.3. Odgovornost za obaveze privrednog drutva....................................................6
2.4. Zastupanje privrednih drutava.........................................................................7
2.4.1. Pojam.........................................................................................................7
2.4.2. Osnov i oblici zastupanja...........................................................................7
2.5. Dunosti prema privrednom drutvu................................................................8
2.6. Poslovne knjige, raunovodstvene isprave i finansijski izvjetaji....................8
2.6.1. Poslovne knjige..........................................................................................8
2.6.2. Finansijski izvjetaji.................................................................................9
3. ORTAKO DRUTVO.........................................................................................10
3.1. Pojam i karakteristike.....................................................................................10
3.2. Osnivanje........................................................................................................10
3.3. Ulog.................................................................................................................11
3.4. Udio i raspolaganje udjelom...........................................................................11
3. 5. Odluivanje ortaka.........................................................................................11
3. 6. Poslovoenje i zastupanje..............................................................................12
3.7. Dobit i gubitak................................................................................................12
3.8. Prava i obaveze ortaka....................................................................................13
3.9. Prestanak svojstva ortaka................................................................................13
3.10. Prestanak ortakog drutva...........................................................................13
4. KOMANDITNO DRUTVO................................................................................14
4.1. Ugovor ortaka drutva................................................................................15
4.2. Pravni odnosi meu ortacima i izmeu ortaka i drutva.............................15
4.3. Pravni odnosi komanditnog drutva i ortaka prema treim licima.............15
5. DRUTVO S OGRANIENOM ODGOVORNOU........................................16
5.1. Pojam i karakteristike.....................................................................................16
5.2. Osnivaki akt i ugovor lanova drutva..........................................................16
5.3. Osnovni kapital...............................................................................................17
5.4. Ulog................................................................................................................18
5.5. Udio................................................................................................................18

5.5.1. Dioba udjela.............................................................................................18

5.5.2. Povlaenje i ponitenje udjela..................................................................18
5.5.3. Prenos udjela............................................................................................19
5.5.4. Pravo preeg sticanja udjela drutva........................................................19
5.6. Organi drutva s ogranienom odgovornou.................................................20
5.6.1. Struktura...................................................................................................20
5.6.2. Skuptina..................................................................................................20
5.6.3. Direktor/upravni odbor............................................................................21
5.6.4. Interna revizija........................................................................................24
5.7. Prestanak svojstva lana drutva.....................................................................24
5.8. Prestanak drutva s ogranienom odgovornou............................................25
6. AKCIONARSKO DRUTVO...............................................................................25
6. 1. Pojam i karakteristike....................................................................................25
6. 2. Vrste akcionarskih drutava...........................................................................26
6.2.1. Zatvoreno drutvo....................................................................................26
6.2.2. Otvoreno drutvo.....................................................................................27
6.2.3. Osnivaki akt i statut................................................................................27
6.3. Akcije..............................................................................................................28
6.3.1. Pojam i karakteristike akcija....................................................................28
6.3.2. Pojam klase (roda) akcija.........................................................................29
6.3.3. Obine i preferencijalne (povlaene) akcije...........................................29
6.3.3.1. Prava akcionara obinih akcija.............................................................29
6.3.3.2. Prava akcionara sa povlaenim akcijama............................................29
6.3.4. Odobrene (neizdate) i izdate akcije.........................................................30
6.4. Poveanje osnovnog kapitala..........................................................................31
6.4.1. Donoenje odluke....................................................................................31
6.4.2. Naini poveanja......................................................................................31
6.4.3. Vrste emisije.............................................................................................31
6.4.4. Poveanje osnovnog kapitala ulozima u novcu.......................................32
6.5. Smanjenje osnovnog kapitala.........................................................................32
6.5.1. Odluka......................................................................................................32
6.5.2. Vrste smanjenja........................................................................................32
6.6. Prava i obaveze akcionara...............................................................................32
6.6.1. Prava akcionara........................................................................................32
6.6.1.1. Pravo uea u radu skuptine drutva.............................................32
6.6.1.2. Pravo glasa u skuptini.....................................................................32
6.6.1.3. Pravo na dividendu...........................................................................33
6.6.1.4. Pravo raspolaganja akcijama............................................................33
6.6.2. Obaveze akcionara...................................................................................34
6.7. Organi akcionarskog drutva..........................................................................34
6.7.1. Struktura organa akcionarskog drutva....................................................34
6.7.2. Skuptina akcionara.................................................................................34
6.7.3. Vrste skuptine.........................................................................................34
6.7.3.1. Godinja skuptina............................................................................34
6.7.3.2. Vanredna skuptina i njeno sazivanje od manjinskih akcionara.......35
6.7.3.3. Skuptina po nalogu suda.................................................................35

II

6.7.4. Upravni odbor i izvrni odbor..................................................................36

6.7.4.1. Opte pravilo za direktora ili upravni odbor.....................................36
6.7.4.2. Statusna pitanja upravnog odbora.....................................................36
6.7.4.3. Odluivanje.......................................................................................37
6.7.5. Izvrni odbor............................................................................................37
6.7.6 .Generalni direktor i zastupanje drutva...................................................38
6.7.7. Nadzor......................................................................................................38
6.8. Prestanak akcionarskog drutva......................................................................39
6.8.1. Prestanak drutva i druge mjere suda......................................................39
6.8.2. Prestanak drutva i druge mjere suda po zahtjevu manjinskih akcionara39
7. POVEZIVANJE PRIVREDNIH DRUTAVA......................................................40
7.1. Pojam i vrste...................................................................................................40
7.2. Koncern...........................................................................................................41
7.3. Holding...........................................................................................................41
8. REORGANIZACIJA PRIVREDNOG DRUTVA - statusne promjene i promjena
pravne forme..............................................................................................................42
8.1. Statusne promjene...........................................................................................42
8.1.1. Osnovna naela........................................................................................42
8.1.2. Finansijski izvjetaj..................................................................................42
8.1.3. Statusne promjene u likvidaciji................................................................43
8.2. Vrste statusnih promjena.................................................................................43
8.2.1. Spajanje....................................................................................................43
8.2.2. Podjela.....................................................................................................43
8.2.3. Odvajanje.................................................................................................44
8.3. Zatita povjerilaca...........................................................................................45
8.3.1. Pravo na obezbjeenje i namirenje..........................................................45
8.4. Spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva u pojednostavljenom postupku46
8.5. Spajanje uz pripajanje drutava s ogranienom odgovornou......................46
8.6. Akcionarsko drutvo kao drutvo koje prestaje pripajanjem..........................46
8.7. Drutvo sa ogranienom odgovornou kao drutvo koje prestaje pripajanjem
...............................................................................................................................47
8.8. Spajanje uz osnivanje......................................................................................47
8.8.1. Spajanje uz osnivanje akcionarskih drutava...........................................47
8.8.2. Spajanje uz osnivanje drutava sa ogranienom odgovornou..............47
8.8.3. Spajanje uz osnivanje izmeu akcionarskih drutava i drutava sa
ogranienom odgovornou...............................................................................48
8.8.5. Podjela uz pripajanje akcionarskih drutava............................................49
8.8.6. Podjela bez odluka skuptina drutava sticalaca......................................49
8.8.7. Podjela uz osnivanje akcionarskog drutva.............................................49
8.8.8. Odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje akcionarskog drutva 49
8.8.9. Podjela i odvajanje drutava sa ogranienom odgovornou..................50
8.8.10. Podjela akcionarskog drutva i odvajanje poslovne jedinice (dijela)
drutva u drutvo sa ogranienom odgovornou i obrnuto.............................50
8.9. Statusne promjene i ortako i komanditno drutvo........................................50
9. PRESTANAK PRIVREDNOG DRUTVA..........................................................51
9.1. Steaj...............................................................................................................51

III

9.1.2. Stranke i drugi uesnici u postupku steaja.............................................51

9.1.3. Organi steajnog postupka.......................................................................51
9.1.3.1. Steajni upravnik..............................................................................52
9.1.3.2. Skuptina povjerilaca........................................................................52
9.1.3.3. Odbor povjerilaca.............................................................................52
9.1.4. Steajni postupak.................................................................................53
9.1.4.1. Direktno otvaranje steajnog postupka.............................................53
9.1.4.2. Pravne posledice pokretanja steajnog postupka..............................53
9.1.5. Steajna masa...........................................................................................54
9.1.5.1. Utvrivanje potraivanja.......................................................................55
9.1.5.2. Izluna prava i izluni poverilac...........................................................55
9.1.5.3. Razluna prava i razluni poverilac......................................................55
9.1.5.4. Unovenje steajne mase......................................................................55
9.1.5.5. Dioba steajne mase..............................................................................56
9.1.5.6. Steajni redovi......................................................................................56
9.2. Reorganizacija.................................................................................................57
9.2.1. Pojam.......................................................................................................57
9.2.2. Sadrina plana reorganizacije..................................................................57
9.2.3. Mere za realizaciju plana reorganizacije..................................................57
9.2.4. Postupak donoenja plana reorganizacije................................................58
9.2.4.1. Osnova za sprovoenje plana reorganizacije....................................58
9.2.4.2. Razvrstavanje uesnika u steajnom planu.......................................59
9.3. Likvidacija......................................................................................................59
9.3.1. Pokretanje postupka.................................................................................59
9.3.2. Otvaranje likvidacionog postupka i imenovanje likvidacionog upravnika
...........................................................................................................................60
9.3.4. Dunosti i prava likvidacionog upravnika...............................................60
9.3.5. Dioba........................................................................................................60
GLAVA III......................................................................................................................62
OSTALI SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA..............................................................62
1. POSLOVNE BANKE............................................................................................62
1.1. Izdavanje dozvole i ovlaenja za rad.............................................................62
1.2. Dozvola za rad banke je uslov za upis u sudski registar.................................62
1.3. Upravljanje bankom........................................................................................63
1.3.1. Skuptina..................................................................................................63
1.3.2. Nadzorni odbor........................................................................................64
1.3.3. Uprava......................................................................................................65
1.3.4. Odbor za reviziju.....................................................................................65
2. DRUTVA ZA OSIGURANJE..............................................................................66
2.1. Akcionarsko drutvo za osiguranje.................................................................66
2.1.1. Djelatnost neposrednog osiguranja i reosiguranja..................................66
2.1.2. Dozvola za rad........................................................................................67
2.1.3. Vrste osiguranja.......................................................................................67
2.2. Neki pojmovi..................................................................................................67
3. BERZE HARTIJA OD VRIJEDNOSTI................................................................69
3.1. Berza hartija od vrijednosti.............................................................................69

IV

3.2. Osnivanje berze...............................................................................................69

4. BROKERSKO-DILERSKA DRUTVA...............................................................70
5. ZADRUGE............................................................................................................71
5.1. Pojam..............................................................................................................71
5.2. Vrste................................................................................................................71
5.3. Osnivanje........................................................................................................72
5.4. Sticanje i prestanak svojstva zadrugara..........................................................72
5.5. Upravljanje zadrugom.....................................................................................73
5.6. Organi.............................................................................................................73
5.6.1. Skuptina zadruge....................................................................................73
5.6.2. Upravni odbor..........................................................................................74
5.6.3. Nadzorni odbor........................................................................................74
5.6.4. Direktor zadruge......................................................................................75
6. JAVNA PREDUZEA...........................................................................................75
6.1. Organi preduzea............................................................................................76
6.1.1. Skuptina..................................................................................................76
6.1.2. Nadzorni odbor........................................................................................76
6.1.3. Uprava preduzea....................................................................................77
7. PREDUZETNIK....................................................................................................78
8. PRIVREDNE ASOCIJACIJE................................................................................78
8.1. Privredne komore............................................................................................78
8.2. Zadruni savezi...............................................................................................80

D IO P R V I
KOMPANIJSKO PRAVO

GLAVA I
SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA
Subjekti privrednog prava (privredni subjekti) su fizika i pravna lica koja su u
privrednopravnom prometu nosioci prava i obaveza. Subjekti privrednog prava mogu biti
organizovani u individualnom organizacionopravnom obliku - preduzetnici ili u
kolektivnom organizacionopravnom obliku - privredna drutva, banke i druge finansijske
organizacije, drutva za osiguranje, berze, javna preduzea, zadruge, i dr.
Preduzetnik je fiziko lice koje je registrovano i koje radi sticanja dobiti u vidu
zanimanja obavlja sve zakonom dozvoljene djelatnosti, ukljuujui umjetnike i stare
zanate i poslove domae radinosti.
Privredno drutvo je pravno lice koje osnivaju osnivakim aktom pravna i/ili fizika
lica radi obavljanja djelatnosti u cilju sticanja dobiti.
Banka je akcionarsko drutvo, koje ima dozvolu za rad koje obavlja depozitne i
kreditne poslove, a moe obavljati i druge poslove u skladu sa zakonom. U druge
finansijske organizacije spadaju: potanska tedionica, tedionica, tedno-kreditna
organizacija, tedno-kreditna zadruga.
Drutva za osiguranje osnivaju se u obliku akcionarskog drutva za osiguranje,
drutva za uzajamno osiguranje ili agencije za poslove pruanja drugih usluga osiguranja,
radi obavljanja poslova osiguranja i reosiguranja, kao i drugih poslova u vezi sa
osiguranjem i reosiguranjem (npr. snimanje i procjena tete, pruanje tehnikih i
intelektuallnih usluga i sl.- agencije za poslove pruanja drugih osiguranja).
Berza je pravno lice organizovano kao akcionarsko drutvo koje obavlja djelatnost
organizovanja trgovine hartijama od vrijednosti i drugim finansijskim instrumentima na
berzanskom tritu, odnosno na berzanskom i vanberzanskom tritu.
Brokersko-dilersko drutvo je pravno lice organizovano kao akcionarsko drutvo
radi obavljanja djelatnosti na organizovanom tritu hartija od vrijednosti (posredovanje
u kupovini i prodaji hartija od vrijednosti i kupovina i prodaja hartija od vrijednosti u
svoje ime, a za raun nalogodavca, odnosno u ime i za raun nalogodavca - brokerski
poslovi; kupovina i prodaja hartija od vrijednosti u svoje ime i za svoj raun, radi
ostvarivanja razlike u cijeni - dilerski poslovi, i dr.).
Javno preduzee je preduzee koje obavlja dijelatnost od opteg interesa, a koje
osniva drava, odnosno jedinica lokalne samouprave.
Kontrolna pitanja
1.
Kako mogu biti organizovani subjekti privrednog prava?
2.
Definiite pojam - preduzetnik.
3.
Definiite privredno drutvo.
4.
Objasnite pojam berza.

GLAVA II
PRIVREDNA DRUTVA
1. POJAM, BITNA OBILJEJA I VRSTE PRIVREDNIH DRUTAVA
1.1. Vrste privrednih drutava
Pravne forme privrednih drutava prema ZOPD su ortako drutvo, komanditno
drutvo, drutvo sa ogranienom odgovornou (DOO) i akcionarsko drutvo (otvoreno i
zatvoreno).
S obzirom na zajednika obiljeja pojedinih oblika privrednih drutava, privredna
drutva se, u zakonodavstvu i pravnoj teoriji, razvrstavaju u grupe prema vie kriterijuma.
Uobiajena je podjela privrednih drutava na drutva lica i drutva kapitala (Zakon
o preduzeima je, za razliku od ZOPD, izriito razvrstavao privredna drutva u ove dvije
grupe). U drutva lica spadaju ortako drutvo i komanditno drutvo, a u drutva kapitala
spadaju akcionarsko drutvo i drutvo s ogranienom odgovornou.
1.2. Osnovne karakteristike privrednih drutava
Osnovne karakteristike drutava lica su:
- lina svojstva lanova i meusobno povjerenje i povezanost bitna je za njihovo
nastajanje i postojanje;
- injenice vezane za linost lanova (ortaka i komplementara) kao to su smrt,
poslovna neposobnost, istupanje iz drutva, iskljuenje, esto vode prestanku
drutva; dominiraju elementi intuitu personae;
- lanovi drutva (ortaci, odnosno komplementari) neogranieno solidarno
odgovaraju za obaveze drutva;
- drutvo mora imati najmanje dva lana (ortaka kod ortakog drutva, odnosno
makar jednog komplementara i jednog komanditora kod komanditnog drutva);
- za postojanje drutva nije bitan kapital, tako da se za ova drutva ne trai
minimalni novani deo osnovnog kapitala (s obzirom na odgovornost lanova za
obaveze drutva);
- ovim drutvima upravljaju, vode poslove drutva i zastupaju drutvo lanovi
drutva (prije svega, ortaci, odnosno komplementari svi to je i zakonska
pretpostavka, nekolicina ili jedan) tako da nemaju posebne organe (skuptina,
upravni odbor, nadzorni odbor);
- lanovi drutva imaju iroku autonomiju u pogledu ureenja odnosa u drutvu
(osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva, prije svega), a zakonske
odredbe kojima se ti odnosi ureuju, po pravilu, su dispozitivne prirode;
- stupanje novih lanova u drutvo kao i raspolaganje udjelom je, po pravilu,
ogranieno (naroito prenos udjela treim licima); najee posluju pod
personalnim poslovnim imenom (ime jednog, nekolicine ili svih ortaka), i dr.
Osnovne karakteristike drutava kapitala su:
kod ovih drutava od odluujueg znaaja je kapital odnos a ne lina svojstva
lanova/akcionara drutva (drutvo se ne konstituie, ne funkcionie i prestaje
zavisno od tih svojstava);
2

drutvo svojom imovinom odgovara za svoje obaveze, dok akcionari, odnosno

lanovi ne odgovaraju za obaveze drutva, ve samo snose rizik poslovanja
drutva do visine svog uloga u drutvo;
drutvo kapitala ima osnovni kapital podijeljen na akcije, odnosno udjele, a
zakonom se propisuje minimalni novani deo osnovnog kapitala;
drutvo kapitala najee ima vie lanova ali pojedini oblici mogu imati i
samo jednog lana/akciona (DOO i zatvoreno akcionarsko drutvo jednolano drutvo);
drutvom upravljaju i vode poslove drutva organi drutva, a ne
lanovi/akcionari neposredno;
sticanje svojstva lana/akcionara drutva, najee nije ogranieno, prenos
udjela je po pravilu slobodan (ovo se naroito odnosi na otvorena akcionarska
drutva);
promjena lanova nema nikakav uticaj na status drutva i prava i obaveze
ostalih lanova/akcionara;
ova drutva po pravilu posluju pod realnim, predmetnim poslovnim imenom;
drutva kapitala (naroito, akcionarsko drutvo) mogu da se osnivaju za
obavljanje svih privrednih djelatnosti, (obuhvatajui i bankarske, berzanske,
brokerske poslove, kao i poslove osiguranja).
Zakon o raunovodstvu privredna drutva (uopte pravna lica) dijeli na mala,
srednja i velika.
Kontrolna pitanja
1.
Navedi pravne forme privrednih drutava.
2.
Koja je uobiajena je podjela privrednih drutava?
3.
Koja drutva spadaju u drutva lica, a koja u drutva kapitala?
4.
Navedi najmanje 2 karakteristike drutva lica.
5.
Navedi najmanje 2 karakteristike drutva kapitala.

2. ZAJEDNIKA PRAVILA ZA PRIVREDNA DRUTVA

2.1. Osnivanje privrednih drutava
2.1.1. Osnivaki akt i drugi akti
Privredna drutva osnivaju se osnivakim aktom koji ima formu ugovora
o osnivanju ako ga osniva vie osnivaa ili odluke o osnivanju ako ga osniva jedan
osniva.
Lica koja osnivaju privredno drutvo su osnivai drutva. Svi osnivai privrednog
drutva potpisuju osnivaki akt.
Osnivaki akt privrednog drutva notarski se obrauje i ima sadrinu utvrenu
zakonom za tu pravnu formu privrednog drutva.
Pored osnivakog akta, ortako i komanditno drutvo mogu imati i ugovor ortaka
drutva, drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati i ugovor lanova drutva, a
akcionarsko drutvo i statut.
Osnivai i lica koja u skladu sa ovim zakonom nakon osnivanja pristupe ortakom
drutvu su ortaci, komanditnom drutvu ortaci, odnosno komplementari i komanditori,

drutvu sa ogranienom odgovornou lanovi drutva, a akcionarskom drutvu

akcionari.
2.1.2. Registracija i objavljivanje registracije
Sticanje svojstva pravnog lica
Privredno drutvo stie svojstvo pravnog lica trenutkom upisa u sudski registar na
nain propisan zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata (u daljem
tekstu: registar).
Registracija i objavljivanje
Registracija podataka o privrednom drutvu i objavljivanje registracije vri se u
skladu sa zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata.
Dejstvo registracije i objavljivanja u odnosu na trea lica
Smatra se da trea lica znaju za registrovane podatke o privrednom drutvu nakon
njihovog objavljivanja ili objavljivanja izvoda iz tih podataka ili dokumenata na osnovu
kojih je izvrena registracija sa upuivanjem na njih.
Smatra se da trea lica znaju ili da prema okolnostima sluaja mogu znati za
podatke i dokumenta i prije objavljivanja, a nakon deponovanja u registar, ako privredno
drutvo to dokae.
Ako se objavljeni podaci razlikuju od registrovanih podataka, za privredno drutvo
se kao taan uzima podatak iz registra, tako da ono u odnosima sa treim licima ne moe
isticati podatke koji su objavljeni, ako su se trea lica pouzdala u podatke iz registra.
2.1.5. Nitavost registracije osnivanja
Registracija osnivanja privrednog drutva nitava je u sluajevima propisanim
ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje registracija poslovnih subjekata.
Registracija osnivanja i registracija drugih podataka privrednog drutva nitava je
ako:
a) je broj osnivaa manji od broja utvrenog ovim zakonom,
b) ne postoji pravna i poslovna sposobnost svih osnivaa,
v) osnivaki akt nije sastavljen u propisanoj formi,
g) osnivaki akt ne sadri podatke o poslovnom imenu drutva, vrijednosti i
vrsti uloga svakog osnivaa ili iznosa osnovnog kapitala koji je propisan ovim zakonom
ili o djelatnosti drutva,
d) minimalni iznos uloga nije uplaen u skladu sa ovim zakonom i
) je djelatnost drutva nezakonita ili suprotna javnom interesu.
Ako je osnov nitavosti registracije privrednog drutva mogue otkloniti, nadleni
sud nakon pokretanja postupka za utvrivanje nitavosti odreuje rok od najdue 90 dana
za otklanjanje nedostataka i za to vrijeme zastaje sa postupkom.
Nitavost registracije nema pravno dejstvo na pravne poslove tog drutva sa
savjesnim treim licima.

Utvrenjem nitavosti registracije privrednog drutva, lanovi i akcionari postaju

solidarno odgovorni za namirenje potraivanja povjerilaca drutva.
2.2. Poslovno ime privrednog drutva
2.2.1. Sjedite privrednog drutva
Svako privredno drutvo ima sjedite. Sejdite privrednog drutva odreuje se
osnivakim aktom i upisuje se u regista privrednih subjekata.
Sjedite privrednog drutva je mjesto iz koga se upravlja poslovima drutva. To
znai da se vezuje za mjesto gde je sjedite uprave (ne za mjesto obavljanja djelatnosti
drutva, jer drutvo moe obavljati djelatnost u vie razliitih mjesta, mada se, po pravilu,
sjedite uprave i mjesto obavljanja glavne djelatnosti poklapaju; meutim, u uporednom
pravu postoji koncept gde je za odreivanje sjedita relevantno mesto obavljanja
djelatnosti, kao i koncept po kome je relevantno mjesto osnivanja koje, pak ne mora biti
vezano ni za mjesto obavljanja djelatnosti niti za mesto odakle se upravlja).
Znaaj (odreenja) sejdita je viestruk: za odreivanje nadlenosti sudskih i
upravnih organa u parninom, vanparninom, izvrnom i upravnom postupku u kome
uestvuje privredno drutvo; za odreivanje nadlenosti u steaju; za odreivanje mjesta
sklapanja ugovora ako stranke u ugovoru nisu navele to mjesto; za odreivanje mjesne
nadlenosti organa za vrenje nadzora nad zakonitou rada privrednog drutva; za
ispunjenje fiskalnih obaveza; za odreivanje mjerodavnog prava koje e se primeniti na
ugovor, prema pravilima meunarodnog privatnog prava; za odreivanje nacionalnosti
privrednog drutva, i dr.
Privredno drutvo moe promijeniti sjedite, na nain odreen osnivakim aktom;
mora se upisati u registar; a dovodi i do promjene osnivakog akta (poto je sjedite bitan
element osnivakog akta).
2.2.2. Djelatnost privrednog drutva
Privredno drutvo moe obavljati sve zakonom dozvoljene djelatnosti.
Djelatnosti za koje je zakonom propisano da se mogu obavljati samo na osnovu
saglasnosti, dozvole ili drugog akta nadlenog organa, mogu se obavljati po dobijanju te
dozvole, saglasnosti ili drugog akta nadlenog organa.
Djelatnosti za koje je posebnim zakonom propisano da se obavljaju u odreenoj
pravnoj formi privrednog drutva, ne mogu se obavljati u drugoj pravnoj formi drutva.
2.2.3. Ulozi, imovina, osnovni kapital i odgovornost za uloge
Ortaci, lanovi i akcionari privrednog drutva duni su da uloe svoje ugovorene
uloge u imovinu drutva u skladu sa ovim zakonom, osnivakim aktom, ugovorom ili
drugim aktom drutva.
Na osnovu uloga ortaci, odnosno lanovi drutva stiu udio u drutvu, a akcionari
akcije drutva.
Ortaci, lanovi, odnosno akcionari koja ne izvre obaveze u vezi sa osnivanjem
privrednog drutva ili daju netane podatke o ulogu, odgovaraju drutvu za
prouzrokovanu tetu.
Na izvrenje obaveza prema privrednom drutvu u vezi sa ulogom u imovinu
drutva primjenjuju se odredbe zakona i zakona kojim se ureuju obligacioni odnosi.

Ako lica ne uloe ugovorene nenovane uloge, mogu odluiti da uloe novani
iznos jednak vrijednosti neuloenog nenovanog uloga, po prethodnoj saglasnosti
drutva.
Kada je predmet uloga pravo svojine, svi uneseni ulozi u imovinu privrednog
drutva svojina su drutva i ne mogu biti korieni od ortaka, lanova i akcionara kao
njihova lina imovina.
Privredno drutvo ne moe da oslobodi svog ortaka, lana i akcionara od
odgovornosti ili da im umanji obaveze po osnovu odgovornosti.
Lica koja uloe svoje ugovorene uloge u imovinu drutva nemaju pravo na vraanje
uloga ili na kamatu na ulog u privredno drutvo. Plaanja privrednog drutva po osnovu
povlaenja i ponitenja akcija ili sticanja sopstvenih akcija ili udjela, kao i druga plaanja
tim licima u skladu sa ovim zakonom ne smatraju se vraanjem uloga ili plaanjem
kamate na uloge.
U sluaju prenosa udjela, odnosno akcija, ako zakonom nije drugaije ureeno,
prenosilac i sticalac odgovorni su solidarno za obaveze prenosioca u vezi sa ulogom
nastale prije tog prenosa.
Prava privrednog drutva, ostvaruje drutvo ili ortak, odnosno lan i akcionar koji
ima ili zastupa najmanje 5 % osnovnog kapitala drutva.
Imovinu drutva u smislu zakona ini pravo svojine i druga imovinska prava koje
drutvo ima na ulozima ili je steklo poslovanjem.
Osnovni kapital drutva u smislu zakona jeste ukupna vrijednost udjela, odnosno
akcija u drutvu.
Neto kapital drutva u smislu ovog zakona jeste razlika izmeu ukupne vrijednosti
imovine i ukupnih obaveza drutva.
2.3. Odgovornost za obaveze privrednog drutva
Privredno drutvo za svoje obaveze (ugovorne i vanuugovorne) odgovara
celokupnom svojom imovinom. Radi se o neogranienoj i potpunoj odgovornosti.
Odgovornost za drugoga po vrsti odgovornosti moe da bude solidarna i
supsedijarna, a po obimu neograniena i ograniena.
Solidarna odgovornost za drugoga znai da povjerilac ima, prema svom izboru,
pravo da zahtijeva ispunjenje obaveze bilo od glavnog dunika, bilo od solidarnih
dunika (jednog, nekolicine ili svih), bilo istovremeno od glavnog dunika i solidarnih
dunika (jednog, nekolicine ili svih), ne drei se pri tome reda, jer svi odgovaraju
istovremeno. Svi solidarni dunici nalaze se u istom poloaju prema poveriocu.
Povjerilac moe samo jednom naplatiti svoje potraivanje. Isplatom duga od strane
jednog solidarnog dunika od obaveze se oslobaaju svi solidarni dunici. Tada, na
isplatioca prelaze prava prema ostalim solidarnim dunicima (pravo regresa).
Supsidijarna odgovornost je posebna vrsta odgovornosti za tue obaveze koja
nastaje na autonomnoj osnovi (ugovorom izmeu privrednog drutva-glavnog dunika i
drugog/drugih lica-supsidijarnih dunika koaj preduzimaju odgovornost za njegove
obaveze). Supsidijarna odgovornost se razlikuje se od solidarne odgovornosti, prije
svega, u redosledu naplate. Ovde je, u prvom redu odgovorno privredno drutvo, kao
glavni dunik. Ako ono isplati poverioevo potraivanje, ne nastaju dejstva supsidijarne
odgovornosti zato to nema duga. U sluaju da glavni dunik ne namiri potraivanje
poverioca, poverilac e pozvati na odgovornost supsidijarne dunike radi naplate svog

potraivanja. Ako ima vie supsidijarnih dunika, oni su meu sobom solidarni (poverilac
moe naplatu svog potraivanja traiti od bilo kog supsidijarnog dunika ili od svih
istovremeno i zajedno).
2.4. Zastupanje privrednih drutava
2.4.1. Pojam
Prema ZOPD privredno drutvo, bez obzira na pravnu formu, ima svojstvo pravnog
lica. Samim tim to mu je priznata pravna sposobnost priznata mu je i poslovna
sposobnost, odnosno omogueno mu je da ostvaruje pravnu sposobnost; data mu je
mogunost da stie prava i obaveze. Kao takvo, privredno drutvo je subjekt pravnog
prometa, subjekt u postupku pred sudovima, upravnim organima, uesnik u drugim
postupcima. Meutim, kako se radi o pravnom licu, ono ne moe da preduzima pravne
radnje kao to to ini fiziko lice, tj. ne moe da sopstvenim izraajnim sredstvima
manifestuje svoju volju, odnosno da neposredno preduzima pravne radnje. Nuno je da
neko u ime i za raun privrednog drutva daje relevantne izjave volje, kako u pravnom
prometu, tako i u svim drugim postupcima u kojima se privredno drutvo javlja kao
subjekt. Taj neko je odreeni subjekt privrednog drutva, odnosno fiziko lice kao organ
ili ovlaeno lice. Tako, govorimo o institutu zastupanja privrednih drutava.
Pod zastupanjem privrednog drutva podrazumeva se vrenje pravnih poslova u
pravnom prometu (zakljuivanje ugovora i preduzimanje drugih pravnih radnji) i
obavljanje raznih procesnih radnji u postupku pred sudovima i drugim organima, na
osnovu ovlaenja za zastupanje, u ime i za raun privrednog drutva. Na ovaj nain
privredno drutvo stupa u imovinsko-pravne odnose s treim licima, stie prava i
preuzima obaveze iz tih odnosa.
2.4.2. Osnov i oblici zastupanja
Pravni osnov za zastupanje privrednih drutava daje zakon, osnivaki akt, izjava
volje zastupanog, odnosno zastupnika privrednog drutva (punomoje), obavljanje
odreenih poslova u privrednom drutvu (punomoje po zaposlenju), ili akt nadlenog
organa. Shodno osnovu, oblici zastupanja privrednih drutava su zakonsko zastupanje
(zastupanje na osnovu zakona), zastupanje na osnovu osnivakog akta, punomostvo,
prokura, punomoje po zaposlenju, punomoje trgovinskog zastupnika-punomonika,
zastupanje na osnovu akta nadlenog organa (u sluaju steaja odreenje steajnog
upravnika, ili kod likvidacije - likvidacionog upravnika).
Zakonski zastupnik DOO je direktor, odnosno predsednik upravnog odbora
(zavisno od toga da li u strukturi organa drutva postoji direktor ili upravni odbor).
Zakonski zastupnik otvorenog akcionarskog drutva je generalni direktor (generalni
direktor je predsjednik izvrnog odbora direktora; ujedno i predsjednik upravnog odbora,
ako osnivakim aktom ili statutom drutva nije drukije odreeno). Isto vai i za
zatvoreno akcionarsko drutvo kada u strukturi organa postoji izvrni odbor direktora; u
suprotnom vai reeno kod DOO. Zakonski zastupnik je zakonom ovlaen za zastupanje
privrednog drutva tako da nije potrebno nikakvo posebno ovlaenje niti davanje takvog
ovlaenja osnivakim ili nekim drugim aktom niti se moe zakonskom zastupniku
osnivakim ili nekim drugim aktom oduzeti funkcija zastupanja. Ovo ovlaenje
proizilazi iz samog statusa direktora/predsednika upravnog odbora koji se u zastupnikim

poslovima pojavljuje kao sastavni dio privrednog drutva, kao njegov organ, izraavajui
volju drutva. U ortakom drutvu, funkciju zastupanja mogu vriti svi, nekolicina ili
jedan lan drutva, a u komanditnom drutvu svi, nekolicina ili jedan komplementar.
2.5. Dunosti prema privrednom drutvu
Dunosti prema privrednom drutvu imaju: svi ortaci ortakog drutva; svi
komplementari komanditnog drutva (ne i komanditori); kontrolni lanovi DOO, odnosno
kontrolni akcionari akcionarskog drutva (lica koja sama ili zajedno sa drugim licima sa
kojima djeluju zajedno/zajedniko dejlovanje, ostvaruju kontrolni upravljaki uticaj u
drutvu na osnovu kapital uea ili na osnovu posebno zakljuenog ugovora; ne i ostali
lanovi, odnosno akcionari); zastupnici drutva; lanovi upravnog odbora, lanovi
izvrnog odbora, lanovi nadzornog odbora, lanovi odbora revizora i interni revizor
DOO i akcionarskog drutva; lica koja imaju ugovorna ovlaenja da upravljaju
poslovima privrednog drutva; likvidacioni upravnik privrednog drutva (: lica koja imaju
dunosti prema privrednom drutvu).
2.6. Poslovne knjige, raunovodstvene isprave i finansijski izvjetaji
2.6.1. Poslovne knjige
Svi privredni subjekti duni su da vode poslovne knjige. Poslovne knjige
predstavljaju jednoobrazne evidencije o stanju i promjenama na imovini, obavezama i
kapitalu, prihodima i rashodima privrednih subjekata (uopte pavnih lica i preduzetnika).
Privredni subjekti poslovne promjene knjie na raunima propisanim kontnim
okvirom.
Poslovne knjige su dnevnik, glavna knjiga i pomone knjige. Dnevnik i glavna
knjiga vode se po sistemu dvojnog knjigovodstva. To znai da se svaka poslovna
promjena istovremeno knjii u istom iznosu na levoj strani (duguje) jednog rauna
(konta) i desnoj strani (potrauje) drugog ili drugih rauna; zbir svih knjienja na lijevim
i desnim stranama razliitih konta mora dati isti iznos i zbog toga se primjenom sistema
dvojnog knjigovodstva odmah pokazuje da li su knjienja vrena ispravno. Dnevnik je
poslovna knjiga u koju se unose poslovne promjene prema redosledu njihovog nastanka,
odnosno prema redosljedu prijema raunovodstvene isprave. Glavna knjiga se sastoji od
konta na koja se knjie stanje i promjene na imovini, obavezama, kapitalu, prihodima i
rashodima, i koja je podloga za sastavljanje finansijskih izvjetaja. U pomone knjige
spadaju knjiga blagajne, knjiga osnovnih sredstava, analitike evidencije o o
potraivanjima i obavezama, sirovinama i drugom materijalu, rezervnim dijelovima,
sitnom inventaru, nedovrenoj proizvodnji, gotovim proizvodima i robi i dr. U dnevnik
blagajne se unose poslovne promjene koje nastaju po osnovu gotovine i drugih
vrijednosti koje se vode u blagajni pravnog lica i preduzetnika. Dnevnik blagajne
zakljuuje se na kraju svakog dana i dostavlja se raunovodstvu istog, a najkasnije
narednog dana.
Poslovne knjige vode se za poslovnu godinu koja je jednaka kalendarskoj.
Otvaranje poslovnih knjiga vri se na poetku poslovne godine na osnovu zakljunog
bilansa stanja prethodne godine. Novoosnovana pravna lica i preduzetnici otvaraju
poslovne knjige na osnovu bilansa osnivanja koji se sastavlja na osnovu popisa imovine i

obaveza, sa stanjem na dan upisa u registar kod organa, odnosno organizacije nadlene za
voenje registra privrednih subjekata.
Poslovne knjige zakljuuju se posle knjienja svih poslovnih promjena i obrauna
na kraju poslovne godine ili u toku poslovne godine u sluajevima statusnih promjena,
prestanka poslovanja, i u drugim sluajevima zakonom propisanim. Poslovne knjige koje
se koriste vie od jedne godine zakljuuju se po prestanku njihovog korienja. Poslovne
knjige se zakljuuju najkasnije do roka za dostavljanje finansijskih izvjetaja. U sluaju
otvaranja steaja ili likvidacije, poslovne knjige i raunovodstvene isprave zapisniki se
predaju likvidacionom, odnosno steajnom upravniku. Poslovne knjige predstavljaju
javne isprave. Privredna drutva (i preduzetnici) duna su da voenje poslovnih knjiga
(kao i sastavljanje i prezentaciju finansijskih izvjetaja) vre u skladu sa Meunarodnim
raunovodstvenim standardima i Meunarodnim standardima revizije.
2.6.2. Finansijski izvjetaji
Na osnovu podataka iz poslovnih knjiga, privredni subjekti sastavljaju i prikazuju
finansijske izvjetaje za tekuu poslovnu godinu sa stanjem na dan 31. decembra tekue
godine. Privredni subjekat kod koga nastanu statusne promjene (spajanje, podjela i
odvajanje) ili prodaja, sastavlja finansijske izvjetaje na dan utvren u odluci o promjeni,
odnosno na dan utvren u ugovoru o prodaji.
Godinje finansijske izvjetaje usvaja skuptina privrednog drutva. Organ
upravljanja odgovoran je za istinito i poteno prikazivanje finansijskih izvjetaja.
Finansijski izvejtaji su: bilans stanja, bilans uspjeha, izvjetaj o tokovima gotovine,
izvjetaj o promjenama na kapitalu, napomene uz finansijske izvjetaje, statistiki aneks.
Bilans stanja predstavlja pregled imovine (aktive), obaveza i kapitala (pasive) na
odreeni dan. Pod aktivom se podrazumeva lijeva strana bilansa koja pokazuje imovinu
(zbir svih u drutvo uloenih stvari i prava i gotovine i poslovanjem tom imovinom
stvorene nove imovine). Pod pasivom se podrazumeva desna strana bilansa koja
prikazuje kapital, kao zbir vrijednosti svih sredstava stavljenih na raspolaganju
privrednom drutvu. Dakle, aktiva pokazuje upotrebu kapitala/konkretne forme u koje su
sredstva uloena (osnovna i obrtna sredstva), a pasiva obavetava o poreklu sredstava sa
kojima privredno drutvo raspolae (sopstveni i pozajmljeni kapital).
Bilans uspeha predstavlja pregled prihoda, rashoda i rezultata ostvarenih u
odreenom vremenskom periodu (dobit ili gubitak). Dobit postoji ako je vrijednost
ukupne aktive privrednog drutva vea od vrijednosti njegove pasive (koja kod drutava
kapitala ukljuuje i vrijednost osnovnog kapitala). Tada, skuptina drutva odluuje o
upotrebi dobiti (dobit se moe upotrijebiti za razliite namene, zavisno od potreba drutva
i ne mora se deliti iskljuivo njegovim lanovima). Ukoliko je pasiva vea od aktive,
drutvo iskazuje gubitak.
Kontrolna pitanja
1.
Zbog ega je znaajno sjedite privrednog drutva?
2.
Koje djelatnosti privredno drutvo moe obavljati.
3.
Imaju li lica, koja uloe svoje ugovorene uloge u imovinu drutva, pravo na
vraanje uloga ili na kamatu na ulog u privredno drutvo?
4.
ta znai solidarna odgovornost?
5.
Objasni pojam supsidijarna odgovornost.

6.
7.
8.
9.
10.
11.

ta podrazumijevamo pod pojmom zastupanje privrednog drutva.

Ko moe zakonski zastupati DOO?
Navedi lica koja imaju dunosti prema privrednom drutvu?
ta predstavljaju poslovne knjige?
Objasnite pojam dvojnog knjigovodstva.
ta spada u finasijske izvjetaje?

3. ORTAKO DRUTVO
3.1. Pojam i karakteristike
Ortako drutvo je privredno drutvo koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili pravnih
lica u svojstvu ortaka drutva radi obavljanja odreene djelatnosti pod zajednikim
poslovnim imenom.
Ortako drutvo moe osnovati najmanje dva osnivaa i to je ujedno i minimalan
broj lanova ortakog drutva (ako spadne na samo jednog lana, ne moe opstati kao
ortako drutvo). To mogu biti fizika i pravna lica, domaa i strana. Maksimalan broj
lanova ortakog drutva nije zakonom ogranien. Meutim, u praksi, ortaka drutva su,
po pravilu, drutva sa malim brojem lanova (ovo, prije svega, zbog odgovornosti ortaka
za obaveze drutva neograniena odgovornost lanova za obaveze drutva). Lica koja
osnivaju ortako drutvo, nakon osnivanja, kao i lica koja naknadno pristupe ortakom
drutvu nazivaju se - ortaci.
Ortako drutvo nastaje na osnovu ugovora. Pravni odnosi izmeu ortaka, kao i
pravni odnosi izmeu ortaka i ortakog drutva ureuju se ugovorom o osnivanju drutva
i ugovorom ortaka drutva (postojanje ugovora ortaka drutva nije obavezno), uz
potovanje imperativnih zakonskih odredbi.
Ortako drutvo ima svoju imovinu. Ona je vlasnitvo drutva, dok su ortaci
vlasnici nad drutvom. Imovina ortakog drutva je pravno odvojena od imovine ortaka.
Ulog ortaka u ortako drutvo imovina je ortakog drutva, osim onih stvari koje su date
na korienje drutvu uz zadrano pravo svojine ortaka. U imovinu ortaka ulaze prava
koja ortak ima u odnosu na drutvo, ali ne i imovina drutva. U pravnim odnosima sa
treim licima nosilac prava i obaveza je samo drutvo. Ortako drutvo odgovara za svoje
obaveze cjelokupnom svojom imovinom. Meutim, za obaveze drutva odgovaraju i
njegovi lanovi ortaci solidarno cjelokupnom svojom imovinom (dakle, ne samo onom
imovinom koju su unijeli u drutvo nego i onom imovinom koju nisu unijeli u drutvo),
ako sa povjeriocem nije drukije ugovoreno). ZOPD, za razliku od drutava kapitala, kod
ortakog drutva ne zahtijeva postojanje tzv. minimalnog novanog dijela osnovnog
kapitala (ovo, pre svijega, usled neograniene solidarne odgovornosti ortaka cjelokupnom
svojom imovinom za obaveze ortakog drutva).
3.2. Osnivanje
Osnovne radnje (faze) kod osnivanja ortakog drutva su zakljuenje ugovora o
osnivanju drutva, uplata odnosno unoenje uloga u drutvo i registracija drutva. Osim
pomenutih, osnivanje ortakog drutva prate i neke druge radnje (procena vrijednosti
nenovanih uloga, odreivanje zastupanika drutva, i dr.).
Ugovor o osnivanju ortakog drutva je osnivaki akt i najvii opti akt drutva.
Ugovor o osnivanju ortakog drutva sainjava se u pismenoj formi i potpisuju ga svi

10

osnivai drutva. Potpisi osnivaa se ovjeravaju. Ugovor o osnivanju sadri: podatke o

osnivaima; poslovno ime i sejdite drutva; djelatnost drutva; oznaenje vrste i
vrijednosti uloga ortaka; i dr. (odredbe o pravima i obavezama osnivaa, odnosno ortaka,
uslovima i nainu utvrivanja i rasporeivanja dobiti, poslovoenju i zastupanju,
odluivanju ortaka, izmjenama i dopunama ugovora o osnivanju, reavanju sporova,
prestanku drutva i sl.). Izmjene i dopune ugovora o osnivanju vre se uz saglasnost svih
ortaka drutva, ako tim aktom nije drukije odreeno (odreenom veinom).
3.3. Ulog
Ulog ortaka u ortako drutvo moe biti u novcu, stvarima, pravima, radu ili
uslugama, koji su izvreni ili treba da budu izvreni. Ulozi ortaka mogu, ali ne moraju biti
jednake vrijednosti. Zakonska pretpostavka je da su ulozi ortaka jednake vrijednosti
(tako, npr. ako se ugovorom o osnivanju utvrdi samo ukupna vrijednost svih uloga, bez
odreivanja vrijednosti pojedinanih uloga ortaka, onda su svi osnivai/ortaci duni da
unesu uloge jednake vrijednosti).
Ulozi ulaze u imovinu ortakog drutva, odnosno svojina su drutva (osim stvari
koje su date na korienje drutvu uz zadravanje prava svojine ortaka-ulagaa, kada se
kao vrijednost uloga uzima vrijednost korienja takve stvari, osim ako se ne radi o
ugovoru o lizingu, zakupu i sl.), a ulagai dobijaju svojstvo ortaka sa odreenim udjelom
u drutvu. Ortak moe imati jedan ili vie uloga, na osnovu kojih stie udio u drutvu.
3.4. Udio i raspolaganje udjelom
Ortak ortakog drutva srazmjerno svom unijetom ulogu u imovini drutva stie
udio u drutvu (udio u kapitalu, u pravima i obavezama). Svaki ortak nezavisno od broja,
vrste i vrijednosti uloga u drutvo ima jedan udio. Udio se moe izraziti procentom ili
razlomkom i predstavlja odnos ukupne vrijednosti svih uloga jednog ortaka i vrijednosti
osnovnog kapitala drutva (po pravilu je taj odnos proporcionalan, ali izuzetno, s obzirom
na slobodu ugovoranja i ne mora biti, s tim to su zabranjene tzv. lavovske
klauzule/velike nesrazmjernosti).
3. 5. Odluivanje ortaka
U ortakom drutvu mogue je (nije zabranjeno) postojanje svih ili pojedinih
organa kao kod drutava kapitala (skuptina, upravni odbor, nadzorni odbor). Meutim to
u praksi nije sluaj (zbog malog broja lanova, manjeg obima poslova, trokova
postojanja organa drutva i sl.). Otuda, nain vrenja funkcija skutine (vlasnika
funkcija), upravnog odbora, (upravljanje, rukovoenje) i nadzornog odbora (kontrolna
funkcija) ureuje se ugovorom o osnivanju i ugovorom ortaka drutva, uz potovanje
imperativnih zakonskih odredbi.
Vlasniku funkciju u ortakom drutvu vre svi ortaci. Djelokrug ove funkcije
obuhvata, izmeu ostalog: odluivanje o raspodjeli dobiti i snoenju gubitaka, pokretanje
postupka za iskljuenje ortaka iz drutva, davanje i oduzimanje ovlaenja za
poslovoenje i za zastupanje, odluivanje o poveanju i smanjenju uloga, prijem novog
lana u drutvo, statusne promjene, promjena oblika drutva, odluka o prestanku drutva,
davanje saglasnosti pri prenosu udjela, davanje odobrenja za zakljuenje posla izmeu
drutva i ortaka, izmjene i dopune ugovora o osnivanju i dr.

11

Ortaci, po pravilu, rade i donose odluke na sjednici. Odluke o pitanjima koja

predstavljaju redovnu djelatnost ortakog drutva donose se veinom od ukupnog broja
glasova ortaka, dok je za odluke o pitanjima koja su izvan redovne djelatnosti drutva,
potrebna saglasnost svih ortaka (izmjena ugovora o osnivanju, statusne promjene drutva,
utvrivanje dodatnih obaveza lanovima drutva, prestanak drutva, i sl., kao i za odluke
o prijemu novog ortaka drutva.). U sluaju kada su ulozi, odnosno udjeli ortaka jednaki
svaki ortak ima jedan glas, a u sluaju kad nisu jednaki onda je broj glasova srazmjeran
udjelima.
U donoenju odluka ne uestvuje ortak ako postoji njegova zainteresovanost u
predmetu odluivanja (odobravanje pravnog posla sa drutvom, pokretanje postupka za
njegovo iskljuenje iz drutva, oduzimanje ovlaenja na poslovoenje ili zastupanje i
sl.).
3. 6. Poslovoenje i zastupanje
Pravo da vode poslove u ortakom drutva (poslovoenje) imaju svi ortaci. To je i
zakonska pretpostavka, ako ugovorom o osnivanju drutva ili ugovorom ortaka drutva
poslovoenje nije preneseno na jednog ili vie ortaka drutva (poslovoenje moe vriti i
poseban organ). Tada, ostali ortaci drutva nemaju pravo na poslovoenje.
U sluaju kada su svi ili vie ortaka ovlaeni za poslovoenje, ugovorom o
osnivanju ili ugovorom ortaka drutva poslovoenje, moe biti organizovano kao
pojedinano ili kao kolektivno. Zakonska pretpostavka je da je u pitanju pojedinano
poslovoenje. Pojedinano poslovoenje znai da je svaki ortak ovlaen na vrenje
poslovoenja (:poslovoa) ovlaen da samostalno postupa i istupa prilikom
preduzimanja posla (bez pribavljanja saglasnosti ostalih poslovoa, odnosno nezavisno
od njih). Kod kolektivnog poslovoenja postupa se zajedno; dakle, po pravilu, za svaki
posao potrebna je saglasnost svih poslovoa.
3.7. Dobit i gubitak
Na kraju poslovne godine ortaci usvajaju finansijski izvjetaj kojim se utvruje
dobit, odnosno gubitak ortakog drutva, kao i uee svakog ortaka u raspodjeli dobiti ili
snoenju gubitku.
Dobit ortakog drutva raspodjeljuje se meu ortacima drutva, u skladu s
ugovorom o osnivanju drutva. Pri izraunavanju dijela dobiti koji pripada ortaku drutva
uzima se u obzir uplata uloga koju je ortak drutva izvrio u toku poslovne godine,
srazmjerno vremenu koje je proteklo od dana uplate. Ako je ortak drutva u toku
poslovne godine eventualno podigao novac po osnovu svog udjela, pri izraunavanju
dijela dobiti koji mu pripada uzima se u obzir umanjeni iznos, srazmjerno vremenu koje
je proteklo od dana podizanja. Takoe, i gubitak ortakog drutva snose ortaci drutva, u
skladu s ugovorom o osnivanju drutva. Pravilo je da ortaci drutva srazmjerno svojim
udjelima u drutvu uestvuju u diobi dobiti i snoenju gubitaka drutva. U sluaju
utanja ugovora o osnivanju, dobit, odnosno gubitak raspodjeljuje se na ortake na
jednake dijelove (ovo iz razloga to je zakonska pretpostavka da su ulozi ortaka jednake
vrijednosti ako ugovorom o osnivanju nije drukije odreeno, pa su im tada i udjeli
jednaki). Nisu dozvoljene u ugovoru o osnivanju tzv. lavovske klauzule (bitna
nesrazmjernost udjela i uea u dobiti, odnosno snoenju gubitaka, ili uee samo u
diobi dobiti ne i u gubicima, i obratno). Ako ugovor o osnivanju sadri odredbu kojom se

12

odreuje samo uee u dobiti ili samo uee u snoenju gubitaka, ona se, tada, odnosi i
na dobit i na gubitak (ovo stoga to je uee u podeli dobiti i snoenju gubitka drutva
meusobno povezano).
3.8. Prava i obaveze ortaka
Pravni poloaj ortaka ortakog drutva tj. njihova prava i obaveze ureuju se ZOPD
(ije su odredbe preteno dispozitivnog karaktera), kao i ugovorom o osnivanju drutva i
ugovorom ortaka drutva (i u smislu operazionalizacije prava i obaveza imperativno
propisanih zakonom).
Osnovna prava ortaka su: uee u diobi dobiti drutva; uee u diobi raspodjeli
likvidacione ili steajne mase nakon prestanka drutva a po izmirenju obaveza drutva;
pravo raspolaganja udjelom; pravo preeg sticanja udjela prilikom prenosa udjela; pravo
na uee u donoenju odluka (vrenje vlasnike funkcije; pravo na naknadu trokova
koje je imao u obavljanju poslova drutva, a koji su bili neophodni s obzirom na
okolnosti poslovanj; pravo na informisanje o radu drutva i stanju poslovanja drutva;
pravo na istupanje iz drutva; i dr. (podnoenje tube za naknadu tete, pobijanje
nezakonitih odluka).
Osnovne obaveze ortaka su: blagovremena i uredna uplata novanog uloga,
odnosno blagovremeno i uredno unoenje nenovanih uloga; potovanje dunosti prema
drutvu; i dr. (potovanje odredaba ugovora o osnivanju, potovanje odredaba ugovora
ortaka drutva, davanje tzv. drugih doprinosa drutvu (najee se izraavaju u vrenju
odreenih faktikih radnji za drutvo, kada se te radnje ne tretiraju kao ulog u radu ili
uslugama i dr.).
3.9. Prestanak svojstva ortaka
Do prestanka svojstva lana ortakog drutva dolazi: istupanjem iz drutva,
iskljuenjem, smru ortaka fizikog lica, otvaranjem steaja nad nekim od ortaka
pravnog lica, prenosom udjela u cjelosti drugom licu, prestankom ortakog drutva, i dr.
Ortak moe da se povue (dobrovoljno istupi) iz drutva podnoenjem pisanog
otkaza o povlaenju. Pisani otkaz se podnosi najmanje est meseci pre isteka poslovne
godine, osim ako je osnivakim aktom drukije odreeno (otkazni rok). Pravo na
istupanje ne moe se ograniiti niti iskljuiti.
Udio ortaka koji istupi iz ortakog drutva raspodjeljuje se ostalim ortacima drutva
na jednake dijelove.
Ortaci koji ostaju u drutvu duni su da isplate ortaku koji istupa iz ortakog drutva
u novcu ono to bi on primio na osnovu obrauna koji bi se napravio kada bi u vrijeme
njegovog istupanja drutvo prestalo da postoji, ne uzimajui u obzir tekue nezavrene
poslove.
Ako vrijednostimovine ortakog drutva nije dovoljna za to da se pokriju obaveze
drutva, ortak koji istupa iz drutva plaa drutvu dio nepokrivenog iznosa srazmjerno
njegovom ueu u gubitku drutva.
3.10. Prestanak ortakog drutva
Ortako drutvo prestaje:
istekom vremena na koje je osnovano ili ispunjenjem cilja osnivanja,
odlukom ortaka o prestanku,

13

neobavljanjem poslova neprekidno u periodu od dvije godine,

sudskom odlukom o prestanku i
nastupanjem bilo kojeg drugog dogaaja odreenog osnivakim aktom ili
ugovorom ortaka drutva koji ima za posljedicu prestanak drutva.
Ako osnivakim aktom ili ugovorom ortaka drutva nije drukije odreeno,
svojstvo ortaka u ortakom drutvu prestaje u sluaju:
smrti ortaka,
otvaranja steaja nad nekim od ortaka,
otkaza nekog ortaka,
donoenja odluke ortaka u skladu sa osnivakim aktom, ugovorom ortaka
drutva i ovim zakonom i
u drugim sluajevima odreenim osnivakim aktom ili ugovorom ortaka
drutva.
Kontrolna pitanja
1. Na koji nain za obaveze drutva odgovaraju njegovi lanovi ortaci?
2. ta predstavlja ugovor o osnivanju ortakog drutva?
3. ta sve moe initi ulog ortaka u ortako drutvo?
4. Koliki je udio jednog ortaka u imovini drutva?
5.
Kako se donose odluke o pitanjima koja predstavljaju redovnu
djelatnost ortakog drutva?
6. Ko ima pravo da void poslove u ortakom drutvu?
7. Kako se rasporeuje dobit meu ortacima drutva?
8. Koja su osnovna prava ortaka?
9. Kada dolazi do prestanka svojstva lana ortakog drutva?
10. Navedi najmanje dva razloga prestanka rada ortakog drutva.
11. Navedi razliku izmeu komplementara I komanditora.
12. Moe li komanditor vriti voenje poslova drutva?
13. ta mogu uraditi komanditori ako iz drutva istupe svi komplemenati, a novi
komplementari nisu primljeni?

4. KOMANDITNO DRUTVO
Komanditno drutvo je privredno drutvo koje osnivaju dva ili vie fizikih i/ili
pravnih lica u svojstvu ortaka, radi obavljanja odreene djelatnosti, pod zajednikim
poslovnim imenom, od kojih najmanje jedno lice odgovara neogranieno za njegove
obaveze (komplementar), a najmanje jedno lice snosi rizik do visine svog ugovorenog
uloga (komanditor).
Komanditno drutvo za svoje obaveze odgovara cjelokupnom imovinom.
Na komanditno drutvo primjenjuju se odredbe zakona o ortakom drutvu, ako
ZOPD - om nije drugaije ureeno.
Komplementari imaju status ortaka ortakog drutva, ako ovim ZOPD - om nije
drugaije ureeno.
Osnivaki akt komanditnog drutva sadri naroito:
a) puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite pravnog lica
komplementara i komanditora, kao i oznaenje svojstva ortaka,
b) poslovno ime i sjedite drutva,
14

c) oznaenje vrste i vrijednosti uloga svakog osnivaa i

d) djelatnost.
Osnivaki akt komanditnog drutva moe da sadri i druge elemente od znaaja za
drutvo i komplementare.
Osnivaki akt komanditnog drutva mijenja se saglasnou svih komplementara i
komanditora drutva, ako tim aktom nije drugaije odreeno.
Izmjene osnivakog akta komanditnog drutva kojima se poveavaju obaveze
ortaka drutva odreene tim aktom ili kojima se odreuju nove obaveze ortaka drutva,
vre se uz saglasnost ortaka drutva na koje se te izmjene odnose.
4.1. Ugovor ortaka drutva
Pored osnivakog akta, komanditno drutvo moe imati i ugovor ortaka drutva
kojim se odreuje poslovanje drutva i upravljanje.
Ugovor ortaka komanditnog drutva ne prilae se uz prijavu za registraciju.
Ugovor ortaka komanditnog drutva sainjava se u pisanoj formi i potpisuju ga svi
ortaci.
Ugovor ortaka komanditnog drutva i promjene ugovora imaju pravno dejstvo meu
ortacima danom potpisivanja svih ortaka, ako tim ugovorom nije drugaije odreeno.
U sluaju neusklaenosti izmeu osnivakog akta komanditnog drutva i ugovora
ortaka drutva, primjenjuje se osnivaki akt.
4.2. Pravni odnosi meu ortacima i izmeu ortaka i drutva
Ulog
Ulog komanditora u komanditno drutvo moe biti novani i nenovani,
ukljuujui i izvreni rad i usluge u komanditnom drutvu.
Komanditor u komanditno drutvo unosi cijeli ugovoreni ulog prije sticanja svojstva
komanditora.
Prenos udjela
Komplementar komanditnog drutva ne moe prenijeti cijeli udjel ili dio svog
udjela bez saglasnosti svih komanditora i komplementara.
Komanditor komanditnog drutva moe prenijeti dio svog udjela ili cijeli svoj udio
prodajom, poklonom, nasljeem ili na drugi nain.
Dobit i gubitak
Komanditori i komplementari uestvuju u diobi dobiti i snoenju gubitka drutva
srazmjerno procentu udjela u drutvu.
Voenje poslova drutva
Jedan ili vie komlementara vode poslove komanditnog drutva.
Komanditor ne moe vriti voenje poslova drutva.
4.3. Pravni odnosi komanditnog drutva i ortaka prema treim licima
Zastupanje
Komanditor ne moe da zastupa komanditno drutvo prema treim licima.
Sluajevi odgovornosti komanditora kao komplementara

15

Komanditor odgovara, kao i komplementar prema treim licima ako je njegovo ime
uz njegovu saglasnost uneseno u poslovno ime komanditnog drutva.
Promjene u lanstvu i status drutva
Okonanje statusa ortaka i promjena pravne forme
Komanditno drutvo ne prestaje u sluaju smrti komanditora, kao ni u sluaju
prestanka komanditora koji nije fiziko lice.
Ako iz komanditnog drutva istupe svi komplementari a novi komplementari nisu
primljeni u roku od 90 dana od dana istupanja posljednjeg komplementara, komanditori
mogu u daljem roku od 90 dana donijeti jednoglasno odluku o promjeni pravne forme u
drutvo s ogranienom odgovornou ili akcionarsko drutvo, u skladu sa ovim zakonom.
Ako komanditori komanditnog drutva ne donesu odluku o promjeni pravne forme
u drutvo s ogranienom odgovornou ili akcionarsko drutvo, komanditno drutvo
prestaje likvidacijom, u skladu sa zakonom.
Ako iz komanditnog drutva istupe svi komanditori, komanditno drutvo moe
nastaviti da posluje kao ortako drutvo ili kao preduzetnik.
Kontrolna pitanja
1. Navedi razliku izmeu komplementara i komanditora.
2. Moe li komanditor vriti voenje poslova drutva?
3. ta mogu uraditi komanditori ako iz drutva istupe svi komplemenati, a novi
komplementari nisu primljeni?

5. DRUTVO S OGRANIENOM ODGOVORNOU

5.1. Pojam i karakteristike
Drutvo s ogranienom odgovornou (:DOO) je privredno drutvo koje osniva
jedno ili vie pravnih i/ili fizikih lica, u svojstvu lanova drutva, radi obavljanja
odreene djelatnosti pod zajednikim poslovnim imenom
Drutvo sa ogranienom odgovornou odgovara za svoje obaveze cjelokupnom
imovinom.
lan drutva sa ogranienom odgovornou ne odgovara za obaveze drutva, osim
do iznosa neunesenog uloga u imovinu drutva (dakle, za obaveze DOO odgovara samo
onaj lan drutva koji je upisao ulog a nije ga saglasno zakonu, odnosno osnivakom aktu
uplatio, odnosno unio i to u visini razike uloga koji duguje drutvu).
Drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati najvie 50 lanova.
Ako se broj lanova drutva sa ogranienom odgovornou povea iznad broja 50,
ali ne vie od 100 lanova, i ako se taj broj odri u periodu duem od godinu dana, to
drutvo mijenja pravnu formu u formu zatvorenog akcionarskog drutva.
5.2. Osnivaki akt i ugovor lanova drutva
Osnivaki akt
Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou sadri:
a) puno ime i prebivalite svakog fizikog lica i poslovno ime i sjedite svakog
pravnog lica lana drutva,

16

b) poslovno ime i sjedite drutva,

c) djelatnost,
d) iznos osnovnog kapitala i iznos, vrstu i vrijednost uloga svakog osnivaa i opis
vrste i vrijednost nenovanog uloga,
e) nain i vrijeme unoenja nenovanih uloga, odnosno vrijeme uplate novanih
uloga,
f) ukupan iznos trokova osnivanja, odnosno procijenjeni iznos svih trokova
plaenih od drutva ili zaraunatih drutvu u vezi sa osnivanjem, a po potrebi i trokove
prije nego to je utvreno da drutvo ispunjava uslove za poetak poslovanja i
g) odobrene posebne pogodnosti bilo kom licu koje je uestvovalo u osnivanju
drutva ili u poslovima prije osnivanja drutva ili utvrivanja ispunjenosti uslova za
poetak poslovanja.
Osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou moe sadrati i druge odredbe,
ukljuujui i odredbe koje moe sadrati i ugovor lanova drutva.
Ugovor lanova drutva
Drutvo sa ogranienom odgovornou, pored osnivakog akta, moe da ima i
ugovor lanova drutva kojim se ureuje naroito poslovanje drutva i upravljanje.
Ugovor lanova drutva sainjava se u pisanoj formi i sadri odredbe o:
a) obavezama lanova drutva na dodatne uloge pored osnovnih uloga, kao i o
posebnim naknadama i posljedicama u sluaju neispunjenja takvih obaveza,
b) posebnim uslovima i nainu prenosa udjela lanova drutva koji se razlikuje od
naina ureenog ovim zakonom,
c) nainu za ostvarivanje prava glasa lanova drutva ili prava na dividendu
(jednako pravo, pravo u skladu sa udjelom u osnovnom kapitalu drutva ili pravo
utvreno na neki drugi nain) i
d) postupku odluivanja, ukljuujui i postupak za odluivanje u sluaju blokade
odluivanja meu lanovima drutva.
Ugovor lanova drutva sa ogranienom odgovornou ne dostavlja se uz prijavu za
registraciju.
Ugovor lanova drutva sa ogranienom odgovornou, kao i njegove izmjene i
dopune, proizvode pravno dejstvo danom potpisivanja od svih lanova drutva, ako
ugovorom nije drugaije odreeno.
U sluaju neusklaenosti izmeu osnivakog akta drutva sa ogranienom
odgovornou i ugovora lanova drutva primjenjuje se osnivaki akt drutva.
5.3. Osnovni kapital
Osnovni kapital predstavlja zbir (novane) vrijednosti uloga lanova drutva.
Novani deo osnovnog kapitala DOO, na dan uplate iznosi najmanje 2.000 KM
(dvije hiljade konvertibilnih maraka), od ega se najmanje polovina uplauje na
privremeni raun do registracije drutva, a ostatak se uplauje na raun drutva u roku od
dvije godine od dana registracije.
Odredbe zakona o otvorenom akcionarskom drutvu koje se odnose na odravanje
osnovnog kapitala, rezerve, poveanje i smanjenje osnovnog kapitala, kao i odravanje
skuptine akcionara, primjenjuju se i na odravanje, poveanje i smanjenje osnovnog

17

kapitala i odravanje skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou kod

gubitka koji ne prelazi 50 % osnovnog kapitala drutva.
5.4. Ulog
Ulog u drutvo sa ogranienom odgovornou moe biti novani ili nenovani,
ukljuujui i izvreni rad i pruene usluge drutvu.
Ulozi lanova drutva sa ogranienom odgovornou ne moraju biti jednake
vrijednosti.
Ulozi u drutvo sa ogranienom odgovornou, novani ili nenovani, ulau se u
drutvo u skladu sa osnivakim aktom drutva.
5.5. Udio
lan drutva sa ogranienom odgovornou stie udio u osnovnom kapitalu drutva
srazmjerno vrijednosti uloga.
lan drutva sa ogranienom odgovornou moe imati jedan udio u drutvu.
Ako lan drutva sa ogranienom odgovornou stekne jedan ili vie udjela, ti udjeli
se spajaju sa postojeim udjelom i zajedno ine jedan udio. Udio se moe izraziti
procentom ili razlomkom i predstavlja odnos ukupne vrijednosti svih uloga jednog lana
u odnosu na uloge drugih lanova i vrijednost osnovnog kapitala drutva.
Udjeli drutva sa ogranienom odgovornou nisu hartije od vrijednosti.
Udjeli drutva sa ogranienom odgovornou ne mogu se sticati, niti se njima moe
raspolagati upuivanjem javne ponude.
Drutvo sa ogranienom odgovornou izdaje svakom lanu drutva potvrdu kao
dokaz lanstva i njegovog udjela, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva
nije drugaije odreeno.
5.5.1. Dioba udjela
Udio lana DOO moe se podeliti (dioba udjela). Udio se moe podeliti u sluaju
nasleivanja, pravnog sledbenitva lana i prenosa udjela. Osnivakim aktom ili
ugovorom lanova drutva moe se iskljuiti dioba udjela ili se moe dozvoliti samo u
odreenim sluajevima kao to je prenos udjela dvojici ili veem broju lica (npr. u vezi sa
pravom preeg sticanja kod prenosa udjela). Iskljuenje diobe udjela u sluaju smrti lana
drutva (isto i statusnih promjena) ne znai nemogunost nasleivanja, ve konstituisanje
susvojine na udjelu (suvlasnitvo udjela).
5.5.2. Povlaenje i ponitenje udjela
Drutvo sa ogranienom odgovornou moe povui i ponititi udjele u sluajevima
odreenim osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva.
Odluku o povlaenju i ponitenju udjela donosi skuptina lanova drutva sa
ogranienom odgovornou, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije
drugaije odreeno.
Odluka skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou o povlaenju i
ponitenju udjela sadri: osnov povlaenja i ponitenja, iznos koji se plaa lanu iji je
udio povuen i poniten i dejstvo ponitenja na osnovni kapital drutva.
Odluka o povlaenju i ponitenju udjela unosi se u knjigu odluka.

18

lan drutva sa ogranienom odgovornou iji je udio povuen i poniten gubi

prava i obaveze koje je imao po osnovu tog udjela.
5.5.3. Prenos udjela
Udio lana drutva sa ogranienom odgovornou moe se slobodno prenositi, ako
ZOPD, osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije ureeno, i to:
a) drugom lanu drutva ili drutvu,
b) supruniku prenosioca, bratu, sestri, pretku, potomku ili supruniku potomka,
c) zakonskom zastupniku ili nasljedniku lana drutva nakon njegove smrti i
d) statusnom promjenom u skladu sa ovim zakonom.
5.5.4. Pravo preeg sticanja udjela drutva
lan drutva sa ogranienom odgovornou prije nego to ponudi svoj udio ili dio
udjela treem licu koje nije lice iz lana 120. ZOPD, duan je da taj udio ili dio udjela
ponudi drutvu.
Ako drutvo ne iskoristi pravo preeg sticanja u roku odreenom osnivakim aktom
ili ugovorom lanova drutva, o emu odluku donosi skuptina lanova drutva, ponuda
se dostavlja drugim lanovima drutva, u skladu sa osnivakim aktom ili ugovorom
lanova drutva.
Ako drutvo sa ogranienom odgovornou, odnosno lanovi drutva ne obavijeste
lana drutva koji prodaje udio o odluci u roku utvrenom osnivakim aktom ili
ugovorom lanova drutva, smatra se da je ponuda odbijena.
Drutvo sa ogranienom odgovornou, odnosno lanovi drutva mogu dati
protivponudu lanu drutva koji nudi prodaju udjela, a lan mora dati drutvu, odnosno
lanovima drutva pisano obavjetenje o prihvatanju protivponude u roku od deset dana
od dana prijema protivponude, a ako lan drutva koji nudi prodaju udjela ne odgovori u
tom roku, smatra se da je protivponuda odbijena.
Drutvo sa ogranienom odgovornou koje prihvati ponudu za sticanje udjela lana
drutva, moe raspodijeliti dio ili cio steeni udio jednom ili veem broju lanova drutva
ako svi lanovi drutva koji su glasali za sticanje udjela odobre takvu raspodjelu. Ako
drutvo sa ogranienom odgovornou ne moe zbog ogranienja plaanja odreenih
ovim zakonom da izvri sticanje udjela lana drutva, lanovi drutva koji su glasali za
kupovinu udjela obavezni su da kupe udio srazmjerno svom udjelu u osnovnom kapitalu
drutva.
Ako je ponuda lana drutva sa ogranienom odgovornou drutvu, odnosno
lanovima drutva za sticanje udjela odbijena, taj lan drutva moe prenijeti svoj udio ili
dio ponuenog udjela treem licu po cijeni i u skladu sa drugim uslovima svoje ponude
drutvu, odnosno lanovima drutva ili po vioj cijeni, u roku od 60 dana od dana
obavjetenja o odbijanju njegove ponude od drutva i lanova drutva, odnosno od dana
isticanja roka za obavjetavanje o odluci skuptine lanova drutva i lanova drutva
utvrenog osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva.

19

5.6. Organi drutva s ogranienom odgovornou

5.6.1. Struktura
Organi DOO su skuptina, direktor ili upravni odbor, i interni revizor ili odbor
revizora (ako je predvieno osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva/postojanje
nadzornog organa nije obavezno).
5.6.2. Skuptina
Pojam i postojanje
lanovi drutva sa ogranienom odgovornou ine skuptinu.
U drutvu sa ogranienom odgovornou sa jednim lanom, ovlaenja skuptine
lanova vri taj lan ili ovlaeno lice.
lan drutva sa ogranienom odgovornou sa jednim lanom po donoenju odluka
iz nadlenosti skuptine drutva sa ogranienom odgovornou sastavlja i potpisuje
zapisnik i donesene odluke upisuje u knjigu odluka.
Sporazumi izmeu drutva sa ogranienom odgovornou sa jednim lanom i
drutva moraju biti u pisanoj formi ili uneseni u knjigu odluka, osim ako je rije o
tekuim poslovima zakljuenim pod uobiajenim uslovima.
Djelokrug
Ako ovim zakonom, osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije drugaije
ureeno, skuptina lanova drutva s ogranienom odgovornou odluuje o:
a) odobravanju poslova zakljuenih u vezi sa osnivanjem drutva prije registracije,
b) izboru i razrjeenju direktora ili lanova upravnog odbora i utvrivanju njihove
naknade, odnosno zarade,
c) odobravanju finansijskih izvjetaja, donoenju odluke o vremenu i iznosu isplate
lanovima drutva,
d) imenovanju internog revizora ili nezavisnog revizora drutva i potvrivanju
njihovih nalaza i miljenja, utvrivanju naknade ili drugih uslova njihovog ugovora sa
drutvom,
e) imenovanju likvidacionog upravnika i potvrivanju likvidacionog bilansa,
f) poveanju i smanjenju osnovnog kapitala drutva, sticanju sopstvenih udjela i
povlaenju i ponitenju udjela, kao i o emisiji hartija od vrijednosti,
g) davanju prokure i poslovne punomoi za sve poslovne jedinice drutva,
h) o dopunskim ulozima od lanova drutva,
i) iskljuenju lana drutva, prijemu novog lana i prenosu udjela na trea lica kada
je odobrenje drutva potrebno,
j) statusnim promjenama, promjeni pravne forme i prestanku drutva,
k) davanju odobrenja na pravne poslove lanova drutva, odnosno direktora i drugih
lica, u skladu sa lanom 35. ZOPD,
l) sticanju, prodaji, davanju u zakup, zalaganju ili drugom raspolaganju imovinom
velike vrijednosti, u skladu sa ovim zakonom,
lj) izmjeni osnivakog akta ili ugovora lanova drutva,
m) formiranju poslovne jedinice,
n) donoenju poslovnika o svom radu i

20

nj) drugim pitanjima utvrenim osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva
koja su u djelokrugu skuptine lanova.
Sjednice skuptine lanova
Sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou saziva se po
potrebi, a obavezno u sluajevima propisanim ovim zakonom, osnivakim aktom ili
ugovorom lanova drutva.
Sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou saziva direktor ili
upravni odbor, ako osnivakim aktom i ugovorom lanova drutva nije drugaije
odreeno. Mjesto odravanja skuptine je sjedite drutva, ako osnivakim aktom ili
ugovorom lanova drutva nije drugaije odreeno ili ako skuptina lanova drutva ne
odlui drugaije.
Redovna sjednica i vanredne sjednice skuptine
Godinja sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou odrava
se najkasnije u roku od est mjeseci nakon zavretka poslovne godine radi usvajanja
finansijskih izvjetaja i odluivanja o raspodjeli dobiti.
Sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou koje se odravaju
izmeu godinjih skuptina su vanredne.
Zahtjev za sazivanje sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom
odgovornou moe da podnese direktoru ili upravnom odboru bilo koji lan drutva, u
bilo koje vrijeme.
Vanredna sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou
obavezno se saziva i kada to u pisanom obliku zahtijevaju lanovi drutva koji imaju ili
zastupaju 10 % glasakih prava, ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva nije
odreeno da to pravo imaju i lanovi koji zajedno imaju i manji procenat glasakih prava.
Zahtjev za sazivanje sjednice skuptine lanova drutva sa ogranienom
odgovornou upuuje se direktoru ili upravnom odboru drutva.
Ako direktor ili upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou ne prihvati
zahtjev lanova drutva koji imaju ili zastupaju 10 % glasakih prava i ne sazove
vanrednu sjednicu skuptine lanova drutva u roku od 15 dana od dana prijema zahtjeva,
podnosioci tog zahtjeva mogu uz navoenje dnevnog reda sami sazvati skuptinu, pri
emu skuptina odluuje ko snosi trokove za odravanje tako sazvane skuptine.
Ako se vanredna sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom odgovornou
po sazivu manjinskih lanova ovog lana ne sastane ili nema kvorum, manjinski lanovi
mogu sazvati ponovljenu skuptinu u daljem roku od sedam dana, a ako se skuptina ni
tada ne sastane ili nema kvorum, oni mogu zahtijevati od suda u vanparninom postupku
da odredi lice koje e u svojstvu privremenog zastupnika sazvati sjednicu skuptine i
odrediti njen dnevni red.
Po zahtjevu manjinskih lanova drutva sa ogranienom odgovornou sud je duan
da donese rjeenje u roku od 48 sati od prijema zahtjeva.
5.6.3. Direktor/upravni odbor
Pojam
Drutvo sa ogranienom odgovornou moe da ima direktora ili upravni odbor.

21

Osnivakim aktom drutva sa ogranienom odgovornou odreuje se da li drutvo

ima direktora ili upravni odbor.
Direktor drutva sa ogranienom odgovornou moe biti lan drutva ili lice koje
nije lan drutva.
Ako drutvo ima upravni odbor njegovi lanovi mogu biti svi lanovi drutva ili
druga lica.
Izbor direktora ili lanova upravnog odbora
lanovi drutva sa ogranienom odgovornou biraju direktora ili lanove upravnog
odbora na sjednici skuptine, osim prvog direktora ili lanova prvog upravnog odbora
koji mogu biti odreeni osnivakim aktom.
Osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva sa ogranienom odgovornou
moe se odrediti da se izbor lanova upravnog odbora drutva vri kumulativnim
glasanjem, u skladu sa ovim zakonom.
Broj lanova upravnog odbora i popunjavanje sastava
Broj lanova upravnog odbora odreuje se osnivakim aktom ili ugovorom lanova
drutva sa ogranienom odgovornou.
Ako se broj lanova upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou smanji
ispod broja lanova odreenog osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva, preostali
lanovi mogu kooptacijom dopuniti upravni odbor do potrebnog broja lanova, ako je
tako odreeno osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva.
Ako se ne izvri kooptacija lanova upravnog odbora drutva sa ogranienom
odgovornou preostali lanovi upravnog odbora duni su da bez odgaanja sazovu
sjednicu skuptine radi izbora lanova do punog broja, a do tog izbora preostali lanovi
obavljaju samo hitne poslove, ako tim aktima nije drugaije odreeno.
Predjsednik upravnog odbora
Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou ima predsjednika koga biraju
lanovi upravnog odbora veinom od ukupnog broja, ako osnivakim aktom drutva nije
odreena druga veina.
Predsjednik upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou zastupa
drutvo.
Predjsednik upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou saziva i
predsjedava sjednicama upravnog odbora i odgovoran je za voenje zapisnika.
Osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva sa ogranienom odgovornou
moe se odrediti da predsjednik upravnog odbora predsjedava i sjednici skuptine
lanova i da je odgovoran za voenje njenog zapisnika.
Poslovi direktora ili upravnog odbora
Djelokrug
Ako osnivakim aktom drutva sa ogranienom odgovornou nije drugaije
odreeno, direktor ili upravni odbor nadlean je za:
- zastupanje drutva i voenje poslova drutva u skladu sa zakonom, osnivakim
aktom i ugovorom lanova drutva,

22

- utvrivanje prijedloga poslovnog plana,

- sazivanje sjednica skuptine lanova drutva i utvrivanje prijedloga dnevnog
reda,
- sprovoenje odluka skuptine lanova,
- odreivanje dana sa kojim se utvruje lista lanova drutva sa pravom na
obavjetavanje, dan utvrivanja dividende i dan plaanja dividende, glasanje i druga
pitanja,
- zakljuenje ugovora o kreditu,
- utvrivanje dana sticanja prava na uee u dobiti i dana isplate uea u dobiti,
kao i dana sticanja prava glasa i drugih prava lanova drutva,
- davanje i opozivanje prokure, i
- druga pitanja odreena osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva.
Ako je osnivakim aktom drutva sa ogranienom odgovornou tako odreeno,
direktor ili upravni odbor nadlean je i za:
- izvrenje odluke o sticanju sopstvenih udjela i povlaenja i ponitenja udjela,
- utvrivanje iznosa uea u dobiti, i
- izdavanje obveznica ili drugih hartija od vrijednosti.
Sjednice
Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou odrava najmanje etiri
redovne sjednice godinje, od kojih jednu neposredno prije godinje skuptine lanova
drutva.
Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou moe odravati i vanredne
sjednice koje saziva predsjednik po sopstvenoj inicijativi ili na zahtjev lana tog odbora.
Ako predsjednik upravnog odbora ne sazove sjednicu odbora na pisani zahtjev lana
odbora, sjednicu moe sazvati taj lan odbora.
Vanredna sjednica upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou saziva
se pisanim pozivom koji se dostavlja svim lanovima odbora, u kom se navode razlozi,
vrijeme i mjesto odravanja sjednice.
Sjednice upravnog odbora mogu se odravati i korienjem konferencijske
telefonske veze ili korienjem druge audio i vizuelne komunikacijske opreme, tako da
sva lica koja uestvuju na sjednici mogu da se uju i razgovaraju jedno sa drugim. Lica
koja na ovaj nain uestvuju na sjednici upravnog odbora smatraju se prisutnim.
Sjednice upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou mogu se odravati
i bez sprovoenja postupka iz st. 2. do 4. ovog lana ako im prisustvuju svi njegovi
lanovi i ako nijedan od lanova ne prigovori postupku sazivanja i odravanja sjednice,
odnosno ako se lan koji ne prisustvuje sjednici pisanim putem izjasni o tome da ne
prigovara na postupak sazivanja i odravanja sjednice, u skladu sa osnivakim aktom i
ugovorom lanova drutva.
Upravni odbor drutva sa ogranienom odgovornou moe donijeti poslovnik o
radu kojim blie ureuje nain rada, koji je u skladu sa osnivakim aktom i ugovorom
lanova drutva.
Kvorum i veina
Kvorum za rad i odluivanje upravnog odbora drutva sa ogranienom
odgovornou ini veina od ukupnog broja njegovih lanova.

23

Odluke upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou donose se veinom

glasova od ukupnog broja lanova odbora.
Odluke upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou postaju punovane
danom donoenja. Odluke upravnog odbora unose se u knjigu odluka.
Ako su glasovi lanova upravnog odbora sa ogranienom odgovornou pri
odluivanju jednako podijeljeni, odluujui je glas predsjednika upravnog odbora koji
glasa posljednji.
Odredbe ZOPD-a primjenjuju se ako osnivakim aktom ili ugovorom lanova
drutva sa ogranienom odgovornou nije drugaije odreeno.
5.6.4. Interna revizija
Drutvo sa ogranienom odgovornou moe imati internu reviziju, ako je tako
odreeno osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva. Pored interne revizije drutvo
sa ogranienom odgovornou moe imati i odbor za reviziju.
Poslove interne revizije vri interni revizor kao fiziko lice.
Izbor i razrjeenje i primjena
Internog revizora i lanove odbora za reviziju bira skuptina lanova drutva sa
ogranienom odgovornou iz reda nezavisnih lica u smislu ovog zakona. Prvi interni
revizor i lanovi odbora za reviziju odreuju se osnivakim aktom ili posebnim aktom
osnivaa.
Interni revizor i lanovi odbora za reviziju drutva sa ogranienom odgovornou
mogu se razrijeiti odlukom skuptine lanova drutva, sa navoem razloga za razrjeenje
ili bez njega.
Razrjeenje internog revizora i lanova odbora za reviziju drutva s ogranienom
odgovornou ne utie na njihova prava nakon razrjeenja koja imaju na osnovu
posebnog ugovora sa drutvom.
5.7. Prestanak svojstva lana drutva
Osnovi
lanu drutva sa ogranienom odgovornou prestaje svojstvo lana drutva:
- smru,
- prestankom pravnog lica,
- istupanjem (povlaenjem) u skladu sa osnivakim aktom ili ugovorom lanova
drutva,
- istupanjem (povlaenjem) uz povredu osnivakog akta ili ugovora lanova
drutva,
- istupanjem (povlaenjem) u skladu sa sudskom odlukom,
- iskljuenjem u skladu sa sudskom odlukom,
- iskljuenjem u skladu sa osnivakim aktom ili ugovorom lanova drutva,
- prenosom udjela drugom licu i
- u sluaju drugih dogaaja odreenih osnivakim aktom ili ugovorom lanova
drutva koji vode prestanku svojstva lana drutva.

24

5.8. Prestanak drutva s ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou prestaje:
- istekom vremena odreenog u osnivakom aktu,
- odlukom skuptine lanova,
- statusnim promjenama koje za posljedicu imaju prestanak drutva,
- pravosnanom sudskom odlukom kojom se utvruje da je registracija drutva bila
nitava i odreuje brisanje drutva iz sudskog registra i
- nastupanjem dogaaja odreenog osnivakim aktom ili ugovorom lanova
drutva.
Kontrolna pitanja
1.
U komsluaju lan DOO moe odgovarati za obaveze drutva?
2.
Koji akt se primjenjuje u sluaju neusklaenosti izmeu osnivakog akta drutva
sa ogranienom odgovornou i ugovora lanova drutva?
3.
Koliko je minimalni iznos novanog dijela osnovnog kapitala?
4.
U kom obliku moe ulog u drutvo sa ogranienom odgovornou.
5.
Kako se izraava udio lana drutva sa ogranienom odgovornou?
6.
Koja je obaveza lana drutva sa ogranienom odgovornou prije nego to
ponudi svoj udio ili dio udjela treem licu?
7.
Ko ini skuptinu drutva sa ogranienom odgovornou
8.
U kojim sluajevima se dri sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom
odgovornou?
9.
Kada se saziva vanredna sjednica skuptine lanova drutva sa ogranienom
odgovornou?
10.
Kako lanovi drutva sa ogranienom odgovornou biraju direktora ili lanove
upravnog odbora?
11.
Kako se bira predsjednik upravnog odbora drutva sa ogranienom
odgovornou?
12.
Koliko puta godinje se odravaju redovne sjednice upravnog odbora drutva sa
ogranienom odgovornou?
13.
Kako se donose odluke upravnog odbora drutva sa ogranienom odgovornou?
14.
Na koji nain se bira interni revizor drutva sa ogranienom odgovornou?
15.
Navedi najmanje dva razloga pretanka svojstva lana drutva sa ogranienom
odgovornou?

6. AKCIONARSKO DRUTVO
6. 1. Pojam i karakteristike
Pojam i odgovornost za obaveze
Akcionarsko drutvo u smislu ovog zakona jeste privredno drutvo koje osniva
jedno ili vie pravnih i/ili fizikih lica u svojstvu akcionara radi obavljanja odreene
djelatnosti, pod zajednikim poslovnim imenom, iji je osnovni kapital utvren i
podijeljen na akcije.
Akcionarsko drutvo odgovara za svoje obaveze cjelokupnom imovinom.

25

Akcionari akcionarskog drutva ne odgovaraju za obaveze drutva, osim do iznosa

ugovorenog a neuplaenog uloga u imovinu drutva, u skladu sa ZOPD.
Akcionarsko drutvo mogu osnovati fizika i pravna lica, domaa i strana. Lica koja
osnivaju akcionarsko drutvo (nakon registracije), kao i lica koja naknadno pristupe
akcionarskom drutvu nazivaju se - akcionari. Akcionarsko drutvo moe biti jednolano
(samo zatvoreno akcionarsko drutvo) ili vielano.
Akcionarsko drutvo ima svoju imovinu. Ona je vlasnitvo drutva, dok su
akcionari vlasnici nad drutvom. Imovina drutva odvojena je od imovine akcionara
drutva. Ulog akcionara imovina je drutva (osim onih stvari koje su date na korienje
drutvu uz zadrano pravo svojine), a akcionar stie akcije i prava koja iz akcije, kao
lanstva, proizilaze. U imovinu akcionara drutva ulaze prava koja akcionar ima u odnosu
na drutvo, ali ne i imovina drutva. U pravnim odnosima sa treim licima nosilac prava i
obaveza je samo drutvo. Drutvo ne odgovara za obaveze svojih lanova - akcionara,
kao to ni akcionari ne odgovaraju za obaveze drutva personalnom imovinom, ve samo
snose rizik poslovanja drutva do vrijednosti svog uloga u drutvo (osim do iznosa
ugovorenog a neuplaenog uloga u imovinu drutva).
Akcionarsko drutvo ima osnovni kapital (minimum je propisan zakonom) koji je
utvren i podijeljen na akcije odreene nominalne ili raunovodstvene vrijednosti i
predstavlja zbir vrijednosti svih akcija. Akcija predstavlja hartiju od vrijednosti koju je
izdalo akcionarsko drutvo licu koje je uloilo sredstva u osnovni kapital drutva. To je,
takoe, isprava kojom se dokazuje lanstvo u drutvu i u kojoj su sadrana prava
akcionara, kao lana drutva. Akcionar moe imati jednu ili vie akcija, zavisno od
vrijednosti svog uloga. Prenos akcija je, po pravilu, slobodan.
Akcionarsko drutvo nastaje na osnovu osnivakog akta (odluka o osnivanju, ako
drutvo osniva jedno lice, odnosno ugovor o osnivanju, ako drutvo osniva dva ili vie
lica). Pored osnivakog akta akcionarsko drutvo moe da ima i statut kojim se blie
ureuje poslovanje i upravljanje drutvom.
Akcionarsko drutvo posluje pod zajednikim poslovnim imenom (moe biti realno,
ee, ili personalno, ree).
Akcionarsko drutvo osniva se i postoji radi obavljanja odreene djelatnosti, u cilju
sticanja dobiti. Kako se radi o privrednom drutvu, akcionarsko drutvo se bavi
privrednom, profitnom dijelatnou. Akcionarsko drutvo je jedini oblik privrednog
drutva koji se moe baviti bilo kojom privrednom dijelatnou.
Akcionarsko drutvo je pravno lice. Pravni subjektivitet stie upisom u registar
privrednih subjekata.
6. 2. Vrste akcionarskih drutava
Akcionarsko drutvo moe biti zatvoreno i otvoreno.
Ako u osnivakom aktu nije navedena vrsta akcionarskog drutva, akcionarsko
drutvo je otvoreno.
6.2.1. Zatvoreno drutvo
Zatvoreno akcionarsko drutvo je drutvo ije se akcije izdaju samo njegovim
osnivaima ili ogranienom broju drugih lica, u skladu sa zakonom.
Zatvoreno akcionarsko drutvo moe imati najvie 100 akcionara.

26

Ako se broj akcionara zatvorenog akcionarskog drutva povea i odri iznad 100
akcionara u periodu duem od godinu dana, to drutvo postaje otvoreno drutvo.
Zatvoreno drutvo ne moe vriti upis akcija javnom ponudom ili na drugi nain
nuditi svoje akcije javnim putem.
Zatvoreno akcionarsko drutvo moe postati otvoreno drutvo, odnosno otvoreno
akcionarsko drutvo moe postati zatvoreno akcionarsko drutvo, u skladu sa ovim
zakonom i propisima kojima se ureuje trite hartija od vrijednosti.
Pretvaranje zatvorenog akcionarskog drutva u otvoreno akcionarsko drutvo,
odnosno otvorenog akcionarskog drutva u zatvoreno akcionarsko drutvo, vri se
izmjenom osnivakog akta i ne smatra se promjenom pravne forme privrednog drutva, u
smislu ovog zakona.
Za pretvaranje zatvorenog akcionarskog drutva u otvoreno akcionarsko drutvo,
odnosno otvorenog akcionarskog drutva u zatvoreno akcionarsko drutvo potrebno je
odobrenje Komisije za hartije od vrijednosti, u skladu sa propisima kojima se ureuje
trite hartija od vrijednosti.
6.2.2. Otvoreno drutvo
Akcionarsko drutvo smatra se otvorenim ako osnivai uine javni poziv za upis i
uplatu akcija u vrijeme osnivanja drutva, odnosno ako takav poziv uini drutvo nakon
osnivanja.
Javni poziv moe se vriti javnom ponudom i prospektom u skladu sa ovim
zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti.
Otvoreno akcionarsko drutvo uvrtava se na berzu i druga ureena javna trita u
skladu sa zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti.
Otvoreno akcionarsko drutvo ne moe ograniiti prenos akcija.
Upis i uplata akcija iz osnivake emisije otvorenog drutva
Osnivaka (prva) emisija akcija otvorenog drutva je uspjela ako se ponuene
akcije iz javne ponude i prospekta upiu u broju koji je kao uspjean upis predvien
javnom ponudom i koji je kao takav oznaen u prospektu, odnosno ako se upisane akcije
uplate najmanje u iznosu odreenom ZOPD-u.
Ako se akcije iz javne ponude i prospekta ne upiu i uplate u skladu sa ZOPD
smatra se da osnivanje akcionarskog drutva nije uspjelo, a osnivai su obavezni da
solidarno vrate upisnicima akcija uplaene iznose, bez odgaanja.
6.2.3. Osnivaki akt i statut
Osnivaki akt
Osnivaki akt akcionarskog drutva sadri naroito:
puno ime i prebivalite fizikog lica, odnosno poslovno ime i sjedite pravnog
lica svakog osnivaa drutva,
poslovno ime i sjedite drutva,
djelatnost,
oznaenje da li je drutvo otvoreno ili zatvoreno,
iznos osnovnog kapitala, upisanog i uplaenog, i nain njegovog unoenja,
odnosno oblik u kome se unosi ulog,

27

broj akcija i njihovu nominalnu vrijednost, vrste i klase akcija koje je drutvo
ovlaeno da izda kao i pravo akcija svake klase,
broj akcija svake vrste i klase koje su izdate,
identifikaciju osnivaa koji daje nenovane uloge, opis tih uloga i broj i vrsta
akcija za te uloge,
trajanje drutva, osim ako je osnovano na neodreeno vrijeme,
ukupni ili procijenjeni iznos trokova u vezi sa osnivanjem drutva koji padaju
na teret drutva, prije nego to je utvreno da drutvo ispunjava uslove za
poetak rada i
posebne pogodnosti do dana osnivanja drutva ili do trenutka kad je drutvo
ovlaeno da pone poslovanje, koje su date osnivaima ili drugom licu koje je
uestvovalo u osnivanju drutva ili poslovima koji su bili potrebni za dobijanje
takvog ovlaenja.
Osnivki akt akcionarskog drutva moe da sadri i:
imena i adrese prvog direktora, odnosno lanova prvog upravnog odbora,
ovlaenje upravnom odboru da izda odobrene (ovlaene, neizdate) akcije u
skladu s ovim zakonom i statutom,
ogranienja prenosa akcija zatvorenog akcionarskog drutva i
druga pitanja koja u skladu sa ovim zakonom mogu biti sastavni dio osnivakog
akta ili statuta drutva.
Statut
Akcionarsko drutvo pored osnivakog akta moe da ima i statut kojim se blie
ureuje poslovanje i upravljanje drutvom.
Statut akcionarskog drutva ne dostavlja se uz prijavu za registraciju.
Statut akcionarskog drutva sainjava se u pisanoj formi.
Statut akcionarskog drutva, kao i njegove izmjene i dopune, proizvodi pravno
dejstvo prema akcionarima od dana njegovog donoenja, ako statutom nije drukije
odreeno.
Ako osnivakim aktom ovlaenje za donoenje ili izmjene i dopune statuta
akcionarskog drutva nije izriito dato skuptini akcionara, statut drutva donosi ili
mijenja upravni odbor.
Odnos osnivakog akta i statuta
U sluaju neusklaenosti osnivakog akta i statuta akcionarskog drutva,
primjenjuje se osnivaki akt drutva.
6.3. Akcije
6.3.1. Pojam i karakteristike akcija
Akcije su hartije od vrijednosti koje glase na dio osnovnog kapitala akcionarskog
drutva.
Akcije se mogu izdavati kako u materijalnom obliku, tako i voenjem u
elektronskoj formi. U savremenim uslovima voenje akcija u elektronskoj formi (u
Centralnom registru hartija od vrijednosti), je pravilo (dematerijalazicija akcija).

28

6.3.2. Pojam klase (roda) akcija

Akcije koje daju ista lanska prava u akcionarskom drutvu ine istu klasu (rod)
akcija. Razliite klase postoje samo ako akcije daju razliita prava. Razliite klase su
samo tzv. obine (redovne) akcije (koje uvek ine jednu klasu) i preferencijalne akcije
(moe biti vie klasa preferencijalnih akcija).
6.3.3. Obine i preferencijalne (povlaene) akcije
Akcionarsko drutvo moe izdavati: obine (redovne) i povlaene (prioritetne,
preferencijalne) akcije.
Akcionarsko drutvo mora imati bar jednu obinu akciju. Obine akcije daju
akcionarima ista prava, a akcionar prava ostvaruje zavisno od broja akcija koje posjeduje
(pravo glasa, dividenda, uee u raspodjeli likvidacionog vika). Obine akcije ne mogu
se pretvoriti u preferencijalne akcije ili druge hartije od vrijednosti.
Obine akcije akcionarskog drutva predstavljaju uvijek jednu klasu akcija.
Povlaene (preferencijalne) akcije akcionarskog drutva mogu biti podijeljene u
dvije ili vie klasa sa razliitim pravima (razliite stope dividendi ili razliita
participativna ili kumulativna prava na dividende ili razliita prava na isplatu imovine
drutva pri likvidaciji).
Preferencijalne (povlaene) akcije su akcije koje njenim imaocima daju odreena
povlaena prava u odnosu na imaoce obinih akcija (u pogledu prvenstva isplate
dividende, naplate kod likvidacije drutva). Preferencijalne akcije mogu dati i pravo
pretvaranja tih akcija u obine akcije ili u drugu klasu preferencijalnih akcija, kao i pravo
prodaje tih akcija akcionarskom drutvu, i dr. Preferencijalne akcije ne daju pravo glasa
na skuptini akcionara (pravo glasa imaju samo obine akcije).
Obine akcije akcionarskog drutva imaju istu nominalnu vrijednost.
Povlaene akcije akcionarskog drutva iste klase imaju istu nominalnu vrijednost.
Akcionarsko drutvo moe izdavati samo akcije na ime.
6.3.3.1. Prava akcionara obinih akcija
Svaka obina akcija akcionarskog drutva daje akcionaru ista prava, u skladu sa
ovim zakonom, osnivakim aktom i statutom drutva, koja ukljuuju naroito:
- pravo pristupa pravnim aktima i drugim dokumentima i informacijama drutva,
- pravo uea u radu skuptine drutva,
- pravo glasa u skuptini drutva tako da jedna akcija uvijek daje pravo na jedan
glas,
- pravo na isplatu dividendi, nakon isplate dividendi na sve izdate povlaene akcije
u punom iznosu,
- pravo uea u raspodjeli likvidacionog vika po likvidaciji drutva, a nakon
isplate povjerilaca i akcionara bilo kojih povlaenih akcija,
- pravo preeg sticanja akcija iz novih emisija i zamjenljivih obveznica, i
- pravo raspolaganja akcijama svih vrsta u skladu sa zakonom.
Obine akcije akcionarskog drutva ne mogu se pretvoriti u povlaene akcije ili
druge hartije od vrijednosti.
6.3.3.2. Prava akcionara sa povlaenim akcijama
Povlaene akcije akcionarskog drutva svake klase daju akcionaru ista prava.

29

Prava akcionara sa povlaenim akcijama odreuju se osnivakim aktom drutva.

Prava akcionara sa povlaenim akcijama ukljuuju naroito prednost u odnosu na
obine akcije u pogledu prvenstva isplate dividende (koja kod povlaenih akcija moe
biti participativna i kumulativna u skladu sa zakonom kojim se ureuje trite hartija od
vrijednosti) i kod prvenstva naplate prilikom likvidacije drutva.
Prava akcionara sa povlaenim akcijama mogu ukljuivati i pravo pretvaranja tih
akcija u obine akcije ili u drugu klasu povlaenih akcija pod uslovima i u sluajevima
odreenim osnivakim aktom, kao i pravo prodaje tih akcija akcionarskom drutvu po
utvrenoj cijeni i drugim uslovima odreenim osnivakim aktom.
Akcionari sa povlaenim akcijama imaju i pravo jednog glasa po akciji na bilo
kojoj skuptini akcionara o pitanjima koja zahtijevaju grupno glasanje akcionara date
klase povlaenih akcija, u skladu sa ovim zakonom.
Osnivakim aktom akcionarskog drutva moe se odrediti da akcionari povlaenih
akcija imaju pravo glasa sa akcionarima koji imaju obine akcije na skuptini akcionara,
ako:
- se takva povlaena akcija pretvara u obinu akciju (kada mogu imati broj
glasova jednak broju glasova obinih akcija u koje se mogu pretvoriti), i
- dividende na povlaene akcije koje su steene i ija je isplata zahtijevana nisu
isplaene, do njihove isplate.
Akcionari sa povlaenim akcijama nemaju pravo glasa u skuptini akcionara sa
akcionarima koji imaju obine akcije.
Broj glasova akcionara sa povlaenim akcijama ne moe biti jednak ili vei od
broja glasova akcionara sa obinim akcijama.
Akcionari sa povlaenim akcijama imaju prava prisustva i uea u raspravi u
skuptini akcionara.
Akcionari sa povlaenim akcijama imaju ista prava kao i akcionari obinih akcija u
pogledu pristupa aktima, drugim dokumentima i informacijama u posjedu drutva.
Akcionari sa povlaenim akcijama imaju ista prava kao i akcionari obinih akcija u
pogledu pristupa aktima, drugim dokumentima i informacijama u posjedu drutva.
6.3.4. Odobrene (neizdate) i izdate akcije
Akcionarsko drutvo pored izdatih akcija moe da ima i odobrene (neizdate,
ovlaene) akcije.
Broj odobrenih obinih akcija i broj odobrenih povlaenih akcija svake klase
odreuju se osnivakim aktom akcionarskog drutva. Broj odobrenih akcija akcionarskog
drutva ne moe da bude vei od 50 % od broja izdatih obinih akcija u vrijeme kada je
ovaj broj odreen osnivakim aktom drutva.
Akcionarsko drutvo moe da izda sve ili samo dio svojih odobrenih obinih akcija,
a odobrene povlaene akcije bilo koje klase moe da ne izda, da izda dio ili sve.
Odluka o broju, vremenu i drugim uslovima bilo kog izdavanja akcija donosi se na
skuptini akcionara, osim ako u osnivakom aktu akcionarskog drutva ovo ovlaenje
nije preneseno na upravni odbor drutva koji moe donijeti odluku u skladu sa
osnivakim aktom.
Ovlaenje skuptine akcionara, odnosno upravnog odbora ako je to ovlatenje
preneseno na njega, obuhvata izdavanje odobrenih akcija radi poveanja osnovnog
kapitala novim ulozima, iskljuivo novanim, u skladu sa odredbama ovog zakona kojim

30

se ureuje poveanje osnovnog kapitala novim ulozima, ali ni u kom sluaju ne ukljuuje
izdavanje odobrenih akcija po osnovu poveanja osnovnog kapitala iz sredstava drutva u
skladu sa ovim zakonom.
Ovlaenje upravnom odboru za izdavanje bilo koje vrste odobrenih akcija ne moe
se dati za period dui od pet godina od utvrivanja broja odobrenih akcija u osnivakom
aktu, s tim to skuptina akcionara moe taj petogodinji period obnoviti jednom ili vie
puta.
Izdavanje akcija akcionarskog drutva vri se u skladu sa zakonom kojim se ureuje
trite hartija od vrijednosti.
6.4. Poveanje osnovnog kapitala
6.4.1. Donoenje odluke
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva poveava se odlukom skuptine
akcionara, osim u sluaju odobrenog kapitala kada takvu odluku moe donijeti i upravni
odbor, u skladu sa lanom 200. st. 4. do 6. ZOPD.
Odlukom o poveanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva mijenja
se osnivaki akt.
Odlukom o poveanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva odreuje
se iznos poveanja, nain poveanja, vrijeme uplate, kao i druga pitanja u skladu sa
zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti.
Odluka o novoj emisiji akcija po osnovu novih uloga moe se donijeti tek nakon
potpune uplate ve upisanih akcija iz prethodne uspjele emisije, osim ako je osnivakim
aktom ili odlukom o emisiji predvieno da se osnovni kapital moe poveati ako je
uplaeno najmanje 9/10 upisanih akcija.
Ogranienje iz prethodnog stava ne primjenjuje se prilikom poveanja osnovnog
kapitala pri statusnim promjenama, kao i u sluaju poveanja osnovnog kapitala
izdavanjem akcija zaposlenima u drutvu i povezanim drutvima.
6.4.2. Naini poveanja
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva moe se poveati:
- novim ulozima,
- pretvaranjem zamjenljivih obveznica u akcije i upisom akcija po osnovu prava
imalaca varanata na takav upis (uslovno poveanje) i
- iz sredstava drutva.
Pri poveanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva vri se izdavanje
novih akcija ili se poveava nominalna vrijednost postojeih akcija.
6.4.3. Vrste emisije
Akcije otvorenog akcionarskog drutva pri poveanju osnovnog kapitala mogu se
izdavati putem privatne (zatvorene) emisije i javne (otvorene) emisije.
Privatna emisija akcija je emisija namijenjena postojeim akcionarima i imaocima
varanata i zamjenljivih obveznica i/ili ogranienom broju institucionalnih investitora
kojima takav status utvrdi Komisija za hartije od vrijednosti, u skladu sa ovim zakonom i
zakonom kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti.

31

Javna emisija iz stava je emisija u kojoj se upis i uplata akcija vri na osnovu javne
ponude neodreenom broju lica.
Zatvoreno akcionarsko drutvo moe da vri privatnu emisiju, a otvoreno
akcionarsko drutvo pored javne emisije moe da vri i privatnu emisiju.
6.4.4. Poveanje osnovnog kapitala ulozima u novcu
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva poveava se novim ulozima koji
mogu biti samo novani u skladu sa odlukom o poveanju tog kapitala.
Odluka iz prethodnog stava je nitava ako se poveanje kapitala ne upie u
registar u roku od est mjeseci od dana donoenja odluke.
6.5. Smanjenje osnovnog kapitala
6.5.1. Odluka
Odluku o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva
ponitenjem sopstvenih akcija kao i ponitenjem akcija po drugim osnovima utvrenim
osnivakim aktom drutva, donosi skuptina akcionara.
Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva utvruje
se obim, cilj, vrsta i nain sprovoenja smanjenja osnovnog kapitala.
Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva mijenja
se osnivaki akt.
6.5.2. Vrste smanjenja
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva moe se smanjiti u redovnom
postupku, pojednostavljenom postupku i postupku smanjenja radi pretvaranja u rezerve.
Smanjenje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog drutva po jednom osnovu
moe se vriti istovremeno sa poveanjem njegovog osnovnog kapitala po drugom
osnovu.
6.6. Prava i obaveze akcionara
6.6.1. Prava akcionara
6.6.1.1. Pravo uea u radu skuptine drutva
Akcionar ima pravo (ne i obavezu), lino ili preko punomonika, da uestvuje u
radu skuptine akcionara (da prisustvuje skuptini, uestvuje u raspravi, postavlja pitanja
u vezi sa dnevnim redom, trai odgovore u vezi sa pitanjima iz dnevnog reda, podnosi
predloge). Ovo pravo pripada svakom akcionaru, nezavisno od toga da li ima pravo glasa
ili da li mu je pravo glasa u pogledu nekih pitanja iskljueno.
6.6.1.2. Pravo glasa u skuptini
Svaki akcionar, u skladu sa statutom, lino ili preko punomonika ima pravo
uestvovanja u radu skuptine akcionara, pravo glasa ako ima akcije sa pravom glasa,
pravo podnoenja prijedloga i dobijanja odgovora u vezi sa pitanjem iz dnevnog reda, kao
i pravo postavljanja pitanja u vezi sa dnevnim redom u skladu sa ovim zakonom.

32

Pravo glasa akcionara, meutim, moe biti iskljueno i to kad se odluuje o:

njegovom oslobaanju ili smanjenju njegovih obaveza prema drutvu; pokretanju ili
odustajanju od spora protiv njega; odobravanju poslova u kojima postoji sukob interesa
izmeu njega i drutva. Akcionar ije je pravo glasa iskljueno nema pravo glasa samo po
pitanju koje je taka dnevnog reda, o kome se odluuje, a po kome postoji sukob interesa
izmeu njega i drutva, dok po ostalim takama dnevnog reda iste sjednice skuptine ima
pravo glasa. Akcionar ije je pravo glasa iskljueno ima pravo uea u radu skuptine,
kao i pravo uea u raspravi (po pitanju po kome nema pravo glasa), ali se njegovi
glasovi ne uzimaju u obzir prilikom utvrivanja kvoruma za odluivanje (po pitanju po
kome nema pravo glasa).
Pravo glasa nemaju akcionari koji nemaju akcije sa pravom glasa. To su akcionari
sa preferencijalnim akcijama, koje su bez prava glasa. Od ovog pravila postoje izuzeci,
kad preferencijalne akcije daju pravo glasa i to: kad se odluuje o izmjeni bilo kog prava
ili privilegije preferencijalnioh akcija; ako se pretvaraju u obine akcije, i, ako je doneta
odluka o isplati dividendi koje po zahtjevu ovih akcionra nisu isplaene, sve do njihove
isplate. Bez obzira o kom se izuzetku radi, broj glasova akcionara sa preferencijalnim
akcijama ne moe biti jednak, niti prei broj glasova akcionara sa obinim akcijama.
Osnovni princip kod glasanja u skuptini je princip proporcionalnosti. To znai da
akcionari glasaju srazmjerno nominalnoj (ili raunovodstvenoj vrijednosti, kod akcija bez
nominalne vrijednosti), pri emu svaka obina akcija daje pravo na jedan glas, jer obine
akcije (jednog akcionarskog drutva) imaju istu nominalnu vrijednost .
6.6.1.3. Pravo na dividendu
Dobit se po usvajanju finansijskog izvjetaja za prethodnu poslovnu godinu
rasporeuje: za pokrie gubitaka prenesenih iz ranijih godina; za zakonske rezerve, ako
su one predviene posebnim zakonom; za dividendu; za statutarne rezerve i druge
rezerve, ako ih drutvo utvrdi optim aktom.
Dividenda je, dakle, deo dobiti koje drutvo ostvari koji se, po odluci nadlenog
organa akcionarskog drtva, distrubuira akcionarima, saglasno broju, vrsti i nominalnoj
vrijednosti akcija koje posjeduju (dividenda se ne moe plaati iz osnovnog kapitala).
Pravo na dividendu je pravo akcionara na uee u raspodjeli dobiti drutva.
Za raspodjelu dividendi neophodno je kumulativno ispunjenje dva uslova:
postojanje dobiti, i odluka nadlenog organa o raspodjeli dividende.
Dividenda se plaa svim akcionarima srazmjerno nominalnoj vrijednosti akcija,
odnosno srazmjerno raunovodstvenoj vrijednosti posjedovanih akcija
Dividenda je, rekli smo, udio akcionara u godinjoj dobiti drutva koja je
raspoloiva za raspodjelu.
Dividenda se moe plaati u novcu, ali i u akcijama ili u drugim hartijama od
vrijednosti drutva ili akcijama tog drutva u drugim drutvima kao i u drugoj imovini
(moe i mjeovito, u akcijama i novcu, npr.), osim ako osnivakim aktom drutva nije
drukije odreeno.
6.6.1.4. Pravo raspolaganja akcijama
Akcije kao hartije od vrijednosti su, po pravilu, u slobodnom prometu. Samo
izuzetno, promet akcija moe biti ogranien ili pak, iskljuen (vinkulacija akcija;

33

vinkuliranje akcija se predvia osnivakim aktom (odnosno statutom), a ako bi se kasnije

htelo uvesti neophodna je saglasnost svih akcionara na koje se odnosi).
Prenos akcija, kao akt raspolaganja akcijama, zavisi od toga da li se radi o
zatvorenom ili o otvorenom akcionarskom drutvu.
Ako je u pitanju zatvoreno akcionarsko drutvo, prenos akcija se moe osnivakim
aktom ili statutom drutva ograniiti. Jedan od modaliteta ogranienja jeste pravo preeg
sticanja od strane drutva i/ili akcionara (kao kod prenosa udjela kod drutva s
ogranienom odgovornou), ili npr. saglasnost na promet akcija (od strane upravnog
odbora, po pravilu, ree skuptine;), i dr.
Ako je u pitanju otvoreno akcionarsko drutvo, ne moe se ograniiti prenos akcija.
6.6.2. Obaveze akcionara
Osnovne obaveze akcionara su uredna i blagovremena uplata upisanih akcija,
odnosno unoenje ugovorenih nenovanih uloga, obaveza tzv. dunosti prema drutvu
(lojalnost drutvu; zabrana konkurencije, sukoba interesa) i ona odnosi samo na kontrolne
akcionare, obaveza uvanja poslovne tajne, i dr.
6.7. Organi akcionarskog drutva
6.7.1. Struktura organa akcionarskog drutva
Organi akcionarskih drutava su skuptina, upravni odbor, odnosno direktor i
nadzorni organ. Meutim, struktura organa akcionarskih drutava nije uniformna,
odnosno svi ovi organi nisu u svakom sluaju obavezni. Struktura organa akcionarskih
drutava zavisi prvenstveno o vrsti akcionarskog drutva tj. da li se radi o zatvorenom ili
o otvorenom akcionarskom drutvu; takoe zavisi od toga da li se radi o kotiranom ili
nekotiranom drutvu.
6.7.2. Skuptina akcionara
Skuptinu akcionarskog drutva ine akcionari.
Svaki akcionar, u skladu sa statutom, lino ili preko punomonika ima pravo
uestvovanja u radu skuptine akcionara, pravo glasa ako ima akcije sa pravom glasa,
pravo podnoenja prijedloga i dobijanja odgovora u vezi sa pitanjem iz dnevnog reda, kao
i pravo postavljanja pitanja u vezi sa dnevnim redom u skladu sa ovim zakonom.
Odredbe ZOPD o jednolanom drutvu s ogranienom odgovornou shodno se
primjenjuju i na akcionarsko drutvo sa jednim akcionarom.
Skuptini akcionara, po pravilu, prisustvuju i uestvuju u radu direktor ili lanovi
upravnog odbora i nezavisni revizor.
6.7.3. Vrste skuptine
6.7.3.1. Godinja skuptina
Skuptina akcionara saziva se i odrava jednom godinje (godinja skuptina)
najkasnije u roku od 90 dana od dana podnoenja finansijskih izvjetaja nadlenom
organu za svaku poslovnu godinu u skladu sa raunovodstvenim propisima ili est
mjeseci nakon zavretka poslovne godine.

34

Godinja skuptina odrava se na dan i u vrijeme utvreno osnivakim aktom,

odnosno odlukom upravnog odbora u skladu sa ovim zakonom i osnivakim aktom.
Godinja skuptina akcionara odrava se u sjeditu drutva, ako osnivakim aktom
akcionarskog drutva nije drukije odreeno.
Neodravanje godinje skuptine u vrijeme utvreno osnivakim aktom, odnosno
odlukom upravnog odbora ne utie na valjanost drugih radnji akcionarskog drutva.
6.7.3.2. Vanredna skuptina i njeno sazivanje od manjinskih akcionara
Akcionarsko drutvo moe sazvati i vanrednu skuptinu akcionara, i to:

na zahtjev 1/3 lanova upravnog odbora ili bilo kog drugog lica koje je
ovlaeno osnivakim aktom da sazove vanrednu skuptinu,

na zahtjev likvidatora drutva, ako je drutvo u likvidaciji i

po pisanom zahtjevu akcionara sa najmanje 10 % akcija sa pravom glasa o

pitanju predloenom za vanrednu skuptinu.
Zahtjev mora biti datiran, potpisan od svih akcionara koji ga podnose i mora da
sadri prijedlog dnevnog reda, kao i podatke o: identifikovaciji tih akcionara; broju
akcija koje svaki od njih posjeduje; cilju ili ciljevima zbog kojih se skuptina saziva.
Zahtjev za sazivanje skuptine smatra se da je primljen u akcionarskom drutvu ako
je adresovan i uruen na upravni odbor drutva u sjedite drutva oznaeno u osnivakom
aktu.
Dan na koji se utvruje lista akcionara koji su ovlaeni da podnesu zahtjev za
vanrednu skuptinu je datum stavljanja prvog potpisa na taj zahtjev.
Upravni odbor akcionarskog drutva duan je da donese odluku o prihvatanju ili
odbijanju sazivanja vanredne skuptine najkasnije u roku od deset dana od dana prijema
zahtjeva. Upravni odbor duan je da na adresu navedenu u zahtjevu, najkasnije u roku od
sedam dana od dana donoenja ove odluke, obavijesti o tome svako lice koje je
zahtijevalo sazivanje vanredne skuptine. Odluka o odbijanju sazivanja vanredne
skuptine obavezno sadri razloge odbijanja.
Vanredna skuptina moe odluivati jedino o pitanjima navedenim u zahtjevu
podnesenim u skladu sa ZOPD.
6.7.3.3. Skuptina po nalogu suda
Ako se godinja skuptina akcionarskog drutva ne odri u propisanom roku,
nadleni sud u vanparninom postupku moe naloiti njeno odravanje na zahtjev
akcionara koji ima pravo da prisustvuje i da glasa na godinjoj skuptini ili direktora,
odnosno lana upravnog odbora drutva. Sud ima ovlaenje da imenuje privremenog
zastupnika sa ovlaenjem da sazove i predsjedava sjednici skuptine i utvrdi mjesto i
datum odravanja, kao i dnevni red sjednice u skladu s ovim zakonom.
Vanredna skuptina zatvorenog akcionarskog drutva
Vanredna skuptina akcionara zatvorenog akcionarskog drutva odrava se i bez
sazivanja i objavljivanja dnevnog reda u skladu sa ovim zakonom ako joj prisustvuju svi
akcionari sa pravom glasa i ako se nijedan akcionar tome ne protivi, ako osnivakim
aktom i statutom nije drukije odreeno.

35

Vanredna skuptina akcionarskog drutva u sluaju poslovanja sa gubitkom

Skuptina akcionarskog drutva obavezno se saziva bez odgaanja, ako se prilikom
izrade finansijskih izvjetaja ili u drugim sluajevima utvrdi da akcionarsko drutvo
posluje sa gubitkom koji ne prelazi iznos od 50 % osnovnog kapitala.
6.7.4. Upravni odbor i izvrni odbor
6.7.4.1. Opte pravilo za direktora ili upravni odbor
Obaveznost
Zatvoreno akcionarsko drutvo ima direktora ili upravni odbor.
Otvoreno akcionarsko drutvo ima upravni odbor.
Odredbe ovog zakona o upravnom odboru otvorenog akcionarskog drutva
primjenjuju se i na direktora zatvorenog akcionarskog drutva kad nema upravni odbor.
6.7.4.2. Statusna pitanja upravnog odbora
Broj lanova
Broj lanova upravnog odbora otvorenog akcionarskog drutva utvruje se
osnivakim aktom.
U otvorenom akcionarskom drutvu upravni odbor ima najmanje tri lana a najvie
15 lanova.
Izbor i kumulativno glasanje
lanove upravnog odbora akcionarskog drutva:
- biraju akcionari na godinjoj skuptini, i
- mogu birati akcionari na bilo kojoj vanrednoj skuptini koja je sazvana radi tog
izbora.
Kandidate za izbor lanova upravnog odbora predlau postojei upravni odbor,
akcionari ili komisija za imenovanje upravnog odbora, ako je formirana (ovlaeni
predlagai).
Broj glasova koje za svakog lana upravnog odbora ima svaki akcionar jednak je
broju posjedovanih akcija.
U otvorenom akcionarskom drutvu lanovi upravnog odbora biraju se
kumulativnim glasanjem ako osnivakim aktom ili statutom drutva nije drukije
odreeno.
Pod kumulativnim glasanjem podrazumijeva se glasanje u kome svaki akcionar ili
punomonik sa pravom glasa, broj glasova kojim raspolae mnoi sa brojem lanova
upravnog odbora koji se biraju i moe sve te glasove dati jednom kandidatu ili ih
raspodijeliti bez ogranienja svim kandidatima.
Mandat i popunjavanje sastava
Mandat direktora ili lanova upravnog odbora akcionarskog drutva, ukljuujui i
lanove koji se biraju za upranjeno mjesta lana, traje najvie pet godina uz mogunost
ponovnog izbora, ali moe da prestane na svakoj godinjoj skuptini ako ne bude usvojen
godinji izvjetaj o poslovanju.

36

Predsjednik
Predsjednika upravnog odbora akcionarskog drutva bira izmeu svojih lanova
upravni odbor veinom od ukupnog broja, ako osnivakim aktom ili statutom nije
odreena druga veina.
Upravni odbor akcionarskog drutva moe da razrijei i izabere novog predsjednika
u bilo koje vrijeme.
Predsjednik upravnog odbora akcionarskog drutva moe da ima prava i obaveze
predsjednika drutva ako je tako odreeno osnivakim aktom i statutom.
Predsjednik upravnog odbora akcionarskog drutva je generalni direktor drutva,
ako osnivakim aktom ili statutom drutva nije drukije odreeno.
Predsjednik upravnog odbora akcionarskog drutva saziva i predsjedava sjednicama
odbora i odgovoran je za voenje i uvanje zapisnika sa sjednica.
Do izbora predsjednika upravnog odbora akcionarskog drutva, kao i u sluaju
odsustva izabranog predsjednika odbora, sjednicama predsjedava drugi lan odbora
izabran na tim sjednicama veinom prisutnih lanova.
6.7.4.3. Odluivanje
Kvorum i veina za donoenje odluka
Kvorum za rad i odluivanje upravnog odbora akcionarskog drutva ini veina od
ukupnog broja lanova odbora, ako osnivakim aktom ili statutom nije odreen vei broj.
Smatra se da je odluka upravnog odbora akcionarskog drutva donesena ako se za
nju izjasni veina prisutnih lanova, ako osnivakim aktom ili statutom nije odreen vei
broj lanova za odluku.
Odluke upravnog odbora unose se bez odgaanja u knjigu odluka.
Odluke upravnog odbora akcionarskog drutva stupaju na snagu danom donoenja.
Ako su glasovi upravnog odbora akcionarskog drutva pri odluivanju jednako
podijeljeni, odluujui je glas predsjednika, osim ako osnivakim aktom ili statutom
akcionarskog drutva nije drugaije odreeno.
6.7.5. Izvrni odbor
Pojam
Otvoreno akcionarsko drutvo ima izvrni odbor.
Zatvoreno akcionarsko drutvo moe imati izvrni odbor.
Upravni odbor bira lanove izvrnog odbora.
lanovi izvrnog odbora u smislu ZOPD su izvrni direktori.
Izvrni odbor bira se iz reda lica koja su lanovi upravnog odbora ili drugih lica, s
tim da lanovi ovog odbora ine manje od polovine lanova upravnog odbora.
Djelokrug izvrnog odbora ukljuuje sprovoenje odluka upravnog odbora
akcionarskog drutva i sva pitanja u vezi sa voenjem poslova i tekuim poslovima
drutva, osim pitanja koja su u nadlenosti upravnog odbora i skuptine akcionara.
zvrni odbor akcionarskog drutva duan je da potuje sva ogranienja svojih
ovlaenja propisana zakonom, osnivakim aktom ili bilo kojom odlukom skuptine
akcionara ili upravnog odbora drutva.
Osnivakim aktom akcionarskog drutva, statutom ili odlukom upravnog odbora
drutva mogu se odrediti posebne funkcije, ovlaenja, dunosti i nazivi za lanove

37

izvrnog odbora, kao i posebni postupci za sazivanje i odravanje sjednica izvrnog

odbora i donoenje odluka.
lanove izvrnog odbora akcionarskog drutva moe razrijeiti upravni odbor
drutva u bilo koje vrijeme, sa posebnim razlogom ili bez njega, kada je to po ocjeni
odbora u najboljem interesu drutva, s tim da takvo razrjeenje ne moe povrijediti
ugovorna prava razrijeenog lica.
6.7.6 .Generalni direktor i zastupanje drutva
Generalnog direktora akcionarskog drutva bira upravni odbor.
Generalni direktor akcionarskog drutva je predsjednik izvrnog odbora.
Generalni direktor akcionarskog drutva saziva sjednice izvrnog odbora i
predsjedava njima, organizuje njegov rad i stara se o voenju zapisnika sa tih sjednica.
Generalni direktor zastupa akcionarsko drutvo nakon upisa u sudski registar, bez
posebne punomoi.
Akcionarsko drutvo pored generalnog direktora mogu zastupati i drugi lanovi
upravnog odbora, odnosno izvrnog odbora ako je tako odreeno osnivakim aktom
drutva.
6.7.7. Nadzor
Osnovna naela
Interna revizija i odbor za reviziju
Osnivakim aktom ili statutom otvorenog akcionarskog drutva moe se odrediti, a
kod otvorenog akcionarskog drutva ije su akcije uvrtene na slubeno berzansko
trite, mora se odrediti da drutvo ima internu reviziju i odbor za reviziju.
Osnivakim aktom ili statutom zatvorenog akcionarskog drutva moe se odrediti
da drutvo ima internog revizora ili odbor za reviziju.
Broj lanova odbora za reviziju i status internog revizora
Odbor za reviziju ima najmanje tri lana. Broj lanova odbora za reviziju mora biti
neparan.
Poslove interne revizije vri interni revizor kao fiziko lice.
Nezavisni revizor
Otvoreno akcionarsko drutvo ima nezavisnog revizora iji su poloaj i ovlaenja
utvreni zakonom kojim se ureuje raunovodstvo i revizija.
Nezavisni revizor otvorenog akcionarskog drutva bira se na redovnoj godinjoj
skuptini akcionara tekue godine za reviziju finansijskih izvjetaja za narednu poslovnu
godinu.
Nezavisni revizor akcionarskog drutva moe biti biran na period odreen u skladu
sa zakonom kojim se ureuje raunovodstvo i revizija.
Nezavisni revizor akcionarskog drutva obavjetava se istovremeno sa
obavjetavanjem akcionara drutva o odravanju skuptine akcionara ili odluivanju bez
sjednice radi uestvovanja u radu skuptine u skladu sa statutom i zakonom.

38

6.8. Prestanak akcionarskog drutva

6.8.1. Prestanak drutva i druge mjere suda
Razlozi za prestanak
Akcionarsko dutvo prestaje:
- istekom vremena za koje je osnovano,
- pravnosnanom odlukom skuptine akcionara koja se donosi kvalifikovanom
veinom,
- pravnosnanom odlukom nadlenog suda kojom se odreuje brisanje drutva po
slubenoj dunosti,
- odlukom steajnog suda o otvaranju i zakljuenju steajnog postupka kojom se
odbija otvaranje glavnog steajnog postupka zbog nemogunosti da se iz steajne mase
pokriju trokovi steajnog postupka,
- steajem, i
- u drugim sluajevima utvrenim zakonom i osnivakim aktom drutva koji su
navedeni kao osnov za prestanak drutva.
6.8.2. Prestanak drutva i druge mjere suda po zahtjevu manjinskih akcionara
Po zahtjevu manjinskih akcionara koji u akcionarskom drutvu posjeduju najmanje
20 % akcija osnovnog kapitala drutva nadleni sud moe naloiti prestanak drutva ili
druge mjere, ako:
- lanovi upravnog odbora drutva ne mogu da vode poslove drutva, zbog podjele
ili drugih razloga, a akcionari drutva ne mogu da prekinu blokadu, tako da se poslovi
drutva ne mogu vie voditi u interesu akcionara drutva,
- su akcionari blokirani u odluivanju i na najmanje dvije uzastopne godinje
skuptine ne uspiju da izaberu lanove upravnog odbora drutva, tako da se poslovi
drutva ne mogu voditi u interesu drutva,
- lanovi upravnog odbora drutva, kao i lanovi drugih organa drutva djeluju
protivzakonito ili nepoteno prema akcionarima koji podnose takav zahtjev i
- se imovina drutva rasipa i umanjuje.
Ako sud ne pokrene postupak prestanka drutva moe naloiti jednu ili vie mjera, a
naroito:
- razrjeenje bilo kog lana upravnog odbora ili izvrnog odbora,
- izbor lana upravnog odbora ili izvrnog odbora drutva,
- imenovanje privremenog zastupnika drutva,
- nezavisnu reviziju raunovodstvenih izvjetaja drutva i popis imovine drutva,
- plaanje dividende,
- kupovinu akcija manjinskih akcionara koji su podnijeli zahtjev za kupovinu od
drutva po vrijednosti koju je utvrdio sud na osnovu nalaza nezavisnog procjenjivaa, i
- naknadu tete bilo kom licu kome je prouzrokovana.
Kontrolna pitanja
1. Definiite pojam akcionarsko drutvo.
2. Objasni pojam - akcija

39

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.

Kako se vri pretvaranje zatvorenog akcionarskog drutva u otvoreno akcionarsko

drutvo, odnosno otvorenog akcionarskog drutva u zatvoreno akcionarsko drutvo?
Definii pojam akcije.
Navedi razlike izmeu obinih i povlatenih akcija.
Koje prednosti imaju preferencijalne u odnosu na obine akcije?
Kako se odreuje broj odobrenih obinih akcija i broj odobrenih povlaenih akcija
svake klase?
Kako se mogu izdavati akcije otvorenog akcionarskog drutva?
Na koji nain se moe smanjiti osnovni kapital otvorenog akcionarskog drutva?
Navedi prava akcionara u skuptini drutva.
Objasni princip proporcionalnosti kod glasanja akcionara u skuptini drutva.
Objasni pojam - dividenda
Navedi organe akcionarskih drutava.
Kada se sziva godinja skuptina?
Na iji zahtjev se moe sazvati vanredna skuptinu akcionara?
Kada se obavezno saziva vanredna skuptina akcionarskog drutva?
Koliko najmanje, akoliko najvie lanova moe brojati upravbi odbor u otvorenom
akcionarskom drutvu?
Ako su glasovi upravnog odbora akcionarskog drutva pri odluivanju jednako
podijeljeni, iji glas je odluujui?
Ko bira lanove izvrnog odbora akcionarskog drutva?
U kom akcionarskom drutvu se Osnivakim aktom ili statutom otvorenog
akcionarskog drutva se mora odrediti da drutvo ima internu reviziju i odbor za
reviziju?
Kako se bira nezavisni revizor otvorenog akcionarskog drutva?
Kada nadleni sud moe naloiti prestanak drutva po zahtjevu manjinskih
akcionara?

7. POVEZIVANJE PRIVREDNIH DRUTAVA

7.1. Pojam i vrste
Povezana privredna drutva ine dva ili vie drutava u skladu sa ovim zakonom,
koja se meusobno povezuju, i to:
- ueem u osnovnom kapitalu ili ortakim udjelima (drutva povezana
kapitalom),
- putem ugovora (drutva povezana ugovorom), i
- putem kapitala i putem ugovora (mjeovito povezana drutva).
Povezana privredna drutva obuhvataju jedno matino (kontrolno) i jedno ili vie
zavisnih (podreenih) drutava.
Povezana privredna drutva (putem kapitala, ugovora, mjeovita) organizuju se kao
koncern, holding, grupa drutava ili drugi oblik organizovanja u skladu sa ovim zakonom.
Povezana privredna drutva, u smislu ZOPD, organizuju se kao koncern kada
matino drutvo ima za pretenu djelatnost neku poslovnu djelatnost pored djelatnosti
upravljanja zavisnim drutvima.
Povezana privredna drutva, u smislu ovog zakona, organizuju se kao holding kada
matino drutvo ima iskljuivo djelatnost upravljanja i finansiranja zavisnim drutvima.

40

Povezana privredna drutva u smislu ovog zakona organizuju se kao grupa drutava
kada matino drutvo obavlja djelatnosti iz st. 4. i 5. ovog lana.
Privredna drutva mogu se povezivati ugovorom i u druge oblike udruivanja
(konzorcijum, klaster, poslovna unija, poslovni sistem, pul i dr.), da bi olakala i
promovisala obavljanje privrednih djelatnosti koje ine njihovu djelatnost, ali tako da
lanice iz toga ne ostvaruju dobit. Udruenje se moe osnovati i bez osnovnog kapitala.
Zabranjeno je povezivanje privrednih drutava suprotno propisima kojima se
ureuje zatita konkurencije.
7.2. Koncern
ZOPD definie koncern kao povezana privredna drutva kada kontrolno drutvo ima
za pretenu djelatnost neku poslovnu djelatnost pored djelatnosti upravljanja podreenim
drutvima.
U uporednom pravu postoji vie vrsta koncerna. Najbitnija je podjela na vertikalni i
horizontalni. Vertikalni koncern (koncern sa elementima dominacije) postoji kad se
kontrolno (matino) drutvo i jedno ili vie podreenih (zavisnih) drutava grupiu pod
jedinstvenu upravu matinog drutva. Pretpostavka zavisnosti je da matino drutvo ima
u zavisnom drutvu veinsko uee. Ovaj koncern moe nastati na dva naina:
zakljuenjem ugovora i faktikim putem (odgovarajuim kapital ueem). Horizontalni
koncern (koncern sa elementima jednakosti) postoji kad, drutva koja nisu zavisna jedna
od drugih, se stavljaju pod jedinstvenu upravu a da time ne postanu zavisna jedna od
drugog, ime formiraju koncern sa elementima koordinacije (jednakosti). Ovaj koncern
nastaje na ugovornoj osnovi.
7.3. Holding
ZOPD definie holding kao povezana privredna drutva kada kontrolno drutvo ima
iskljuivo djelatnost upravljanja i finansiranja podreenim drutvima.
Holding nije posebna pravna forma privrednog drutva nego je to privredno drutvo
pravne forme koja je zakonom predviena (najee, drutva kapitala i to akcionarskog
drutva).
Holding prvenstveno obavlja djelatnost upravljanja podreenim drutvima, sticanja
kapital uea u drugim drutvima putem akcija, udjela, zamenljivih obveznica, kao i
djelatnost raspolaganja tim hartijama. Holding se moe uspostaviti na razliite naine:
prvo, kad jedno drutvo investiranjem svog kapitala osnuje jedno ili vie drugih
drutava; drugo, kad jedno drutvo stekne akcije u postojeme drutvu, odnosno udio u
ve postojeem drutvu; dalje, otkupom akcija u postupku poveanja osnovnog kapitala, i
dr.
U uporednom pravu postoji vie vrsta i kriterijuma podjela holdinga. Prema
djelatnosti, holding moe biti isti i mjeoviti. isti holding ima za predmet svog
poslovanja osnivanje novih drutava, finansiranje drutava i upravljanje. Uobiajeno je da
holding obavlja i usluge finansijskog inenjeringa, kao i raznovrsne konsalting usluge za
sistem u celini ali ne i obavljanje industrijske ili trgovinske djelatnosti. Tzv. mjeoviti
holding pored djelatnosti istog holdinga obavlja i neku industrijsku ili trgovinsku
djelatnost. Polazei od kriterijuma upravljanja, razlikujemo tzv. kontrolne holdinge i
holdinge za plasman. Kontrolni holding, gde kontrolno drutvo na bazi uea u drugim
drutvima upravlja njima. Holding za plasmane gde kontrolno drutvo (investiciona

41

drutva) ne upravlja drugim drutvima na bazi steenog uea u kapitalu, ve dre

hartije drutva da bi ih plasiralo na tritu u najpovoljnijem momentu. Osnovna odlika
holdinga za plasmane jeste da predstavljaju komercijalne institucije za finansijsko
ulaganje u hartije od vrijednosti. Motiv ulaganja nije upravljanje zavisnim drutvima ije
se akcije posjeduju, ve njihovo dranje (pod patronatom holdinga) da bi bile plasirane na
trite u najpovoljnijem trenutku i tako se svojim investitorima obezbedila maksimalna
dobit.
Kontrolna pitanja
1. Na koje naine se mogu povezati privredna drutva?
2. Navedi razliku izmeu vertikalnog I horizontalnog koncerna.

8. REORGANIZACIJA PRIVREDNOG DRUTVA - statusne promjene

i promjena pravne forme
8.1. Statusne promjene
8.1.1. Osnovna naela
Pojam reorganizacije
Pod reorganizacijom privrednog drutva u smislu ovog zakona podrazumijeva se
statusna promjena privrednog drutva i promjena pravne forme privrednog drutva.
Pojam statusne promjene
Statusna promjena privrednog drutva u smislu ZOPD je spajanje, podjela i
odvajanje.
U statusnoj promjeni privrednog drutva mogu se kombinovati statusne promjene
spajanja i podjele ili statusne promjene spajanja i odvajanja.
Odluka o statusnoj promjeni ne moe se pobijati zbog utvrene srazmjere zamjene
akcija ili udjela u skladu sa ovim zakonom.
Ako u statusnoj promjeni uestvuju privredna drutva razliite pravne forme, na
statusnu promjenu primjenjuju se i odredbe ovog zakona o promjeni pravne forme
drutva ija se pravna forma mijenja statusnom promjenom.
Privredna drutva ne mogu vriti statusne promjene suprotno zakonu kojim se
ureuje zatita konkurencije.
8.1.2. Finansijski izvjetaj
Svako privredno drutvo koje uestvuje u statusnoj promjeni sainjava finansijski
izvjetaj (zavrni raun) prema stanju na dan spajanja, podjele i odvajanja u skladu sa
zakonom. Na osnovu ovih finansijskih izvjetaja sainjava se poetni bilans u skladu sa
zakonom koji ureuje raunovodstvo i reviziju, koji je osnov za upis statusne promjene.
Prijava za registraciju statusne promjene podnosi se najkasnije u roku od osam
mjeseci od dana promjene.

42

8.1.3. Statusne promjene u likvidaciji

Statusne promjene mogu se vriti i ako je jedno ili vie privrednih drutava koja se
spajaju ili dijele, u likvidaciji, pod uslovom da ta drutva nisu poela sa podjelom
imovine svojim akcionarima ili lanovima i da donesu odluku o okonanju postupka
likvidacije.
8.2. Vrste statusnih promjena
8.2.1. Spajanje
Spajanje privrednog drutva u smislu ovog zakona jeste:
a) spajanje uz pripajanje, i
b) spajanje uz osnivanje.
Spajanje uz pripajanje jeste statusna promjena kojom jedno drutvo prestaje da
postoji bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo pripajanjem) prenosei drugom
postojeem drutvu cijelu svoju imovinu i obaveze (u daljem tekstu: drutvo sticalac), u
zamjenu za izdavanje akcija ili udjela akcionarima ili lanovima drutva prestalog
spajanjem od drutva sticaoca, a ako je potrebno i novanu doplatu koja ne prelazi 10 %
nominalne vrijednosti tako izdatih akcija.
Spajanje uz osnivanje jeste statusna promjena kojom dva ili vie privrednih
drutava prestaju da postoje bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo spajanjem)
prenosei cijelu svoju imovinu i obaveze u zamjenu za izdavanje od novog drutva (u
daljem tekstu: novo drutvo) akcija ili udjela akcionarima ili lanovima prestalog drutva
i ako je potrebno, novanu doplatu koja ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako
izdatih akcija.
8.2.2. Podjela
Podjela privrednog drutva u smislu ZOPD jeste:
a) podjela uz pripajanje,
b) podjela uz osnivanje, i
c) podjela uz pripajanje i podjela uz osnivanje.
Podjela uz pripajanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo prestaje da
postoji bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo podjelom) prenosei na dva ili
vie postojeih drutava sa kojima se spaja uz pripajanje (u daljem tekstu: drutva
sticaoci) svu imovinu i obaveze u zamjenu za izdavanje akcija ili udjela drutva sticaoca
akcionarima ili lanovima drutva prestalog podjelom i ako je potrebno, novano
plaanje koje ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija.
Podjela uz osnivanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo prestaje da
postoji bez likvidacije (u daljem tekstu: drutvo prestalo podjelom) prenosei na dva ili
vie novih drutava koja se time osnivaju (u daljem tekstu: nova drutva) ili prenosei na
dva ili vie drutava koja se spajaju sa do tada postojeim drutvom u nova drutva svu
imovinu i obaveze u zamjenu za izdavanje akcija ili udjela novih drutava akcionarima ili
lanovima drutva prestalog podjelom i ako je potrebno, novanu doplatu koja ne prelazi
10 % nominalne vrijednosti tako izdatih akcija.

43

8.2.3. Odvajanje
Odvajanje privrednog drutva u smislu ZOPD jeste:
- odvajanje uz pripajanje,
- odvajanje uz osnivanje, i
- odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje.
Odvajanje uz pripajanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo djeljenik
prenosi jedan ili vie dijelova svoje imovine i pripadajui dio obaveza (u daljem tekstu:
drutvo dijeljenik) na jedno ili vie postojeih drutava pri emu to drutvo ostaje da
postoji kao pravno lice (u daljem tekstu: drutva sticaoci), a svi ili dio njegovih
akcionara, odnosno lanova, uz ouvanje principa ravnopravnosti, postaju akcionari
odnosno lanovi drutva sticaoca uz zamjenu akcija/udjela akcionarima ili lanovima
drutva dijeljenika (i za taj iznos smanjenja njegovog osnovnog kapitala bez primjene
odredaba ovog zakona o smanjenju tog kapitala u redovnom postupku) za akcije/udjele
drutva sticaoca i ako je potrebno, novano plaanje koje ne prelazi 10 % nominalne
vrijednosti tako izdatih akcija.
Odvajanje uz osnivanje jeste statusna promjena kojom privredno drutvo dijeljenik
prenosi jedan ili vie dijelova svoje imovine i pripadajui dio obaveza na jedno ili vie
time novoosnovanih drutava ili na jedno ili vie drutava sa kojima se spaja u
novoosnovano drutvo (u daljem tekstu: novo drutvo), uz zamjenu akcija/udjela drutva
djeljenika (i za taj iznos smanjenja njegovog osnovnog kapitala bez primjene odredaba
ovog zakona o smanjenju tog kapitala u redovnom postupku) za izdavanje akcija ili
udjela novih drutava koja se time osnivaju akcionarima ili lanovima drutva dijeljenika
i ako je potrebno, novano plaanje koje ne prelazi 10 % nominalne vrijednosti tako
izdatih akcija.
Na odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje, ako ovim zakonom nije
drukije ureeno primjenjuju se odredbe ovog zakona o podjeli uz pripajanje i podjeli uz
osnivanje.
Spajanje uz pripajanje bez odluke skuptine drutva sticaoca
Spajanje uz pripajanje moe se vriti na osnovu odluke upravnog odbora drutva
sticaoca, bez odluke njegove skuptine akcionara, pod uslovom da:
a) nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje bude objavljen u skladu sa zakonom kojim
se ureuje registracija poslovnih subjekata i to najkasnije 30 dana prije dana kada bi
sjednica skuptine akcionara drutva koje prestaje spajanjem uz pripajanje trebalo da
bude odrana,
b) akcionarima drutva sticaoca u njegovom sjeditu bude omoguen uvid u nacrt
ugovora o spajanju uz pripajanje, finansijske izvjetaje svih drutava koja uestvuju u
spajanju uz pripajanje u posljednje tri godine, poseban raunovodstveni izvjetaj za
tekuu godinu, izvjetaj upravnog odbora, izvjetaj o nezavisnoj reviziji spajanja uz
pripajanje, najkasnije 30 dana prije dana odravanja skuptine akcionara drutva koje
prestaje pripajanjem na kojoj se odluuje o spajanju uz pripajanje i
c) jedan ili vie akcionara drutva sticaoca sa najmanje 5 % uea u njegovom
osnovnom kapitalu ne zahtijeva odravanje skuptine akcionara tog drutva radi
odluivanja o spajanju uz pripajanje u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine

44

drutva koje prestaje pripajanjem na kojoj je usvojen nacrt ugovora o spajanju uz

pripajanje.
Poveanje kapitala
Poveanje osnovnog kapitala drutva sticaoca prilikom spajanja uz pripajanje
sprovodi se u skladu sa odredbama ovog zakona o poveanju osnovnog kapitala
akcionarskog drutva novim ulozima, osim to se na dodjelu akcija tog drutva
akcionarima drutava prestalih pripajanjem ne primjenjuju odredbe o:
a) zabrani poveanja osnovnog kapitala dok se upisani ulozi u cijelosti ne unesu u
osnovni kapital,
b) uslovima za upis novih akcija, odobrenju Komisije za hartije od vrijednosti za
emisiju akcija, javnoj ponudi, prospektu, dokazima da su uplaeni novani ulozi, odnosno
uneseni nenovani ulozi u osnovni kapital drutva kao prilozi prijavi za registraciju i
druge odredbe nespojive sa zamjenom akcija u spajanju uz pripajanje drutava i
c) pravima postojeih akcionara drutava koja uestvuju u spajanju uz pripajanje na
prvenstvo upisa novih akcija u odnosu na trea lica.
Akcionari koji su u drutvima prestalim pripajanjem upisali akcije prije zamjene, ali
ih do zamjene za akcije drutva sticaoca nisu u cijelosti uplatili, nastavljaju sa uplatom
upisanih akcija u tom drutvu pod uslovima po kojima su ih upisali prije zamjene do
visine nominalne vrijednosti upisanih akcija.
8.3. Zatita povjerilaca
8.3.1. Pravo na obezbjeenje i namirenje
Povjerioci ija su potraivanja nastala do objave nacrta ugovora o spajanju uz
pripajanje imaju pravo da u roku od 30 od dana te objave pisanim putem zahtijevaju
obezbjeenje ili namirenje nenamirenih punovanih potraivanja, dospjelih, ali i onih
nedospjelih, od drutva koje uestvuje u postupku spajanja uz pripajanje koje im je
dunik.
Povjerioci koji nisu zahtijevali obezbjeenje ili namirenje potraivanja u roku imaju
pravo da u roku od est mjeseci od dana objavljivanja registracije spajanja uz pripajanje,
pisanim putem zahtijevaju obezbjeenje nedospjelih potraivanja ako uine vjerovatnim
da se spajanjem uz pripajanje ugroava njihovo namirenje.
Obezbjeenje potraivanja za povjerioce drutava koja prestaju pripajanjem i
povjerioce drutva sticaoca moe da bude dato razliitim instrumentima obezbjeenja.
Upravni odbor drutva sticaoca duan je da upravlja imovinom svakog od drutava
koja su prestala pripajanjem odvojeno sve dok se povjeriocima potraivanja ne namire ili
dovoljno ne obezbijede.
Povjerioci svakog drutva koje uestvuje u spajanju uz pripajanje imaju prednost u
namirenju potraivanja iz imovine tog drutva koje im je prvobitni dunik u odnosu na
povjerioce ostalih drutava koja se spajaju uz pripajanje.
Povjerioci koji smatraju da je spajanjem uz pripajanje ugroeno namirenje njihovih
potraivanja mogu nadlenom sudu podnijeti tubu za pobijanje odluke o spajanju uz
pripajanje.
Sud moe da poniti spajanje uz pripajanje po tubi povjerilaca, ako utvrdi da je
spajanjem uz pripajanje bitnije ugroeno namirenje njihovih potraivanja.

45

8.4. Spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva u pojednostavljenom postupku

Pojam
Spajanje uz pripajanje akcionarskog drutva u pojednostavljenom postupku je
spajanje uz pripajanje jednog ili vie podreenih drutava u kojima drutvo sticalac ima
najmanje 90 % akcija sa pravom glasa, samo na osnovu odluke skuptine drutva
prestalog pripajanjem, a bez odluke skuptine drutva sticaoca i bez nezavisne revizije
spajanja uz pripajanje.
Odluka skuptine drutva sticaoca i izvjetaj upravnog odbora i izvjetaj o
nezavisnoj reviziji spajanja uz pripajanje nisu potrebni, pod uslovom da:
a) nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje bude objavljen najkasnije 30 dana prije
dana odravanja skuptine akcionara zavisnog drutva, na kojem se odluuje o spajanju
uz pripajanje, a ako je to drutvo otvoreno akcionarsko drutvo, objavljivanje se vri i
najmanje u jednim dnevnim novinama koje se prodaju na cijelom podruju Republike
Srpske,
b) akcionarima drutva sticaoca u njegovom sjeditu bude omoguen uvid u nacrt
ugovora o spajanju uz pripajanje, finansijske izvjetaje svih drutava koja prestaju
pripajanjem u posljednje tri godine i poseban raunovodstveni izvjetaj za tekuu godinu,
ako je takav izvjetaj obavezan za spajanje uz pripajanje, najmanje 30 dana prije dana
odravanja skuptine akcionara drutva prestalog pripajanjem na kojem se odluuje o
spajanju uz pripajanje i
c) jedan ili vie akcionara drutva sticaoca sa najmanje 5 % akcija sa pravom glasa
o spajanju uz pripajanje, ne zahtijeva odravanje skuptine tog drutva radi odluivanja o
spajanju uz pripajanje, u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine drutva koje
prestaje pripajanjem na kojoj je usvojen nacrt ugovora o spajanju uz pripajanje.
Smatra se da drutvo sticalac ima 90 % uea u osnovnom kapitalu zavisnog
drutva i kad ga jedno ili vie drugih lica dre u svoje ime, a za njegov raun.
8.5. Spajanje uz pripajanje drutava s ogranienom odgovornou
Primjena
Jedno ili vie akcionarskih drutava moe da se spaja uz pripajanje sa drutvom sa
ogranienom odgovornou, kao to i jedno ili vie drutava s ogranienom
odgovornou moe da se spaja uz pripajanje sa akcionarskim drutvom.
8.6. Akcionarsko drutvo kao drutvo koje prestaje pripajanjem
Ako je drutvo sa ogranienom odgovornou drutvo sticalac, a akcionarsko
drutvo drutvo koje prestaje pripajanjem tom drutvu, ugovorom o spajanju uz
pripajanje utvruje se nominalna vrijednost udjela koji se dodjeljuje svakom akcionaru
tog drutva kao novom lanu u drutvu s ogranienom odgovornou.
Ako se otvoreno akcionarsko drutvo spaja uz pripajanje drutvu sa ogranienom
odgovornou, u tom spajanju uz pripajanje mora da ispuni uslove za pretvaranje u
zatvoreno drutvo ureene ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od
vrijednosti, radi zatite akcionara i imalaca drugih hartija od vrijednosti koje je javno
izdalo.

46

Ako drutvo sa ogranienom odgovornou kao drutvo sticalac akcionarima

akcionarskog drutva koje prestaje pripajanjem, zamjenjuje akcije dodjelom sopstvenih
udjela, umjesto da im dodijeli nove udjele, duno je da ugovorom o spajanju uz
pripajanje navede sve akcionare kao svoje nove lanove kojima dodjeljuje sopstvene
udjele, kao i nominalnu vrijednost svakog tako dodijeljenog udjela.
8.7. Drutvo sa ogranienom odgovornou kao drutvo koje prestaje pripajanjem
Ako je akcionarsko drutvo drutvo sticalac, a drutvo sa ogranienom
odgovornou drutvo koje prestaje pripajanjem, ugovorom o spajanju uz pripajanje
utvruje se nominalna vrijednost udjela svakog lana tog drutva i broj akcija, koji mu se
prema srazmjeri predvienoj ugovorom o spajanju uz pripajanje dodjeljuje u drutvu
sticaocu.
8.8. Spajanje uz osnivanje
8.8.1. Spajanje uz osnivanje akcionarskih drutava
Na spajanje uz osnivanje akcionarskih drutava primjenjuju se odredbe ZOPD o
spajanju uz pripajanje akcionarskih drutava, ako ovim zakonom nije drukije ureeno.
Spojena drutva smatraju se drutvima koja prestaju pripajanjem, novo drutvo
drutvom sticaocem, a ugovor o spajanju uz osnivanje je ugovor o spajanju uz pripajanje.
Spajanje uz osnivanje ne moe se vriti bez odluke skuptine drutava prestalih
spajanjem niti se moe vriti primjenom odredaba ovog zakona o pripajanju u
pojednostavljenom postupku.
Ugovor o spajanju uz osnivanje je osnivaki akt novog drutva nastalog spajanjem
postojeih drutava.
U ugovor o spajanju uz osnivanje upisuju se kao ugovornici spojena drutva sa
podacima o poslovnom imenu, sjeditu, pravnoj formi i djelatnosti svakog od njih koji
spajanjem prestaju da postoje, a njihovi akcionari postaju akcionari novog drutva.
Ugovor o spajanju uz osnivanje, pored elemenata ugovora o spajanju uz pripajanje
utvrenih ovim zakonom sadri i elemente predviene za osnivaki akt akcionarskog
drutva.
U ugovor o spajanju uz osnivanje, kao osnivaki akt novog drutva unose se
odredbe o posebnim pravima, trokovima osnivanja, ulozima u stvarima i pravima i
njihovom unoenju u novo drutvo iz osnivakih akata drutava prestalih spajanjem.
Na osnivanje novog drutva primjenjuju se odredbe ZOPD o osnivanju
akcionarskog drutva i odredbe zakona kojim se ureuje trite hartija od vrijednosti.
Drutva koja prestaju spajanjem uz osnivanje podnose prijavu za registraciju
prestanka spajanjem i prijavu osnivanja novog drutva.
Danom registracije novog drutva, drutva prestala uz spajanje briu se iz sudskog
registra.
8.8.2. Spajanje uz osnivanje drutava sa ogranienom odgovornou
Na spajanje uz osnivanje drutava sa ogranienom odgovornou primjenjuju se
odredbe ovog zakona o spajanju uz pripajanje drutava sa ogranienom odgovornou i
odredbe o spajanju uz osnivanje akcionarskih drutava.

47

8.8.3. Spajanje uz osnivanje izmeu akcionarskih drutava i drutava sa ogranienom

odgovornou
Jedno ili vie akcionarskih drutava i jedno ili vie drutava sa ogranienom
odgovornou mogu se spajati uz osnivanje.
Na spajanje uz osnivanje primjenjuju se odredbe ZOPD o spajanju uz pripajanje
izmeu akcionarskih drutava i drutava sa ogranienom odgovornou.
Spojena drutva smatraju se drutvima koja prestaju pripajanjem, novo drutvo
drutvom sticaocem, a ugovor o spajanju uz osnivanje je ugovor o spajanju uz pripajanje,
ako ovim zakonom nije drugaije ureeno.
Ako se spajanjem osniva novo drutvo sa ogranienom odgovornou, na uee
akcionarskog drutva u spajanju uz osnivanje shodno se primjenjuju odredbe ZOPD o
spajanju uz pripajanje akcionarskog drutva drutvu sa ogranienom odgovornou. Ako
se spajanjem uz osnivanje osniva novo akcionarsko drutvo, na uee drutva s
ogranienom odgovornou u spajanju uz osnivanje primjenjuju se odredbe ovog zakona
o spajanju uz pripajanje drutva sa ogranienom odgovornou akcionarskom drutvu.
Spajanje uz osnivanje ne moe se vriti bez odluke skuptine drutava koja prestaju
spajanjem, niti se mogu primjenjivati odredbe ovog zakona o spajanju uz pripajanje u
pojednostavljenom postupku.
Ugovor o spajanju uz osnivanje je osnivaki akt novog drutva koje nastaje
spajanjem postojeih.
U ugovor o spajanju uz osnivanje kao osnivai novog drutva upisuju se drutva
prestala spajanjem, sa podacima o poslovnom imenu, sjeditu, obliku i djelatnosti svakog
od njih koji spajanjem prestaju, a njihovi akcionari ili lanovi postaju akcionari ili lanovi
novog drutva.
Ugovor o spajanju uz osnivanje pored elemenata ugovora o spajanju uz pripajanje
utvrenih ovim zakonom sadri i elemente osnivakog akta akcionarskog drutva ili
drutva s ogranienom odgovornou.
U ugovor o spajanju uz osnivanje kao osnivaki akt novog akcionarskog drutva
unose se odredbe o posebnim pravima, trokovima osnivanja, ulozima u stvarima i
pravima i njihovom unoenju u drutvo iz osnivakih akata drutava koja prestaju
spajanjem.
Na spajanje uz osnivanje novog akcionarskog drutva primjenjuju se odredbe ovog
zakona o osnivanju akcionarskog drutva i odredbe zakona kojim se ureuje trite hartija
od vrijednosti.
Ugovor o spajanju uz osnivanje novog drutva sa ogranienom odgovornou pored
elemenata ugovora o spajanju uz pripajanje utvrenih ovim zakonom, sadri i elemente
predviene ovim zakonom za osnivaki akt drutva sa ogranienom odgovornou.
Na registraciju i objavljivanje registracije spajanja akcionarskog drutva i drutva sa
ogranienom odgovornou primjenjuju se odredbe ovog zakona o registraciji i
objavljivanju registracije osnivanja akcionarskih drutava.

48

8.8.5. Podjela uz pripajanje akcionarskih drutava

Oblik i sadrina
Upravni odbor drutva koje prestaje podjelom sainjava nacrt ugovora o podjeli uz
pripajanje u pisanom obliku.
Nerasporeena sredstva i dugovi
Sredstva drutva prestalog podjelom koja ugovorom o podjeli nisu dodijeljena
nijednom drutvu sticaocu, niti mogu da se dodijele na osnovu uslova podjele iz tog
ugovora, dodjeljuju se svim drutvima sticaocima srazmjerno ueu svakog od njih u
neto imovini drutva prestalog podjelom utvrenoj ugovorom o podjeli.
Za obaveze drutva prestalog podjelom koje ugovorom o podjeli nisu rasporeene
nijednom drutvu sticaocu, niti mogu da se rasporede na osnovu uslova podjele iz tog
ugovora, solidarno odgovaraju sva drutva sticaoci.
8.8.6. Podjela bez odluka skuptina drutava sticalaca
Podjela uz pripajanje moe biti izvrena i na osnovu odluke upravnog odbora
drutava sticalaca, bez odluke skuptine akcionara tih drutava, pod uslovom da:
a)
je ugovor o podjeli uz pripajanje objavljen u skladu sa lanom 379. ZOPD
najmanje 30 dana prije sjednice skuptine akcionara drutva prestalog podjelom na kojoj
treba da se donese odluka o podjeli uz pripajanje,
b)
je akcionarima svakog drutva sticaoca omogueno da ostvare uvid u sva
dokumenta navedena u lanu 392. ovog zakona i
c) jedan ili vie akcionara nekog drutva sticaoca ije je kapital uee najmanje 5
% nije zahtijevao odravanje skuptine akcionara radi donoenja odluke o podjeli uz
pripajanje, u roku od 30 dana od dana odravanja skuptine drutva prestalog podjelom
na kojoj je usvojen nacrt ugovora o podjeli uz pripajanje.
8.8.7. Podjela uz osnivanje akcionarskog drutva
Osnovno naelo
Na podjelu uz osnivanje novog drutva shodno se primjenjuju odredbe ovog ZOPD
o podjeli uz pripajanje, o osnivanju odgovarajueg oblika drutva, kao i o spajanju uz
osnivanje novog drutva.
Ugovor o podjeli uz osnivanje kao osnivaki akt novog drutva usvaja skuptina
akcionara drutva koje prestaje podjelom.
U ugovor o podjeli uz osnivanje kao osniva navodi se drutvo prestalo podjelom,
sa podacima o poslovnom imenu, sjeditu, pravnoj formi i djelatnosti tog drutva i svakog
novog drutva nastalog na toj osnovi, a akcionari drutva prestalog podjelom postaju
akcionari novog drutva.
8.8.8. Odvajanje uz pripajanje i odvajanje uz osnivanje akcionarskog drutva
Primjena
Na odvajanje uz pripajanje akcionarskog drutva primjenjuju se odredbe ovog
zakona o podjeli uz pripajanje, a na odvajanje uz osnivanje akcionarskog drutva
primjenjuju se odredbe ovog zakona o podjeli uz osnivanje novih drutava, odnosno

49

spajanju sa postojeim drutvom i osnivanju novih drutava na toj osnovi, ako ovim
zakonom nije drugaije ureeno.
Nacrt ugovora o odvajanju ureuje i nain smanjenja osnovnog kapitala i akcija
drutva djeljenika po osnovu smanjenja zbog odvajanja.
Uz nacrt ugovora o odvajanju akcionarskog drutva prilae se zakljuni zavrni
raun drutva dijeljenika i poetni bilans novog drutva, odnosno drutava sticalaca, kao i
poetni bilans drutva dijeljenika iz kojeg se vidi stanje njegove imovine i obaveza nakon
odvajanja.
Od dana kad se sastavlja zakljuni i poetni bilans, odnosno diobni bilans do dana
podnoenja prijave za registraciju ne smije proi vie od osam mjeseci.
Osnivaki akt akcionarskog drutva dijeljenika mijenja se u skladu sa odredbama
ZOPD o izmjenama osnivakog akta datog drutva.
U sluaju odvajanja uz osnivanje ili odvajanja uz pripajanje akcionarskih drutava,
osnivanje ili spajanje uz pripajanje registruje se tek poto se upie smanjenje osnovnog
kapitala drutva dijeljenika.
8.8.9. Podjela i odvajanje drutava sa ogranienom odgovornou
Primjena
Odredbe ZOPD o podjeli i odvajanju akcionarskih drutava primjenjuju se i na
podjelu i odvajanje drutava sa ogranienom odgovornou.
8.8.10. Podjela akcionarskog drutva i odvajanje poslovne jedinice (dijela) drutva u
drutvo sa ogranienom odgovornou i obrnuto
Kombinovana podjela
Podjela akcionarskog drutva i odvajanje poslovne jedinice akcionarskog drutva u
dva ili vie drutava sa ogranienom odgovornou ili kombinovanje ove dvije pravne
forme drutava, kao i podjela i odvajanje dijela drutva s ogranienom odgovornou u
dva ili vie akcionarskih drutava ili kombinovanje ove dvije pravne forme drutava,
mogu se vriti u skladu sa ovim zakonom.
8.9. Statusne promjene i ortako i komanditno drutvo
Ortako i komanditno drutvo mogu se spajati sa drutvom sa ogranienom
odgovornou i sa akcionarskim drutvom.
Na spajanje ortakog i komanditnog drutva sa drutvom s ogranienom
odgovornou i akcionarskim drutvom primjenjuju se odredbe ovog zakona o spajanju
drutava sa ogranienom odgovornou, ako ovim zakonom nije drugaije ureeno.
Na uee akcionarskog drutva u spajanju sa ortakim i komanditnim drutvom,
bez obzira na to da li je akcionarsko drutvo drutvo sticalac, drutvo prestalo spajanjem
uz pripajanje ili drutvo prestalo spajanjem uz osnivanje, primjenjuju se odredbe ovog
zakona o spajanju akcionarskog drutva, ako ovim zakonom nije drugaije ureeno.
Ako se otvoreno akcionarsko drutvo spaja uz pripajanje ortakom ili komanditnom
drutvu ili se sa njim spaja u novo ortako ili komanditno drutvo, u spajanju uz
pripajanje, odnosno spajanju uz osnivanje mora da ispuni uslove za pretvaranje u
zatvoreno drutvo ureeno ovim zakonom i zakonom kojim se ureuje trite hartija od
vrijednosti.

50

Odluka o spajanju sa ueem ortakog ili komanditnog drutva donosi se u svakom

drutvu uesniku u spajanju uz saglasnost onih lanova, odnosno akcionara, koji nakon
spajanja postaju solidarno odgovorni prema treim licima za obaveze drutva koje je
pravni sljedbenik u spajanju.

9. PRESTANAK PRIVREDNOG DRUTVA

9.1. Steaj
9.1.1. Pojam i osnovi steaja
Steaj je institut kolektivnog namirenja povjerilaca prodajom cjelokupne imovine
steajnog dunika, ime on prestaje da postoji kao pravni subjekt.
Steaj se sprovodi nad steajnim dunikom/subjektom steaja koji je nesposoban za
plaanje (insolventnost).
Steajni dunik je plateno nesposoban ukoliko nije u stanju izvravati svoje
dospjele i potraivane obaveze plaanja. Okolnost da je steajni dunik podmirio ili da
moe podmiriti u cjelosti ili djelimino potraivanja nekih povjerilaca samo po sebi ne
znai da je plateno sposoban. Smatra se da je steajni dunik plateno nesposoban ako
60 dana neprekidno ne izmiruje svoje dospjele novane obaveze. Steajni postupak se
moe otvoriti i zbog prijetee platene nesposobnosti. Ona postoji ako steajni dunik
prema predvianjima u vremenu dospjelosti nee biti u stanju da ispuni postojee
obaveze plaanja.
Zbog prijetee platene nesposobnosti samo steajni dunik moe podnijeti
prijedlog za otvaranje steajnog postupka.
Steajni postupak sprovodi stvarno nadleni sud na ijem se podruju nalazi sjedite
ili prebivalite steajnog dunika.
9.1.2. Stranke i drugi uesnici u postupku steaja
Uesnici u steajnom postupku su steajni dunik/subjekt steaja (moe biti svaki
privredni subjekt, prema tome i svaki oblik privrednog drutva); steajni povjerilac (lice
koje na dan pokretanja steajnog postupka ima neobezbeeno potraivanje prema
steajnom duniku, a svojstvo stranke u steajnom postupku stie od dana kada je prijava
njegovog potraivanja primljena u steajnom sudu); u steajnom postupku mogu da
uestvuju i tzv. trea lica (solidarni dunici, jemci i sl.).
9.1.3. Organi steajnog postupka
Organi steajnog postupka su: steajni sudija, privremeni steajni upravnik, steajni
upravnik, skuptina povjerilaca, privremeni odbor povjerilaca i odbor povjerilaca.
Steajni sudija vodi i upravlja steajnim postupkom od podnoenja predloga za
otvaranje do zavretka steajnog postupka i pri tom vri prava i obaveze u skladu sa
odredbama ovog zakona; imenuje vjetaka u steajnom postupku, privremenog steajnog
upravnika, lanove privremenog odbora povjerilaca i steajnog upravnika i vri pravni
nadzor nad radom privremenog steajnog upravnika i steajnog upravnika u skladu sa
odredbama ovog zakona.

51

9.1.3.1. Steajni upravnik

Steajni upravnik je ovlaten i obavezan bez odlaganja ui u posjed imovine koja
spada u steajnu masu, upravljati njome, po mogunosti nastaviti poslovanje do
izvjetajnog roita, ako to ne teti steajne povjerioce, i unoviti je u skladu sa odlukom
skuptine poverilaca. Ukoliko je tipino za poslovanje i potrebno za njegov nastavak, on
je takoe ovlaten i prije odluke skuptine poverilaca u tekuem poslovanju unoviti
pojedine predmete, naroito robu. Steajni upravnik moe na osnovu izvrnog reenja o
otvaranju steajnog postupka zahtjevati izruenje stvari koje se nalaze u posjedu
steajnog dunika kao i poslovnu dokumentaciju, ak i kad se ona nalazi u posjedu treih.
9.1.3.2. Skuptina povjerilaca
Steajni sudija saziva skuptinu povjerilaca. Sazivanje prve skuptine povjerilaca
vri se u okviru odluke o otvaranju steajnog postupka. Dalje skuptine povjerilaca se
moraju sazvati ako to zatrai steajni upravnik, odbor povjerilaca ili najmanje pet
povjerilaca koji zajedno zastupaju najmanje petinu prijavljenih iznosa potraivanja.
Pravo glasa u skuptini povjerilaca imaju povjerioci koji su prijavili svoja
potraivanja, a koje nije osporio steajni upravnik ili koji od povjerilaca sa pravom glasa.
Povjerioci niih isplatnih redova nemaju pravo glasa. Pravo glasa razlunih povjerilaca je
ogranieno na iznos sa kojim se oni pojavljuju kao steajni povjerioci.
Skuptinom povjerilaca rukovodi steajni sudija. Odluke se donose apsolutnom
veinom prisutnih povjerilaca, s tim da suma iznosa potraivanja povjerilaca koji su
glasali za odluku mora biti vea od polovine sume iznosa potraivanja prisutnih
povjerilaca.
9.1.3.3. Odbor povjerilaca
1.
Skuptina povjerilaca moe iz kruga povjerilaca izabrati odbor
povjerilaca.
Radi zatite interesa povjerilaca steajni sudija moe do izbora odbora povjerilaca,
ukoliko je potrebno, postaviti privremeni odbor povjerilaca. lanove privremenog odbora
skuptina povjerilaca moe promijeniti.
2.
U odboru povjerilaca moraju biti zastupljene sljedee grupe
povjerilaca: steajni povjerioci sa najviim potraivanjima, steajni povjerioci sa malim
potraivanjima, predstavnici radnika steajnog dunika i razluni povjerioci. Za lanove
odbora mogu biti postavljene i osobe koje nisu povjerioci ako bi svojim strunim
znanjem mogle doprinijeti radu odbora.
3.
Odbor povjerilaca je duan podravati i nadzirati steajnog upravnika u
njegovom poslovodstvu. Odbor ima pravo zahtijevati od steajnog upravnika podnoenje
izvjetaja i polaganje rauna, kao i pravo da vri neposredne kontrole. Odluke odbora
povjerilaca donose se prostom veinom glasova prisutnih lanova.
Odbor povjerilaca na sjednicama odluuje o pitanjima koja su vezana za njihovu
oblast aktivnosti. Steajni sudija po slubenoj dunosti saziva prvu sjednicu odbora
povjerilaca na prijedlog steajnog upravnika ili veine lanova odbora povjerilaca.
lanovi odbora povjerilaca na prvoj sjednici biraju predsjednika.
Steajni sudija i steajni upravnik mogu prisustvovati sjednicama odbora
povjerilaca. Odbor povjerilaca je duan da pozove steajnog sudiju na svoje sjednice.

52

Odbor povjerilaca moe da odlui da odri sjednicu odbora povjerilaca bez prisustva
steajnog upravnika.
Odbor povjerilaca moe odrati sjednicu ako je prisutna veina ukupnog broja
lanova odbora. Odluke se donose veinom glasova prisutnih lanova, a ako su glasovi
podijeljeni, odluuje steajni sudija.
lanovi odbora povjerilaca su duni naknaditi tetu uesnicima prouzrokovanu
skrivljenom povredom obaveza koje imaju u skladu sa ovim zakonom.
9.1.4. Steajni postupak
Steajni postupak se pokree pismenim prijedlogom. Za podnoenje prijedloga su
ovlateni steajni dunik i svaki onaj povjerilac koji ima pravni interes za sprovoenje
steajnog postupka. Povjerilac je duan u prijedlogu prilaganjem odgovarajue
dokumentacije uiniti vjerovatnim svoje potraivanje i platenu nesposobnost steajnog
dunika.
Ukoliko je steajni dunik pravno lice, organ ovlaten za zastupanje je u sluaju
nastupanja platene nesposobnosti duan bez odlaganja podnijeti prijedlog za otvaranje
steajnog postupka. Prijedlog se mora podnijeti u roku od 30 dana od dana nastupanja
platene nesposobnosti. Organ ovlaten za zastupanje duan je pravnom licu nadoknaditi
umanjenje imovine prouzrokovano njegovim pravnim radnjama poduzetim nakon
nastupanja platene nesposobnosti, osim ako dokae da je pravna radnja preduzeta s
panjom dobrog privrednika.
Sud je obavezan da prijedlog razmotri u roku od 15 dana od dana njegovog prijema.
Neuredan prijedlog kao i prijedlog bez potrebne dokumentacije sud e vratiti predlagau i
naloiti mu da prijedlog uredi i nedostatke otkloni u roku od 15 dana.
9.1.4.1. Direktno otvaranje steajnog postupka
Steajni sudija moe da odlui da otvori steajni postupak bez izvrenja prethodnog
postupka i bez istraivanja razloga za otvaranje steajnog postupka ako je prijedlog za
otvaranje podnio likvidacioni upravnik.
Steajni postupak moe se otvoriti direktno ako je prijedlog za otvaranje postupka
podnio povjerilac koji ima pravosnano rjeenje o izvrenju i ako je to rjeenje
neizmireno ve 60 dana. U tom sluaju steajni sudija prihvata kao pretpostavku da je
postojanje obaveze dunika i nemogunost dunika da plaa dokazana.
9.1.4.2. Pravne posledice pokretanja steajnog postupka
Pravne posledice pokretanja steajnog postupka nastupaju, po pravilu, danom
isticanja oglasa o pokretanju steajnog postupka na oglasnoj tabli suda.
Pravne posledice pokretanja steajnog dunika su viestruke i razvrstavaju se u:
posledice po steajnog dunika, posledice na potraivanja, procesnopravne posledice,
posledice na pravne poslove.
Posledice pokretanja steajnog postupka po status steajnog dunika, organa i
zaposlenih steajnog dunika su viestruke: prestaje poslovna sposobnost i ograniava se
pravna sposobnost steajnog dunika; pravni posao raspolaganja stvarima i pravima koja
ulaze u steajnu masu, koji je steajni dunik zakljuio posle pokretanja steajnog

53

postupka, ne proizvodi pravno dejstvo, osim u sluaju raspolaganja za koja vae opta
pravila pouzdanja u javne knjige, a druga strana ima pravo da zahtjeva vraanje
protivinidbe iz steajne mase kao steajni poverilac; punomoja koja je dao steajni
dunik, a koja se odnose na imovinu koja ulazi u steajnu masu, prestaju pokretanjem
steajnog postupka; prestaju prava direktora, zastupnika i punomonika, kao i organa
upravljanja i nadzornih organa steajnog dunika i ta prava prelaze na steajnog
upravnika; pokretanje steajnog postupka je razlog za otkaz ugovora o radu koji je
steajni dunik zakljuio sa zaposlenima a steajni upravnik odluuje o otkazu ugovora o
radu i moe, pored zaposlenih kojima nije dat otkaz ugovora o radu, da zaposli potreban
broj lica radi okonanja zapoetih poslova ili radi voenja steajnog postupka uz
saglasnost steajnog sudije; uz poslovno ime steajnog dunika, pri potpisivanju, dodaje
se oznaka "u steaju", sa naznaenjem novog rauna preko kojeg se vri poslovanje
steajnog dunika; otvara se novi raun preko kojeg e se vriti poslovanje steajnog
dunika a gase se svi dotadanji rauni steajnog dunika; prestaju prava lica koja su bila
ovlaena da raspolau sredstvima sa rauna steajnog dunika; i dr.
Posledice pokretanja steajnog postupka na potraivanja, takoe, su viestruke:
prvo, danom pokretanja steajnog postupka, sva potraivanja poverilaca prema steajnom
duniku, koja nisu dospela, smatraju se dospelim; drugo, nenovana potraivanja
konvertuju se u novana; tree, potraivanja prema steajnom duniku koja imaju za
predmet povremena davanja, postaju jednokratna (novana) potraivanja; etvrto, za
neobezbeena potraivanja, obraunavanje ugovorenih kamata prestaje danom
podnoenja predloga za pokretanje steajnog postupka, a za obezbeena potraivanja
obraunava se kamata, ako je ugovorena, ali samo do visine vrijednosti imovine koja
slui za obezbeenje potraivanja; peto, prijavljivanjem potraivanja prekida se
zastarelost potraivanja koje postoji prema steajnom duniku, dok se zastarelost
potraivanja steajnog dunika prema njegovim dunicima prekida danom pokretanja
steajnog postupka (ne tee godinu dana); i dr. (potraivanja pod odlonim uslovom
namiruju se iz steajne mase ako odloni uslov nastupi do pravosnanosti reenja o
glavnoj diobi steajne mase, a ukoliko odloni uslov ne nastupi do tada, gase se, a
sredstva se rasporeuju na ostale poverioce, srazmjerno visini njihovih potraivanja.
Potraivanja vezana za raskidni uslov namiruju se ako poverioci takvih potraivanja
prue obezbeenje da e vratiti primljeno ako nastupi raskidni uslov, do pravnosnanosti
reenja o konanoj diobi steajne mase).
Steajni upravnik, u ime i za raun steajnog dunika, preuzima parnice o imovini
koja ulazi u steajnu masu koje su postojale na dan pokretanja steajnog postupka. Od
dana pokretanja steajnog postupka ne moe se protiv steajnog dunika, odnosno nad
njegovom imovinom, odrediti i sprovesti prinudno izvrenje, niti bilo koja mera postupka
izvrenja u cilju namirenja potraivanja, dok se postupci koji su u toku prekidaju
(izuzetno, dozvoljena su izvrenja koja se odnose na trokove steajnog postupka). Ova
zabrana moe biti ukinuta ili izmjenjena pod uslovima koji vae za ukidanje ili izmjenu
mera obezbeenja za razlune poverioce (procesnopravne posledice).
9.1.5. Steajna masa
Steajna masa je celokupna imovina steajnog dunika u zemlji i inostranstvu na
dan pokretanja steajnog postupka, kao i imovina koju steajni dunik stekne tokom
steajnog postupka.

54

Steajna masa formira se unovavanjem imovine steajnog dunika.

Pokretanjem steajnog postupka steajni upravnik uzima u dravinu celokupnu
imovinu koja ulazi u steajnu masu i njome upravlja. Steajni upravnik popisuje stvari
koje ulaze u steajnu masu, sa procenom njihove vrijednosti. Steajni upravnik je duan
da po preuzimanju imovine sastavi poetni steajni bilans; takoe i da sastavi listu
poverilaca steajnog dunika, kao i listu dunika steajnog dunika, sa podcima o
dugovanjima, odnosno potraivanjima, kao i njihovom pravnom osnovu.
9.1.5.1. Utvrivanje potraivanja
Reenjem o pokretanju steajnog postupka odreuje se (i) rok za prijavu
potraivanja (ne moe biti dui od 60 dana od dana objavljivanja oglasa o pokretanju
steajnog postupka) i pozivaju se poverioci da prijave svoja potraivanja.
Poverioci podnose prijave potraivanja pismeno steajnom sudu.
Posle isteka roka za prijavljivanje, steajni sudija dostavlja prijave potraivanja
steajnom upravniku. Steajni upravnik utvruje valjanost, obim i isplatni red svakog
potraivanja i o tome sainjava listu priznatih i osporenih potraivanja, o emu se
obavetavaju poverioci (na oglasnoj tabli suda, a poveriocima ija su potraivanja
osporena steajni upravnik je duan da izvri linu dostavu obavetenja).
9.1.5.2. Izluna prava i izluni poverilac
Izluni poverilac je lice koje ima pravo da trai da se odreena stvar, koja mu
pripada a koja se nalazi kod steajnog dunika po nekom pravnom osnovu, izdvoji
(izlui) iz steajne mase. Izluiti se mogu pokretne i nepokretne stvari koje se mogu
identifikovati, koje ne pripadaju steajnom duniku a koje se nalaze kod njega po nekom
pravnom osnovu (ugovor o zakupu, posluzi i sl.), dok one stvarnopravno pripadaju
izlunom poveriocu (vlasnik, zakupodavac, poslugodavac, ostavodavac, i sl.).
9.1.5.3. Razluna prava i razluni poverilac
Razluni poverilac je lice koje ima zalono pravo ili pravo namirenja na stvarima ili
pravima o kojima se vode javne knjige ili registri i koje ima pravo na namirenje na toj
stvari ili pravu. Zalono pravo na nepokretnostima stie se upisom u javne knjige,
zalono pravo na pokretnim stvarima stie se upisom u propisani registar a na
potraivanjima zabranom isplate.
Razluno pravo u steajnom postupku je pravo odvojenog namirenja razlunog
poverioca iz posebne steajne mase. Otvaranje steajnog postupka ne utie na pravo
odvojenog namirenja razlunog poverioca iz imovine steajnog dunika. To je pravo
prioritetnog privilegovanog namirenja, koje je obezbeeno pravom hipoteke ili zaloge ili
nekim drugim odgovarajuim pravom. Razluni poverioci su privilegovani poverioci
steajnog dunika, jer namiruju svoja potraivanja bez obzira na tok i rezultate steajnog
postupka. Razluni poverilac nije steajni poverilac, ve zahvaljujui svom razlunom
pravu kojim je blagovremeno obezbeeno potraivanje iz nekog obligacionog odnosa
namiruje se prema pravilima koja bi vaila i da dunik nije pao pod steaj.
9.1.5.4. Unovenje steajne mase
Unovavanju steajne mase pristupa se na osnovu zakljuaka o unovenju steajne
mase koji donosi steajni sudija (mogu prigovor steajnog upravnika ili odbora

55

poverilaca). Po donoenju zakljuka o unovenju steajne mase pristupa se prodaji,

celokupne imovine ili dijela, imovine iz steajne mase. Prodaju vri steajni upravnik ili
lice koje on ovlasti. Prodaja imovine vri se, po pravilu, javnim nadmetanjem, a izuzetno
i javnim prikupljanjem ponuda ili neposrednom pogodbom (ako je to odbreno od odbora
poverilaca). Kada je u pitanju kvarljiva roba, steajni upravnik ovu robu prodaje hitno, uz
obavetavanje steajnog sudije o nameravanoj prodaji. Pre prodaje imovine steajni
upravnik je duan da steajnom duniku, odboru poverilaca, poveriocima koji imaju
obezbeeno potraivanje na imovini koja se prodaje i svim onim licima koja su iskazala
interes za tu imovinu dostavi obavetenje o nameri, planu prodaje, nainu prodaje i
rokovima prodaje (mogu podneti podneti prigovor na predloenu prodaju o kome
odluuje steajni sudija akoji ne zadrava prodaju, osim ako steajni sudija ne odlui
drugaije). Posle izvrene prodaje steajni upravnik je duan da o izvrenoj prodaji,
uslovima i ceni obavesti steajnog sudiju, steajno vee i odbor poverilaca (poverioci
mogu staviti prigovor na izvrenu prodaju koji ne utie na izvrenu prodaju, ve na
eventualnu tetu do koje je dolo radnjama steajnog upravnika u postupku prodaje).
Sredstva ostvarena prodajom imovine (na kojoj nisu postojala optereenja) ulaze u
steajnu masu. Pri unovenju stvari iz imovine mora se potovati pravo pree kupovine
lica koja ga imaju na osnovu zakona ili ugovora. U sluaju da imovina steajnog dunika
ne bude prodata, moe se predati poveriocima ako je oni prihvate, imajui u vidu visinu
njihovih potraivanja, dok se imovina koja se ni ovako ne rasporedi predaje vlasnicima, a
ako se radi o nepokretnostima- jedinici lokalne samouprave na ijoj teritoriji se nalaze.
9.1.5.5. Dioba steajne mase
Novana sredstva steajnog dunika na dan pokretanja steajnog postupka, novana
sredstva dobijena nastavljanjem zapoetih poslova i novana sredstva ostvarena
unovenjem stvari i prava steajnog dunika, kao i potraivanja steajnog dunika
naplaena u toku steajnog postupka, ine steajnu masu koja se deli steajnim
poveriocima (diobna masa).
Pre glavne diobe steajne mase, steajni upravnik je duan da sastavi nacrt reenja
za glavnu diobu diobne mase (prigovor moe podneti odbor poverilaca i pojedini
poverioci), a steajno vee donosi reenje o glavnoj diobi steajne mase (steajni
upravnik i poverioci imaju pravo albe na reenje o glavnoj diobi). Diobi steajne mase
odnosno namirenju steajnih poverilaca pristupa se posle pravnosnanosti reenja o
glavnoj diobi (pored glavne diobe mogu postojati i delimine diobe, kojima se pristupa u
zavisnosti od priticanja gotovinskih sredstava u diobnu masu; naknadna dioba kojoj se pristupa
se prema prilivu novanih sredstava u diobnu masu; zavrna dioba steajne mase kojoj se
pristupa posle zavretka unovenja celokupne steajne mase odnosno pretenog dijela steajne
mase, ako glavnom diobom nije obuhvaena celokupna diobna masa ).

9.1.5.6. Steajni redovi

Sistem steajnih redova znai postojanje hijerarhije redova prilikom namirenja
steajnih poverilaca (red stariji po rangu ima prioritet namirenja, pa tek kad se on namiri
ide se u sledei red namirenja; unutar istog reda namirenja, pak, vlada sistem
srazmjernosti (namirenje srazmjerno visini potraivanja). Steajni redovi su rasporeeni
na sledei naiin: u prvi isplatni red spadaju potraivanja po osnovu trokova steajnog
postupka (sudski trokovi, trokovi zakupa posle pokretanja steajnog postupka, nagrade
i naknade steajnom upravniku, kao i drugi izdaci za koje je zakonom predvieno da se
56

namiruju kao trokovi steajnog postupka); u drugi isplatni red spadaju, neisplaene neto
zarade zaposlenih kod steajnog dunika u iznosu minimalnih zarada za poslednju godinu
pre pokretanja steajnog postupka i neisplaeni doprinosi za penzijsko i invalidsko
osiguranje zaposlenih za poslednje dve godine pre pokretanja steajnog postupka; trei
isplatni red ine, potraivanja po osnovu javnih prihoda dospelih u poslednja tri meseca
pre pokretanja steajnog postupka, osim doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje
zaposlenih; i, etvrti isplatni red predstavljaju, potraivanja ostalih steajnig poverilaca.
9.2. Reorganizacija
9.2.1. Pojam
Nakon otvaranja steajnog postupka doputeno je izraditi steajni plan u kojem se
moe odstupiti od zakonskih odredbi o unovenju i raspodjeli steajne mase. U toku
steajnog postupka moe se sprovesti i reorganizacija steajnog dunika radi ureivanja
pravnog poloaja steajnog dunika i njegovog odnosa prema povjeriocima, a naroito
radi odravanja njegovog poslovanja.
Reorganizacija predstavlja institut steajnog prava koji se sprovodi nad privrednim
drutvom/steajnim dunikom koje je nesposobno za plaanje, kada su ispunjeni uslovi
za otvaranje steajnog postupka a sa ciljem njegovog spaavanja, na osnovu
poslovnopravnog aranmana sa poveriocima koji se naziva plan reorganizacije a koji
prihvata sud.
9.2.2. Sadrina plana reorganizacije
Plan reorganizacije, koji se sainjava u pismenoj formi, sadri: kratak uvod, u
kojem su uopteno objanjeni djelatnost koju steajni dunik obavlja i okolnosti koje su
dovele do finansijskih tekoa; popis mera i sredstava za realizaciju plana, kao i detaljan
opis mera koje je potrebno preduzeti i nain na koji e se reorganizacija sprovesti; visinu
novanih iznosa ili imovinu koja e sluiti za potpuno ili delimino namirenje
potraivanja i vremensku dinamiku plaanja; opis postupka prodaje imovine i namenu
prihoda od prodaje; rokove za izvrenje plana reorganizacije; spisak lanova organa
upravljanja i iznos njihovih naknada; spisak strunjaka koji e biti angaovani i iznos
naknada za njihov rad, kao i iznos naknade za rad steajnog upravnika; godinje
finansijske izvjetaje za prethodnih pet godina; finansijske projekcije, ukljuujui
projektovani bilans uspeha, bilans stanja i izvjetaj o novanim tokovima za narednih pet
godina; datum poetka primene plana reorganizacije; i dr.
9.2.3. Mere za realizaciju plana reorganizacije
Steajnim planom naroito se moe :
ostaviti steajnom duniku svu ili dio njegove imovine radi nastavljanja
poslovanja steajnog dunika,
prenijeti dio ili svu imovinu steajnog dunika na jedno ili vie ve postojeih
lica ili lica koja e tek biti osnovana,
steajnog dunika pripojiti drugom licu ili spojiti s jednim ili vie lica,
prodati svu ili dio imovine steajnog dunika, sa ili bez razlunih prava,
raspodijeliti svu ili dio imovine steajnog dunika izmeu povjerilaca,

57

izvriti pretvaranje potraivanja u uloge,

odrediti nain namirenja steajnih povjerilaca,
namiriti ili izmijeniti razluna prava,
smanjiti ili odgoditi isplatu obaveza steajnog dunika,
obaveze steajnog dunika pretvoriti u kredit,
preuzeti jemstvo ili dati drugo osiguranje za ispunjenje obaveza steajnog
dunika,
urediti odgovornost steajnog dunika nakon zavretka steajnog postupka,
izdati nove akcije i sl.
Mere za realizaciju plana reorganizacije su: zadravanje celokupne imovine iz
steajne mase ili njenog dijela; prodaja imovine iz steajne mase ili prenos takve imovine
na ime namirenja potraivanja; zatvaranje neprofitabilnih pogona ili promjena djelatnosti;
raskid ili izmjena optereenih ili nepovoljnih ugovora ili zakupa; odlaganje otplate
dugova ili obezbeivanje otplate u ratama; izmjena rokova dospelosti, kamatnih stopa ili
drugih uslova zajma ili instrumenata obezbeenja; oprost dugova u celini ili delimino;
izvrenje ili izmjena zalonog prava; pretvaranje neobezbeenih zajmova u obezbeene
zajmove; davanje u zalog neoptereene imovine; pretvaranje duga u akcijski kapital;
uzimanje novog kredita; pribavljanje nove investicije; osporavanje i ponitenje
potraivanja koja nisu pravno valjana; namirenje dospelih potraivanja; otputanje
zaposlenih; ustupanje neoptereene imovine na ime namirenja potraivanja; spajanje ili
pripajanje dva ili vie pravnih lica; i dr.
9.2.4. Postupak donoenja plana reorganizacije
Steajni dunik moe steajni plan podnijeti zajedno s predlogom otvaranja
steajnog postupka. Nakon otvaranja steajnog postupka steajni plan imaju pravo
steajnom sudu podnijeti steajni upravnik i steajni dunik. Nee se uzeti u obzir plan
koji se podnose sudu nakon zavrnog roita.
Ako je na skuptini povjerilaca steajnom upravniku naloena izrada steajnog
plana, on je duan taj plan podnijeti steajnom sudu u roku od 30 dana od dana
odravanja skuptine povjerilaca. Sud moe produiti rok za podnoenje plana za jo 30
dana pod odreenim okolnostima. Sa steajnim upravnikom u izradi plana savjetodavno
sarauje odbor povjerilaca, ako je osnovan, i dunik pojedinac.
9.2.4.1. Osnova za sprovoenje plana reorganizacije
Osnova za sprovoenje sadri odredbe o tome kako e se planom izmijeniti pravni
poloaj steajnog dunika i drugih uesnika u postupku.
Plan ukljuuje opis naina, vremena i iznosa do kog povjerioci s osiguranim
pravima i druge vrste povjerilaca trebaju biti isplaeni ili namireni na neki drugi
nain, konverzije potraivanja povjerilaca u kapital steajnog dunika, novog
zaduivanja dunika i vrste garancija koje e biti ponuene svakoj od kategorija
povjerilaca i novih investitora, kao i naina na koji e oni biti isplaeni u cijelosti ili
zatieni od teta koje mogu biti rezultat primjene plana, stepena do kog se duniku moe
oprostiti njegov dug; naina kompenzacije koji se nudi svim kategorijama te razlika u
smislu raspodjele u sluaju likvidacije dunika; finansijskih prognoza i vrsta mjera koje
trebaju da se preduzmu da bi se povratila profitabilnost preduzea dunika; naina
izvrenja reorganizacija, posebno u vezi s organizacionim, upravljakim, finansijskim,
58

tehnikim mjerama i mjerama za smanjenje broja zaposlenih; izvora finansiranja i

finansijskog plana za primjenu steajnog plana, ukljuujui poveanje osnovnog kapitala
i duga, kao i drugih mjera koje su preduzete u skladu sa ovim zakonom.
9.2.4.2. Razvrstavanje uesnika u steajnom planu
Uesnici u steajnom planu razvrstavaju se pri utvrivanju njihovih prava u grupe.
Povjerioci s razliitim pravnim poloajem razvrstavaju se u steajnom planu u posebne
grupe. Kod toga treba razlikovati:
1.
povjerioce s pravom odvojenog namirenja, ako plan zadire i u njihova prava,
2.
steajne povjerioce koji nisu nieg isplatnog reda,
3.
steajne povjerioce pojedinih niih isplatnih redova, ako njihova potraivanja
ne prestaju prema Zakonu o steaju.
Povjerioci istog pravnog poloaja mogu se svrstati u grupe prema
istovrsnosti privrednih interesa. Takvo razvrstavanje mora da se temelji na
valjanim razlozima. U planu e se navesti kriterijumi za razvrstavanje.
Posebnu grupu inie zaposleni ako sudjeluju kao steajni povjerioci s
potraivanjima koja nisu neznatna. Posebne grupe mogu da se oblikuju od povjerilaca s
malim potraivanjima.
9.3. Likvidacija
Svrha i predmet likvidacionog postupka
Likvidacioni postupak se sprovodi nad pravnim licima. On slui potpunom
namirenju svih povjerilaca pravnog lica unovenjem njegove imovine.
Nakon sprovedene likvidacije i namirenja povjerilaca, preostala imovina pravnog
lica dijeli se lanovima srazmjereno njihovom ueu u vlasnitvu.
Likvidacioni postupak se sprovodi u sljedeim sluajevima:
1. ako je pravnom licu izreena mjera zabrane obavljanja djelatnosti zbog
neispunjavanja uslova za obavljanje djelatnosti, a u roku odreenom u izreenoj mjeri ne
ispuni te uslove, odnosno ne promijeni djelatnost;
2. ako su prestali postojati prirodni i drugi uslovi za obavljanje djelatnosti;
3. ako je istekao rok za koji je pravno lice osnovano;
4. ako se pravosnanom odlukom suda utvrdi nitavost upisa u registar;
5. odlukom skuptine, odnosno lanova;
6. ako pravno lice nije organizovano u skladu sa zakonom;
7. u drugim sluajevima utvrenim zakonom.
9.3.1. Pokretanje postupka
Prijedlog za pokretanje likvidacionog postupka mogu podnijeti:
organ ovlaten za zastupanje,
osniva odnosno ovlateni lan pravnog lica,
sud koji vodi registar,
drugi subjekti odreeni zakonom.
Uz obrazloen prijedlog predlaga je duan dostaviti potrebnu dokumentaciju.
Organi likvidacionog postupka su: likvidacioni sudija i likvidacioni upravnik
(likvidator).

59

9.3.2. Otvaranje likvidacionog postupka i imenovanje likvidacionog upravnika

Nakon to razmotri prijedlog za pokretanje likvidacionog postupka i utvrdi
osnovanost istog, sud donosi rjeenje o otvaranju likvidacionog postupka i imenovanju
likvidacionog upravnika.
Rjeenje iz prethodnog stava objavljuje se u "Slubenom glasniku Republike
Srpske".
Likvidacionog upravnika imenuje likvidacioni sudija.
Za likvidacionog upravnika moe se imenovati lice koje raspolae potrebnom
strunou i potrebnim iskustvom.
9.3.4. Dunosti i prava likvidacionog upravnika
Likvidacioni upravnik je duan odmah nakon stupanja na dunost izvriti popis
imovine, sainiti bilans stanja i popis povjerilaca.
Likvidacioni upravnik je duan pred nadlenim sudom zajamiti tanost i potpunost
podataka.
Likvidacioni upravnik je duan bez odlaganja uzeti u posjed imovinu pravnog lica i
ovlaten je i obavezan na unovavanje imovine. Prava treih lica na predmetima i
pravima imovine se moraju uzeti u obzir.
Ukoliko su ispunjene pretpostavke za sprovoenje steajnog postupka, likvidacioni
upravnik je duan u roku od 15 dana podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog postupka.
Likvidacioni upravnik odgovara za sve tete koje povjeriocima ili lanovima
pravnog lica nastanu zbog zakanjelog podnoenja prijedloga.
Iz likvidacione mase likvidacioni upravnik je duan prvo izmiriti trokove
likvidacionog postupka.
Naknada trokova likvidacionog upravnika i nagrada za rad odreuje se u skladu sa
lanom 237 Zakona o steajnom postupku.
9.3.5. Dioba
Nakon izmirenja trokova postupka, likvidacioni upravnik izmiruje potraivanja
povjerilaca.
Ukoliko su potraivanja povjerilaca za koje ne postoji izvrni naslov sporna,
likvidacioni upravnik tog povjerioca upuuje da pokrene parnicu u roku od 15 dana radi
dokazivanja osnovanosti potraivanja.
Ako povjerilac u ostavljenom roku pokrene parnicu, likvidacioni upravnik
obezbjeuje sredstva radi eventualne isplate te obaveze.
Ukoliko povjerilac u ostavljenom roku ne pokrene parnicu, njegovo se potraivanje
prilikom diobe nee uzeti u obzir.
Po pravosnanosti rjeenja o zakljuenju likvidacionog postupka, sud odreuje
brisanje pravnog lica iz registra suda.
Kontrolna pitanja
1. Steaj objasni pojam
2. Kada se na nad steajnim dunikom/subjektom provodi steajni postupak?
3. Kada se na nad steajnim dunikom/subjektom provodi steajni postupak?
4. Kada kaemo da je steajni dunik plateno nesposoban?
5. Ko stvarno sprovodi steajni postupak?

60

6. Ko su uesnici u steajnom postupku?

7. Navedi organe steajnog postupka
8. Koje poslove obavlja steajni sudija?
9. Koja su ovlatenja i obaveze steajnog upravnika?
10. Kada se saziva skuptina povjerilaca?
11. Koji povjerioci imaju pravo glasa?
12. Kako se donose odluke na skuptini povjerilaca?
13. Koje grupe povjerilaca moraju biti zastupljene u skuptini povjerilaca?
14. Ko moe izabrati odbor povjerilaca?
15. Koja su prava i obaveze odbora povjerilaca?
16. Kada odbor povjerilaca moe sazvati sjednicu?
17. Ko je ovlaten za pokretanje steajnog postupka?
18. Ako je steajni dunik pravno lice, u kom roku je u sluaju nastupanja platene
nesposobnosti duan bez odlaganja podnijeti prijedlog za otvaranje steajnog
postupka?
19. Koje su posljedice pokretanja steajnog postupka po status steajnog dunika,
organa i zaposlenih steajnog dunika?
20. Koje su posljedice pokretanja steajnog postupka na potraivanja?
21. Koja imovina ulazi u steajnu masu?
22. Koji je rok za prijavu potraivanja?
23. Kako se naziva lice koje ima pravo na izdvajanje stvari koja ne pripada steajnom
duniku?
24. ta predstavlja razluno pravo?
25. Kada se pristupa prodaji steajne mase?ta predstavlja razluno pravo?
26. Objasni pojam: steajni redovi.
27. ta ini ine steajnu masu koja se deli steajnim poveriocima?
28. Objasni pojam Reorganizacija privrednog drutvoa/steajnog dunika koje je
nesposobno za plaanje.

61

GLAVA III
OSTALI SUBJEKTI PRIVREDNOG PRAVA
1. POSLOVNE BANKE
Banka je akcionarsko drutvo, koje ima dozvolu za rad Agencije za
bankarstvo Republike Srpske (u daljem tekstu Agencija), koje obavlja
depozitne i kreditne poslove, a moe obavljati i druge poslove u skladu
sa zakonom.
Banku mogu osnovati domaa i strana pravna i fizika lica. Banku
mogu osnovati najmanje dva (2) osnivaa.
1.1. Izdavanje dozvole i ovlaenja za rad
Dozvolu za rad banke daje Agencija.
Zahtjev za izdavanje dozvole za rad osnivai podnose Agenciji pismeno, a sadri
slijedee:
1. ugovor o osnivanju potpisan od svih osnivaa, nacrt statuta i drugih osnivakih
akata prema odluci Agencije,
2. podatke o kvalifikacijama i iskustvu lanova nadzornog odbora i uprave banke,
3. iznos osnivakog i drugih oblika kapitala banke,
4. spisak osnivaa banke,
5. podatke neophodne za utvrivanje boniteta banke.
Rjeenje za izdavanje dozvole po zahtjevu iz lana 8. zakona Agencija je duna
donijeti u roku od 60 dana od dana prijema zahtjeva.
Rjeenje Agencije kojim se odbija izdavanje dozvole ili se postavljaju uslovi ili
ogranienja vezana za dozvolu, mora sadravati obrazloenje odbijanja zahtjeva ili uslova
i ogranienja sadranih u dozvoli.
Protiv rjeenja moe se u roku od osam dana od dana dostavljanja uloiti prigovor
Upravnom odboru Agencije.
1.2. Dozvola za rad banke je uslov za upis u sudski registar
Agencija e podnosiocu zahtjeva uruiti dozvolu za rad samo ako je prethodno
uplaen iznos osnivakog kapitala iz lana 22. Zakona o bankama i ako je uvjerena:
1. da e banka ispunjavati uslove iz ovog zakona i da su dokumentovane
perspektive za budue finansijsko stanje banke,
2. da predvieni lanovi nadzornog odbora i uprave banke imaju visoku strunu
spremu i iskustvo na poslovima za koje se banci izdaje dozvola, kao i da se protiv istih ne
vodi krivini postupak i da nisu osuivani,
3. da sva lica koja imaju znaajan vlasniki interes imaju zadovoljavajuu
finansijsku sposobnost i odgo-varajue poslovno iskustvo.
Ukoliko je podnosilac zahtjeva pravno lice, kriteriji primjenjuju se na svakog lana
nadzornog odbora, organa upravljanja i rukovoenja pravnog lica i lica koje u njemu ima
znaajan vlasniki interes.

62

lanovi nadzornog odbora i uprave banke u smislu odredaba ovog zakona su

radnici banke koji imaju posebna ovlaenja i odgovornosti, u skladu sa statutom banke.
Nain uplate osnivakog kapitala propisuje Agencija.
1.3. Upravljanje bankom
Organi banke su:
1. skuptina,
2. nadzorni odbor,
3. uprava.
1.3.1. Skuptina
Skuptinu banke ine akcionari. Skuptina se, po pravilu, odrava u mjestu sjedita
banke. Radom skuptine predsjedava predsjedavajui skuptine, koji se bira na poetku
zasjedanja skuptine. Na prijedlog predsjedavajueg, skuptina imenuje zapisniara, dva
akcionara koji ovjeravaju zapisnik i lanove skuptinskog odbora za glasanje.
Predsjednik, lanovi nadzornog odbora i lanovi uprave duni su prisustvovati skuptini.
U banci sa jednim akcionarom ovlaenja skuptine vri akcionar.
Skuptina se odrava najmanje jednom godinje.
Skuptinu saziva predsjednik nadzornog odbora, osim u sluajevima kada je
zakonom drugaije odreeno. Pravo glasanja u skuptini ima akcionar koji se na listi
akcionara kod Registra nalazio 45 dana prije datuma odravanja skuptine. Trokove
odravanja skuptine snosi banka.
Sazivanje skuptine
Obavjetenje o dnevnom redu, mjestu, datumu i vr-menu odravanja skuptine mora
biti objavljeno najmanje u jednom dnevnom listu koji se izdaje u Republici Srpskoj,
najkasnije 30 dana prije datuma odreenog za zasjedanje skuptine.
Ako je odravanje skuptine zakazano van mjesta sjedita banke, obavjetenje mora
biti u istom roku upueno svakom akcionaru preporuenim pismom, telefaksom ili
elektronskom potom, na adresu iz liste akcionara.
Sazivanje vanredn e skuptine akcionara
Veina lanova nadzornog odbora moe izglasati da se odri vanredna skuptina
akcionara, i to prije roka od 30 dana iz lana 36. stav 1. ovog zakona. Meutim, svi
akcionari moraju biti obavijeteni o vanrednoj skuptini akcionara, svrsi i dnevnom redu
vanredne skuptine akcionara na nain predvien u lanu 36. st. 1. i 2. Vanredna
skuptina akcionara se moe odrati samo u sluaju da su akcionari koji imaju 75%
ukupnih postojeih akcija prisutni i da su u mogunosti da glasaju. Bilo koji korak
preduzet na vanrednoj sjednici akcionara mora biti odobren od strane dvije treine
zastupljenih akcija.
Odluivanje
Akcionar ili grupa akcionara sa najmanje 5% ukupnog broja akcija s pravom glasa,
imaju pravo pismeno predloiti izmjenu dnevnog reda i prijedloga odluka skuptine
najkasnije osam dana od dana objavljivanja obavjetenja.

63

Nadzorni odbor duan je o prijedlozima akcionara objaviti obavjetenje na isti nain

kao i obavjetenje o sazivanju skuptine.
Zahtjev za sazivanje skuptine moe podnijeti:
1) akcionar ili grupa akcionara sa vie od 10% ukupnog broja akcija s pravom glasa,
2) dva lana nadzornog odbora,
3) odbor za reviziju.
Zahtjev za sazivanje skuptine, sa prijedlogom dnevnog reda, podnosi se
nadzornom odboru u pismenoj formi.
Ukoliko nadzorni odbor, u roku od 45 dana od dana podnoenja zahtjeva, ne objavi
obavjetenje o sazivanju skuptine, na nain iz lana 36. ovog zakona, podnosilac
zahtjeva ovlaen je da na isti nain neposredno sazove skuptinu i obavezan je o tome
pismeno obavijestiti Agenciju.
Lica ovlaena su da neposredno sazovu skuptinu i u sluaju da skuptina nije
sazvana est mjeseci po isteku roka za izradu godinjeg obrauna.
Skuptina moe odluivati ukoliko su zastupljeni, lino ili putem punomonika,
akcionari sa vie od 50% akcija s pravom glasa.
Ukoliko po isteku 60 minuta od zakazanog vremena poetka skuptine nije
postignut kvorum za odluivanje iz stava 1. ovog lana, skuptina se odgaa, a nadzorni
odbor je duan najranije za 15, a najkasnije za 30 dana od prvobitno zakazanog dana
odravanja objaviti obavjetenje o ponovnom sazivanju skuptine.
Skuptina akcionara donosi odluku veinom glaso-va akcionara vlasnika akcija sa
pravom glasa, osim za pitanja i za koja se odluke donose dvotreinskom veinom
zastupljenih akcionara sa pravom glasa.
Skuptina akcionara donosi odluku o izvjetajima najkasnije est mjeseci nakon
zavretka poslovne godine.
1.3.2. Nadzorni odbor
Nadzorni odbor sainjavaju predsjednik i najmanje etiri lana, a najvie est
lanova, koje imenuje i razrjeava skuptina, s tim da ukupan broj lanova nadzornog
odbora mora biti neparan ukljuujui i predsjednika. Predsjednik i lanovi nadzornog
odbora imenuju se istovremeno na period od etiri godine. Isto lice moe biti imenovano
za predsjednika ili lana nadzornog odbora vie puta bez ogranienja. Predsjednik i
lanovi nadzornog odbora upisuju se u registar kod Agencije.
Predsjednik i lan nadzornog odbora ne moe biti lice:
1. osuivano za krivino djelo i za privredni prestup iz oblasti privrednog i
finansijskog kriminala,
2. kojem je pravosnanom sudskom presudom zabra-njeno obavljanje aktivnosti iz
nadlenosti nadzornog odbora i
3. starije od 70 godina na dan imenovanja.
Kandidata za lana nadzornog odbora moe predloiti akcionar ili grupa akcionara s
najmanje 5% akcija s pravom glasa.
Svaki prijedlog podnosi se pismeno, najkasnije osam dana od dana objavljivanja
obavjetenja o sazivanju skuptine u iji je dnevni red ukljueno i pitanje izbora
predsjednika i lanova nadzornog odbora.
Svaki prijedlog koji je dostavljen nadzornom odboru prije objavljivanja
obavjetenja, mora biti dostavljen akcionarima, zajedno sa drugim materijalima.
64

Kandidati za predsjednika i lanove nadzornog odbora moraju prije glasanja dati

pismenu izjavu o prihvatanju kandidature.
Sjednica nadzornog odbora odrava se najmanje jednom tromjeseno, a saziva je
predsjednik nadzornog odbora.
Predsjednik nadzornog odbora duan je sazvati sjednicu na zahtjev
direktora banke ili dva lana nadzornog odbora, najkasnije 14 dana od
dana podnoenja zahtjeva, a u protivnom sjednicu je ovlaen sazvati
pod-nosilac zahtjeva. Meutim, ako su svi lanovi nadzornog odbora
pozvani, i ako je uz dnevni red poslat materijal za sve take dnevnog
reda, veina lanova nadzornog odbora moe sazvati vanrednu
sjednicu u roku od tri dana od kada je donesena odluka nadzornog
odbora da se vanredna sjednica i odri.
1.3.3. Uprava
Uprava organizuje rad i rukovodi poslovanjem.
Upravu banke ine direktor i izvrni direktori, kao i zamjenik direktora kojeg moe
imenovati nadzorni odbor na osnovu diskrecionog prava.
Direktor predsjedava upravom, rukovodi poslovanjem, zastupa i predstavlja banku i
odgovara za zakonitost poslovanja. Mandat direktora je etiri godine i moe biti
obnovljen bez ikakvih ogranienja vezano za broj mandata. Poloaj, ovlaenja,
odgovornosti i prava direkto-ra ureuju se ugovorom izmeu nadzornog odbora i
direktora. Direktor se ne moe imenovati bez prethodnog odobrenja Agencije.
Zamjenik direktora mijenja direktora u sluaju njegovog izostanka, a u sluaju kada
banka nije imenovala zamjenika direktora, direktor pismeno ovlauje jednog od izvrnih
direktora da ga zamjenjuje i utvruje ovlaenja.
Izvrni direktori organizuju rad, zastupaju banku i odgovaraju za zakonitost
poslovanja u poslovima i obimu utvrenim pismenim aktom direktora.
Izvrne direktore imenuje i razrjeava nadzorni odbor na prijedlog direktora, za
period za koji je ime-novan direktor. Plata i druga materijalna prava izvrnog direktra
ureuju se ugovorom izmeu direktora i izvrnog direktora, uz prethodno odobrenje
nadzornog odbora.
Direktor, zamjenik direktora i izvrni direktori duni su prijaviti nadzornom odboru
svaki direktni ili indirektni interes u pravnom licu sa kojim banka ima ili namjerava da
stupi u poslovni odnos.
1.3.4. Odbor za reviziju
Banka mora formirati odbor za reviziju imenovan od strane nadzornog odbora.
Odbor za reviziju ima pet (5) lanova koji se imenuju na etiri (4) godine. lanovi
mogu biti ponovo imenovani.
Odbor za reviziju je odgovoran za nadzor sprovoenja i angaovanje vanjske
revizorske firme koja e obaviti reviziju godinjih finansijskih izvjetaja.
Odbor za reviziju e nadzornom odboru i skuptini prezentovati kompletnu reviziju
godinjeg finansijskog izvjetaja.
Odbor za reviziju je takoe duan nadgledati poslove interne revizije ukljuujui
kontrolu godinjeg obrauna kao i na zahtjev akcionara sa najmanje 10% akcija sa

65

pravom glasa, reviziju finansijskog poslovanja banke, i o tome dostaviti izvjetaj

skuptini i nadzornom odboru najkasnije osam dana po okonanju revizije.

2. DRUTVA ZA OSIGURANJE
2.1. Akcionarsko drutvo za osiguranje
Djelatnost osiguranja u Republici Srpskoj mogu obavljati
drutva za osiguranje, koja su osnovana u obliku akcionarskih drutava
ili drutava za uzajamno osiguranje. Drutva za osiguranje mogu
obavljati samo djelatnost osiguranja.
2.1.1. Djelatnost neposrednog osiguranja i reosiguranja
Djelatnost neposrednog osiguranja za pokrivanje rizika u
Republici Srpskoj moe obavljati samo drutvo za osiguranje koje je
dobilo dozvolu Agencije RS.
Agencija RS donosi i objavljuje propise o uslovima pod
kojima potencijalni ugovarai osiguranja mogu izuzetno zakljuivati
ugovore o osiguranju sa drutvima za osiguranje koja nisu osnovana
(registrovana) u Bosni i Hercegovini. Propisi iz ovog stava se mogu
odnositi samo na situacije kada drutva za osiguranje iz Bosne i
Hercegovine ne mogu dati pokrie koje potencijalni ugovara trai.
Sva drutva za neposredno osiguranje, osim drutava za
uzajamno osiguranje, mogu obavljati poslove reosiguranja uz dozvolu
Agencije RS. Agencija RS nadzire poslove reosiguranja preuzete od
strane drutava za osiguranje iz Republike Srpske, a naroito njihovu
solventnost i finansijski kapacitet za preuzimanje tih rizika, ukljuujui
ovlaenje da zabrani drutvu preuzimanje rizika reosiguranja za koje
nema dovoljan finansijski potencijal.
Svako akcionarsko drutvo koje obavlja ili namjerava da
obavlja djelatnost reosiguranja mora prethodno dobiti posebnu dozvolu
od Agencije RS, koja pokriva sve vrste reosiguranja. Drutvo za
reosiguranje se osniva kao akcionarsko drutvo koje poslove
reosiguranja obavlja kao iskljuivi predmet djelatnosti.
Agencija RS nadzire djelatnost reosiguranja.
Drutvima za osiguranje, koja posluju u Republici Srpskoj,
nee biti dozvoljeno da zakljuuju ugovore o reosiguranju sa drutvima
za reosiguranje koja nemaju dozvolu za rad izdatu u Bosni i
Hercegovini, bez prethodne dozvole Agencije RS. Agencija RS nee
odbiti izdavanje dozvole iz ovog stava za drutva za reosiguranje koja
ispunjavaju meunarodno prihvatljive standarde za solidno obavljanje
poslova reosiguranja. Ogranienja iz ovog stava se ne primjenjuju na
drutva za reosiguranje sa odobrenjem za rad izdatim u Bosni i
Hercegovini.

66

Drutvo koje ima dozvolu za rad koju je izdala Agencija RS

ili Agencija FBiH moe pruati reosiguravajue pokrie na cijeloj
teritoriji Bosne i Hercegovine.
Odredbe zakona se primjenjuju i na drutva za reosiguranje, osim
ako su drutva za reosiguranje izuzeta odredbama ovog zakona ili
ukoliko ova pravila nisu u skladu sa poslovima reosiguranja.
Na drutva za reosiguranje se posebno odnose slijedee
odredbe:
- drutva za reosiguranje moraju imati najveu
solventnosti koja se zahtijeva od drutava za osiguranje;

marginu

- drutva za reosiguranje mogu stvoriti tehnike rezerve u saradnji

sa neposrednim osiguravaem, u namjeri da se izbjegne dvostruko
stvaranje tehnikih rezervi;
- odredbe ovog zakona koje se odnose na zatitu potroaa ne
primjenjuju se na reosiguranje.
Odredbe o izdavanju dozvole za obavljanje odreenih vrsta
osiguranja se ne primjenjuju na drutva za reosiguranje.
2.1.2. Dozvola za rad
Osnivai drutva za osiguranje mogu biti domaa i strana,
fizika i pravna lica.
Osnivanje drutva za osiguranje podlijee izdavanju
dozvole za rad, koju izdaje Agencija RS i koja vai na cijeloj teritoriji
Bosne i Hercegovine. Dozvola
za rad se izdaje pod uslovima
predvienim u odredbama lanova 34, 49. i lana 50. zakona i u skladu
sa odlukom o vrstama osiguranja, koju donosi Agencija osiguranja RS.
Dozvola za rad daje pravo drutvu za osiguranje da obavlja djelatnost
osiguranja u Republici Srpskoj i Federaciji Bosne i Hercegovine prema
pravu osnivanja, u skladu sa ovim zakonom. Dozvola za rad se daje po
vrstama osiguranja, za sve ili neke od osiguranih sluajeva
obuhvaenih u toj vrsti, ili za grupu vrsta osiguranja.
2.1.3. Vrste osiguranja
Djelatnost osiguranja ukljuuje:
a. neivotno osiguranje,
b.
ivotno osiguranje.
Kategorije djelatnosti osiguranja su klasifikovane po
vrstama osiguranja i podklasifikovane po vrstama rizika. Vrste
osiguranja i vrste rizika predviene u ovom stavu propisuje odlukom o
vrstama osiguranja Agencija RS.
Drutva za osiguranje moraju ispuniti dodatne uslove,
predviene zakonom i odnosnim odlukama i pravilnicima Agencije RS,
kao i Zakonom o obaveznom osiguranju od odgovornosti za motorna

67

vozila i ostalim obaveznim osiguranjima od odgovornosti, za slijedee

vrste osiguranja:
a. pomo kod neivotnog osiguranja,
b. sudskih trokova u neivotnom osiguranju,
c. ivotnom osiguranju povezanom sa investicijama (ulaganjima)
ivotnog
osiguranja,
d. osiguranja od odgovornosti za motorna vozila osim odgovornosti
za vozara.
2.2. Neki pojmovi
"Drutvo za osiguranje" je akcionarsko drutvo registrovano u
Republici Srpskoj ili drutvo za uzajamno osiguranje registrovano u
Republici Srpskoj, kao i drutvo za osiguranje koje nije iz Republike
Srpske ali obavlja djelatnost osiguranja u skladu sa odredbama
zakona ;
Drutvo za uzajmno osiguranje je drutvo za osiguranje u
kojem lanovi uplatom doprinosa meusobno garantuju da e na
naelima uzajamnosti i solidarnosti pokriti tete nastale ostvarivanjem
ugovorenih rizika;
Filijala je organizaciona jedinica drutva za osiguranje na koju
je drutvo prenijelo dio ovlatenja za nastupanje u pravnom prometu
sa treim licima, i koja se kao organizaciona jedinica upisuje u sudski
registar.
"Djelatnost osiguranja" je djelatnost zakljuivanja i izvravanja
ugovora o osiguranju i reosiguranju, te djelatnost posrednika i zastupnika u osiguranju;
"Poslovi osiguranja" su poslovi
zakljuivanja ugovora o
osiguranju i reosiguranju, obrada zahtjeva za naknade i plaanje
naknada proizalih po osnovu ugovora;
"Neposredno osiguranje" je djelatnost drutva za osiguranje,
iji je osnov ugovor o osiguranju, kojim drutvo za osiguranje za
plaene premije ili doprinose preuzima obaveze da plati naknadu po
deavanju osiguranog sluaja, osim reosiguranja;
"Reosiguranje" je djelatnost drutva koja pokriva sav ili dio rizika
koji je preuzeo prvi osigurava (reosiguranik) ili drugi reosigurava;
ivotno osiguranje je kategorija djelatnosti osiguranja, ije
vrste odlukom propisuje Agencija za osiguranje Republike Srpske;
Neivotno osiguranje je kategorija djelatnosti osiguranja, ije
vrste odlukom propisuje Agencija za osiguranje Republike Srpske;
"Posrednici u osiguranju" su brokeri i zastupnici u osiguranju,
fizika ili pravna lica iji je cilj priprema i ponuda ugovora osiguranja i

68

pruanja usluga koje su vezane za odnose izmeu osiguravaa i

osiguranih lica;
"Posrednitvo"
osiguranju;

je

djelatnost

koju

obavljaju

posrednici

"Zastupnik u osiguranju"
je
lice koje obavlja djelatnost
osiguranja u ime i za raun drutva za osiguranje;
"Broker u osiguranju" je pravno ili fiziko lice koje samostalno
obavlja djelatnost, iji je iskljuivi zadatak da, u ime osiguranika i
reosiguranika, radi osiguranja ili reosiguranja rizika, povee lica koja
trae osiguranje ili reosiguranje i drutva za osiguranje ili reosiguranje,
i da, kada je potrebno, pomogne u pripremi i izvravanju tih ugovora,
naroito u sluaju podnoenja zahtjeva za naknadu. Broker u
osiguranju e biti plaen provizijom od strane drutva za osiguranje ili
reosiguranje, to ga nee obavezivati prilikom izbora drutva za
osiguranje ili reosiguranje;
Aktuar je struno lice koje u smislu ovog zakona ima ovlaenje
Agencije RS za obavljanje aktuarskih poslova;
"Osiguranik" je lice za koje drutvo za osiguranje pokriva rizike
(prvi osiguranik) u skladu sa ugovorom o osiguranju;
"Osigurava" je drutvo za osiguranje;
"Reosiguranik" je drutvo za osiguranje iji su rizici osiguranja
reosigurani u cjelosti ili jednim dijelom;
"Reosigurava" je drutvo koje vri djelatnost reosiguranja;
"Uska povezanost" je situacija kada su dva ili vie fizikih ili
pravnih lica povezana uesnikim udjelom ili kontrolom;
Kontrola je odnos matinog i supsidijarnog drutva ili slian
odnos izmeu bilo kojeg fizikog ili pravnog lica ili bilo kojeg drutva u
kome oni imaju pravo veinskog odluivanja u drutvu.
Svako
supsidijarno drutvo supsidijarnog drutva se smatra supsidijarnim
drutvom matinog drutva koje se nalazi na elu supsidijarnih
drutava.
"Uesniki udio" je uee u kapitalu drugog drutva, kada
neposredno ili posredno posjedovanje dijela kapitala u drugom drutvu
prelazi 20%.
"Uesniko drutvo" je drutvo koje je matino drutvo ili posjeduje
uesniki udio;

"Povezano drutvo" je subsidijarno drutvo ili drugo drutvo u

kojem se dri udio u kapitalu;

69

3. BERZE HARTIJA OD VRIJEDNOSTI

3.1. Berza hartija od vrijednosti
Berza hartija od vrijednosti se osniva kao akcionarsko drutvo, u skladu sa
odredbama zakona.
Berza obavlja sledee djelatnosti:
1. organizuje povezivanje ponude i tranje u prometu hartijama od vrijednosti,
2. daje informacije o ponudi, tranji, trinoj cijeni, kao i o ostalim podacima o
hartijama od vrijednosti;
3. utvruje i objavljuje kursne liste hartija od vrijednosti;
4. obavlja druge poslove u skladu sa zakonom i propisima Komisije .
Berza obezbeuje da :
1. svi uesnici u trgovini mogu istovremeno, ravnopravno i pod jednakim uslovima
davati i prihvatati naloge za kupovinu i prodaju hartija od vrijednosti;
2. svi uesnici u trgovini na berzi imaju u istom trenutku jednak pristup
informacijama o hartijama od vrijednosti kojima se trguje i da svi mogu prodavati,
odnosno kupovati hartije od vrijednosti pod jednakim uslovima .
3.2. Osnivanje berze
Berzu osniva najmanje pet pravnih lica ovlaenih za poslovanje hartijama od
vrijednosti u Republici Srpskoj. Broj lanova Berze ne moe biti manji od broja
osnivaa. Akcionari berze mogu biti samo lanovi berze.
Na osnivanje i poslovanje berze, konstituisanje i nadlenost organa berze,
donoenje normativnih akata, statusne promjene i prestanak rada berze primjenjuju se
odredbe Zakona o preduzeima, ako ovim zakonom nije drugaije odreeno.
Berza se moe osnovati ukoliko se ispune sledei uslovi:
1. obezbjedi minimalan iznos osnovnog kapitala propisan zakonom, kao i
odgovarajui poslovni prostor;
2. obezbjedi kadrovska, tehnika i organizaciona osposobljenost za obavljanje
berzanske trgovine, odnosno drugih poslova koje berza obavlja.
Odgovarajui poslovni prostor obezbjeuje se prenosom prava svojine na poslovne
prostorije ili ustupanjem prava koritenja poslovnog prostora koji je osniva zakupio za
period od najmanje 10 godina.
Pod kadrovskom osposobljenou berze podrazumjeva se da su na berzi zaposlena
lica kvalifikovana za obavljanje poslova u okviru djelatnosti berze.
Pod tehnikom osposobljenou berze podrazumjeva se da berza posjeduje razvijeni
informatiki sistem za berzansku trgovinu i obraunske transakcije po poslovima
zakljuenim na berzi, kao i sistem i metodologiju za javno objavljivanje podataka.
Pod organizacionom osposobljenou berze podrazumjeva se postojanje
organizacionih dijelova za efikasno i jedinstveno obavljanje poslova na berzi.
Komisija daje dozvolu za rad berze kada utvrdi da su ispunjeni uslovi za rad berze u
skladu sa zakonom.
Berza stie svojstvo pravnog lica upisom u sudski registar.

70

Pravno lice koje nije osnovano kao berza, u skladu sa ovim zakonom, ne moe se
upisati u sudski registar kao berza i ne moe u pravnom prometu koristiti naziv berza, niti
ga moe koristiti kao sastavni dio naziva firme.
Berza ima Statut kojim se blie odreuje organizacija i upravljanje berzom.
Promet hartija od vrijednosti i poslovanje berze blie se utvruje pravilima koje
donosi berza.
Statut i pravila berze odobrava Komisija, kao i sve kasnije izmjene i dopune ovih
akata.

4. BROKERSKO-DILERSKA DRUTVA
Brokersko-dilersko drutvo se osniva kao akcionarsko drutvo sa sjeditem u
Republici Srpskoj, ija jedina djelatnost mogu biti poslovi sa hartijama od vrijednosti
prema odredbama ovog zakona za koje dobije dozvolu Komisije.
Na brokersko-dilersko drutvo primjenjuju se odredbe zakona, kojima se regulie
osnivanje i poslovanje akcionarskih drutava, ako ovim zakonom nije drugaije
propisano.
Akcije brokersko-dilerskog drutva glase na ime i prije upisa osnivanja ili
poveanja osnovnog kapitala u sudski registar, moraju biti uplaene u cijelosti.
Akcionar brokersko-dilerskog drutva ne moe biti lice koje je osuivano za
krivino djelo protiv privrede i platnog prometa, protiv slubene dunosti i za krivino
djelo propisano ovim zakonom, za koje je nastupila pravna posljedica osude dok ta
posljedica traje.
Za obavljanje brokerskih poslova i poslova investicionog savjetovanja novani dio
osnovnog kapitala brokersko-dilerskog drutva ne moe biti manji od
50.000 KM.
Za obavljanje dilerskih poslova novani dio osnovnog kapitala brokersko-dilerskog
drutva ne moe biti manji od 75.000 KM.
Za obavljanje poslova upravljanja portfeljom i agenta emisije novani dio osnovnog
kapitala brokersko-dilerskog drutva ne moe biti manji od 100.000 KM.
Za obavljanje poslova podrke tritu novani dio osnovnog kapitala brokerskodilerskog drutva ne moe biti manji od 200.000 KM.
Za obavljanje poslova preuzimaoca emisije novani dio osnovnog kapitala
brokersko-dilerskog drutva ne moe biti manji od 600.000 KM.
Ako brokersko-dilersko drutvo obavlja vie poslova, obezbjeuje osnovni kapital
prema najviem propisanom iznosu.
Brokersko-dilersko drutvo koje ne ispunjava uslov u pogledu iznosa novanog
dijela osnovnog kapitala za obavljanje poslova, moe da, na osnovu ugovora sa drugim
berzanskim posrednikom, od Komisije zatrai dozvolu za obavljanje navedenih poslova,
za odreenu emisiju hartija od vrijednosti.
Komisija izdaje dozvolu iz stava 1. ovog lana ako su ispunjeni sljedei uslovi:
a)
da su ugovorne strane berzanski posrednici,
b)
da ugovorne strane zajedno ispunjavaju uslov u pogledu iznosa novanog
dijela osnovnog kapitala.

5. ZADRUGE

71

5.1. Pojam
Zadruga je oblik organizovanja fizikih lica - zadrugara u kojoj oni ostvaruju svoje
ekonomske, socijalne i kulturne interese. Oni to ine poslovanjem na zadrunim
principima dobrovoljnosti, solidarnosti, demokratinosti, ekonomskog uea, jednakog
prava upravljanja, samostalnosti, meuzadrune saradnje.
Zadruga je privredni subjekt, ima svojstvo pravnog lica a stie ga upisom u registar
privrednih subjekata. Ona ima svoju firmu (poslovno ime), djelatnost, sedite, organe,
opte akte. Zadruga je posebna pravna forma privrednog subjekta, koja se ne moe
organizovati kao privredno drutvo ili drugi oblik organizovanja niti se moe pripojiti ili
spojiti s privrednim drutvom ili drugim pravnim licem koje nije zadruga.
5.2. Vrste
Zadruge se, u pravnoj literaturi, dele prema razliitim kriterijumima; meutim,
najea je podjela prema djelatnosti koju obavljaju. Prema ovom kriterijumu postoje
zemljoradnike, stambene, potroake, zanatske, zdrastvene, omladinske, studentske i
uenike, i druge zadruge.
Zemljoradnike zadruge - organizuju proizvodnju na gazdinstvima zadrugara,
proizvode, prerauju i prodaju poljoprivredno-prehrambene i druge proizvode zadruge i
zadrugara, snabdevaju zadrugare reprodukcionim materijalom, energentima, sredstvima
za proizvodnju, dijelovima za poljoprivrednu mehanizaciju i drugom robom, vre promet
roba zadrugara i za zadrugare i organizuju tedno-kreditne poslove u zadruzi.
Zemljoradnike zadruge mogu biti opte i specijalizovane (itarske, voarske,
vinogradarske, reparske, stoarske, pelarske, domae radinosti i dr.).
Stambene zadruge - kao investitori i izvoai radova, organizuju izgradnju i
odravanje i grade i odravaju stanove, stambene zgrade i poslovni prostor za zadrugare,
angaovanjem sredstava i rada zadrugara i drugih fizikih i pravnih lica.
Potroake zadruge - snabdevaju svoje zadrugare i zadrugare drugih potroakih
zadruga - lanica istog zadrunog saveza proizvodima iroke potronje.
Zanatske zadruge - izrauju i prodaju svoje zanatske proizvode i zanatske
proizvode svojih zadrugara, obavljaju zanatske usluge i snabdevaju zadrugare
reprodukcionim materijalom i sredstvima za proizvodnju.
Zdravstvene zadruge - pruaju pomo zadrugarima i lanovima njihovih porodica u
ostvarivanju zdravstvene zatite, nabavkom lekova i pruanjem drugih zdravstvenih
usluga.
Omladinske i studentske zadruge - obezbeuju zadrugarima da, na organizovan
nain za potrebe poslodavaca obavljaju povremene, privremene i sline poslove za koje
se ne zasniva radni odnos, radi sticanja sredstava za kolovanje i zadovoljavanje
osnovnih, socijalnih, kulturnih i drugih linih i zajednikih potreba zadrugara.
Uenike zadruge - kroz rad obrazuju i osposobljavaju uenike-zadrugare za
odreena zanimanja i omoguavaju im da tim radom stiu sredstva za vannastavne,
drutvene, sportske i kulturne aktivnosti, organizovanje ekskurzija, nabavku uila, pomo
uenicima slabijeg materijalnog stanja i druge sline potrebe.

72

5.3. Osnivanje
Osnivai zadruge su fizika lica. Izuzetak se odnosi na uenike zadruge koje
osnivaju pravna lica (kole, domovi uenika), jer uenici nemaju potpunu poslovnu
sposobnost i tedno kreditne zadruge koje mogu osnivati pored fizikih lica i pravna lica.
Osnivanje zadruge sastoji se iz vie faza: donoenje osnivakog akta, obezbeenje
sredstava za osnivanje i poslovanje zadruge, odnosno unoenje uloga/udjela, odravanje
osnivake skuptine, donoenje zadrunih pravila (na osnivakoj skuptini), registracija
(upisom u registar zadruga se smatra osnovanom i stie svojstvo pravnog lica).
Bitna uslov za osnivanje i postojanje zadruga tie se broja i svojstava osnivaa tj.
zadrugara, to zavisi od vrste zaduge. Tako, zemljoradniku zadrugu moe osnovati
najmanje pet fizikih lica koji imaju u svojini ili po drugom osnovu koriste zemljite,
objekte ili sredstva za rad u poljoprivredi.
5.4. Sticanje i prestanak svojstva zadrugara
Status zadrugara stiu lica koja ispunjavaju uslove propisane za osnivae odreene
vrste zadruge i koji potpiu osnivaki akt. Osnivai zadruge stiu status zadrugara
osnivanjem zadruge (upisom zadruge u registar privrednih subjekata).
Posle osnivanja zadruge status zadrugara stie se na osnovu zahtjeva, odluke
Odluku o sticanju statusa zadrugara donosi organ zadruge odreen zadrunim pravilima i
pristupne izjave kojom potpisnik prihvata prava, obaveze i odgovornosti zadrugara,
utvrene ugovorom o osnivanju, odnosno zadrunim pravilima. Sticanjem svojstva
zadrugara, zadrugar odgovara i za obaveze nastale pre sticanja tog statusa.
Status zadrugara prestaje istupanjem iz zadruge (po osnovu pismene izjave o
istupanju; status zadrugara prestaje danom kad zadruga primi njegovu pismenu izjavu o
istupanju, ako zadrunim pravilima nije odreen otkazni rok; ako zadrugar ima dospele
obaveze prema zadruzi, status zadrugara prestaje po podmirenju tih obaveza, ali ne pre
isteka otkaznog roka), iskljuenjem iz zadruge (zadrugar moe biti iskljuen iz zadruge
zbog razloga utvrenih zadrunim pravilima; odluku o iskljuenju zadrugara donosi
organ odreen zadrunim pravilima), smru zadrugara (naslednici mogu stei status
zadrugara, s pravima i obavezama umrlog zadrugara, ako o tome odlui organ zadruge odreen
zadrunim pravilima i ako ispunjavaju uslove za sticanje statusa zadrugara ) ili prestankom
zadruge (danom prestanka statusa zadrugara prestaju prava i obaveze zadrugara, osim
imovinskih prava i obaveza utvrenih ugovorom o osnivanju, zadrunim pravilima i zakonomodgovornosti za obaveze zadruge).

5.5. Upravljanje zadrugom

Zadrugom upravljaju zadrugari.
U upravljanju zadrugom zadrugari imaju jednako pravo glasa (jedan zadrugar
jedan glas).
Ukoliko je zadrunim pravilima drugaije propisano, u upravljanju zadrugom
mogua je i ponderacija prava glasa, prema koliinskim mjerilima (u odnosu na obim
saradnje u zadruzi), ili po kvalitetnim mjerilima (u odnosu na vrstu obaveza koje ima lan
u saradnji sa zadrugom) ili po upisanim ulozima.
Limit u ueu glasova pojedinog zadrugara u ukupnom broju glasova u skuptini
preko 50 zadrugara, je maksimalno 5 %.
Zadrunim pravilima moe se predvidjeti i manji limit.

73

5.6. Organi
Organi zadruge su: skuptina, upravni odbor, nadzorni odbor i direktor.
lanovi upravnog odbora, direktor zadruge i lanovi nadzornog odbora biraju se na
vrijeme odreeno zadrunim pravilima, koje ne moe biti due od pet godina, uz
mogunost ponovnog izbora.
5.6.1. Skuptina zadruge
Skuptinu zadruge ine svi zadrugari.
Skuptina zadruge je nadlena da:
a) donosi zadruna pravila,
b) utvruje poslovnu politiku zadruge,
v) odluuje o statusnim promjenama i prestanku zadruge,
g) usvaja godinji obraun i izvjetaje o poslovanju,
d) donosi programe i planove razvoja,
) odluuje o raspodjeli dobiti i pokrivanju gubitka,
e) odluuje o raspolaganju zadrunom imovinom,
) bira i opoziva predsjednika i lanove upravnog odbora i predsjednika i lanove
nadzornog odbora,
z) bira i razrjeava direktora zadruge,
i) donosi poslovnik o svom radu i
j) odluuje o drugim pitanjima utvrenim zakonom, ugovorom o osnivanju i
zadrunim pravilima.
Ako zadruga ima vie od 300 zadrugara, zadrunim pravilima moe se odrediti da
se poslovi iz nadlenosti skuptine zadruge prenose na skuptinu predstavnika zadrugara,
koja se mora sastojati od najmanje 30 predstavnika.
Predstavnici zadrugara biraju se na vrijeme koje ne moe biti due od pet godina, uz
mogunost ponovnog izbora.
Broj predstavnika, vrijeme na koje se biraju, nain i postupak izbora, kao i pitanja
koja se odnose na prava i obaveze lanova skuptine predstavnika zadrugara utvruju se
zadrunim pravilima.
Skuptina zadruge odrava se najmanje jednom godinje.
Zadrunim pravilima ureuje se sazivanje sjednice skuptine zadruge, nain
odluivanja, nain rada i druga pitanja koja se odnose na rad i odluivanje skuptine.
Skuptina zadrugara sve odluke iz svoje nadlenosti donosi veinom glasova od
ukupnog broja svojih lanova.
5.6.2. Upravni odbor
Upravni odbor zadruge sastoji se od najmanje pet lanova, koji se biraju iz reda
zadrugara.
U zadruzi sa manje od 10 zadrugara ne bira se upravni odbor, a poslove iz
nadlenosti upravnog odbora vri skuptina zadrugara.
Upravni odbor je nadlean da:
a) sprovodi poslovnu politiku zadruge,
b) razmatra i predlae skuptini zadruge usvajanje godinjeg obrauna,
v) usvaja periodini obraun,

74

g) priprema prijedloge odluka za skuptinu zadruge i izvrava odluke skuptine,

d) priprema izvjetaje o poslovanju, bilansu sredstava i bilansu uspjeha i
sprovoenju poslovne politike,
) predlae raspodjelu dobiti i nain pokrivanja gubitka,
e) donosi investicione odluke u skladu sa osnivakim aktom i zadrunim pravilima,
) donosi poslovnik o svom radu i
z) obavlja i druge poslove odreene zakonom, ugovorom o osnivanju i zadrunim
pravilima.
Upravni odbor moe donijeti odluku ako sjednici prisustvuje vie od polovine
lanova.
Upravni odbor donosi odluke veinom glasova od ukupnog broja lanova.
Sazivanje sjednice, nain rada i druga pitanja koja se odnose na rad i odluivanje
upravnog odbora ureuju se poslovnikom o radu upravnog odbora.
Predsjednik i lanovi upravnog odbora odgovaraju solidarno za tetu koju svojom
odlukom prouzrokuju ako je ta odluka donesena grubom nepanjom ili s namjerom da se
prouzrokuje teta.
5.6.3. Nadzorni odbor
Nadzorni odbor zadruge sastoji se od najmanje tri lana koji se biraju iz reda
zadrugara.
Nadzorni odbor je nadlean da:
a) vri nadzor nad zakonitou rada upravnog odbora i direktora,
b) pregleda periodine i godinje obraune i daje miljenja da li su sainjeni u
skladu sa propisima,
v) daje miljenje da li se poslovne knjige i drugi dokumenti zadruge vode uredno i u
skladu sa propisima, u koju svrhu ih moe dati na vjetaenje,
g) pregleda i daje miljenje o izvjetajima o poslovanju i bilansima zadruge koji se
podnose skuptini,
d) razmatra izvjetaje revizora i predlae mjere za otklanjanje uoenih
nepravilnosti,
) daje miljenje o prijedlogu za raspodjelu dobiti,
e) obavjetava skuptinu zadruge, a po potrebi i upravni odbor i direktora zadruge, o
rezultatima nadzora,
) podnosi skuptini zadruge godinji izvjetaj o svom radu,
z) donosi poslovnik o svom radu i
i) obavlja i druge poslove odreene ovim zakonom i zadrunim pravilima.
Upravni odbor i direktor zadruge duni su da nadzornom odboru daju obavjetenja
o poslovanju zadruge i omogue mu nesmetan rad.
Nadzorni odbor duan je da zahtijeva sazivanje sjednice skuptine zadruge ako u
vrenju nadzora utvrdi da su povrijeeni interesi zadruge, a naroito ako utvrdi tee
nepravilnosti u radu zadruge.
Nadzorni odbor moe odluivati ako sjednici prisustvuje vie od polovine njegovih
lanova.
Nadzorni odbor donosi odluke veinom glasova od ukupnog broja lanova.
Sazivanje sjednice, nain rada i druga pitanja koja se odnose na rad i odluivanje
nadzornog odbora utvruju se poslovnikom o radu nadzornog odbora.

75

5.6.4. Direktor zadruge

Direktor zadruge organizuje i vodi poslovanje zadruge, zastupa zadrugu, brine se o
zakonitosti i odgovara za zakonitost rada zadruge i obavlja druge poslove utvrene
zakonom, osnivakim aktom i zadrunim pravilima.
Direktor zadruge moe da bude razrijeen dunosti zbog gubitka u poslovanju,
krenja zakona, nesposobnosti, kao i iz drugih razloga utvrenih zadrunim pravilima.
Direktor zadruge snosi i materijalnu odgovornost za odluke koje je donio, a kojima
je zadruzi nanesena materijalna teta.
Do izbora novog direktora zadruge, Skuptina zadruge imenuje vrioca dunosti
direktora ako zadrunim pravilima nije drugaije predvieno.
Predsjednik i lanovi upravnog odbora, direktor zadruge i predsjednik i lanovi
nadzornog odbora ne mogu biti lica koja su osuena za krivina djela protiv privrede i
slubene dunosti.
Direktor zadruge ne moe biti biran za predsjednika i lana upravnog odbora i
predsjednika i lana nadzornog odbora.
lan upravnog odbora ne moe biti biran za lana nadzornog odbora.
Predsjednik i lanovi upravnog i nadzornog odbora i direktor zadruge ne mogu za
svoj ili tui raun obavljati djelatnost koja spada u djelatnost zadruge, niti mogu biti
zaposleni u drugoj zadruzi, odnosno vlasnici i zaposleni u preduzeu ili drugom pravnom
licu koje obavlja istu ili slinu djelatnost kao zadruga, osim ako to drugaije ne
predviaju zadruna pravila.
Ako predsjednik i lan upravnog i nadzornog odbora ili direktor zadruge prekre
zabrane iz stava 1. ovog lana, zadruga ih moe opozvati, odnosno razrijeiti dunosti, a
ako se zabrana odnosi i na zadrugare i pojedine zaposlene, zadruga ih moe iskljuiti iz
zadruge, odnosno izrei im prestanak radnog odnosa.

6. JAVNA PREDUZEA
Javno preduzee u smislu zakona o javnim preduzeima je preduzee koje osniva
Republika Srpska (u daljem tekstu: Republika) ili jedinica lokalne samouprave radi
obavljanja djelatnosti od opteg interesa ili koje obavlja djelatnosti od opteg interesa.
Odredbe ovog zakona primjenjuju se i na preduzea koja u strukturi vlasnitva
imaju najmanje 50% plus jedna akcija ili udjela u vlasnitvu Republike i koja
zapoljavaju vie od 50 lica.
6.1. Organi preduzea
Organi preduzea su:
- Skuptina,
- Nadzorni odbor,
- Uprava ( menadment)
6.1.1. Skuptina
Skuptina je nadlena da:
- donosi statut,
- donosi poslovnik o svom radu i druge poslovne akte u skladu sa zakonom,
- donosi etiki kodeks,
76

- donosi plan poslovanja i revidirani plan poslovanja,

- donosi program investicija za planski period,
- imenuje i razrjeava nadzorni odbor,
- imenuje i razrjeava odbor za reviziju,
- odluuje o trajnoj poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim preduzeima,
- odluuje o raspodjeli godinje dobiti i pokriu gubitaka,
- odluuje o poveanju i smanjenju osnovnog kapitala,
- odluuje o osnivanju novih preduzea,
- odluuje o drugim pitanjima u skladu sa zakonom i statutom preduzea.
Prilikom nominovanja kandidata za izbor lanova nadzornog odbora, organ
nadlean za izbor postupa u skladu sa Zakonom o ministarskim, vladinim i drugim
imenovanjima.
6.1.2. Nadzorni odbor
Nadzorni odbor je nadlean da:
- nadzire rad uprave,
- donosi poslovnik o svom radu,
- predlae statut, etiki kodeks i druge akte skuptini,
- predlae imenovanje i razrjeenje lanova odbora za reviziju,
- imenuje i razrjeava lanove uprave u skladu sa postupcima utvrenim statutom i
zakonom
- donosi smjernice o nabavci i vri nadzor nad njihovim provoenjem,
- odobrava preporuke odbora za reviziju o raspodjeli dobiti, te drugim pitanjima,
- daje ovlatenje za ograniene aktivnosti u skladu sa ovim zakonom,
- daje upute direktoru za provoenje istrage u vezi sa uinjenim nepravilnostima,
- daje prijedlog skuptini o poslovnoj saradnji i povezivanju sa drugim
preduzeima,
- donosi odluke o investiranju u skladu sa zakonom i statutom,
- daje prijedlog skuptini o osnivanju novih preduzea,
- obavlja i druge poslove utvrene zakonom, statutom i aktima preduzea.
Nadzorni odbor sastoji se od najmanje 3 lana.
Akcionari koji imaju najmanje 5% glasakih prava imaju pravo na jedno mjesto u
nadzornom odboru.
lana nadzornog odbora iz reda akcionara iz prethodnog stava bira skuptina na
nain utvren statutom, na prijedlog manjinskih akcionara sa najmanje 5% glasakih
prava.
U pogledu svake od internih kontrola utvrenih u poglavlju III ovog zakona,
predsjednik nadzornog odbora odgovoran je za sopstveno postupanje. Predsjednik
nadzornog odbora duan je da odredi svakom lanu nadzornog odbora konkretnu
odgovornost za potivanje i realizaciju relevantnih odredbi zakona kojima se navedena
interna kontrola regulie. Broj internih kontrola u nadlenosti lana nadzornog odbora
moe biti vei od jedne.

77

Predsjednik nadzornog odbora je solidardno odgovoran sa lanom nadzornog

odbora za izvrenje zadataka u okviru nadlenosti lana nadzornog odbora koji su
utvreni u prethodnom stavu.
6.1.3. Uprava preduzea
Upravu preduzea (u daljem tekstu: uprava) ine direktor i izvrni direktori.
Nadlenost uprave je:
- izvjetavanje nadzornog odbora na zahtjev nadzornog odbora,
- provoenje etikog kodeksa,
- izrada i nadgledanje realizacije planova poslovanja,
- predlaganje i provoenje smjernica o nabavci te provoenje vaeih propisa,
- utvrivanje prijedloga o raspodjeli dobiti i pokriu gubitka,
- zapoljavanje i otputanje zaposlenih u skladu sa postupcima utvrenim aktima
preduzea i vaeim zakonima,
- davanje prijedloga nadzornom odboru o poslovnoj saradnji i povezivanju sa
drugim
- preduzeima,
- davanje prijedloga nadzornom odboru o investicionim odlukama u skladu sa
vaeim zakonima o investicijama,
- davanje prijedloga nadzornom odboru o osnivanju novih preduzea,
- obavlja i druge poslove utvrene zakonom, statutom i aktima preduzea.
Upravu bira nadzorni odbor veinom glasova, na osnovu javnog konkursa, za izbor
najbolje kvalifikovanog kandidata, prema operativnim i poslovnim potrebama preduzea,
a u skladu sa odredbama statuta preduzea.
Za lana uprave preduzea ne moe biti imenovano lice koje obavlja izvrnu
funkciju u politikoj stranci.
Direktor i izvrni direktori preduzea podlijeu dunostima, odgovornostima i
ogranienjima koja su utvrena ovim zakonom za upravu.
U pogledu svake od internih kontrola utvrenih u poglavlju III ovog zakona,
direktor je odgovoran za imenovanje izvrnog direktora koji e imati konkretnu
nadlenost za potivanje i realizaciju odredbi zakona kojima se regulie interna kontrola.
Broj internih kontrola u nadlenosti izvrnog direktora moe biti vei od jedne.
Direktor je solidardno odgovoran sa izvrnim direktorom za izvrenje zadataka u
okviru nadlenosti izvrnog direktora koji su utvreni u prethodnom stavu.
Posebna odgovornost lanova uprave prema preduzeu provodi se u skladu sa
lanom 268. Zakona o preduzeima.

7. PREDUZETNIK
Poslovanje samostalnih preduzetnika regulisano je Zakonom o zanatskopreduzetnikoj djelatnosti, koji je na snazi od aprila 2002. godine i Zakonima o
izmjenama i dopunama Zakona o zanatsko- preduzetnikoj djelatnosti iz 2003, 2004,
2006. i 2007. godine. Poredove osnovne zakonske regulative, primjenjuju se i
odgovarajui materijalni propisi koji poblie definiu nain osnivanja i rada preduzetnika,
zavisno od vrste preduzetnike djelatnosti.
78

Preduzetnikom djelatnou, u smislu ovog Zakona, smatra se svaka privredna

djelatnost utvrena Zakonom o klasifikaciji djelatnosti koju fiziko lice obavlja
proizvodnjom, prometom i pruanjem usluga na tritu, radi sticanja dobiti i ije
obavljanje nije ureeno ili zabranjeno posebnim zakonom. Preduzetnikom djelatnou
smatraju se i stari, umjetniki zanati i poslovi domae radinosti.
Preduzetnik je fiziko lice koje obavlja registrovanu djelatnost i ima isti drutvenoekonomski poloaj i ista prava i obaveze kao i drugi privredni subjekti. Za obavljanje
preduzetnike djlatnosti preduzetnik osniva radnju ili, ako za obavljanje djelatnosti nije
uslov poslovni prostor, prijavljuje samostalno obavljanje preduzetnike djelatnosti.
Preduzetnik moe osnovati jednu ili vie radnji i moe u njima obavljati jednu ili
vie djelatnosti ako ispunjava uslove za obavljanje svake od tih djelatnosti. Radi
zajednikog obavljanja preduzetnike djelatnosti vie fizikih lica mogu osnovati ortaku
radnju, ili registrovati zajedniko obavljanje djelatnosti za koje nije uslov poslovni
prostor.
Djelatnosti za ije obavljanje nije potreban poslovni prostor su djelatnosti koje se
mogu obavljati kod naruioca posla ili od mjesta do mjesta, a utvrene su Pravilnikom o
odreivanju djelatnosti za ije obavljanje nije potreban poslovni prostor ("Slubeni
glasnik RS", broj: 49/02).

8. PRIVREDNE ASOCIJACIJE
8.1. Privredne komore
Privredna komora Republike Srpske (u daljem tekstu: Komora) je nevladina,
samostalna, struno-poslovna organizacija, nezavisna i neprofitna javno-pravna asocijacija
privrednih subjekata i privrednih asocijacija sa teritorije Republike Srpske.
lanovi Komore su: privredna drutva, banke, osiguravajua drutva i druge finansijske
organizacije koje obavljaju privrednu djelatnost u Republici Srpskoj.
lanovi Komore mogu biti: poslovna i struna udruenja, interesne asocijacije,
naunoistraivake i obrazovne institucije, savezi, fondacije, preduzetnici, zemljoradnike
zadruge i drugi subjekti koji obavljaju djelatnost od znaaja za privredu, ako pokau interes
za lanstvo u Komori, a u skladu sa Statutom Komore.
lanstvo u Komori pravna lica iz stava 1. ovog lana stiu upisom osnivanja u sudski
registar.
Djelatnost komore
Djelatnost Komore je:
a) zastupanje interesa lanova Komore pred organima zakonodavne i izvrne vlasti
prilikom oblikovanja privrednog sistema, posebno u pripremi privrednog zakonodavstva,
mjera i mehanizama privrednog sistema i mjera ekonomske politike, te davanje primjedbi i
prijedloga organima dravne uprave prilikom donoenja propisa od interesa za privredu,
b) usklaivanje interesa lanova Komore,
c) razmjena iskustava meu lanovima Komore i programsko usmjeravanje i
koordinacija aktivnosti privrednih subjekata u Republici Srpskoj,
d) poslovno savjetovanje pruanje pomoi prilikom osnivanja novih i
transformacije postojeih privrednih drutava,

79

e) prezentacija privrede i promocija robe i usluga u zemlji i inostranstvu,

organizovanje nastupa na sajmovima, organizovanje prezentacija i promocija, izdavanje
promotivnih publikacija i kataloga, prezentovanje privrede posredstvom Interneta, glasila
Komore i drugih promotivnih aktivnosti,
f) unapreivanje preduzetnitva i menadmenta, praenje i prenoenje meunarodnih
iskustava u tim oblastima, a naroito menadmenta u oblasti sistema kvaliteta,
g) analiza trinih mogunosti i uslova privrednog razvoja, poslovno povezivanje i
informisanje,
h) podsticanje istraivanja u oblasti naunotehnolokog razvoja, usklaivanje
privrednih i drutvenih interesa u oblasti ekologije, podsticanje drutveno odgovornog
poslovanja,
i) poveanje konkurentnosti privrede stalnim procesima strunog i poslovnog
obrazovanja i profesionalne edukacije,
j) organizovanje jedinstvenog informacionog sistema Komore i uspostavljanje i voenje
Privrednog registra Republike Srpske,
k) vrenje javnih ovlaenja koja su povjerena Komori ovim zakonom i drugim
zakonima i propisima,
l) izdavanje odgovarajuih potvrda o bonitetu,
m) preduzimanje mjera za podsticanje i razvoj dobrih poslovnih obiaja i
poslovnog
morala,
lj) obavljanje drugih poslova u skladu sa Zakonom, drugim propisima i
aktima, te
Statutom Komore.
O vrenju javnih ovlaenja Komora podnosi izvjetaj organu koji je propisan
zakonom, odnosno propisima na osnovu kojih je Komori povjereno javno ovlaenje.
Posredstvom Komore mogu se finansirati programi promocije privrede i teritorijalnog
marketinga.
Komora ima pravo da pokree inicijativu za donoenje zakona i drugih propisa iz
oblasti privrednog sistema, da daje miljenje na nacrte i prijedloge ekonomske politike i
druge propise od interesa za privredne subjekte.
Narodna skuptina Republike Srpske i Vlada Republike Srpske (u daljem tekstu: Vlada)
dostavljaju na razmatranje Komori nacrte i prijedloge zakona i drugih propisa iz oblasti
privrede i od interesa za privredu.
Vlada razmatra miljenje Komore i obavjetava je o svojim stavovima.
Komora ostvaruje saradnju sa Narodnom skuptinom Republike Srpske i Vladom u
vezi sa pitanjima od interesa za privredu i odreuje svoje predstavnike u radna tijela, u skladu
sa posebnim propisima.
Privredna komora podruja podstie razvojne procese na svom prostoru djelovanja,
vodei rauna o ukupnom razvoju, zajednikim i meusobno usklaenim ciljevima i
jedinstvenim interesima privrede.
Privredna komora podruja moe pred nadlenim optinskim organima neposredno
pokretati inicijative za donoenje propisa iz oblasti privrede i upuivati prijedloge radi
rjeavanja odreenih pitanja i preduzimanja odgovarajuih mjera od interesa za privredu.

8.2. Zadruni savezi

Zadruni savezi su samostalne interesne i strune poslovne organizacije, koje se
osnivaju radi unapreenja djelatnosti zadruga i zatite njihovih zajednikih interesa.
Zadruni savezi se osnivaju po vrstama zadruga i za odreenu teritoriju.
Zadruni savez osnivaju zadruge, odnosno drugi zadruni savezi zakljuivanjem

80

ugovora o osnivanju i donoenjem pravila zadrunog saveza. Zadruni savez je

pravno lice.

81