Professional Documents
Culture Documents
Vi sinh vật
Vi sinh vật
Bi 1 Lc s nghin cu Vi sinh vt hc
1881- Robert Koch nui cy thun khit c vi khun trn mi trng c cha gelatin.
Pasteur tm ra vaccin chng bnh than.
1882- Koch pht hin ra vi khun lao - Mycobacterium tuberculosis.
1884- Ln u tin cng b Nguyn l Koch.
Elie Metchnikoff (1845-1916) miu t hin tng thc bo (phagocytosis)
Trin khai ni kh trng cao p (autoclave)
Trin khai phng php nhum Gram.
1885- Pasteur tm ra vaccin chng bnh di.
Escherich tm ra vi khun Escherichia coli gy ra bnh tiu chy.
1886- Fraenkel pht hin thy Streptococcus pneumoniae gy ra bnh vim phi.
1887- Richard Petri phi hin ta cch dng hp lng (a Petri) nui cy vi sinh vt .
1887-1890- Winogradsky nghin cu v vi khun lu hunh v vi khun nitrat ho.
1889- Beijerink phn lp c vi khun nt sn t r u.
1890- Von Behring lm ra khng c t chng bnh un vn v bnh bch hu.
1892- Ivanowsky pht hin ra mm bnh nh hn vi khun (virus) gy ra bnh khm cy
thuc l.
1894- Kitasato v Yersin khm ph ra vi khun gy bnh dch hch (Yersina pestis).
1895- Bordet khm ph ra B th (complement)
1896- Van Ermengem tm ra mm bnh ng c tht (vi khun Clostridium botulinum).
1897- Buchner tch ra c cc men (ferments) t nm men (yeast).
Ross chng minh k sinh trng st rt ly truyn bnh qua mui.
1899- Beijerink chng minh nhng ht virus gy nn bnh khm l thuc l.
1900- Reed chng minh bnh st vng ly truyn do mui.
1902- Landsteiner khm ph ra cc nhm mu
1903- Wright v cng s khm ph ra Khng th (antibody) trong mu ca cc ng vt
min dch.
1986- Ln u tin ng dng trn ngi vaccin c sn xut bng k thut di truyn
(vaccin vim gan B).
1990- Bt u th nghim ln u tin liu php gen (gene-therapy) trn ngi.
1992- Th nghim u tin trn ngi liu php i ngha (antisense therapy).
1995- Hoa K chp thun s dng vaccin u g.
Gii trnh t h gen ca vi khun Haemophilus influenzae.
1996- Gii trnh t h gen ca vi khun Methanococcus jannaschii.
Gii trnh t h gen nm men.
1997- Pht hin ra loi vi khun ln nht Thiomargarita namibiensis
Gii trnh t h gen vi khun Escherichia coli.
2000- Pht hin ra vi khun t Vibrio cholerae c 2 nhim sc th ring bit.
Janssen
Leeuwenhoek (16321723)
Pasteur (1822-1895)
Elie Metchnikoff
(1845-1916)
Nm Penicillium sn
sinh penicillin
Vi sinh vt khng phi l mt nhm phn loi trong sinh gii m l bao gm tt c cc sinh
vt c kch thc hin vi, khng thy r c bng mt thng, do phi s dng knh hin vi
thng hoc knh hin vi in t. Ngoi ra mun nghin cu vi sinh vt ngi ta phi s dng ti
phng php nui cy v khun.
T trc n nay c rt nhiu h thng phn loi sinh vt. Cc n v phn loi sinh vt ni
chung v vi sinh vt ni ring i t thp ln cao l Loi (Species), Chi (Genus), H (Family), B
(Order), Lp (Class), Ngnh (Phylum), v Gii (Kingdom). Hin nay trn gii cn c mt mc
phn loi na gi l lnh gii (Domain). y l cha k n cc mc phn loi trung gian nh Loi
ph (Subspecies), Chi ph (Subgenus), H ph (Subfamily), B ph (Suborder),Lp ph
(Subclass), Ngnh ph (Subphylum).
John Ray
Xa kia John Ray (1627-1705) v Carl Von Linnaeus (1707-1778) ch chia ra 2 gii l Thc
vt v ng vt. Nm 1866 E. H. Haeckel (1834-1919) b sung thm gii Nguyn sinh (Protista).
Nm 1969 R. H. Whitaker (1921-1981) xut h thng phn loi 5 gii : Khi sinh
(Monera), Nguyn sinh (Protista), Nm (Fungi), Thc vt (Plantae) v ng vt (Animalia).
Khi sinh bao gm Vi khun (Bacteria) v Vi khun lam (Cyanobacteria).
Gn y hn c h thng phn loi 6 gii- nh 5 gii trn nhng thm gii C vi khun
(Archaebacteria),
gii Khi sinh i thnh gii Vi khun tht (Eubacteria) (P. H. Raven, G. B. Johnson, 2002).
C vi khun v Vi khun tht thuc Cn
Theo R. Cavalier-Smith th
C trng (nh Giardia) bao gm cc c th n bo nguyn thu c nhn tht, c ribosom
70S, cha c b my Golgi, cha c ty th (mitochondria) cha c th dip lc (Chloroplast), cha
c peroxisome.
Sc khun bao gm phn ln cc c th quang hp cha th dip lc trong cc phin
(lumen) ca mng li ni cht nhn (rough endpplasmic reticulum) ch khng phi trong t bo
cht (cytoplasm), chng hn nh To silic , To nu, Cryptomonas, Nm non.
Nm 1980, Carl R. Woese da trn nhng nghin cu sinh hc phn t pht hin thy C
khun c s sai khc ln trong trt t nucleotid ARN ca ribosom 16S v 18S. ng a ra h
thng phn loi ba lnh gii (Domain) bao gm
C khun (Archae),
Vi khun (Bacteria) v
Sinh vt nhn thc (Eucarya).
C khun l nhm vi sinh vt c ngun gc c xa. Chng bao gm cc nhm vi khun c
th pht trin c trong cc mi trng cc oan (extra), chng hn nh nhm a mn
(Halobacteriales), nhm a nhit (Thermococcales, Thermoproteus, Thermoplasmatales), nhm k
kh sinh mtan (Methanococcales, Methanobacteriales, Methanomicrobiales), nhm vi khun lu
hunh a nhit (Sulfobales, Desulfurococcales).
Monera trong h thng 5 gii tng ng vi Vi khun v C khun trong h thng 8 gii
v trong h thng 3 lnh gii. Nguyn sinh trong h thng 5 gii tng ng vi 3 gii C trng
(Archaezoa), Nguyn sinh (Protista-Protozoa) v Sc khun (Chromista) trong h thng 8 gii v
tng ng vi 5 nhm sau y trong h thng 3 lnh gii (domain): Archaezoa, Euglenozoa,
Alveolata, Stramenopila v Rhodophyta.
Theo h thng 3 lnh gii th Archaezoa bao gm Diplomonad, Trichomonad v
Microsporidian. Euglenozoa ao gm Euglenoid v Kinetoplastid. Alveolata bao gm
Dinoflagellate, Apicomplexan, v Ciliate. Strmenopila bao gm To silic (Diatoms) , To vng
(Golden algae), To nu (Brown algae) v Nm si sng trong nc (Water mold) . Rhodophyta
gm cc To (Red algae). Ring To lc (Green algae) th mt phn thuc Nguyn sinh
(Protista) mt phn thuc Thc vt (Plantae)
Monera hay 2 lnh gii Vi khun v C khun thuc nhm Sinh vt nhn s (Prokaryote),
cn cc sinh vt khc u thuc nhm Sinh vt nhn tht (Eukaryote). Sai khc gia 3 lnh gii
Bacteria, Archaea v Eukarya c trnh by trn bng di y:
c im
Bacteria
Archaea
Eukarya
Khng
Khng
Thnh t bo
Hu ht c peptidoglycan
cha acid muramic
Mng lipid
Ti kh
Khng
C thymine
tARN m u cha
methionine
mARN a cistron
Khng
Khng
Khng
Ghp ni, gn m v gn
ui polyA vo mARN
Khng
Khng
ARN vn chuyn
tARN m u cha
methionine
Ribosom
Kch thc
70S
70S
Yu t ko di EF2
Khng phn ng vi c t
bch hu
C phn ng
C phn ng
Mn cm vi cloramphenicol
Mn cm
v kanamycin
Khng
Khng
Mn cm vi anisomycin
Mn cm
Mn cm
Khng
Mt
Mt s
Ba
Cu trc
4 tiu n v
8-12 tiu n v
12-14 tiu n v
Mn cm vi rifampicin
Mn cm
Khng
Khng
Khng
Trao i cht
Tng t ATPase
Khng
Sinh methane
Khng
Khng
C nh N2
Khng
Quang hp vi dip lc
Khng
Ho dng v c
Khng
hiu c chi tit ni dung ghi trong bng ni trn gio vin cn gii thch cho sinh vin
nhng kin thc c bn thuc gio trnh T bo hc v Di truyn hc
Phn ln vi sinh vt thuc v ba nhm C khun, Vi khun v Nguyn sinh. Trong gii
Nm, th nm men (yeast), nm si (filamentous Fungi) v dng si (mycelia) ca mi nm ln u
c coi l vi sinh vt. Nh vy l vi sinh vt khng c mt trong hai gii ng vt v Thc vt.
Ngi ta c tnh trong s 1,5 triu loi sinh vt c khong 200 000 loi vi sinh vt (100 000 loi
ng vt nguyn sinh v to, 90 000 loi nm, 2500 loi vi khun lam v 1500 loi vi khun). Tuy
nhin hng nm, c thm hng nghn loi sinh vt mi c pht hin, trong c khng t loi vi
sinh vt.
Virus l mt dng c bit cha c cu trc c th cho nn cha c k n trong s 200
000 loi vi sinh vt ni trn. S virus c t tn l khong 4000 loi.
Poliovirus
Virus cm g H5N1
Virus HIV/AIDS
Trong thc t, s loi vi sinh vt phi ti hng triu loi. Bo tng ging chun vi sinh vt
(VTCC) thuc TT Cng ngh Sinh hc, HQG H Ni hp tc vi cc nh khoa hc Nht bn v
da trn cc k thut sinh hc phn t bc u pht hin c kh nhiu loi vi sinh vt mi
c th gii cng nhn.
1)-Kch thc nh b :
Vi sinh vt thng c o kch thc bng n v micromet (1mm= 1/1000mm hay
1/1000 000m). virus c o kch thc n v bng nanomet (1nn=1/1000
Ba dng ch yu vi khun :
Vi kun Escherichia
coli
Nm men
Saccharomyces
cerevisiae
Nm si
Alternaria
Vi to Chlorella
Nh my Vedan-Vit Nam
nhau :
quang
t
dng
(photoautotrophy),
quang
d
dng
(photoheterotrophy), ho t dng (chemoautotrophy), ho d dng
(chemoheterotrophy).t dng cht sinh trng (auxoautotroph), d dng
cht sinh trng (auxoheterotroph)...
Bi 3 Cu trc t bo vi khun
1.
Thnh t bo :
Thnh t bo (cell wall) gip duy tr hnh thi ca t bo, h tr s chuyn ng ca tin
mao (flagellum) , gip t bo khng vi p sut thm thu, h tr qu trnh phn ct t bo , cn
tr s xm nhp ca mt s cht c phn t ln, lin quan n tnh khng nguyn , tnh gy bnh,
tnh mn cm vi Thc khun th (bacteriophage).
Nm 1884 H.Christian Gram ngh ra phng php nhum phn bit phn chia vi khun
thnh 2 nhm khc nhau : vi khun Gram dng (G+) v vi khun Gram m (G-). Phng php
nhum Gram v sau c s dng rng ri khi nh loi vi sinh vt. Thnh phn ho hc ca 2
nhm ny khc nhau ch yu nh sau :
Gram dng
Thnh phn
T l % i vi khi lng
Gram m
kh ca thnh t bo
Peptidoglycan
30-95
5-20
Cao
Lipid
Hu nh khng c
20
Protein
Khng c hoc c t
Cao
Mng sinh cht (plasma membrane); Mng ngoi (outer membrane); Chu cht
(Periplasmic space)
Cu trc ca u v ui ca phospholipid
2. T bo cht :
T bo cht (TBC-Cytoplasm) l phn vt cht dng keo nm bn trong mng sinh cht,
cha ti 80% l nc. Trong t bo cht c protein, acid nucleic, hydrat carbon, lipid, cc
ion v c v nhiu nhiu cht khc c khi lng phn t thp. Bo quan ng lu trong
TBC l ribosom (ribosome). Ribosom nm t do trong t bo cht v chim ti 70% trng
lng kh ca TBC. Ribosom gm 2 tiu phn (50S v 30S), hai tiu phn ny kt hp vi
nhau to thnh ribosom 70S. S l n v Svedberg- i lng o tc lng khi ly tm cao
tc. Cu trc ca ribosom vi khun so vi ribosom 80S cc sinh vt nhn tht (nm, thc
vt, ng vt) c trnh by trong bng sau y (Gio vin ging sinh vin ch thch vo
hnh bng ting Vit)
Ribosom vi khun
3. Th nhn:
Th nhn ( Nuclear body) vi khun l dng nhn nguyn thu, cha c mng nhn nn
khng c hnh dng c nh, v v vy cn c gi l vng nhn. Khi nhum mu t bo bng
thuc nhum Feulgen c th thy th nhn hin mu tm. l 1 nhim sc th (NST, chromosome)
duy nht dng vng cha 1 si ADN xon kp ( X khun Streptomyces c th gp nhim sc th
dng thng). NST vi khun Escherichia coli di ti 1mm (!), c khi lng phn t l 3.109,
cha 4,6.106 cp base nit. Th nhn l b phn cha ng thng tin di truyn ca vi khun.
4. Bao nhy:
Bao nhy hay Gip mc (Capsule) gp mt s loi vi khun vi cc
mc khc nhau:
-Bao nhy mng ( Vi gip mc, Microcapssule)
-Bao nhy (Gip mc, Capsule)
-Khi nhy ( Zooglea)
Mun quan st bao nhy thng ln tiu bn vi mc tu, bao nhy c
mu trng hin ln trn nn ti.
Thnh phn ch yu ca bao nhy l polysaccarid, ngoi ra cng c
polypeptid v protein. Trong thnh phn polysaccarid ngoi glucose cn c
glucozamin, ramnose, acid 2-keto-3-deoxygalacturonic, acid uronic, acid
pyruvic, acid axetic...
ngha sinh hc ca bao nhy l:
-Bo v vi khun trong iu kin kh hn, bo v vi khun trnh b thc
bo (trng hp Ph cu khun-Diplococcus pneumoniae)
-Cung cp cht dinh dng cho vi khun khi thiu thc n
-L ni tch lu mt s sn phm trao i cht (dextran, xantan...)
-Gip vi khun bm vo gi th ( trng hp cc vi khun gy su rng
nh Streptococcus salivarrius, Streptococcus mutans...)
da (Nata de coco)
Tin mao vi khun G Cc tiu phn (subunit) ca flagellin c tng hp t cc ht ribosom nm gn mng sinh
chy tng hp nn v i qua li m to dn thnh si tin mao
AF: Si trc
PC: ng nguyn sinh cht
OS: V ngoi
IP: L ni
C mt loi khun mao t bit gi l Khun mao gii (Sex pili, Sex pilus-s
nhiu) c th gp mt s vi khun vi s lng ch c 1-10/ vi khun. N c
cu to ging khun mao , ng knh khong 9-10nm nhng c th rt di.
Chng c th ni lin gia hai vi khun v lm cu ni chuyn vt cht di
truyn (ADN) t th cho (donor) sang th nhn (recipient). Qu trnh ny c
gi l qu trnh giao phi (mating) hay tip hp (conjugation). Mt s thc
khun th (bacteriophage) bm vo cc th th (receptors) khun mao gii
v bt u chu trnh pht trin ca chng.