1

Perspektive
vanjske politike u regionalnoj
i prekograninoj suradnji

pogranicna suradnja bh.indd 1

7/10/14 2:38 PM

Sadraj
Predgovor

Prekogranina saradnja kao imperativ

Uvod

1. Prve regionalne inicijative za saradnju drava zapadnog Balkana

2. Na granici s Evropskom unijom prekogranina saradnja kao ansa vie

2.1. Zato regionalizacija

3. Prekogranina saradnja unutar euroregija i nove regionalne inicijative

4. Zakljuna razmatranja i preporuke

7
9
11

Design&Print:
Arch Design Sarajevo
Sarajevo, juli 2014.

Ovu nezavisnu analizu je pripremila Vanjskopolitika inicijativa

BH (VPI BH) uz financijsku pomo Ambasade vicarske u BiH.
Pogledi izneseni u ovoj analizi su stoga pogledi VPI BH i ni u kom
sluaju ne oslikavaju poglede Ambasade vicarske.

pogranicna suradnja bh.indd 2

7/10/14 2:38 PM

Predgovor

U okviru projekta Perspektive vanjske politike

Vanjskopolitika inicijativa BH (VPI BH) je u saradnji
s Komisijom za vanjske poslove Predstavnikog doma
Parlamentarne skuptine Bosne i Hercegovine i uz
finansijsku podrku Ambasade vicarske Konfederacije
u BiH organizirala regionalnu konferencija pod
nazivom Perspektive vanjske politike u regionalnoj i
prekograninoj saradnji. Konferencija je odrana 14.
maja 2014. godine u Sarajevu uz prisustvo vie od 100
predstavnika zakonodavne i izvrne vlasti na nivou BiH i
entiteta, predstavnika nevladinog sektora i diplomatskokonzularnih predstavnitava u BiH.
Ciljevi konferencije sadrani su u nastojanju da
se podigne svijest i znanje o znaaju regionalne saradnje
i povea uee svih relevantnih aktera u procesima i
projektima prekogranine saradnje. Regionalna saradnja
ima poseban znaaj za Bosnu i Hercegovinu i njezine
susjede koji se nalaze u procesu integracije u Evropsku
uniju. Razliitim oblicima meusobne saradnje drave
pospjeuju regionalni razvoj i time doprinose stvaranju
ekonomske i drutvene kohezije na irem evropskom
prostoru.
U fokusu spomenute konferencije bili su
procesi i pomaci u oblikovanju politike regionalnog
razvoja, pruanje podrke stvaranju prekograninih
mrea, partnerstava, inicijativa i zajednikih projekata.
Prezentiranim iskustvima u izlaganjima eksperata iz
vicarske, susjednih drava (Crne Gore, Hrvatske i Srbije),
kao i Bosne i Hercegovine, otvorene su mogunosti
kreiranja proaktivnog pristupa u realizaciji projekata i
programa prekogranine saradnje putem izgradnje novih
i reaktiviranja dosadanjih prekograninih partnerstava.

pogranicna suradnja bh.indd 3

Podrka predstavnika komisija / odbora za vanjske

poslove parlamenata Bosne i Hercegovine, Srbije, Hrvatske
i Crne Gore ovom projektu i njihova spremnost da i dalje
aktivno sudjeluju u oblikovanju politika regionalnog
razvoja dala je poseban znaaj konferenciji. Osvjetljavanjem
uloge i znaaja parlamenata u regionalnoj i prekograninoj
saradnji drava zapadnog Balkana posebno je naglaena
potreba jaanja dobrosusjedskih odnosa i znaaj lokalnih
zajednica u procesu pridruivanja ovih drava Evropskoj
uniji.

Posebnu zahvalnost za uspjenu realizaciju ove
regionalne konferencije upuujemo Ambasadi vicarske
Konfederacije u Sarajevu, posebno Nj. E. ambasadoru
Andru Schalleru; zahvaljujui njegovom angamanu i
zalaganju, i ovim projektom je potvrena opravdanost i
vanost bavljenja regionalnim razvojem i prekograninom
saradnjom.
Predstojea analiza predstavlja sastavni dio
projekta Perspektive vanjske politike. U zavrnom
poglavlju sadrani su zakljuci i preporuke formulirani
nakon izlaganja panelista tokom regionalne konferencije
pod nazivom Perspektive vanjske politike u regionalnoj i
prekograninoj saradnji.
Zoran Matija Kulundi,
direktor VPI BH

7/10/14 2:38 PM

Prekogranina saradnja kao

imperativ
Uvod
Meu zajednikim politikama Evropske unije od
posebne je vanosti politika regionalnog razvoja, a njen
sastavni dio je prekogranina saradnja. Glavni ciljevi
politike regionalnog razvoja Unije ogledaju se u nastojanju
da se postigne ujednaen razvoj i umanje dispariteti izmeu
evropskih regija, to se provodi alociranjem sredstava
iz budeta EU-a regijama koje zaostaju u razvoju. Na taj
nain Evropska unija putem razliitih projekata saradnje
iz strukturnih fondova investira blizu jedne treine
ukupnog budeta. Takva politika kohezije i solidarnosti
EU-a motivirala je ak i neke tradicionalno centralizirane
evropske drave da uspostave regionalnu strukturu vlasti.
Ova analiza osvjetljava znaaj prihvaanja i
uspostavljanja evropskog koncepta regije, istrauje odgovore
na pitanja u vezi s uvjetima koji s tog aspekta predstoje
u daljnjem procesu integracije Bosne i Hercegovine u
EU i prezentira efekte prekogranine meuregionalne
saradnje i provedbe regionalnih politika na razvoj drava
lanica Unije, ali i irega evropskog politiko-ekonomskog
podruja. Na temelju sudjelovanja Bosne i Hercegovine
u projektima prekogranine saradnje i novih regionalnih
inicijativa takoer se promiljaju mogunosti intenzivnije
meuregionalne saradnje BiH i susjednih drava kao
odgovor na zajednike izazove.

1. Prve regionalne inicijative za saradnju

drava zapadnog Balkana
U cilju stabilizacije i saradnje drava u regiji
meunarodna zajednica je nakon uspostavljanja mira u
BiH formulirala vie regionalnih inicijativa. U Zakljucima
Vijea EU-a o bivoj Jugoslaviji od 26. februara 1996.
godine1 odobrena je platforma za saradnju drava
jugoistone Evrope, a Evropska unija je svoje vienje
razvoja ovog dijela Evrope iskazala formuliranjem tzv.
regionalnog pristupa.2 Znaajnije promjene u pogledu
politike i ekonomske saradnje drava regije nastale
1 Bulletin EU 10-1996; Bulletin 1/2 - 1996, taka 1.4.108, Royaumount
proces o dobrosusjedstvu i stabilnosti u jugoistonoj Evropi.
2 Za detalje vidi Vukadinovi, R. (2006): Pravo Evropske unije,
Banja Luka / Kragujevac, Pravni fakultet u Banjoj Luci i Centar za
pravo EU, fakulteta u Kragujevcu.

pogranicna suradnja bh.indd 4

su ipak tek nakon utemeljenja Pakta o stabilnosti za

jugoistonu Evropu 3 1999. godine i Procesa stabilizacije
i pridruivanja 4 kao viedimenzionalnih instrumenata
za ostvarivanje razvitka i stabilnosti jugoistone Evrope,
jaanje regionalne saradnje i ukljuivanja drava s tog
prostora u evropske i euroatlantske integracije.
Sa svoje strane, drave zapadnog Balkana svoju
vanjskopolitiku opredijeljenost za lanstvo u Evropskoj
uniji, privrenost ciljevima Unije i politiko prihvaanje
Procesa stabilizacije i pridruivanja iskazuju na
Zagrebakom samitu u novembru 2000. godine. Evropska
perspektiva drava regije potvrena je Solunskom agendom
za zapadni Balkan u junu 2003.5 Salzburkom deklaracijom
2006. godine ponovljena je politika opredijeljenost
Evropske unije za budue lanstvo drava zapadnog
Balkana u Uniji.
U procesu evropskih integracija drave zapadnog
Balkana pojedinano izvode reforme i nalaze se u
razliitim fazama integracije. Nakon provedenih reformi
i uspjeno zakljuenih pregovora po svim poglavljima,
Republika Hrvatska je 1. jula 2013. postala punopravna
lanica Evropske unije. Makedonija, Crna Gora i Srbija
imaju kandidatski status, a Albanija i Bosna i Hercegovina
su drave sa statusom potencijalnih kandidata za lanstvo
u EU-u.

3 Pakt o stabilnosti za jugoistonu Evropu predstavlja okvir za

regionalnu politiku meunarodne zajednice. SR Njemaka je
bila glavni inicijator ovog projekta. Dokument je usvojen na
meunarodnoj konferenciji u Koelnu, 10. juna 1999. Uesnici
konferencije su bili ministri vanjskih poslova 15 drava EU-a,
devet drava jugoistone Evrope, Ruske Federacije i SAD-a, kao
i predstavnici Evropske komisije, OSCE-a i Vijea Evrope. Pakt
stabilnosti je transformiran u proces saradnje s naglaskom na proces
regionalne saradnje, a u institucionalnom smislu formirano je
Vijee za regionalnu saradnju, koje je 28. februara 2008. zamijenilo
Pakt o stabilnosti, a njegovo je sjedite u Sarajevu.
4 Proces stabilizacije i pridruivanja (PSP) dio je procesa proirenja
i okvir je za evropsku orijentaciju drava zapadnog Balkana.
Za rezultate dotadanjeg regionalnog pristupa uporedi Izvjetaj
Evropske komisije Vijeu i Parlamentu EU-a / Commission
Communication to the Council and European Parliament, COM
(99) 235 od 26. 5. 1999.
5 Uporedi Solunsku deklaraciju od 21. juna 2003. godine, Vreme br.
652, 3. juli 2003.

7/10/14 2:38 PM

2. Na granici s Evropskom unijom

prekogranina saradnja kao ansa vie
Nakon pristupanja Republike Hrvatske u
lanstvo Evropske unije i dolaska EU-a na granice Bosne
i Hercegovine, prekogranina saradnja dobiva novu
dimenziju. Za Republiku Hrvatsku otvara se mogunost
koritenja strukturnih i kohezijskih fondova EU-a, a
za drave u njenom okruenju perspektiva intenzivnije
saradnje u prekograninim meuregionalnim projektima.
Prekogranina saradnja podrazumijeva
saradnju
izmeu zemalja kandidata ili potencijalnih kandidata
sa zemljama lanicama i saradnju pograninih regija
izmeu zemalja potencijalnih kandidata i kandidata.6
Jedan od ciljeva prekogranine saradnje jeste umanjenje
negativnog utjecaja granica na ekonomski i socijalni razvoj
pograninih podruja.
Uslijed
tradicije
privrednih,
drutvenih,
kulturolokih i komunikacijskih veza te komplementarnosti
prirodnih resursa, drave s prostora bive Jugoslavije su
ekonomski i razvojno meuovisne. Razvojni procesi ili pak
zastoji u razvoju susjednih drava u pravilu se neposredno
odraavaju i na kretanja unutar vlastitih ekonomija,
ali i drutava u cjelini. Razvojna meuovisnost drava
regije potvrena je u brojnim dosadanjim studijama
i istraivanjima. Analizom iskustava u prekograninoj
saradnji ustanovljeno je da je ta saradnja uvjet ekonomskog
razvitka i stabilizacije podruja jugoistone Evrope i
njegovog ukljuivanja u Evropsku uniju.7 Regionalno
povezivanje EU potie preko fondova, projekata i programa.
Za drave u tranziciji, naroito regije koje sudjeluju
u takvim projektima, prekogranina saradnja postaje
sredstvo za postizanje ekonomske i drutvene kohezije. S
vanjskopolitikog aspekta temeljem zajednikih interesa
u razvojnim programima projekti meuregionalne
prekogranine saradnje mogu biti dobra osnova politikoga
i ekonomskog zbliavanja s dravama lanicama EU-a u
segmentu podrke procesu evropskih integracija i lanstva
u Uniji. Na bilateralnoj ravni ovi projekti mogu pomoi
i u rjeavanju nekih otvorenih meudravnih pitanja.
Projektima i programima prekogranine saradnje mogu
se finansirati studije izvodljivosti, projekti zatite ivotne
sredine, idejna rjeenja i izrada tehnike dokumentacije
za razliite infrastrukturne projekte s lokalnog nivoa,
6 Za detalje vidi Klapi, M. (2008): Prekogranina saradnja i
evropske integracije, Zbornik radova Euroregije i jugoistona
Evropa, Sarajevo, Odjeljenje drutvenih nauka Akademije nauka i
umjetnosti BiH, Centar za razvoj lokalne i regionalne samouprave
Fakulteta politikih nauka u Sarajevu, Ekonomski institute Sarajevo,
str. 186.
7 Meunarodna konferencija o prekograninoj saradnji u jugoistonoj
Evropi: prepreke i mogunosti za euroregionalnu saradnju 2002.
godine, ovdje navedeno u Osmankovi J., Pejanovi, M., (2006):
Euroregije i Bosna i Hercegovina, Sarajevo, Fakultet politikih
nauka, Centar za lokalnu i regionalnu samoupravu, str. 200.

pogranicna suradnja bh.indd 5

zatim projekti unapreenja poduzetnitva i inovativnosti,

kulturne i naune saradnje sa zemljama u okruenju.
Dok drave lanice Evropske unije imaju
mogunost sufinansiranja projekata regionalnog razvoja iz
strukturnih i kohezijskih fondova Unije, za drave koje se
nalaze u procesu integracije u EU uspostavljeni su posebni
fondovi pretpristupne pomoi za razvoj i prekograninu
saradnju. U okviru Instrumenta pretpristupne pomoi
(IPA) Evropske unije (2007-2013)8 Bosna i Hercegovina
je uestvovala u est programa prekogranine saradnje:
tri bilateralna programa prekogranine saradnje (CBC)
sa susjednim zemljama, Hrvatskom, Crnom Gorom i
Srbijom, jednom programu prekogranine saradnje s
dravama lanicama EU-a (IPA Adriatic CBC Program)9
i dva transnacionalna programa (jugoistona Evropa10
i Mediteran11). Unutar ovog instrumenta pomoi EU-a
finansijsku pomo primaju drave kandidatkinje i drave
potencijalne kandidatkinje za lanstvo u Evropskoj uniji.12
U predstojeem budetskom periodu EU-a 2014.2020.,
u okviru novog Instrumenta za pretpristupnu pomo
(IPA II), za BiH su otvorene mogunosti uea u est
programa regionalne / prekogranine saradnje, i to dva
bilateralno: sa Srbijom i Crnom Gorom, jedan trilateralno:
BiH Hrvatska Crna Gora (Croatia Gateway) i u tri
transnacionalna programa: Dunavski, Jadransko-jonski i
Mediteranski.
Prekogranina saradnja u okviru IPA-e kombinira
ciljeve kohezije i vanjskih odnosa uzimajui u obzir
specifine pojedinane potrebe pograninih regija.
8 Uredbom Vijea EU-a 1085/2006 IPA je uspostavljena za finansijsku
perspektivu 2007.2013. godina, kao pomo dravama u njihovim
nastojanjima da postanu lanice EU-a.
9 Ukljuuje drave (opine) na jadranskom podruju (Italiju, Grku,
Sloveniju, Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu, Albaniju i Crnu Goru).
10 Programsko podruje obuhvata regije iz 16 evropskih drava:
Rumunije, Bugarske, Slovenije, Maarske, Grke, Albanije, Crne
Gore, Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Austrije,
Slovake, Italije (regije Lombardia, Veneto, Puglia, Friuli-VeneziaGiulia, Trento, Bolzano, Emilia Romagna, Umbria, Marche,
Abruzzo i Molise), Ukrajine i Moldavije.
11 Prihvatljiva podruja su odreene obalne regije iz drava EUa: Kipra, Francuske, Grke, Italije, Malte, Portugala, Slovenije,
panjolske i Ujedinjenog Kraljevstva (Gibraltar). Po iskazivanju
interesa za sudjelovanje u program su ukljuene i mediteranske
drave kandidatkinje i potencijalne kandidatkinje Republika
Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Crna Gora.
12 IPA je bazirana na viegodinjem strategijskom planiranju
ustanovljenom u skladu sa smjernicama politike proirenja, a
sadri pet komponenti: Komponenta I Institucionalna izgradnja
i pomo u tranziciji; Komponenta II Prekogranina saradnja;
Komponenta III Regionalni razvoj; Komponenta IV Razvoj
ljudskih resursa i Komponenta V Ruralni razvoj. Kao drava sa
statusom potencijalnog kandidata za lanstvo, Bosna i Hercegovina
je imala pristup koritenju sredstava iz prve dvije komponente, a
ukupno alocirana sredstva za BiH iznosila su oko 660 miliona eura
(Tabela 1). Sredstva iz svih pet komponenti IPA fonda dostupna
su dravama s kandidatskim statusom i izgraenim sistemom za
decentralizirano upravljanje pomoi.

7/10/14 2:38 PM

U ovisnosti od prioriteta programa, korisnici mogu

biti jedinice regionalne i lokalne uprave, nevladine
organizacije, istraivake i razvojne institucije i druge
neprofitne institucije i organizacije. Prioriteti programa
prekogranine saradnje obuhvaaju, izmeu ostalog,
podrku ekonomskoj, socijalnoj i teritorijalnoj saradnji
u pograninim oblastima stvaranje zajednikoga
ekonomskog prostora, poticanje socijalno-ekonomskog
razvoja pograninih regija i rjeavanje zajednikih
problema u razliitim oblastima. 13
Zajedniko prekogranino djelovanje lokalnih
zajednica radi revitalizacije privrede i zatite okolia,
poput projekta Una jedinstveni resurs odrivog razvoja
ili projekta saradnje opine Prozor / Rama u BiH i opine
Vrlika u Hrvatskoj dobra su ilustracija operativnog
modela IPA-e. Nosioci prvog projekta su Opina Kozarska
Dubica, s partnerima Opinom Kostajnica i lokalnom
Turistikom organizacijom u BiH, i grad Hrvatska
Kostajnica u Republici Hrvatskoj, s partnerima Opinom
Hrvatska Dubica i Turistikom organizacijom Hrvatske
Kostajnice. Izgradnjom infrastrukture, ienjem obale
rijeke Une i nizom drugih mjera osigurane su pretpostavke
za razvoj turizma i poboljana konkurentnost lokalne
turistike privrede stvaranjem zajednike turistike
ponude u donjem toku rijeke Une. Evropska unija je za
ovaj projekat obezbijedila 236.023,97 eura iz Instrumenta
za pretpristupnu pomo (IPA) programa prekogranine
saradnje, od ega je BiH dodijeljeno 118.170, a Hrvatskoj
117.000 eura.14 Prozor / Rama i grad Vrliku u Hrvatskoj
povezala su dva umjetna jezera, Ramsko i Peruko. Opine
su zajedniki aplicirale prema IPA fondovima i dobile
sredstva u iznosu od 350.000 eura. Ovim projektom
je umjetno Ramsko jezero, koje se koristilo iskljuivo
za proizvodnju elektrine energije, postalo sportsko i
turistiko odredite.
I u okviru prekogranine saradnje izmeu Bosne
i Hercegovine i Crne Gore realizirano je vie programa s
ciljem stimulacije odrivog razvoja prekograninih oblasti.
Privredna komora Kantona Sarajevo i Montenegro Biznis
Alijansa partneri su u realizaciji projekta pod nazivom
Razvoj turistikog itinerera u prekograninoj oblasti
izmeu BiH i Crne Gore. Podruje implementacije ovog
projekta obuhvata sedam opina u BiH (Stari Grad Sarajevo,
Konjic, Jablanicu, Mostar, apljinu, Stolac i Trebinje) i
etiri crnogorske opine (Niki, Kotor, Tivat i Herceg13 Prekogranine programe usvaja Komisija, a zajedniki ih
provode zemlje partneri putem zajednikih poziva za dostavljanje
prijedloga. U finansiranju programa IPA-e je tzv. sufinansiranje
zemlje korisnice u iznosu do 25% vrijednosti projekta. Strukturu
koordinacije i upravljanja programom IPA-e ine: dravni
koordinator za IPA-u (DIPAK), Odbor za pripremu projekata
(PPC) i Odbor za upravljanje programima (PMC). Za detalje vidi:
Direkcija za evropske integracije BiH www.dei.gov.ba i Delegacija
EU-a u BiH http://www.delbih.ec.europa.eu/ .
14 Delegacija EU-a u BiH http://www.delbih.ec.europa.eu/ .

pogranicna suradnja bh.indd 6

Novi). Vrijednost projekta je 219.605,31 eura, a Evropska

unija je obezbijedila sredstva u iznosu od 101.566.51 eura
za BiH i 72.863,22 eura za Crnu Goru. Korisnici projekta
su turistike zajednice i organizacije, turistike agencije,
uvozno-izvozne kompanije i proizvoai brendiranih
proizvoda. 15
Jedan od primjera dobre prakse u okviru IPA
programa prekogranine saradnje izmeu Srbije i Bosne
i Hercegovine jeste projekat opina Priboj i Rudo pod
nazivom Ekoloki dvogled. Cilj projekta je zatita ivotne
sredine u pograninom podruju putem uspostavljanja
sistema odlaganja i prikupljanja otpada i uspostavljanje
umreenih pozivnih centara radi poboljanja efikasnosti i
rjeavanja problema graana. Vrijednost ovog projekta za
obje opine je blizu 300.000 eura, a uee opina je 15
procenata od vrijednosti projekta.16
Tabela 1: Alokacija sredstava za BiH za dvije dostupne
komponente u mil. eura
IPA
komponenta

2007. 2008. 2009. 2010.

2011.

2012.

I. Podrka u
tranziciji i
58,1
institucionalna
izgradnja

69,9

83,9

100,7

102,7

104,7

II. Regionalna i
prekogranina 4,0
saradnja

4,9

5,2

5,34

5,4

5,5

Ukupno
(u milionima
eura)

74,8

89,1

106,04 108,1

62,1

110,2

Izvor: Delegacija EU-a u BiH

Iako su posljednjih godina zabiljeeni uspjeni
projekti prekogranine saradnje BiH sa susjednim
dravama, sredstva iz IPA fondova u BiH nisu iskoritena u
dovoljnoj mjeri. Apsorpcija sredstava zavisi od spremnosti
drave da uestvuje u sufinansiranju programa vlastitim
sredstvima i njene sposobnosti da izgradi odgovarajue
programe implementacije i upravljanja ovim fondovima.
Nepostojanje uinkovitog mehanizma koordinacije
izmeu drave i entiteta i nepostojanje stratekih
dokumenata i razvojnih politika dodatno uslonjavaju
efikasno koritenje ovih sredstava.

15 Vie informacija o projektima prekogranine saradnje izmeu BiH i Crne

Gore dostupno je na web stranici www.cbc.bih-mne.org .
16 Vie o primjerima dobre prakse i realizaciji projekata prekogranine
saradnje izmeu Srbije i BiH dostupno na www.srb-bih.org .

7/10/14 2:38 PM

Novim sedmogodinjim budetom Evropske

unije za period 2014.2020. i uspostavljanjem novoga,
revidiranog Instrumenta pretpristupne pomoi IPA II
(2014-2020) izrada sektorskih strategija, kao uvjeta
za uspjeno koritenje pretpristupne pomoi EU-a,
namee se kao nunost. Na ovaj nain Evropska unija
nastavlja pruati pomo dravama ukljuenim u proces
pridruivanja u provedbi reformi za lanstvo u EU-u, ali
umjesto komponenti novi pretpristupni instrument uvodi
sektorske programe i politike. Sektorski pristup zahtijeva
postojanje koordinacijskog mehanizma te sektorskih
politika i strategija.17
Koristei sredstva iz pretpristupnih fondova
Evropske unije, drave se pripremaju i osposobljavaju
za koritenje strukturnih fondova nakon to postanu
punopravne lanice EU-a. Drave kandidatkinje, odnosno
drave u procesu stjecanja kandidatskog statusa obavezne
su da harmoniziraju politike regionalnog razvoja sa
standardima i ciljevima Evropske unije. To podrazumijeva i
definiranje statistikih regija NUTS regija (Nomenclature
des units territoriales statistiques Nomenklatura
prostornih jedinica za statistiku) kao preduvjeta za pristup
strukturnim i kohezijskim fondovima nakon lanstva u
Uniji. Na temelju tako uspostavljene institucionalne osnove
i statistikih podataka o regijama utvruju se prioriteti
finansiranja projekata iz fondova EU-a. Statistike jedinice
su hijerarhijski strukturirane prema broju stanovnika
odreene regije. NUTS prve razine odgovara statistikim
jedinicama u kojim ivi izmeu tri i sedam miliona
stanovnika, NUTS 2 ima u prosjeku od 800 000 do
3000000 stanovnika, a NUTS3od 150000 do 800000
stanovnika. U pravilu se statistike regije druge razine
koriste kao regije za pomo iz fondova EU-a namijenjenim
regionalnom razvoju.18
Za definiranje statistikih (NUTS) regija na
naelima EU-a, pored demografske veliine, potrebno
je uvaiti kriterije poeljne veliine teritorije, prirodnogeografsku raznolikost, historijsku tradiciju i geopolitike
prilike, strukturu privrede, homogenost regije i regionalnih

17 U stratekim dokumentima za drave korisnice identificiraju se

kljuna podruja u kojima su nuna znatna poboljanja za pripremu
zemlje za lanstvo u EU-u, odnosno utvruju se kljuni reformski
planovi povezani s pristupanjem. Uz ostalo, strateki dokumenti za
dravu korisnicu trebaju biti usklaeni s dravnim i regionalnim
strategijama i razvojnim prioritetima.
18 Sporazumom o stabilizaciji i pridruivanju (lan 88) izmeu BiH i
Evropskih zajednica predvieno je usklaivanje statistikog sistema
BiH s Kodeksom statistike prakse EU-a, odredbama evropskog
prava u oblasti statistike, to bi trebalo da se razvija u pravcu pravne
teevine (acquisa) Zajednice.

pogranicna suradnja bh.indd 7

identiteta. Na ravni evropskog koncepta19 regija se definira

kao podruje koje predstavlja zaokruenu geografsku
cjelinu nastanjenu stanovnitvom koje karakteriziraju
odreeni zajedniki, kulturni, historijski, privredni,
saobraajni i drugi elementi i koje eli sauvati svoje
zajednike specifinosti radi unapreenja svoga kulturnoga,
socijalnog i privrednog napretka.20 Unutar Evropske unije
regije su prve politiko-administrativne jedinice ispod
nivoa nacionalnih drava. One imaju svoju ulogu i u
oblikovanju politika Unije. Zbog potrebe suodluivanja
u koncipiranju novih propisa EU-a, od kojih se ak tri
etvrtine provode na lokalnome ili regionalnom nivou,
Mastrihtskim ugovorom je osnovan Komitet regija s ciljem
da predstavlja sponu izmeu lokalnih i regionalnih organa
vlasti i organa EU-a.21 Uloga Komiteta je konsultativne
prirode. Ovo tijelo mora biti konsultovano kada se
rjeavaju pitanja regionalne politike EU-a, ekonomske
i socijalne kohezije, transevropske mree prioritetnih
infrastrukturnih pravaca, zdravstva, obrazovanja i kulture.
Rad Komiteta se zasniva na principima supsidijarnosti,
blizine graanima i partnerstvu. Naelo supsidijarnosti
podrazumijeva jaanje lokalnih organa vlasti kroz
delegiranje nadlenosti na najniu moguu administrativnu
razinu, ime je istovremeno definirano da Evropska unija
ne treba preuzimati zadatke koji su adekvatniji za dravni,
regionalni ili opinski nivo.

2.1. Zato regionalizacija

Motivi evropskih drava za regionalizaciju i
decentralizaciju vlasti na naelima supsidijarnosti temelje
se, uz ostalo, i na ekonomskim interesima koji proistiu
iz subvencija datih strukturnim fondovima i Kohezijskim
fondom. Sredstva iz strukturnih fondova namijenjena
su regijama drava lanica EU-a s velikim zaostatkom
u razvoju, a iji je BDP po glavi stanovnika manji od 75
procenata prosjeka Unije, neovisno od nacionalnog nivoa
dohotka. Dispariteti na regionalnoj ravni prostorno su
vrlo markantno izraeni (Slika 1). Vie od jedne etvrtine
regija na prostoru EU-a ima BDP po glavi stanovnika ispod
75% prosjeka Unije. Drugi po vanosti kriterij intervencije
davanja pomoi su regije zahvaene prestrukturiranjem,
visokom stopom nezaposlenosti ili velikim odlivom
19 Meu najvanije dokumente spadaju Evropska povelja o
regionalizaciji (1988), Evropska povelja o lokalnoj samoupravi (1985),
Evropska okvirna konvencija o prekograninoj saradnji izmeu
teritorijalnih jedinica vlasti (1989), Deklaracija o regionalizmu u
Evropi (1996) i Helsinka deklaracija o regionalnoj samoupravi
(2002).
20 Evropska povelja o regionalizaciji iz 1988., uporedi i Sadikovi, E.
(2010/2011): Fenomen regionalizma i regionalizacije Evrope,
Godinjak Fakulteta politikih nauka 2010/2011, Sarajevo, Fakultet
politikih nauka, str. 87.
21 Uporedi Mastrihtski ugovor (lan 130 b), dostupno na http://www.
eurotreaties.com/maastrichtec.pdf .

7/10/14 2:38 PM

stanovnitva. Kod Kohezijskog fonda procjena pruanja

pomoi se vri na dravnome, a ne na regionalnom nivou.
Sredstva iz ovog fonda namijenjena su dravama lanicama
iji BDP po glavi stanovnika ne prelazi 90 procenata
prosjeka Evropske unije.
Slika 1: Regionalne razlike unutar Evropske unije, BDP po
glavi stanovnika

(oko 60 miliona eura).24 Iz Evropskog fonda za regionalni

razvoj projekat modernizacije voznog parka dravnih
eljeznica u Slovakoj finansiran je s 88.510.600 eura, dok
je iz Kohezijskog fonda EU-a izdvojeno 70.000.000 eura
za novi most koji premouje rijeku Dunav du 430 km
granice izmeu Rumunije i Bugarske. Izgradnja dunavskog
mosta za ubrzanje meunarodnog prometa u Bugarskoj i
Rumuniji jedan je od dobrih primjera bilateralne saradnje
potpomognute evropskim sredstvima iz Kohezijskog
fonda.25
Kako bi mogla to optimalnije koristiti sredstva iz
strukturnih fondova Evropske unije, Republika Hrvatska
je prije pristupanja Uniji uspostavila dvije statistike regije
druge razine Kontinentalnu i Jadransku, u skladu s
Nomenklaturom prostornih jedinica za statistiku i usvojila
Zakon o regionalnom razvoju Hrvatske. Hrvatska vlada
je u pregovorima s Evropskom komisijom i Eurostatom
definirala podjelu Hrvatske na dvije statistike regije,
umjesto dotadanje tri (Sjeverozapadna Hrvatska,
Sredinja i Istona Hrvatska i Jadranska Hrvatska). Na ovaj
e nain sve jedinice lokalne uprave i samouprave moi
koristiti sredstva iz strukturnih fondova EU-a s najveim
stepenom povoljnosti najmanje do 2027. godine.26

Izvor: Eurostat
Komparativna istraivanja provedena nakon
proirenja Evropske unije 2004. godine i prijema deset
novih drava s prostora srednje i istone Evrope pokazuju
da je lanstvo u EU-u pozitivno utjecalo na njihov
ekonomski razvoj.22 Pristup razliitim fondovima Unije
u tome je imao posebno znaajnu ulogu. Koritenje tih
fondova omoguilo je opinama i regijama da realiziraju
mnoge projekte koje ne bi mogle provesti da su ostale
izvan evropskoga integracijskog procesa. Opinama su
pruene mnoge nove mogunosti za razmjenu iskustava
povezivanjem i umreavanjem s opinama u drugim
evropskim zemljama. eki gradovi i opine veoma
pozitivno ocjenjuju rezultate lanstva u EU-u. Lokalne
vlade su se brzo odgovorile i iskoristile sve anse koje im je
pruila Unija. Modernizirale su rad svojih slubi, poveale
kapacitete za upravljanje projektima i stekle nova iskustva u
izgradnji saradnje s privatnim sektorom.23
Pozitivni efekti lanstva u Evropskoj uniji
zabiljeeni su i u drugim dravama s prostora srednje i
istone Evrope. Ulaskom u Evropsku uniju trgovinska
razmjena Slovenije je jo i poveana. Osim toga, Slovenija
je u okviru namjenskih projekata iz Bruxellesa 2005. godine
dobila vie sredstava (68-70 miliona eura) nego to je dala
22 Uporedi Analysis: New member states stock exchanges, one year
after EU accession, 30. juni 2005., dostupno na: http://www.
euractiv.com .
23 Tako je, naprimjer, regija Jesenicko u ekoj za realizaciju svoja dva
projekta dobila skoro 23 miliona eura iz fondova EU-a. Za detalje
vidi www.ceec-logon.net .

pogranicna suradnja bh.indd 8

Najjai, najintenzivniji i najneposredniji impuls

u razvoju ekonomski manje razvijenih regija i drava
lanica prua regionalna politika Evropske unije, odnosno
strukturna i kohezijska politika, zasnovana na principu
solidarnosti. Prednosti lanstva u EU-u za lokalnu upravu
mogu se rezimirano predstaviti u nekoliko glavnih
segmenata koji se odnose na priznavanje posebne uloge
lokalnih vlasti u pitanjima razvoja, mogunost koritenja
fondova EU-a za finansiranje projekata na lokalnom nivou,
kojima e upravljati opine, i podrku transnacionalnim
vezama izmeu lokalnih vlasti u cilju rjeavanja
zajednikih problema i izazova.27 Osim na regionalnoj
ravni, pozitivni efekti lanstva iskazuju se i na ravni
ukupne makroekonomske slike drave porastu stope
zaposlenosti, veem prilivu stranih direktnih ulaganja i
porastu bruto drutvenog proizvoda.
Bosni i Hercegovini u daljnjem procesu integracije
u Evropsku uniju predstoji regionalizacija kao preduvjet
za pristup sredstvima EU-a namijenjenim regionalnom
24 Intervju s ambasadorom Republike Slovenije u Hrvatskoj dr.
Milanom Oroenom Adamiem od 18. 4. 2006. godine, objavljen u
asopisu Geografija.
25 Uporedi EU fondovi 2014.2020., Institut za razvoj poduzetnitva
i europske projekte Republike Hrvatske.
26 Ministarstvo regionalnog razvoja i fondova Europske unije i Jutarnji
list od 28. 8. 2012. godine, dostupno na: http://www.jutarnji.hr/
hrvatska-u-dvije-regije-kontinentalna-i-jadranska/1050208/ .
27 Uporedi Iskustva novih drava lanica EU-a, dostupno na:
http://ceppei.ba/bos/index.php?option=com_content&view=art
icle&id=318:iskustva-novih-drava-lanica-eu&catid=51:korisnitekstovi&Itemid=49 .

7/10/14 2:38 PM

razvoju. Za razliku od susjednih drava koje su odmakle

u procesu regionalizacije,28 BiH jo uvijek nije uspostavila
pravnu ni institucionalnu osnovu regionalnog razvoja
usklaenu s naelima Evropske unije. Postoji vie
prijedloga regionalizacije BiH kao moguih rjeenja
njezinih razvojnih problema. Inkorporacija glavnih
odrednica prijedloga regionalizacije BiH utemeljene na
istraivanjima bh. autora, nevladinih i meunarodnih
organizacija, institucija i eksperata u primjeni kriterija
regionalne konkurentnosti i naela evropske statistike
zasnivala bi se na regionalizaciji drave kroz uspostavu
funkcionalnih geografsko-ekonomskih regija.29 U okviru
projekta EURED Podrka Evropske unije regionalnom
ekonomskom razvoju (mart 2003. oktobar 2005.)
osnovane su regionalne razvoje agencije (ARDA, NERDA,
REDAH, REZ i SERDA),30 koje meunarodna zajednica
tretira kao partnere za regionalni razvoj BiH. Regionalne
razvojne agencije sudjeluju u izradi i provedbi strategija
za ekonomski razvoj na lokalnom nivou, a u organima i
tijelima regija aktivno participiraju opine s podruja oba
bh. entiteta.

3.
Prekogranina
saradnja
unutar
euroregija i nove regionalne inicijative
Kao specifian oblik prekogranine saradnje javlja
se saradnja unutar euroregija. Euroregija predstavlja
oblik saradnje regionalnih i lokalnih korporacija s obje
strane granice.31 Ona je sredite saradnje administrativnih
jedinica meu razliitim dravama. Prekogranina
organizacijska struktura i prekogranini nain rada naela
su na kojima se zasniva djelovanje euroregija. Iako se
razlikuju po pravnoj formi i organizaciji, euroregije imaju
i nekoliko zajednikih karakteristika koje se ogledaju u
postojanju identiteta (vlastita obiljeja), administrativnih,
28 Srbija je 2009. godine usvojila Zakon o regionalnom razvoju kao
i Strategiju o regionalnom razvoju Republike Srbije 2007. 2012. I
druge drave s prostora zapadnog Balkana uspostavile su pravnu
osnovu regionalnog razvoja u skladu s evropskim naelima.
29 Prijedlozi i ideje regionalizacije BiH utemeljeni na istraivanjima
bh. autora, nevladinih i meunarodnih organizacija, institucija
i eksperata, predstavljeni su u knjizi Osmankovi, J., Pejanovi,
M., (2006): Euroregije i Bosna i Hercegovina, Sarajevo, Fakultet
politikih nauka, Centar za lokalnu i regionalnu samoupravu. Kao
najpoeljniji model regionalizacije sa stanovita pristupa fondovima
EU-a izdvojen je prijedlog regionalizacije BiH kao NUTS statistike
regije prve razine, etiri regije druge razine (Banjaluko-bihaka,
Tuzlansko-dobojska, Sarajevsko-zenika i Mostarsko-trebinjska) i
osam regija tree razine (Banja Luka, Biha, Tuzla, Doboj, Sarajevo,
Zenica, Mostar i Trebinje).
30 ARDA obuhvata ekonomsku regiju Sjeverozapadna BiH, NERDA
obuhvata ekonomsku regiju Sjeveroistona BiH, REDAH
obuhvata ekonomsku regiju Hercegovina, REZ obuhvata
ekonomsku regiju Centralna BiH, SERDA obuhvata Sarajevsku
makroregiju.
31 Evropsko udruenje pograninih regija, AEBR, www.aebr.eu .

pogranicna suradnja bh.indd 9

tehnikih i finansijskih resursa i uspostavljenim

procedurama internog odluivanja. Euroregije imaju
svoja stalna sjedita i administrativno osoblje, a esto i
parlamentarne skuptine.32

Najstarija euroregija nastala je na granici
Njemake i Holandije krajem 50-ih godina prolog stoljea.
U narednim desetljeima euroregionalne strukture se
uspostavljaju u skoro svim evropskim pograninim
oblastima. Devedesetih godina dolazi do dinaminijeg
oblikovanja euroregija i na vanjskim granicama Evropske
unije i graninom prostoru zemalja jugoistone Evrope.
Evropska unija tada uspostavlja INTERREG inicijativu za
intenzivniju podrku projektima prekogranine saradnje.
U programima te saradnje unutar euroregija sredstva
iz Evropskog fonda za regionalni razvoj povlae drave
lanice Evropske unije.33 Kao partneri u realizaciji projekata
prekogranine saradnje unutar euroregija i drave nelanice
EU-a na ovaj nain rjeavaju svoje razvojne probleme.
Primjer saradnje Poljske i Ukrajine u prekograninoj
saradnji smatra se jednim od najuspjenijih.34 Na podruju
Evrope postoji vie od 150 euroregija kao formi saradnje
meu dravama lanicama, izmeu drava lanica i drava
kandidata, kao i izmeu drava kandidata za lanstvo u
Evropskoj uniji.
Bosna i Hercegovina je lanica etiri euroregije:
Dunav Sava Drava od 1998. godine, Drina Sava
Majevica od 2003., Jadranske euroregije od 2006.
i Euroregije Drina od 2012. godine. Vie od jedne
petine bh. teritorije i treine stanovnitva participira u
euroregijama. Euroregionalna saradnja Dunav Drava
Sava osnovana je potpisivanjem Statuta u Peuhu
28. novembra 1998. godine.35 Zajedniko djelovanje u
postizanju ciljeva utemeljenih na geografskoj povezanosti
i historijskim vezama, interes za unapreenje poloaja
narodnosnih manjina s obje strane granice, interes za
poticanje i pospjeivanje ostvarivanja meudravnih i
regionalnih projekata i unapreenje stanja meudravnih
odnosa drava kojima pripadaju kao i opredijeljenost za
pospjeivanje procesa srednjoevropskih i euroatlantskih
32 Ibid, AEBR (2000).
33 Dravama kandidatkinjama za lanstvo mogu se odobriti i
pretpristupni fondovi za finansiranje INTERERG programa. Postoji
i Program susjedstva koji se provodi na vanjskim granicama EU-a
(morskim i kopnenim).
34 Poljska uestvuje u ukupno etrnaest euroregija. Unutar Karpatske
euroregije (Maarska, Poljska, Ukrajina, Rumunija, Slovaka)
ostvarena je saradnja u podruju kulture, obrazovanja, trgovine,
zatite ivotne sredine i razvoja turizma. Uporedi Osmankovi
J., Pejanovi, M., (2006): Euroregije i Bosna i Hercegovina,
Sarajevo, Fakultet politikih nauka, Centar za lokalnu i regionalnu
samoupravu, str. 111-112.
35 26. juna 1998. godine potpisana je Izjava o namjerama stvaranja
Interregionalne saradnje Dunav Drava Sava. Izjavu su potpisali
predstavnici kantona, gradova i privrednih komora iz Osijeka,
Peuha i Tuzle.

7/10/14 2:38 PM

10

integracija neki su od utvrenih oblika saradnje.36

Osnivai euroregije Drina Sava Majevica
2003. godine bile su opine i gradovi iz BiH i tadanja
dravna zajednica Srbija i Crna Gora. Razvojni projekti
za koje postoji interes lanica odnose se, izmeu ostalog,
na stavljanje u funkciju plovnog puta rijeke Save, razvoj
turizma i poljoprivrede, stavljanje u funkciju geotermalnih
resursa, zatitu ivotne sredine te medijsko povezivanje.37
Jadranska euroregija osnovana je 30. juna 2006.
godine. ine je talijanske regije, upanije Republike
Hrvatske, slovenske primorske opine, Hercegovakoneretvanski kanton iz BiH i opine s podruja Albanije i
Crne Gore. Euroregija broji oko 22 miliona ljudi.38 Ciljevi
osnivanja Jadranske euroregije utemeljeni su u nastojanjima
za poboljanje efikasnosti u koritenju zajednikih
prirodnih resursa i saobraajnih veza, stvaranje podruja
mira, stabilnosti i saradnje, zatitu kulturne batine,
zatitu okolia odrivim ekonomskim razvojem, rjeavanje
saobraajnih i infrastrukturnih pitanja i podrku ulasku
svih jadranskih drava u Evropsku uniju.39
Euroregija Drina je udruenje jedinica teritorijalne
samouprave Bosne i Hercegovine, Srbije, Crne Gore i
Hrvatske, odnosno ostalih nivoa vlasti ispod dravnoga
koji se nalaze u u slivu rijeke Drine. Osnovana je 2012.
godine. lanice ove euroregije nastoje stvoriti uvjete za
razvoj privrede, potaknuti kulturnu razmjenu i osigurati
protok iskustava realizacijom prekograninih projekata.40
Euroregije nastoje zajednikim djelovanjem
pospjeiti i ostvariti razvitak na svom podruju i na taj nain
otvoriti razvojnu perspektivu. Odranije postoje inicijative
za uspostavljanje novih euroregija, poput formiranja
euroregionalnoga podruja koje bi povezivalo nacionalne
parkove Una i Plitvice. Za realizaciju ovih i slinih
inicijativa nedostaje jasno pozicioniranje pograninih
razvojnih zona, odnosno euroregija kao posebne forme
regionalne saradnje u razvojnim, prostornim i drugim
stratekim dokumentima BiH.41
Kao novi oblik saradnje izmeu susjednih regija
unutar i izvan EU-a javlja se makroregionalni pristup. Pod
makroregijom Evropska komisija podrazumijeva prostor

koji obuhvata vie administrativnih jedinica s dovoljno

zajednikih interesa i tema koje bi opravdale jedinstven
strategijski koncept. Cilj uspostavljanja makroregije je
bolja iskoritenost postojeih instrumenata pomoi EUa, poput strukturnih fondova i otvaranje veih razvojnih
mogunosti. Uloga Evropske komisije je kooridnirajua.
Po ovom uzoru uspostavljena je Baltika makroregija 42
2009. i Dunavska makroregija 2011. godine.43 U Dunavskoj
makroregiji sudjeluje 14 drava, meu kojima je i Bosna
i Hercegovina. Radi se o regiji s vie od 115 miliona
stanovnika. Dunavska strategija se bazira na etiri kljune
oblasti infrastrukturi, zatiti ivotne sredine, socioekonomskom i institucionalnom razvoju. Budui da
obuhvata i zemlje nelanice EU-a, ova strategija predstavlja
dobar nain povezivanja kohezijske politike Evropske unije
i evropske politike susjedstva.
Krajem 2011. godine pokrenuta je i inicijativa
za uspostavljanje Jadransko-jonske makroregije. Nakon
to je Komitet regija preporuio da se to prije pristupi
izradi strategije za Jadransko-jonsku makroregiju te da se
ukljui meu prioritete za programiranje finansiranja
iz strukturnih fondova u sedmogodinjem budetskom
okviru za razdoblje od 2014. do 2020. godine, Evropskoj
komisiji je u decembru 2012. godine povjeren mandat za
izradu strategije EU-a za Jadransko-jonsku makroregiju.
Strategija bi trebalo da bude usvojena do kraja 2014.
godine. Ova makroregija, koja obuhvata osam zemalja,
Italiju, Grku, Sloveniju, Hrvatsku, Albaniju, BiH, Crnu
Goru i Srbiju,44 moe doprinijeti intenziviranju saradnje
i otvaranju mogunosti za intenzivniji razvoj turizma,
infrastrukture i zatite mora.

U zaecima je inicijativa za jaanje saradnje u
okviru zapadnobalkanske estorke (G-6). Inicijativa je
pokrenuta s ciljem ostvarivanja ue kooperacije drava
regije u razliitim oblastima od zajednikog interesa. To se,
izmeu ostalog, odnosi na podrku ekonomskoj saradnji
otklanjanje ekonomskih barijera, izgradnju saobraajne
infrastrukture, sniavanje transakcijskih trokova za
graane i poslovni sektor, uspostavljanje jae saradnje
parlamenata. Sa stanovita evropskog integracijskog
procesa, pa i sa institucionalnog aspekta, ova inicijativa
ima svoje ishodite u Solunskoj deklaraciji.

36 Za detalje vidi www.ddseuro.org .

37 Uporedi Osmankovi, J., Pejanovi, M., (2006): Euroregije i Bosna
i Hercegovina, Sarajevo, Fakultet politikih nauka, Centar za
lokalnu i regionalnu samoupravu, str. 206.

42 Ova makroregija obuhvata osam lanica EU-a Dansku, vedsku,

Finsku, Estoniju, Litvu, Latviju, Poljsku, Njemaku te Rusiju.

40 Uporedi Statut Euroregije Drina, http://euroregijadrina.com/ .

43 Evropska komisija je 18. juna 2009. godine dobila mandat od Vijea

EU-a za izradu Zajednike strategije za Podunavlje. Vijee EU-a je
formalno usvojilo tu strategiju tokom maarskog predsjedavanja
EU-om (24. juna 2011.). U izradi Strategije za Podunavlje uestvovalo
je 14 podunavskih zemalja (Njemaka, Austrija, Slovaka, eka
Republika, Maarska, Bugarska, Rumunija, Slovenija, Hrvatska,
Srbija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Ukrajina i Moldavija).

41 Osmankovi, J., Pejanovi, M., (2006): Euroregije i Bosna i

Hercegovina, Sarajevo, Fakultet politikih nauka, Centar za
lokalnu i regionalnu samoupravu str. 226.

44 Sedam zemalja lanica izlazi na Jadransko ili Jonsko more: Albanija,

Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Grka, Hrvatska, Italija, Slovenija;
Srbija - po principu sukcesije lanstva.

38 Jadranska euroregija ima status neprofitne pravne osobe. Ima

predsjednika, potpredsjednika, skuptinu, izvrni i nadzorni odbor,
kao i stalne komisije: za okoli, turizam i kulturu, poljoprivredu,
ribarstvo i transport i infrastrukturu.
39 http://www.adriaticeuroregion.org .

pogranicna suradnja bh.indd 10

7/10/14 2:38 PM

11

Novi koncept saradnje unutar G-6 skupine mogao

bi imati potencijal da osigura bre odvijanje integracije
drava regije u Evropsku uniju. Realizacijom projekata
regionalne saradnje i integriranog nastupa
prema
fondovima od regionalnog interesa ova inicijativa moe
doprinijeti intenzivnijem razvoju lokalnih zajednica,
posebno pograninih regija. U daljnjem pristupu definiranja
ciljeva i formulacije politika saradnje neizostavnim se
namee potreba apostrofiranja pograninih razvojnih zona
u razvojnim i stratekim dokumentima drava sudionica
G-6 inicijative. Iskustva i saradnja s dravama u drugim
regionalnim strukturama, poput Viegradske skupine,
posebno na podruju evropskih integracija, moe biti od
velike koristi.45

4. Zakljuna razmatranja i preporuke

Evropske integracije i regionalna / prekogranina
saradnja procesi su koji idu ruku pod ruku. Participirajui
u projektima prekogranine saradnje, drave i regije
ostvaruju viestruke koristi na evropskoj, ekonomskoj,
politikoj, institucionalnoj i socijalno-kulturolokoj ravni.
Iskustva i primjeri prekogranine saradnje pokazuju da
ona doprinosi konkurentnosti i odrivom ekonomskom
razvoju lokalnih zajednica koje sudjeluju u njima. Politiki
ciljevi regionalne saradnje i regionalizacije evropskih
drava sadrani su, izmeu ostalog, u nastojanjima da se
provedbom koherentnih regionalnih politika i uklanjanjem
dispariteta i nejednakosti doprinese ujednaenom razvoju
unutar irega evropskog politiko-ekonomskog podruja.

I u izlaganjima panelista prezentiranim tokom
regionalne konferencije Perspektive vanjske politike u
regionalnoj i prekograninoj saradnji, kao i primjerima
projekata prekogranine saradnje na lokalnom nivou,
potvren je znaaj razvoja politika regionalnog razvoja i
afirmacije prekogranine saradnje. Na tom osnovu izvedeno
je vie zakljuaka i preporuka koji su predstavljeni u ovoj
analizi.
Polazei od injenice da unutar savremenih
globalizacijskih kretanja izoliranost regija i drava
ograniava njihovu konkurentnost i razvoj, regionalna
saradnja se namee kao imperativ. Drave regionalnim
povezivanjem unutar Evropske unije, ali i izvan nje,
odnosno sudjelovanjem u projektima prekogranine
saradnje imaju vee razvojne mogunosti i perspektive.
To potvruju i brojni projekti prekogranine saradnje
vicarskih regija s regijama koje se nalaze u Evropskoj
uniji, a realiziraju se na irem prostoru Gornje Rajne.
Ukljuenost centralnih i lokalnih vlasti u procese regionalne
saradnje kao i uspostavljanje intenzivne saradnje izvrne i
45 Poput utemeljenja zajednikog fonda za potrebe regionalnog razvoja
po uzoru na Fond Viegradske skupine (Maarska, Slovaka, eka
i Poljska).

pogranicna suradnja bh.indd 11

zakonodavne vlasti postaje neophodnost.

Znaaj prekogranine saradnje prepoznat je,
i kao prioritet definiran, i u vanjskim politikama svih
drava zapadnog Balkana. U provedbi ovih politika uloga
parlamenata u promicanju regionalnih inicijativa ima
poseban znaaj jer doprinosi jaanju bilateralnih odnosa
i politikoj stabilnosti. Drave zapadnog Balkana ve
u pretpristupnoj fazi integracije u EU putem razliitih
fondova i programa pospjeuju regionalni razvoj i
osposobljavaju se za koritenje strukturnih fondova i
Kohezijskog fonda EU-a nakon to postanu punopravne
lanice Unije. Sredstva iz ovih fondova, meutim, nisu
zagarantirana, ve se dodjeljuju za dobro pripremljene
projekte. Preporuke za efikasniju pripremu i provedbu
projekata sadrane su u potrebi uspostavljanja vlastitih
fondova za programe regionalne saradnje, identifikaciji
zajednikih interesa i intenziviranju dobrosusjedskih
odnosa. Izrada dravnih strategija regionalnog razvoja,
odnosno identifikacija pograninih razvojnih zona u
razvojnim i stratekim dokumentima drava, ini sastavni
dio uspjene implementacije projekata prekogranine
saradnje. Pored toga, iskustva drugih drava pokazuju da
efikasna realizacija prekogranine saradnje podrazumijeva
i kontinuitet u promociji dobrih primjera iz prakse, edukaciji
i informiranju stanovnitva.
Iako u Bosni i Hercegovini naelno postoji
unutarnjopolitika saglasnost o potrebi prihvaanja
evropskog koncepta regije i makroregionalnog povezivanja,
njezini politiki akteri, naalost, nisu postigli politiki
konsenzus o principima regionalizacije u samoj BiH. Zbog
toga Bosna i Hercegovina, za razliku od ostalih drava s
prostora zapadnog Balkana, nema ni strategije regionalnog
razvoja, a ni uspostavljenu pravnu osnovu regionalnog
razvoja u skladu s evropskim naelima. Dakle, s aspekta
potpunog ukljuivanja u kohezijsku politiku Evropske
unije, odnosno mogunosti efikasnijeg koritenja
pretpristupnih fondova EU-a, a kasnije i strukturnih
fondova Unije, Bosni i Hercegovini u daljnjem procesu
evropskih integracija predstoji uspostavljanje efikasnog
mehanizma koordinacije izmeu razliitih nivoa vlasti,
jaanje institucionalnih kapaciteta za koritenje fondova
EU-a, intenziviranje regionalne saradnje sa susjednim
dravama kao osnove za povlaenje sredstava za projekte
prekogranine saradnje, izrada dravnih razvojnih
strategija i akcionih planova, uspostavljanje pravne i
institucionalne osnove regionalnog razvoja u skladu s
politikom regionalnog razvoja EU-a kao i definiranje
statistikih regija (NUTS regije) u skladu s Kodeksom
prakse evropske statistike.
Kada je rije o regionalnim inicijativama, poput
inicijative za jaanje saradnje drava regije u okviru
zapadnobalkanske estorke, moe se konstatirati da su
one, iako mnogobrojne, ipak, bez dovoljno meusobne

7/10/14 2:38 PM

12

koordinacije. Zbog toga se institucionalizacija regionalnih

inicijativa namee neophodnom. Posebnu panju u
daljnjem bavljenju regionalnim razvojem zavreuju ideje o
formiranju euroregija u pograninim bh. podrujima koja
sa stajalita ekonomskog razvoja zaostaju za prosjekom
BiH.

Inicijative o regionalnom povezivanju, iako

brojne, nisu meusobno iskljuive. One predstavljaju
logian slijed daljnjih integracijskih politika s aspekta
vanjskopolitike opredijeljenosti Bosne i Hercegovine i
drava regije euroregije umjesto periferije.

LITERATURA

ASOPISI I PUBLIKACIJE
1.

Altmann, F.L. (2003): Der Gipfel EU- Westliche

Balkanstaaten in Thessaloniki: Zurck zur Realitt? Berlin,
Stiftung Wissenschaft und Politik, Berlin, (SWP-Aktuell
26/03).

KNJIGE
1.

Calic, J. M. (1996): Krieg und Frieden in Bosnien und

Herzegowina, Frankfurt am Main.

2.

2.

Milardovi, A. (2000): Zapadni Balkan: pojam, ideje i

dokumenti o rekonstrukciji Balkana u procesu globalizacije,
Zagreb, Pan Liber.

Bosna i Hercegovina na putu evropskih integracija (2002):

Vijee ministara BiH, Sarajevo, 2002.

3.

3.

Osmankovi J., Pejanovi, M., (2006): Euroregije i Bosna i

Hercegovina, Sarajevo, Fakultet politikih nauka, Centar za
lokalnu i regionalnu samoupravu.

Cihelkova E. (2006): Regional Integration of the New

Member States during the Pre-Accession Period and after
Eeastern Enlargement,CAP, Minhen.

4.

4.

Pejanovi, M. (2005): Politiki razvitak Bosne i Hercegovine

u postdejtonskom periodu, Sarajevo, TKD ahinpai.

Savremeni institucionalni i ekonomski izazovi BiH na putu

EU integracija: Koritenje pretpristupnih fondova EU u
funkciji generisanja endogenog rasta i kontekstu iskustva
Hrvatske i Srbije, Ekonomski fakultet u Sarajevu, juni 2012.

5. Pejanovi, M. (2012): Ogledi o dravnosti i politikom

razvoju Bosne i Hercegovine, Drugo dopunjeno izdanje,
Sarajevo-Zagreb, ahinpai.
6.

Stefanovi, Z.(2003): Pravo Evropske unije, Beograd, Mo

knjige.

7.

Vukadinovi, R. (2006): Pravo Evropske unije, Banja Luka /

Kragujevac, Pravni fakultet u Banja Luci i Centar za pravo EU
fakulteta u Kragujevcu.

8.

Wessels W. (2000): Die ffnung des Staates. Modelle und

Wirklichkeit grenzberschreitender Verwaltungspraxis 19601995, Leske und Budrich, Opladen.
ZBORNICI

1.

Klapi, M. (2008): Prekogranina saradnja i evropske

integracije, Zbornik radova Euroregije i jugoistona
Evropa, Sarajevo, Odjeljenje drutvenih nauka Akademije
nauka i umjetnosti BiH, Centar za razvoj lokalne i regionalne
samouprave Fakulteta politikih nauka u Sarajevu, Ekonomski
institute Sarajevo.

2.

Pejanovi, M./Dedi, H. (2011): Pretpostavke i dometi

integracije BiH u EU, Pregled br.1, Univerzitet u Sarajevu.

3.

Sadikovi, E. (2008): Politika regionalnog razvoja EU i

mogunosti ekonomskog i socijalnog razvoja BiH, Zbornik
radova Euroregije i jugoistona Evropa, Sarajevo, Odjeljenje
drutvenih nauka Akademije nauka i umjetnosti BiH, Centar
za razvoj lokalne i regionalne samouprave Fakulteta politikih
nauka u Sarajevu, Ekonomski institute Sarajevo.

4.

Sadikovi, E. (2010/2011): Fenomen regionalizma i

regionalizacije Evrope, Godinjak Fakulteta politikih nauka
2010/2011, Sarajevo, Fakultet politikih nauka.

pogranicna suradnja bh.indd 12

REZOLUCIJE, DEKLARACIJE, IZVJETAJI I DRUGI

DOKUMENTI EVROPSKOG PARLAMENTA, KOMISIJE
EU-a i VIJEA EVROPE
1.

Council Regulation on Laying Down General Provisions on

the European
Regional Development Fund (2004). The European Social
Fund and the Cohesion Fund, COM 492 final, Bruxelles.

2.

Izvjetaj Evropske komisije Vijeu i Parlamentu EU-a

Commission Communication to the Council and European
Parliament, COM (99) 235 od 26. 5. 1999.

3.

Solunska deklaraciju od 21. juna 2003.

4.

Strategija integriranja Bosne i Hercegovine u Evropsku

uniju, BiH, Vijee ministara, 2006.

INTERNET
1.

http://www.adriaticeuroregion.org

2.

http://ceppei.ba

3.

http://cor.eu.int

4.

http://www.dei.gov.ba

5.

http://ec.europa.eu

6.

http://www.eurotreaties.com

7.

http://www.euractiv.com

8.

http://www.eurostat.com

9.

http://www.mvp.gov.ba

10. http://www.mvpei.hr

7/10/14 2:38 PM