…

"Όσο είναι κανείς νέος ας μην αναβάλλει για το μέλλον τη

φιλοσοφία, μα κι όταν γεράσει ας μην βαριέται να
φιλοσοφεί. Γιατί για κανέναν δεν είναι ποτέ νωρίς και
ποτέ αργά για ότι έχει να κάνει με την γεία της !χ"ς
το. #ι όποιος λέει πως δεν "ρ$ε ακόμα η %ρα για
φιλοσοφία " ότι πέρασε πια ο καιρός, μοιά&ει με άν$ρωπο
πο λέει πως δεν είναι %ρα τ%ρα για την ετχία " πως
δεν έμεινε πια καιρός γι' ατ"ν. (ρέπει, λοιπόν, να
φιλοσοφεί και ο γέρος και ο νέος) ο ένας %στε κα$%ς
γερνά, να νι%$ει νέος μες στα αγα$ά πο το προσφέρει η
χάρη των περασμένων εν% ο άλλος, αν και νέος, να είναι
σνάμα και %ριμος, αφο* δεν $α 'χει αγωνία για το α*ριο.
+ρειά&εται, λοιπόν, να στοχα&όμαστε τα όσα φέρνον την
εδαιμονία, αφο* όταν την έχομε, έχομε τα πάντα, κι
όταν τη στερο*μαστε κάνομε τα πάντα για να την
αποκτ"σομε.
,α πράττεις και να μελετάς ατά πο σνεχ%ς σο
παράγγελνα, $εωρ%ντας τα ως βασικές αρχές το καλ%ς
&ην. (ρέπει να 'χομε κατά νο ότι από τις επι$μίες
άλλες είναι φσικές και άλλες μάταιες. -πό τις φσικές,
πάλι, άλλες είναι αναγκαίες κι άλλες απλ%ς φσικές.
.έλος, ορισμένες από τις αναγκαίες επι$μίες μας είναι
δεμένες με την εδαιμονία μας, άλλες με την εε/ία το
σ%ματος μας κι άλλες με την ίδια μας την επιβίωση. -ν
τα μελετ"σομε ατά χωρίς !εδαισ$"σεις, $α είμαστε σε
$έση να ανάγομε κά$ε επιλογ" και κά$ε αποφγ" μας
στην γεία το σ%ματος και στην γαλ"νη της !χ"ς, μιας
και ατά είναι ότι έχει να σο προσφέρει μια ετχισμένη
&ω". Γιατί όλα γι' ατό τα κάνομε) για να μη πονο*με και
για να μη μας ταρά&ει τίποτα. -πα/ και το ε/ασφαλίσομε
ατό, κοπά&ει η φορτο*να της !χ"ς, αφο* το έμ!χο ον
δεν έχει λόγο να περιπλανη$εί ανα&ητ%ντας κάτι άλλο,
αναγκαίο για να σμπληρ%σει την εε/ία της !χ"ς και
το σ%ματος. Γιατί τότε μόνο έχομε ανάγκη από την
ηδον", όταν η αποσία της μας κάνει να ποφέρομε. 0ν%
όταν τίποτα δεν &ορί&ει την !χ" μας, δεν έχομε ανάγκη
να την επιδι%/ομε.
#αι γι' ατό λέω πως η ηδον" είναι αρχ" και σκοπός το
μακαρίως &ην) γιατί αναγν%ρισα ότι είναι το πρωταρχικό
και σγγενικό με τη φ*ση μας αγα$ό και ότι ατ" είναι η
αφετηρία για κά$ε επιλογ" και για κά$ε αποφγ" μας, και
ότι σ' ατ"ν καταλ"γομε πάλι, όταν αποτιμάμε το κά$ε
αγα$ό, έχοντας ως κριτ"ριο το τι αισ$ανόμαστε. #ι
ακριβ%ς επειδ" είναι το πρωταρχικό και σ*μφτο μ' εμάς
αγα$ό, για το*το δεν επιλέγομε αδιακρίτως κά$ε ηδον",
αλλά σμβαίνει ορισμένες φορές να γρί&ομε την πλάτη
μας σε πολλές ηδονές, όταν τα προβλ"ματα πο
προκαλο*ν ατές οι ηδονές είναι για μας μεγαλ*τερα και
πάρχον, από την άλλη, πολλοί πόνοι πο τος $εωρο*με
προτιμότερος από τις ηδονές, εφόσον η ηδον" πο $α
ακολο$"σει άμα τος πομείνομε για κάμποσο $α είναι
για μας μεγαλ*τερη. #ά$ε ηδον" λοιπόν, ακριβ%ς επειδ"
η φ*ση της μας είναι σγγενικ", είναι καλό πράγμα δεν
σμβαίνει όμως να επιλέγομε αδιακρίτως κά$ε ηδον".
-κριβ%ς όπως κά$ε πόνος είναι κακό πράγμα κι ωστόσο
δεν είναι όλοι οι πόνοι τέτοιοι πο να μπορο*με να τος
αποφε*γομε. 0ίναι κα$"κον μας, εντο*τοις, να τα
κρίνομε όλα ατά παραβάλλοντας και σγκρίνοντας το
ένα με το άλλο και ε/ετά&οντας προσεκτικά τι σμφέρει
και τι όχι. Γιατί ορισμένες φορές μεταχειρι&όμαστε το
αγα$ό ως κακό και αντιστρόφως.
.ο να αρκείται κανείς σ' ατά πο έχει, το $εωρ% πολ*
σποδαίο αγα$ό) όχι για να περιορι&όμαστε σ%νει και
καλά στα λίγα, αλλά για να αρκο*μαστε στα λίγα όταν
μας λείπον τα πολλά με τη γν"σια πεποί$ηση ότι την
πολτέλεια την απολαμβάνον πολ* καλ*τερα οι
άν$ρωποι πο δεν την έχον και τόσο ανάγκη, και ότι τα
φσικά πράγματα, όλα, μπορεί ε*κολα να τα αποκτά
κανείς, εν% το περιττό το αποκτάς δ*σκολα" ότι μια
σκέτη σο*πα $α σο δ%σει ίση εχαρίστηση με ένα
πολτελές γε*μα, όταν έχει φ*γει όλο το δσάρεστο
αίσ$ημα από την έλλει!η τροφ"ς και ότι το !ωμί και το
νερό δίνον τη μεγαλ*τερη ηδον" όταν προσφέρονται σε
κάποιον πο τα έχει ανάγκη.
.ο να σνη$ί&ει λοιπόν κανείς στον απλό τρόπο &ω"ς κι
όχι στην πολτέλεια, δεν βοη$ά μόνο την γεία αλλά
κάνει επίσης τον άν$ρωπο ικανό να αντεπε/έρχεται με
αποφασιστικότητα στις αναγκαίες ενασχολ"σεις της
&ω"ς' μας κάνει να το εχαριστιόμαστε περισσότερο
όταν, αραιά και πο*, παίρνομε μέρος σε πολτελ"
γε*ματα και μας προετοιμά&ει να στα$ο*με άφοβοι μπρος
στα παιχνίδια της τ*χης.
Όταν λοιπόν ποστηρί&ομε ότι σκοπός είναι η ηδον", δεν
εννοο*με τις ηδονές των ασ%των και των αισ$ησιακ%ν
απολα*σεων, όπως νομί&ον κάποιοι από άγνοια κι επειδ"
διαφωνο*ν μα&ί μας " παίρνον στραβά τα λόγια μας,
αλλά εννοο*με το να μην ποφέρει κανείς σωματικο*ς
πόνος και το να μην είναι η !χ" το ταραγμένη. Γιατί
τη γλκιά &ω" δε μας την προσφέρον τα φαγοπότια κι οι
διασκεδάσεις, ο*τε οι απολα*σεις με αγόρια και γναίκες,
ο*τε τα !άρια και τα άλλα εδέσματα πο προσφέρει ένα
πολτελές τραπέ&ι, αλλά ο νηφάλιος στοχασμός, ατός
πο ερενά τα αίτια κά$ε προτίμησης μας " κά$ε
αποφγ"ς μας, και αποδι%χνει τις δο/ασίες πο με τόση
σ*γχση γεμί&ον την !χ" μας.
-φετηρία για όλα ατά, και μέγιστο αγα$ό σνάμα, είναι
η φρόνηση. Γι' ατό και είναι πολτιμότερη η φρόνηση κι
από τη φιλοσοφία ακόμα, γιατί απ' ατ"ν απορρέον όλες
οι αρετές) η φρόνηση πο μας διδάσκει ότι δεν είναι
δνατόν να &ει κανείς χαρο*μενα αν η &ω" το δεν έχει
γν%ση, ομορφιά και δικαιοσ*νη, κι ο*τε πάλι μπορεί να
'χει η &ω" το γν%ση, ομορφιά και δικαιοσ*νη αν δεν έχει
και χαρά. Γιατί οι αρετές ατές είναι σ*μφτες με το να
&ει κανείς ετχισμένα, κι η ετχισμένη &ω" είναι
α/εχ%ριστη από τις αρετές.
(οιον άραγε $εωρείς καλ*τερο από εκείνον πο έχει αγν"
και κα$άρια γν%μη για τος $εο*ς και πο 'χει /επεράσει
τελείως το φόβο το $ανάτο1 (ο έχει αναλογιστεί το
σκοπό πο έ$εσε η φ*ση, πο έχει αντιληφ$εί πόσο ε*κολα
αγγί&ει κανείς και κατακτά το όριο των καλ%ν
πραγμάτων και πόσο μικρ" είναι η διάρκεια " η ένταση
των κακ%ν. 0κείνον πο κορο2δε*ει την -ναγκαιότητα
3πο κάποιοι την παροσιά&ον ως την απόλτη
ε/οσιάστρια των πάντων3, και βεβαι%νει ότι άλλα
πράγματα σμβαίνον αναγκαστικά, άλλα οφείλονται
στην τ*χη, άλλα όμως περνο*ν από το χέρι μας γιατί το
βλέπει ότι η αναγκαιότητα δεν φέρει οδεμία ε$*νη κι η
τ*χη είναι άστατη, όμως εκείνο πο ε/αρτάται από εμάς
είναι ελε*$ερο και φσικά επιδέχεται τη μομφ" όσο και
τον έπαινο.
-λλά και την .*χη, ένας τέτοιος άν$ρωπος δεν τη $εωρεί
$εά όπως κάνον οι πολλοί αφο* από ένα $εό τίποτα δεν
γίνεται άτακτα. 4*τε την $εωρεί ως αστά$μητη αιτία
όλων των πραγμάτων γιατί δεν πιστε*ει ότι από την τ*χη
δίνεται στος αν$ρ%πος το καλό " το κακό ως προς την
ετχία τος. (ιστε*ει ότι η τ*χη είναι απλ%ς μια
αφετηρία για μεγάλα καλά " μεγάλα δεινά. (ιστε*ει πως
είναι καλ*τερα να ατχ"σει μετά από σωστ" σκέ!η παρά
να στα$εί τχερός όντας παράλογος.
Γιατί στις αν$ρ%πινες πρά/εις καλ*τερα να πάει στραβά
κάτι το οποίο βασίστηκε σε σωστ" κρίση παρά να πετ*χει
ένας σκοπός πο δεν τέ$ηκε με σωστ" κρίση. -τά
λοιπόν, κι όσα σχετί&ονται μα&ί τος, να τα στοχά&εσαι
μέρα και ν*χτα, μόνος σο " με κάποιον σαν και σένα, και
ποτέ σο δεν πρόκειται να ταραχτείς, είτε στον *πνο σο
είτε στον /*πνιο σο και $α &"σεις σαν $εός ανάμεσα σε
αν$ρ%πος.
Γιατί δεν μοιάζει με θνητό ζώο ο άνθρωπος που ζει
μέσα σε αθάνατα αγαθά…
(ρ%τα3πρ%τα, το $εό να τον $εωρείς ως ένα ον άφ$αρτο
και μακάριο, όπως μας τον παροσιά&ει η κοιν" σε όλος
τος αν$ρ%πος παράσταση το. 5ην το προσάπτεις
τίποτα το άσχετο με την αφ$αρσία και αταίριαστο με τη
μακαριότητα το.
(ίστεε, αντί$ετα, σε οτιδ"ποτε μπορεί να διαφλά/ει τη
μακαριότητα και την αφ$αρσία το. 4ι $εοί πάρχον,
μιας και η γν%ση πο έχομε γι' ατο*ς είναι ολοκά$αρη.
6εν είναι όμως τέτοιοι όπως τος φαντά&εται ο πολ*ς ο
κόσμος. Γιατί ο κόσμος δεν κρατά ακέραιη την αρχικ"
παράσταση των $ε%ν. -σεβ"ς δεν είναι ατός πο βγά&ει
από τη μέση τος $εο*ς στος οποίος πιστε*ει ο πολ*ς
κόσμος, ασεβ"ς είναι ατός πο αποδίδει στος $εο*ς τις
δο/ασίες των πολλ%ν.
4ι από!εις το κόσμο για το $εό δεν είναι /εκά$αρες
προλ"!εις αλλά !εδείς δο/ασίες. -πό δω και η ιδέα ότι
οι $εοί προκαλο*ν στος κακο*ς τα μεγαλ*τερα δεινά και
ότι εεργετο*ν τος καλο*ς. 6ιότι οι άν$ρωποι είναι
ε/οικειωμένοι με τις δικές τος αρετές και αποδέχονται
τος όμοιος των εν% το διαφορετικό το $εωρο*ν /ένο
και εχ$ρικό.
#οίτα να σνη$ίσεις στην ιδέα ότι ο $άνατος για μας είναι
ένα τίποτα.
#ά$ε καλό και κά$ε κακό βρίσκεται στην αίσ$ηση μας
όμως $άνατος σημαίνει στέρηση της αίσ$ησης. Γι' ατό η
σωστ" εκτίμηση ότι ο $άνατος δεν σημαίνει τίποτα για
μας, μας βοη$ά να χαρο*με τη $νητότητα το βίο) όχι
επειδ" μας φορτ%νει αμέτρητα χρόνια αλλά γιατί μας
απαλλάσσει από τον πό$ο της α$ανασίας. 6εν πάρχει,
βλέπεις, τίποτα το φοβερό στη &ω" το αν$ρ%πο πο 'χει
αλη$ινά σνειδητοποι"σει ότι δεν πάρχει τίποτα το
φοβερό στο να μη &εις.
-ρα είναι ανόητος ατός πο λέει ότι φοβάται το $άνατο,
όχι γιατί $α τον κάνει να ποφέρει όταν έρ$ει αλλά επειδ"
ποφέρει με την προσδοκία το $ανάτο. Γιατί ότι δεν σε
στεναχωρεί όταν είναι παρόν, δεν πάρχει λόγος να σε
στεναχωρεί όταν το προσδοκείς. .ο πιο ανατριχιαστικό,
λοιπόν, από τα κακά, ο $άνατος, είναι ένα τίποτα για μας,
ακριβ%ς επειδ" όταν πάρχομε εμείς ατός είναι
αν*παρκτος, κι όταν έρχεται ατός είμαστε αν*παρκτοι
εμείς.
4 $άνατος λοιπόν δεν έχει να κάνει ο*τε με τος
&ωντανο*ς ο*τε με τος πε$αμένος, αφο* για τος
&ωντανο*ς δεν πάρχει, εν% οι τελεταίοι δεν πάρχον
πια. 7έβαια, οι πολλοί άλλοτε πασχί&ον ν' αποφ*γον το
$άνατο σαν να 'ναι η πιο μεγάλη σμφορά, κι άλλοτε τον
απο&ητο*ν για ν' αναπα$ο*ν από τα δεινά της &ω"ς.
-πεναντίας ο σοφός ο*τε τη &ω" απαρνιέται ο*τε την
ανπαρ/ία φοβάται. Γιατί δεν το είναι δσάρεστη η &ω"
αλλά ο*τε και $εωρεί κακό το να μη &ει. #ι όπως με το
φαγητό δεν προτιμά σε κά$ε περίπτωση το πιο πολ* μα το
πιο νόστιμο, έτσι και με τη &ω") δεν απολαμβάνει τη
διαρκέστερη μα την ετχέστερη.
#ι είναι αφελ"ς όποιος προτρέπει τον νέο να &ει καλά και
τον γέρο να δ%σει ωραίο τέλος στη &ω" το, όχι μόνο
γιατί η &ω" είναι επρόσδεκτη αλλά γιατί το να &εις καλά
και να πε$αίνεις καλά είναι μία και η ατ" άσκηση. Όμως
πολ* χειρότερος είναι εκείνος πο λέει πως καλό είναι να
μη γεννη$είς 8αλλά μιας και γενν"$ηκες, βιάσο να
διαβείς τις π*λες το -δη9 -ν το λέει επειδ" το πιστε*ει,
γιατί δεν αποσ*ρεται από τη &ω"1 :το χέρι το είναι να το
κάνει, αν το 'χει σκεφτεί σοβαρά. -ν πάλι το λέει στ'
αστεία, είναι ελαφρόμαλος σε πράγματα πο δεν
σηκ%νον αστεία…
(ηγ") 80(;#4<=4:9 0κδόσεις ><=->0,
???
Η ΤΕΤΡΑΦΑΡΜΑΚΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ
8@φοβον ο $εός,
αν*ποπτον ο $άνατος
και ταγα$όν μεν ε*κτητον,
το δε δεινόν εεκαρτέρητον.9
Aιλόδημος
Bεπικο*ρειος φιλόσοφοςC