BN V CCH KIM SNG NG N

J. KRISHNAMURTI
Li dch: NG KHNG - 5.2010
Ni dung
Li ta
PHN MT
Ojai, ngy 9 thng 7 nm 1944
Ojai, ngy 3 thng 6 nm 1945
Ojai, ngy 27 thng 5 nm 1945
Bangalore, ngy 8 thng 8 nm 1948
Ojai, ngy 14 thng 8 nm 1955
T Bnh phm v Sng Tp 1, Chng 88
T T do u tin v cui cng, Chng 3
Bombay, ngy 24 thng 2 nm 1957
T Bnh phm v Sng Tp 2, Chng 31
Varanasi, ngy 12 thng 1 nm 1962
T Bnh phm v Sng Tp 2, Chng 17
T Vn ca Vn ha, Chng 17
Bombay, ngy 28 thng 3 nm 1948
PHN HAI
Bangalore, ngy 15 thng 8 nm 1948
Poona, ngy 17 thng 10 nm 1948
Bombay, ngy 26 thng 2 nm 1950
T S khn cp ca Thay i
Bombay, ngy 11 thng 3 nm 1953
T Mt ni chuyn cng Hc sinh ti Rajghat School, Ngy 10 thng 1 nm 1954
Amsterdam, ngy 23 thng 5 nm 1955
T Mt ni chuyn cng Nhng Ngi Tr ti Saanen, Ngy 5 thng 8 nm 1972
T Bn v Gio dc, Chng 8
PHN BA
T Bnh phm v Sng Tp 2, Chng 2
Saanen, ngy 24 thng 7 nm 1973
Sannen, ngy 3 thng 8 nm 1973
T S tht v Thc t, Chng 10,
Saanen, ngy 25 thng 6 nm 1976 Ojai, ngy 3 thng 4 nm 1977
T Bnh phm v Sng Tp 3, Chng 48
T Th gi Trng hc Quyn 1,Ngy 1 thng 12 nm 1978
T Vn ca Vn ha, Chng 7, Cng Nhng Ngi Tr
T Th gi Trng hc Quyn 1, Ngy 15 thng 12 nm 1978
Saanen, ngy 28 thng 7 nm 1979
PHN BN
T Th gi Trng hc Quyn 2, Ngy 15 thng 11 nm 1983
T Khi u ca Hc hnh, Chng 13,
Ni chuyn ti Brockwood Park School,
Ngy 17 thng T Cu hi v Tr li, Saanen, ngy 24 thng 7 nm1980
T Krishnamurti c thoi, Brockwood Park,
Ngy 30 thng 5 nm 1983
Bnh phm v Sng Tp 3, Chng 30

Li ta
Jiddu Krishnamurrti c sinh ra n nm 1895 v, lc 13 tui, c bo tr bi T
Chc Huyn b hc Theosophical Society, cng nhn ng l phng tin cho Thy
Th Gii m s xut hin ca ng c cng b t trc. Chng my chc K ni
ln nh mt ngi thy, khng th phn hng, khng tha hip v y quyn nng;
nhng ni chuyn v nhng tc phm ca ng khng lin quan n bt k tn gio c
bit no v cng khng thuc phng ng hay phng Ty nhng dnh cho ton th
gii. Cng quyt ph nhn hnh nh ng Cu th, vo nm 1929 ng tuyn b gii
tn t chc to ln v giu c c xy dng quanh ng v tuyn b s tht l mt
mnh t khng li vo, khng th tip cn c bi bt k tn gio, trit l hay gio
phi chnh thc no.
Trong sut sng cn li, K lin tc ph nhn danh v o s m nhng ngi khc c
gng p buc ng phi nhn. ng tip tc thu ht v s ngi khp th gii nhng
khng nh khng l uy quyn, khng mun nhng mn , v lun lun ni chuyn nh
mt c th cng mt c th khc. Tm im nhng li gio hun ca ng l nhn ra
rng nhng thay i c bn trong x hi ch c th c to ra bi s thay i ca
thc c th. S cn thit phi hiu r v chnh mnh v hiu r nhng nh hng gy
tch ri, gy gii hn ca tnh trng b quy nh thuc quc gia v tn gio, lin tc c
nhn mnh. Krishnamurti lun lun vch ra s cn thit cp bch phi c c s
khong t, phi c c khng gian bao la trong b no m trong c nng lng
v hn. iu ny dng nh l ngun sui ca s sng to ring ca ng v ct li
cho nhng nh hng to tt ca ng i vi v s ngi khp th gii.
ng tip tc ging thuyt khp th gii cho n khi qua i nm 1986 tui chn mi.
Nhng ni chuyn, nhng i thoi, nhng l th v nhng bi vit trn bo ca ng
c tng hp thnh hn su mi quyn. T nhng li gio hun nhiu nh th mt
lot nhng quyn sch c mc ny c bin son, mi quyn sch tp trung
vo mt ti c lin quan c bit v khn cp trong sng hng ngy ca chng ta.

PHN MT
Ojai, ngy 9 thng 7 nm 1944
Mt sng n gin khng ch gm c s s hu mt t vt, nhng cn c s kim
sng ng n v s t do khi nhng gii tr, nhng nghin ngp, v s hu. S t do
khi tham li s to ra phng tin kim sng ng n, nhng c nhng phng tin
sai lm r rng no . Tham lam, truyn thng, v ham mun quyn lc s to ra
phng tin sai lm ca kim sng. Thm ch trong nhng thi im ny khi mi ngi
b kim ch vo mt loi cng vic c bit no , tm c mt ngh nghip ng n
vn c th xy ra c. Mi ngi phi nhn bit c nhng hu qu ca ngh
nghip sai lm cng nhng thm ha v nhng au kh ca n, cng vic u n
nhm chn v nhng thi c x qu quen thuc. Liu khng cn thit, mi ngi
phi bit cho chnh anh y phng tin kim sng ng n l g, hay sao? Nu chng
ta tham lam, ganh t, tm kim quyn hnh, vy th phng tin kim sng ca chng ta
s tng ng vi nhng i hi pha bn trong ca chng ta, v th l to ra mt th
gii ca ganh ua, nhn tm, p bc, v cui cng kt thc trong chin tranh.

Ojai, ngy 3 thng 6 nm 1945

Ngi hi: Vn kim sng ng n l mt vn quan tm nht trong hu ht
chng ti. Bi v nhng xu hng kinh t hin nay ca th gii qu l thuc vo nhau.
Ti khm ph rng hu ht mi cng vic ti lm u hoc trc li nhng ngi khc
hoc gp phn vo nguyn nhn ca chin tranh. Lm th no mt ngi chn tht
mong c s kim c phng tin kim sng ng n rt lui khi gung quay
ca s trc li v chin tranh.
Krishnamurti: i vi mt ngi thc s mong c tm c mt phng tin kim
sng ng n, i sng thuc kinh t nh hin nay n c t chc l iu kh khn
cc k. Nh ngi hi a ra, nhng xu hng kinh t u c lin quan vi nhau v v
vy n l mt vn phc tp; v cng ging nh tt c nhng vn phc tp khc
ca con ngi, n phi c tip cn mt cch rt n gin. Bi v x hi ang tr nn
mi lc mt phc tp v c t chc, s k lut ca t tng v hnh ng ang
c yu cu phi tun theo bi v li ch ca s hiu qu. S hiu qu tr thnh s
nhn tm khi nhng gi tr thuc gic quan thng tr, khi nhng gi tr vnh cu khng
c quan tm.
Chc chn c nhng cch kim sng sai lm. Mt ngi gip trong vic ch to v
kh v nhng phng tin khc git cht nhng con ngi thn thuc ca anh y,
chc chn bn tm n s bo lc thm na, v khng bao gi mang li ha bnh trong
th gii. Ngi chnh tr m, hoc v li ch ca quc gia anh y hoc ca chnh anh y
hoc ca mt hc thuyt, quan tm n s cai tr v bc lt nhng ngi khc, chc
chn ang s dng nhng cch kim sng sai lm, m dn n chin tranh, n au
kh v phin mun ca con ngi. V linh mc m bm vo mt nim tin, gio iu, hay
thnh kin c bit, m bm vo mt hnh thc c bit ca th phng v cu nguyn,
cng ang s dng phng tin kim sng sai lm, bi v anh y ch ang truyn b s
dt nt v khng-khoan dung, m b tr con ngi chng li con ngi. Bt k ngh
nghip no m dn n v duy tr s phn chia v xung t gia con ngi v con
ngi chc chn l mt phng tin kim sng sai lm.

Phng tin kim sng ca chng ta b nh ot qua truyn thng hay qua tham lam v
tham vng, ng ch? Thng thng, chng ta khng c bt u chn la cch kim
sng ng n. Chng ta ch qu cm n khi nhn c cng vic g chng ta c th
kim c, v mt cch m qung tun theo h thng kinh t thit lp quanh chng ta.
Nhng ngi hi mun bit lm th no rt lui khi s trc li v chin tranh. Mun
rt lui khi chng, anh y phi khng cho php chnh anh y b tc ng, cng khng b
p lc bi ngh nghip thuc truyn thng, v cng khng c ganh t ln tham vng.
Nhiu ngi chng ta chn la mt ngh nghip no bi v truyn thng hay bi v
chng ta thuc mt gia nh ca lut s hay qun i hay chnh tr hay kinh doanh; hay
s tham lam quyn hnh v v tr ca chng ta nh ot ngh nghip ca chng ta; s
tham vng thc p chng ta ganh ua v nhn tm trong s ham mun thnh cng ca
chng ta. Th l ngi khng mun trc li v gp phn vo nguyn nhn ca chin
tranh, phi khng cn tun theo truyn thng, chm dt tham lam, tham vng, v t tm
kim. Nu anh y ph nhn nhng iu ny, t nhin anh y s tm c ngh nghip
ng n.
Mc du n quan trng v hu ch, ngh nghip ng n khng l mt kt thc trong
chnh n. Bn c l c mt phng tin kim sng ng n, nhng nu bn trong bn
thiu thn hay ngho kh bn s l ci ngun ca au kh cho chnh bn v th l cho
nhng ngi khc; bn s thiu suy ngh, s bo lc, s t-khng nh. Nu khng c
s t do pha bn trong ca s tht, bn s khng c hn hoan, khng an bnh. Trong
tm kim v khm ph s tht pha bn trong , mt mnh, liu chng ta c th khng
nhng mn nguyn cng cht t, nhng cn nhn bit c ci g vt khi tt c s
o lng. Trc ht chnh l iu ny m phi c tm kim, tip theo nhng s vic
khc s hin din trong s thc dy ca n.
T do pha bn trong ca s tht sng to ny khng l mt qu tng, n phi c
khm ph v c tri nghim. N khng l mt thnh tu c tp hp cho chnh
bn v tn vinh bn. N l mt trng thi ca ang hin din, ging nh yn lng, m
trong khng c tr thnh, m trong c trn vn. Sng to ny c l khng cn
thit phi tm kim s din t; n khng l mt ti nng m i hi mt th hin pha bn
ngoi. Bn khng cn l mt ha s v i v cng khng cn c mt khn gi; nu bn
tm kim nhng iu ny, bn s b l s tht pha bn trong. N khng l mt qu
tng, n cng khng l kt qu ca ti nng; n phi c tm ra, kho tng bt dit ny,
khi t tng gii thot chnh n khi dc vng, mun thp hn, v dt nt, khi t
tng gii thot chnh n khi th gii trn tc v s khao kht hin din ca c
nhn. N phi c tri nghim qua s suy ngh v suy gm ng n. Nu khng c
s t do pha bn trong ny ca s tht, s tn ti l au kh. Nh mt ngi kht tm
kim nc, cng vy chng ta phi tm kim. S tht, mt mnh n, c th tha mn
cn kht ca vnh hng.

Ojai, ngy 27 thng 5 nm 1945

Chng ta c c s pht trin qu d tha thuc mnh tr nng bng s mt mt
ca nhng cm thy r rng hn v su thm hn, v mt nn vn minh c t nn
tng trn s pht trin ca mnh tr nng phi to ra s nhn tm v tn sng thnh
cng. S nhn mnh vo tr nng hay vo cm xc dn n s mt cn bng, v mnh
tr nng lun lun ang tm kim t-bo v chnh n. Thun ty quyt tm ch cng

c mnh tr nng v lm x cng ln cn ci n; n lun lun t-hung hng trong tr

thnh hay khng-tr thnh. Nhng phng cch ca mnh tr nng phi c hiu r
qua s tnh thc lin tc, v ti-gio dc ca n phi vt khi l lun ring ca n.
Ngi hi: Ti pht gic c s xung t gia ngh nghip ca ti v s lin h ca ti.
Chng chuyn ng trong nhng phng hng khc bit. Lm th no ti c th hi t
chng?
Krishnamurti: Hu ht ngh nghip ca chng ta u b nh ot bi truyn thng, hay
bi tham lam, hay bi tham vng. Trong ngh nghip ca chng ta, chng ta tn nhn,
ganh ua, di tr, ranh mnh, v t-phng v cao . Nu ti bt k thi im no
chng ta yu t, chng ta c l b chn p, th l chng ta phi theo kp s hiu qu cao
ca b my tham lam ca kinh doanh. N l mt u tranh lin tc duy tr mt v
tr, tr nn lanh li hn v khn ngoan hn. Tham vng khng bao gi c th tm
c s tha mn vnh vin; n mi mi ang tm kim nhng phm tr rng ln hn
cho s t-khng nh.
Nhng trong s lin h, mt tin hnh hon ton khc hn c bao hm. Trong n,
phi c thng yu, n cn, thch ng, t-ph nhn, nhng b, khng phi chinh
phc nhng sng hnh phc. Trong n, phi c s t nh t-khim tn, s t do khi
thng tr, khi chim hu, nhng trng khng; v s s hi nui dng ganh t v au
kh trong lin h. Lin h l mt tin hnh ca t-khm ph, trong c hiu r su
thm hn v rng ri hn. Lin h l mt iu chnh lin tc trong t-khm ph; n cn
n s kin nhn, s mm do v hn, v mt tm hn n gin.
Nhng lm th no hai iu ny gp g cng nhau: t-khng nh v thng yu, ngh
nghip v lin h? Mt iu th tn nhn, ganh ua, tham vng, iu cn li th n cn,
ha nh; chng khng th ha hp cng nhau. Mt tay ny h quan tm chm git v
tin bc, v tay cn li h c gng t t, n cn, thng yu. lm khuy kha khi
nhng ngh nghip nhm chn v lo lng ca h, h tm kim s thanh thn v thoi
mi trong s lin h. Nhng s lin h khng khoan nhng s thanh thn bi v n l
mt tin hnh c bit ca hiu r v t-khm ph. Qua cuc sng lin h ca anh y,
con ngi ca ngh nghip c gng tm kim s thanh thn v vui th nh mt n b
cho cng vic kinh doanh nhm chn ca anh y. Tng cht mt, ngh nghip hng
ngy ca tham vng, tham lam, v tn nhn dn n chin tranh v n nhng hnh
ng d man ca nn vn minh hin i.
Ngh nghip ng n khng b sai khin bi truyn thng, tham lam hay tham vng.
Nu y nghim tc, mi ngi chng ta quan tm thit lp s lin h ng n, khng
ch cng mt ngi nhng cn cng tt c, vy th anh y s tm c ngh nghip
ng n. Ngh nghip ng n hin din cng s ti sinh, cng s thay i ca tm
hn, khng phi t s khng nh thun ty thuc tr nng tm ra n.
Ha hp tng th ch c th xy ra nu c s minh bch ca hiu r trn tt c nhng
mc thuc thc ca chng ta. Khng th c s ha hp gia tnh yu v tham
vng, xo tr v minh bch, t bi v chin tranh. Chng no ngh nghip v lin h cn
gi tch ri, vn cn c xung t v au kh lin tc. Tt c i mi bn trong khun
mu ca s phn hai l tnh trng thoi ha; ch vt khi n, mi hin din s ha
bnh sng to.

Bangalore, ngy 8 thng 8 nm 1948

Ngi hi: ng ni qu nhiu v s tnh thc lin tc. Ti pht gic rng cng vic ca
ti gy nhm chn khng th kim hm c n khi ni v s tnh thc sau mt
ngy lm vic cc nhc ch ang st mui vo vt thng.
Krishnamurti: Tha bn, y l mt nghi vn quan trng. Lm n, chng ta hy cng
nhau tm hiu n cn thn v xem th iu g n hm . By gi, hu ht chng ta u
b nhm chn bi iu g chng ta gi l cng vic ca chng ta, vic lm ca chng ta,
thi quen u n hng ngy ca chng ta. Nhng ngi a thch cng vic, v nhng
ngi b p buc lm vic do bi cn thit, v nhng ngi pht gic rng cng vic
gy nhm chn tt c h u b nhm chn. C nhng ngi a thch cng vic v
nhng ngi chng i n u b nhm chn, ng ch? Mt ngi a thch cng vic
ca anh y lm g? Anh y suy ngh v n t sng n khuya, anh y lin tc b bn tm
bi n. Anh y qu b ng ha cng cng vic ca anh y n anh y khng th
quan st n chnh anh y l hnh ng, cng vic. V i vi mt ngi nh th, iu
g xy ra? Anh y sng trong mt ci ci, anh y sng c lp cng cng vic ca anh y.
Trong s c lp , anh y c l rt khn ngoan, rt sng ch, rt tinh xo; nhng anh
y vn cn b c lp. V anh y b lm cho nhm chn bi v anh y ang chng i tt
c cng vic khc, tt c nhng tip cn khc. Th l, cng vic ca anh y l mt hnh
thc ca tu thot khi sng khi ngi v ca anh y, khi nhng bn phn thuc x
hi ca anh y, khi v vn nhng i hi v vn vn. V c con ngi trong loi khc,
ngi m ging nh hu ht cc bn b p buc phi lm cng vic g m anh y
khng a thch v chng i n. Anh y l cng nhn nh my, th k ngn hng, lut
s, hay bt k nhng cng vic khc nhau no m chng ta c.
By gi, n l g m khin cho chng ta nhm chn? Liu n l chnh cng vic? Hay
liu n l s chng i cng vic ca chng ta, hay liu n l s tu thot khi nhng
tc ng khc p vo chng ta? Bn theo kp vn ch? Ti hy vng ti ang trnh
by r rng. l, ngi a thch cng vic ca anh y qu b vng vu trong n, qu
b tri buc trong n, n n tr thnh mt nghin ngp. Th l tnh yu cng vic
ca anh y tr thnh mt tu thot khi sng. V i vi ngi chng i cng vic,
mong c anh y ang lm mt cng vic no khc, c s xung t lin tc ca chng
i li iu g anh y ang lm. V vy vn ca chng ta l: liu cng vic lm cho
chng ta nhm chn? Hay s nhm chn b to ra bi s chng i li cng vic mt
pha, v bng cch s dng cng vic trn trnh nhng nh hng ca sng pha
khc? l, liu hnh ng, cng vic, lm cho ci tr nhm chn; hay liu ci tr b lm
cho nhm chn bi trn trnh, bi xung t, bi chng i? Chc chn, n khng l
cng vic; nhng s chng i, lm cho ci tr nhm chn. Nu bn khng chng i v
chp nhn cng vic, iu g xy ra? Cng vic khng lm cho bn nhm chn, bi v
ch mt phn ci tr ca bn ang vn hnh vi cng vic m bn phi lm. Phn cn li
ca con ngi bn, tng thc bn trong, tng che giu, b bn rn vi nhng suy ngh
m bn thc s quan tm. V vy khng c xung t. iu ny c l nghe c v kh
phc tp, nhng nu bn mun theo st n cn thn, bn s thy rng ci tr b lm cho
nhm chn, khng phi bi cng vic, nhng bi chng i li cng vic, hay bi chng
i li sng. V d, bn phi lm mt cng vic no m c l mt nm hay su ting
ng h. Nu bn ni, Chn qu, tht l mt cng vic khng khip, ti c ti c th
lm cng vic no khc; chc chn, ci tr ca bn ang chng i li cng vic . Mt
phn ci tr ca bn ang ao c bn ang lm vic g khc. S phn chia ny, b gy
ra qua s chng i, to ra s nhm chn, bi v bn ang s dng n lc ca bn mt

cch ph phm, ao c bn ang lm mt cng vic no khc. By gi, nu bn khng

chng i n, nhng lm vic g thc s cn thit, vy th, bn ni, Ti phi kim sng
v ti s kim sng mt cch ng n. Nhng kim sng ng n khng c ngha l
qun i, cnh st, hay l mt lut s m thnh cng trong s tranh chp, s tranh ci,
s dng lun iu gian tr v vn vn. y hon ton l mt vn kh khn trong
chnh n.
Nu bn b bn rn khi lm vic g m bn phi lm kim sng, v nu bn chng
i li n, chc chn ci tr tr nn nhm chn bi v chnh s chng i ging nh
mt ng c ang chy m ci phanh ang b hm li. iu g xy ra cho ci ng c
ti nghip ? S vn hnh ca n b tr tr, ng ch? Nu bn li mt chic xe hi,
bn bit vic g s xy ra nu bn c hm phanh khng nhng bn s lm mn ci
phanh, m bn s cn lm h hng ng c. chnh xc l iu g bn ang lm khi
bn chng i li cng vic. Tri li, nu bn chp nhn cng vic g bn phi lm, v
lm n mt cch thng minh v trn vn ht sc mnh, vy th iu g xy ra? Bi v bn
khng cn ang chng i, nhng tng khc ca thc ca bn u hot ng khng
lin quan n vic g bn ang lm; bn ang trao ch ci tr tng thc bn ngoi cho
cng vic ca bn, cn tng thc bn trong, phn che giu ca ci tr ca bn li b
bn rn bi nhng cng vic khc m trong c nhiu sinh kh hn, nhiu chiu su
hn. Mc du bn i din cng vic, tng thc bn trong m ng v vn hnh.
By gi, nu bn quan st, iu g thc s xy ra trong sng hng ngy ca bn? V d,
bn quan tm tm c Thng , hay c an bnh. l s quan tm thc s ca bn
m c tng thc bn ngoi ln bn trong u b bn rn tm c hnh phc, tm
c s tht, sng mt cch ng n, tt lnh, minh bch. Nhng bn phi kim sng;
bi v khng c s vic nh sng trong c lp ci m hin din, trong lin h. Th
l, quan tm n s an bnh, v bi v cng vic ca bn trong sng hng ngy ngn
cn iu , bn chng i li cng vic. Bn ni, Ti c ti c nhiu thi gian hn
suy ngh, tham thin, luyn tp violin, hay bt k vic g. Khi bn lm vic , khi
bn ch chng i li cng vic bn phi lm, chnh s chng i l mt lng ph ca
n lc, m lm cho ci tr nhm chn. Nhng nu bn nhn ra rng tt c chng ta u
lm nhng cng vic khc nhau m phi c lm vit th, ni chuyn, ht phn b,
hay cng vic g bn mun v v vy khng chng i, nhng ni, Ti phi lm cng
vic , vy th bn s sn lng lm n m khng nhm chn. Nu khng c chng i,
khonh khc cng vic lm xong, bn s pht gic rng ci tr ca bn an bnh; bi
v tng thc bn trong, nhng tng su thm hn ca thc, quan tm n an bnh,
bn s pht gic rng an bnh bt u hin din. V vy, khng c s phn chia gia
hnh ng, m c l l cng vic u n, m c l khng hng th, v s theo ui s
tht ca bn; chng ha hp khi ci tr khng cn ang chng i, khi ci tr khng cn
b lm cho nhm chn qua chng i. Chnh bi s chng i mi to ra s phn chia
gia an bnh v hnh ng. Chng i c t nn tng trn mt tng, v chng
i khng th to ra hnh ng. Chnh hnh ng mi gii thot, khng phi s chng
i cng vic.
V vy rt quan trng phi hiu r rng ci tr b lm nhm chn qua chng i, qua ph
bnh, khin trch, v qua trn trnh. Ci tr khng b nhm chn khi khng-chng i,
khng-ph bnh, khng-khin trch, vy l n sinh ng, nng ng. Chng i ch l c
lp, v ci tr ca mt ngi lin tc ang t-c lp chnh anh y mt cch c thc hay
khng- thc, b lm cho nhm chn bi s chng i ny.

Ojai, ngy 14 thng 8 nm 1955

Ngi hi: ng ni rng mt ci tr b bn tm khng th thu nhn s tht hay Thng
. Nhng lm th no ti c th kim sng nu ti khng b bn tm bi cng vic ca
ti? Chnh ng khng b bn tm bi nhng ni chuyn ny nh phng tin kim sng
c bit ca ng?
Krishnamurti: Thng cm on ti phi b bn tm bi nhng ni chuyn ca ti!
Ti khng b bn tm. V y khng l phng tin kim sng ca ti. Nu ti b bn
tm, s khng c khong ngng gia nhng suy ngh, s khng c yn lng m cn
thit thy ci g mi m. Vy th ni chuyn s tr thnh hon ton nhm chn.
Ti khng mun b nhm chn bi nhng ni chuyn ring ca ti, v vy ti khng ang
ni chuyn t k c. N l iu g hon ton khc hn. Khng t thnh vn ,
chng ta s tm hiu n vo dp khc.
Ngi hi mun bit lm th no anh y s kim sng c nu anh y khng b bn
tm vi cng vic ca anh y. Liu chnh bn b bn tm vi cng vic ca bn? Lm n
hy lng nghe iu ny. Nu bn b bn tm bi cng vic ca bn, vy th bn khnga thch cng vic ca bn. Bn hiu r s khc bit? Nu ti a thch cng vic g ti
ang lm, ti khng b bn tm bi n, cng vic ca ti khng tch ri khi ti. Nhng
chng ta c o to trong quc gia ny, v bt hnh thay n ang tr thnh thi
quen khp th gii, phi thu lm k nng trong cng vic m chng ta khng a
thch. C l c mt t nhng ngi khoa hc, mt t nhng chuyn gia k thut, mt t
nhng k s, m thc s a thch iu g h lm trong ton ngha ca t ng , m
ti s gii thch tip theo y. Nhng hu ht chng ta khng a thch vic g chng ta
ang lm, v l l do ti sao chng ta b bn tm bi kim sng ca chng ta. Ti
ngh c mt khc bit gia hai iu.
Nu bn thc s tm hiu n, lm th no ti c th a thch vic g ti ang lm nu ti
lun lun b thc y bi tham vng, qua cng vic ca ti ti ang c gng t c
mt mc ch, tr thnh ngi no , t c s thnh cng? Mt ngh s
quan tm n tn tui ca anh y, n s v i ca anh y, n s so snh, n t
c tham vng ca anh y, khng cn l mt ngh s; anh y ch l mt chuyn vin k
thut ging nh nhng ngi khc. M c ngha, thc s, rng mun thng yu vic
g phi c mt kt thc ton b ca tt c tham vng, ca tt c ham mun cho s
cng nhn ca x hi m d sao chng na b thoi ha ri. (Ting ci.) Tha
cc bn, lm n ng ci. V chng ta khng c o to cho iu , chng ta
khng c gio dc cho iu ; chng ta phi ph hp vo khe rnh no m x
hi hoc gia nh giao cho chng ta. Bi v cha ng ca chng ta l nhng bc s,
nhng lut s, hay nhng k s, ti phi l mt bc s, mt lut s, hay mt k s. V
lc ny, phi c cng nhiu k s cng tt, bi v l iu g x hi i hi. Th l
chng ta mt i tnh yu v chnh cng vic ny nu chng ta tng c n, m ti
nghi ng lm. Khi bn thng yu mt cng vic, khng c s bn tm bi n. Ci tr
khng quan tm n t c ci g , khng c gng tt lnh hn ngi no khc; tt
c so snh, ganh ua, tt c ham mun cho thnh cng, cho thnh tu, hon ton kt
thc. Chnh ci tr tham vng mi b bn tm.
Tng t, mt ci tr b bn tm bi Thng , bi s tht, khng bao gi c th tm
c n. Bi v iu m ci tr b bn tm, n bit trc ri. Nu bn bit trc
ci v hn, iu g bn bit l kt qu ca qu kh, v vy n khng l ci v hn. S

tht khng th c o lng, v vy khng c s bn tm bi n. Ch c mt yn lng

ca ci tr, mt trng khng trong khng c chuyn ng, v ch n lc ci khng
bit c mi c th hin din.

T Bnh phm v Sng, Tp 1, Chng 88

CNG VIC
Cch bit v c khuynh hng ym th, ng y l loi b trng no trong chnh
ph. ng y c mang vo, hay c th b ko l, bi mt ngi bn, v dng nh
kh kinh ngc khi pht hin chnh ng y hin din . Ngi bn mun bn v iu
g v chc chn ngh rng ngui cn li c l n v nghe vn ca ng y. B
trng t m v kh trch thng. ng y l mt ngi b v, mt sc v ni nng hot
bt. ng y thnh cng trong sng v ang n nh v tr. i l mt vic, v n l
mt vic khc. i lin tc ang n, v n m khng cn i thm na l cht. Chng ta
t c tha mn d dng lm sao, v bt mn tm c mn nguyn nhanh bit
chng no! Tt c chng ta u m c mt ch n nu thuc loi no , mt ni tr
nn khi mi xung t; v thng thng chng ta tm c n. Nhng ngi khn
lanh, ging nh nhng ngi ngu dt, u tm c mt ch n nu v cnh gic pha
bn trong n.
Ti c gng hiu r vn ca ti sut nhiu nm, nhng ti khng th thu trit n.
Trong cng vic ca ti, ti lun lun to ra th ch; trong chng mc no , k th
len ln chen vo trong s tt c nhng ngi ti c gng gip . Trong gip vi
ngi, ti gieo rc mm mng chng i trong s nhng ngi khc. Mt tay ny ti
cho, tay cn li dng nh ti gy tn thng. iu ny xy ra qu lu n ti
khng th nh li c, v lc ny mt tnh hung ny sinh trong ti phi hnh
ng kh dt khot. Ti thc s khng mun gy tn thng, v ti hoang mang khng
bit phi lm g.
iu no quan trng hn: khng gy tn thng, khng to ra k th, hay lm cng
vic g ?
Trong qu trnh din tin cng vic ca ti, ti c gy tn thng nhng ngi khc.
Ti l mt trong nhng ngi lao u vo cng vic; nu ti m trch vic g , ti
mun thy n c hon tt. Ti lun lun lm vic nh th. Ti ngh rng ti kh c
hiu qu v ti ght trng thy s khng-hiu qu. Rt cuc, nu chng ta m trch
loi cng vic x hi no , chng ta phi hon tt n, v nhng ngi khng hiu qu
hay chnh mng, t nhin b tn thng v tr thnh th ch. Cng vic em s gip
cho nhng con ngi l quan trng, v trong gip nhng ngi ngho kh, ti
gy tn thng cho nhng ngi cn tr. Nhng ti thc s khng mun gy tn
thng cho con ngi, v ti bt u nhn ra rng ti phi lm iu g v n.
i vi bn, iu g l quan trng: lm vic, hay khng gy tn thng cho con ngi?
Khi ngi ta nhn thy qu nhiu au kh v lao vo cng vic i mi, trong qu trnh
din tin ca cng vic ngi ta gy tn thng nhng ngi no , mc du
khng c .

Trong cu thot mt nhm ngi, nhng ngi khc b tn thng. Mt quc gia tip
tc tn ti b tr gi bi mt quc gia khc. Nhng ngi tm gi l tinh thn, trong s
hng hi i mi ca h, cu ri mt s ngi v hy dit nhng ngi khc, h mang
li hnh phc v cng c s nguyn ra. C v chng ta lun lun t t vi mt s
ngi v hung tn vi nhng ngi khc. Ti sao? i vi bn, iu g l quan trng:
lm vic, hay khng gy tn thng cho con ngi?
Rt cuc, ngi ta phi gy tn thng cho nhng ngi no , nhng ngi cu
th, nhng ngi khng hiu qu, nhng ngi ch k, dng nh l iu khng
trnh khi. ng khng gy tn thng cho con ngi bi nhng ni chuyn ca ng
hay sao? Ti bit mt ngi giu c rt b tn thng bi iu g ng ni v nhng
ngi giu c.
Ti khng mun gy tn thng bt k ai. Nu ngi ta b tn thng trong qu trnh
ca mt cng vic no , vy th i vi ti cng vic phi b gt i. Ti khng c
cng vic, khng c k hoch cho bt k loi i mi hay cch mng. i vi ti, cng
vic khng l u tin, nhng khng gy tn thng nhng ngi khc. Nu mt ngi
giu c cm thy b tn thng bi iu g c ni, anh y khng b tn thng bi ti,
nhng bi s tht ca ci g l, m anh y khng a thch; anh y khng mun b phi
by. Ti khng c nh phi by mt ngi khc. Nu trong nht thi mt ngi b
phi by bi s tht ca ci g l, v b tc gin bi iu g anh y thy, anh y li
cho nhng ngi khc; nhng ch l mt tu thot khi s kin. Tht l xun ngc
khi b tc gin bi mt s kin. Ln trnh khi mt s kin qua s tc gin l mt trong
nhng phn ng thng dng nht v thiu chn chn nht.
Nhng bn vn cha tr li cu hi ca ti. i vi bn, iu g l quan trng: lm vic,
hay khng gy tn thng ngi khc?
Cng vic phi c lm, ng khng ngh nh vy hay sao? ngi b trng tr li.
Ti sao n phi c lm? Nu trong qu trnh gy li lc cho vi ngi, bn gy tn
thng hay hy dit nhng ngi khc, n c gi tr g? Bn c l cu thot quc gia
ring ca bn, nhng bn bc lt hay tn st mt quc gia khc. Ti sao bn qu quan
tm n quc gia ca bn, ng phi ca bn, hc thuyt ca bn? Ti sao bn qu
ng ha cng cng vic ca bn? Ti sao cng vic gy vn qu nhiu?
Chng ta phi lm vic, phi hot ng, ngc li chng ta c l cht ri. Khi ngi nh
ang chy, lc chng ta khng th quan tm n nhng hot ng c bn.
i vi nhng hot ng c bn, ch vn hnh u n, khng bao gi l vn ; h ch
quan tm n hot ng, m to ra nhng li lc hi ht v nhng thit hi su thm.
Nhng, liu ti c php hi, ti sao mt loi cng vic no li qu quan trng i
vi bn? Ti sao bn qu quyn luyn n?
, ti khng bit, nhng n cho ti nhiu hnh phc.
Th l, bn thc s khng quan tm n chnh cng vic, nhng li quan tm n iu
g bn nhn c t n. Bn c l khng to ra tin bc nh n, nhng bn li tm thy
hnh phc t n. Nh mt ngi tm kim quyn hnh, v tr, v thanh danh trong vic
cu thot ng phi ca anh y hay quc gia ca anh y, vy l bn kim c vui th
t cng vic ca bn; nh mt ngi khc tm c s tha mn v hn, m anh y gi

l mt n lnh, trong vic hu h ng cu ri ca anh y, v o s ca anh y, bc

thy ca anh y, cng vy bn tha mn bi iu g bn gi l cng vic v tha. Tht ra,
khng phi l quc gia, cng vic, hay ng cu ri m quan trng i vi bn, nhng
iu g bn nhn c t n. Hnh phc ring ca bn l quan trng nht, v cng vic
c bit ca bn trao tng bn iu g bn mun. Bn thc s khng quan tm n
nhng ngi m bn ngh rng bn ang gip ; h ch l phng tin cho hnh phc
ca bn. V chc chn nhng ngi khng hiu qu, nhng ngi cn ng bn, b
tn thng; bi v cng vic t thnh vn , cng vic l hnh phc ca bn. y l
mt s kin tn nhn, nhng y ranh mnh chng ta che y n bng nhng t ng
nghe c v cao qu nh phc v, quc gia, ha bnh, Thng , v vn vn.
V vy, nu ngi ta c php vch r, bn thc s khng thm bn tm khi gy tn
thng cho nhng ngi cn tr s hiu qu ca cng vic m cho bn hnh phc.
Bn tm c hnh phc trong cng vic no , v cng vic , d n l g, l bn.
Bn quan tm n hnh phc, v cng vic trao tng bn phng tin; v vy cng vic
tr thnh rt quan trng, v vy th d nhin bn rt hiu qu, tn nhn, thng tr v ch
li ca iu cho bn hnh phc. V vy bn khng thm bn tm khi gy tn thng con
ngi, khi nui dng k th.
Trc kia ti cha bao gi thy n theo cch , v iu hon ton ng. Nhng ti
phi lm g v n?
Cng vy, liu khng quan trng phi tm ra ti sao bn phi mt qu nhiu nm
thy mt s kin n gin nh th ny?
Nh ng thy, ti gi s, ti thc s khng thm bn tm liu rng ti c gy tn
thng cho nhng ngi khc hay khng chng no ti cn theo ui mc ch ca ti.
Ti thng thng t c mc ch ca ti, bi v ti lun lun rt hiu qu v thng
thn m ng mun gi l tn nhn, v ng hon ton ng. Nhng by gi ti phi
lm g?
Bn phi mt tng nm thy s kin n gin ny bi v t n nay bn
khng sn lng thy n; bi v trong thy n, bn ang tn cng vo cn c ca thn
tm bn. Bn tm kim hnh phc v tm c n; nhng n lun lun to ra xung
t v hn th; v lc ny, c l ln u tin, bn ang i din nhng s kin v chnh
bn. Bn s lm g? Nu khng c mt cch tip cn khc n cng vic? Liu khng
th hnh phc v lm vic, khc hn l tm kim hnh phc trong cng vic? Khi chng
ta s dng cng vic hay con ngi nh mt phng tin t c mt kt thc,
vy th chc chn chng ta khng c lin h, khng c hip thng hoc cng cng vic
hoc cng con ngi; v th l chng ta khng th thng yu. Tnh yu khng l mt
phng tin dn n mt kt thc; n l vnh hng ring ca n. Khi ti li dng bn v
bn li dng ti, m thng thng c gi l s lin h, chng ta c quan trng vi
nhau ch nh mt phng tin dn n ci g khc; th l chng ta khng quan trng
vi nhau g c. T s li dng ln nhau ny, xung t v hn th chc chn phi ny
sinh. V vy bn s lm g? C hai chng ta s cng khm ph phi lm g hn l tm
kim mt cu tr li t mt ngi khc. Nu bn c th tm c n, tm c n ca
bn s l tri nghim n ca bn; vy th n s l thc s v khng phi mt xc nhn
hay kt lun, mt tr li thun ty bng t ng.
Vy th, vn ca ti l g?

Liu chng ta khng th trnh by n theo cch ny? Mt cch t nhin, phn ng u
tin ca bn n cu hi l g: liu cng vic n trc, nu n khng n trc, vy th
ci g?
Ti ang bt u thy iu g ng ang c gng hng n. Phn ng u tin ca ti
l chong vng; ti thc s b kinh hong khi thy ti lm g trong cng vic ca ti
sut qu nhiu nm. y l ln u tin ti i din s kin ca ci g l, nh ng gi
n, v ti cam oan vi ng rng n chng d chu g cho lm. Nu ti c th vt khi
n, c l ti s thy iu g l quan trng, v tip theo cng vic s t nhin tri chy.
Nhng liu cng vic hay ci g n trc vn khng r rng i vi ti.
Ti sao n khng r rng? Liu s r rng l mt vn ca thi gian hay ca sn lng
thy n? Liu s ham mun khng thy t-bin mt trong qu trnh ca thi gian?
Liu khng-r rng ca bn khng do bi s kin n gin rng bn khng mun r
rng bi v n s gy xo trn ton khun mu thuc sng hng ngy ca bn, hay
sao? Nu bn nhn bit c rng bn c gng ang tr hon, liu bn khng ngay tc
khc r rng, hay sao? Do bi s trn trnh ny mi to ra s hoang mang.
Lc ny n ang tr nn rt r rng i vi ti, v iu g ti s lm l khng quan
trng. C th ti s lm iu g ti v ang lm, nhng bng mt tinh thn hon ton
khc hn. Chng ta s thy.

T T do u tin v cui cng, Chng 3

C TH V X HI
.
Mt ci tr ao c hiu r mt vn khng nhng phi hiu r vn mt cch trn
vn, tng th, nhng cn phi c th theo st n tht mau l, bi v vn khng bao
gi ng yn. Vn lun lun mi m, d n l mt vn cht i, mt vn tm
l, hay bt k vn no. Mi khng hong lun lun mi m; v vy, mun hiu r n,
mt ci tr phi lun lun trong sng, r rng, mau l trong s theo ui ca n. Ti
ngh, hu ht chng ta nhn ra s khn cp ca mt cch mng pha bn trong, m t
n c th to ra mt thay i c bn pha bn ngoi, x hi. y l vn m chnh ti
v tt c nhng con ngi c nh nghim tc phi quan tm. Lm th no to ra mt
thay i trit , mt thay i c bn trong x hi, l vn ca chng ta; v s thay i
pha bn ngoi ny khng th xy ra nu khng c s cch mng pha bn trong. Bi v
x hi lun lun c nh, bt k hnh ng, bt k i mi no c thnh tu nu
khng c cch mng pha bn trong ny, u tr nn hon ton c nh; v vy khng c
hy vng nu khng c s cch mng lin tc pha bn trong ny, bi v, nu khng c
n, hnh ng pha bn ngoi tr thnh lp li, thi quen. Hnh ng ca s lin h
gia bn v mt ngi khc, gia bn v ti, l x hi; v x hi tr nn c nh, n
khng c cht lng ca ang trao tng s sng, chng no cn khng c s cch
mng lin tc pha bn trong ny, mt thay i tm l, sng to; v do bi khng c s
cch mng lin tc pha bn trong ny nn x hi lun lun b ng yn, c nh v v
vy phi lin tc b v vn.
S lin h gia chnh bn v au kh, hn lon, trong v quanh bn l g? Chc chn
hn lon ny, au kh ny, khng hin din mt mnh. Bn v ti to ra n, khng
phi mt ngi t bn hay mt ngi cng sn, hay mt x hi pht-xt, nhng bn v

ti to ra n trong lin h ln nhau ca chng ta. iu g bn l pha bn trong

c chiu ri ra pha bn ngoi, vo th gii ny; iu g bn l, iu g bn suy ngh
v iu g bn cm thy, iu g bn lm trong s tn ti hng ngy ca bn, c
chiu ri ra pha bn ngoi, v iu to thnh th gii. Nu chng ta au kh, hoang
mang, hn lon pha bn trong; bng s chiu ri, iu tr thnh th gii, iu tr
thnh x hi, bi v s lin h gia chnh bn v chnh ti, gia chnh ti v mt ngi
khc l x hi x hi l sn phm ca s lin h ca chng ta v nu s lin h ca
chng ta b hoang mang, ch k, cht hp, b gii hn, theo quc gia, chng ta chiu ri
vic v mang s hn lon vo th gii.
Bn l g, th gii l nh vy. V vy vn ca bn l vn ca th gii. Chc chn,
y l mt s kin cn bn v n gin, ng ch? Trong s lin h vi mt ngi hay
nhiu ngi ca chng ta, trong chng mc no dng nh chng ta lun lun ang
b l mu cht ny. Chng ta mun to ra mt thay i qua mt h thng, hay qua mt
cch mng trong nhng tng hoc nhng gi tr c t nn tng trn mt h
thng, qun bng rng chnh l bn v ti m to ra x hi, m gy ra hn lon hay trt
t do bi cch chng ta sng trong . V vy chng ta phi bt u t tht gn, l
chnh chng ta phi ch n s tn ti hng ngy ca chng ta, n nhng suy ngh
v cm thy v nhng hnh ng hng ngy ca chng ta m c bc l trong cch
kim sng v trong s lin h vi nhng tng hay nhng nim tin ca chng ta. y
l s tn ti hng ngy ca chng ta, phi khng? Chng ta quan tm n sinh k, c
cng n vic lm, kim tin; chng ta quan tm n s lin h vi gia nh ca chng ta
hay vi nhng ngi hng xm ca chng ta; v chng ta quan tm n nhng tng
v n nhng nim tin. By gi, nu bn tm hiu s quan tm ca bn, v cn bn n
c t nn tng trn ganh t, n khng ch l mt phng tin kim sng. X hi
c kt cu cht ch n n l mt qui trnh ca xung t lin tc, tr thnh lin
tc; n c t nn tng trn tham lam, trn ganh t, s ganh t nhng ngi cao cp
hn ca bn; ngi th k mun tr thnh ngi gim c, m phi by rng anh y
khng ch quan tm n vic kim sng, mt phng tin ca s tn ti, nhng cn
quan tm n thu lm chc v v thanh danh. Thi ny t nhin to ra s bi thm
trong x hi, trong lin h, nhng nu bn v ti ch quan tm n vic kim sng chng
ta phi tm ra phng tin ng n c c n, mt phng tin khng c t
nn tng trn ganh t. Ganh t l mt trong nhng yu t hy hoi nht trong lin h bi
v ganh t phi by s ham mun c quyn hnh, c v tr, v cui cng dn n chnh
tr; c hai u c lin h gn gi. Ngi th k, khi anh y sc so tr thnh mt
gim c, tr thnh mt yu t trong s to tc ca chnh tr-quyn hnh m sinh ra
chin tranh; v vy anh y chu trch nhim trc tip cho chin tranh.
Lin h ca chng ta c t nn tng trn ci g? Lin h gia chnh bn v chnh
ti, gia chnh bn v mt ngi khc m l x hi n c t nn tng trn ci
g? Chc chn khng phi trn tnh yu, mc d chng ta ni v tnh yu. N khng
c t nn tng trn tnh yu, bi v nu c tnh yu s c trt t, s c ha bnh,
hnh phc gia bn v ti. Nhng trong lin h gia bn v ti , c nhiu mun xu
xa c che y bi t ng knh trng. Nu c hai chng ta bnh ng trong t tng,
trong cm thy, s khng c knh trng, s khng c mun xu xa, bi v chng ta s
l hai c th ang gp g, khng phi nh mt ngi t v v thy, cng khng phi
nh ngi chng ang thng tr ngi v, hay nh ngi v ang chi phi ngi
chng. Khi c mun xu xa c mt khao kht thng tr m ny sinh ghen tung, tc
gin, am m, tt c vic trong lin h ca chng ta to ra xung t lin tc m t
chng ta c gng tu thot, v vic ny sinh ra hn lon thm na, au kh thm na.

By gi khi ni v nhng tng m l thnh phn ca s tn ti hng ngy ca

chng ta, nhng nim tin v nhng cng thc, chng khng ang lm bin dng ci tr
ca chng ta, hay sao? V dt nt l g? Dt nt l cho nhng gi tr sai lm n nhng
s vic m ci tr to ra, hay n nhng s vic m bn tay sn xut. Hu ht nhng t
tng ca chng ta khi ngun t bn nng t-bo v, phi khng? , nhng tng
ca chng ta, tht nhiu trong s chng, chng khng c giao cho ngha sai lm,
ngha m chng khng t-c trong chnh chng hay sao? V vy khi chng ta tin tng
bt k hnh thc no, d l tn gio, kinh t hay x hi, khi chng ta tin tng Thng
, nhng tng, mt h thng x hi m tch ri con ngi khi con ngi, trong
ch ngha quc gia v vn vn, chc chn chng ta ang cho ngha sai lm n nim
tin, m th hin s dt nt, bi v nim tin phn chia con ngi, khng kt hp con
ngi. V vy chng ta thy rng qua cch chng ta sng, chng ta c th to ra trt t
hay hn lon, ha bnh hay xung t, hnh phc hay au kh.
V vy, nghi vn ca chng ta l ng ch? liu c th c mt x hi m c nh, v
cng lc mt c th trong c mt cch mng lin tc ny ang xy ra? l, cch
mng trong x hi phi bt u bng s thay i tm l pha bn trong ca c th. Hu
ht chng ta u mun thy mt thay i c bn trong cu trc x hi. l ton trn
chin ang xy ra trong th gii to ra mt cch mng x hi qua ch ngha x hi hay
bt k phng tin no khc. By gi nu c mt cch mng x hi, m l mt hnh
ng lin quan n cu trc pha bn ngoi ca con ngi; d cch mng x hi c
c bn n mc no, chnh bn cht ca n cng l c nh nu khng c s cch
mng bn trong ca c th, nu khng c s thay i tm l. V vy mun to ra mt x
hi khng lp li, khng c nh, nhng c s hi nhp, mt x hi lin tc sinh ng,
tht cn thit phi c mt cch mng trong cu trc tm l ca c th, bi v nu khng
c cch mng tm l bn trong, ch thay i bn ngoi chng c ngha bao nhiu.
l x hi lun lun ang tr thnh c nh, khng-thay i, v v vy lun lun khng
ang hi nhp. Lut php c th c khuch trng khn kho v su sc n chng
no chng na, x hi lun lun ang trong tin trnh thoi ha bi v cch mng phi
xy ra pha bn trong, khng ch pha bn ngoi.
Ti ngh rt quan trng phi hiu r iu ny v khng l l vi n. Hnh ng pha bn
ngoi, khi c thnh tu, l kt thc, l c nh; nu s lin h gia nhng c th, m
l x hi, khng l kt qu ca cch mng bn trong, vy th cu trc x hi bi v b c
nh, thm thu c th v th l cng lm cho anh y tr thnh b c nh, lp li. Nhn
ra iu ny, nhn ra s quan trng l thng ca s kin ny, khng th c vn ng
hay khng-ng . Do bi s kin rng x hi lun lun ang c nh v ang thm
thu c th, nn s cch mng sng to lin tc ch c th thc hin trong c th,
khng phi trong x hi, khng phi pha bn ngoi. l, cch mng sng to ch c
th xy ra trong lin h c th, m l x hi. Chng ta thy cu trc ca x hi hin nay
n , Chu u, M, trong mi vng ca th gii, ang phn r mau l n chng
no; v chng ta cng bit n trong sng ring ca chng ta. Chng ta c th quan st
n khi chng ta ra ngoi ng ph. Chng ta khng cn nhng ngi lch s hc v
i bo cho chng ta s tht rng x hi ca chng ta ang v vn; v phi c nhng
ngi kin trc mi m, nhng ngi xy dng mi m, to ra mt x hi mi m.
Cu trc phi c thit lp trn mt nn tng mi m, trn nhng s kin v nhng
gi tr c khm ph mi m. Tuy nhin nhng ngi kin trc nh th khng hin
din. Khng c nhng ngi xy dng, khng c ngi no, bi v quan st, bi v tr
nn nhn bit c s kin rng cu trc ang sp , ang thay i chnh h thnh
nhng ngi kin trc. l vn ca chng ta. Chng ta thy x hi ang v vn,
ang phn r; v chnh l chng ta, bn v ti, phi l nhng kin trc s. Bn v ti

phi khm ph li nhng gi tr, v thit lp mt nn tng bn vng, c bn su thm

hn; bi v nu chng ta nng ta nhng ngi kin trc chuyn nghip, nhng ngi
xy dng tn gio v chnh tr, chc chn chng ta s cng mt v tr nh trc kia.
Bi v bn v ti khng-sng to, chng ta thu hp x hi ny n hn lon ny, v
vy bn v ti phi sng to bi v vn l khn cp; bn v ti phi nhn bit c
nhng nguyn nhn gy sp x hi, v sng to mt cu trc mi m c t nn
tng khng phi trn s m phng nhng trn s hiu r sng to ca chng ta. By
gi vic ny hm , suy ngh tiu cc, phi khng? Suy ngh tiu cc l hnh thc cao
nht ca hiu r. l, v mc ch hiu r suy ngh sng to l g, chng ta phi tip
cn vn mt cch tiu cc, bi v mt tip cn tch cc n vn vn rng bn
v ti phi tr nn sng to vi mc ch xy dng mt cu trc x hi mi m s l
s m phng. Mun hiu r ci ang v vn, chng ta phi tm hiu n, thm nhp n
mt cch tiu cc khng phi bng mt h thng tch cc, mt cng thc tch cc,
mt kt lun tch cc.
Ti sao x hi ang v vn, ang sp , nh chc chn n l nh th? Mt trong
nhng l do c bn l: c th, bn, khng cn sng to. Ti s gii thch iu g ti
c ? Bn v ti tr thnh bn sao, chng ta ang bt chc, c pha bn ngoi ln
pha bn trong. Pha bn ngoi, khi hc hi mt phng php k thut, khi truyn t
ln nhau trn mc t ng, t nhin phi c s bt chc, s sao chp no . Ti
sao chp nhng t ng. Mun tr thnh mt k s, u tin ti phi hc phng php
k thut, ri sau s dng phng php k thut xy dng mt cy cu. Phi c
mt lng bt chc, sao chp, trong k thut pha bn ngoi; nhng khi c s bt
chc thuc tm l pha bn trong, chc chn chng ta khng cn sng to. Gio dc
ca chng ta, cu trc x hi ca chng ta, i sng tm gi l tn gio ca chng ta,
tt c u c t nn tng trn s bt chc; l, ti ph hp trong mt cng thc
x hi hay tn gio c bit. Ti khng cn l mt c th trung thc; thuc tm l, ti
tr thnh mt ci my thun ty lp li bng nhng phn ng b quy nh no , d
nhng phn ng l ca ngi n gio, ngi Thin cha gio, ngi Pht gio,
ngi c hay ngi Anh. Nhng phn ng ca chng ta b quy nh ty theo khun
mu ca x hi, d thuc phng ng hay phng Ty, tn gio hay vt cht. V vy,
mt trong nhng nguyn nhn cn bn ca s phn r x hi l bt chc, v mt trong
nhng yu t gy phn r l ngi lnh o, m chnh bn th ca ngi l s bt
chc.
Vi mc ch hiu r bn cht ca x hi b phn r, liu khng quan trng tm hiu
bn v ti, c th, c th sng to c hay khng? Chng ta c th thy rng khi c
bt chc phi c s phn r; khi c uy quyn phi c ang sao chp. V v ton cu
trc thuc tm l, tinh thn ca chng ta c t nn tng trn uy quyn; mun c s
sng to phi c t do khi uy quyn. Bn khng thy rng, trong nhng khonh khc
sng to, nhng khonh khc kh hnh phc ca s am m v cng , khng c
thc ca lp li, khng c thc ca sao chp, hay sao? Nhng khonh khc nh th
u lun lun mi m, trong sng, sng to, hnh phc. Vy l chng ta thy rng, mt
trong nhng nguyn nhn cn bn gy phn r ca x hi l s sao chp, m l tn th
uy quyn.

Bombay, ngy 24 thng 2 nm 1957

Ngi hi: Ti l mt hc sinh. Trc khi ti nghe ng ni, ti hng say cng vic
hc hnh ca ti v ang to lp mt ngh nghip tt cho ti. Nhng lc ny dng nh
tt c u v ch, v ti hon ton mt hng th c trong cng vic hc hnh ln
trong ngh nghip ca ti. C v iu g ng trnh by rt cun ht, nhng khng th t
c, tt c iu ny li cho ti s hoang mang. Ti phi lm g?
Krishnamurti: Tha bn, ti lm cho bn hoang mang ? Ti khin cho bn thy
rng iu g bn ang lm l v ch hay sao? Nu ti l nguyn nhn ca s hoang
mang ca bn, vy th bn khng-hoang mang; bi v khi ti ri khi y, bn tr li s
hoang mang trc ca bn hoc s r rng ca bn. Nhng nu cu hi ny l nghim
tc, vy th iu g thc s xy ra l do bi lng nghe iu g c trnh by
y, anh y s t-nhn thy r rng nhng hot ng ring ca anh y; lc ny, anh y
thy rng iu g anh y ang lm, ang hc hnh xy dng mt ngh nghip cho
tng lai, l kh trng rng, khng c ngha bao nhiu. Th l anh y hi, Ti phi
lm g? Anh y b hoang mang, khng phi bi v ti khin cho anh y b hoang
mang, nhng do bi lng nghe anh y tr nn nhn bit c hon cnh ca th
gii v nhn bit c s quy nh ln lin h ring ca anh y i vi th gii. Anh y
tr nn nhn bit c s v ch, s v dng ca tt c cng vic bun bn xy
dng mt ngh nghip tng lai ny. Anh y tr nn nhn bit c n, ti
khng lm cho anh y nhn bit.
Ti ngh, y l iu u tin phi nhn ra: rng do bi lng nghe, do bi nhn ngm,
do bi quan st nhng hot ng ring ca bn, bn t-thc hin khm ph ny cho
chnh bn; v vy n l s khm ph ca bn, khng phi ca ti. Nu n l ca ti, ti
s mang n theo khi ti ri khi y. Nhng y l ci g m khng th c mang
theo bi mt ngi khc, bi v n c nhn ra bi bn. Bn nhn ngm v
chnh bn trong hnh ng, bn quan st sng ring ca bn; v lc ny bn thy
rng xy dng mt ngh nghip cho tng lai l mt vic v ch. Th l, b hoang
mang, bn hi, Ti phi lm g?
Tht ra, bn phi lm g? Bn phi tip tc cng vic hc hnh ca bn, ng ch?
iu hin nhin, bi v bn phi c mt loi ngh nghip no , mt phng tin
kim sng ng n. Bn hiu ch? Lm n, hy lng nghe iu ny. Bn phi kim
sng qua mt phng tin ng n. V lut php chc chn khng l mt phng tin
ng n, bi v n duy tr x hi nh n l hin nay, mt x hi c t nn tng trn
thu li, trn tham lam, trn ganh t, trn uy quyn v bc lt, v v vy l s kh no
trong chnh n. Th l lut php khng l ngh nghip cho mt ngi tht nghim tc
trong nhng vn tn gio; anh y cng khng th tr thnh mt ngi cnh st hay
mt ngi lnh. Chc chn, ngh lnh l mt ngh nghip ca git chc, v chng c g
khc bit gia phng v v tn cng. Mt ngi lnh c chun b git chc, v
chc nng ca mt v tng l chun b cho chin tranh.
Th l, nu ba ngh nghip khng l nhng ngh nghip ng n, vy th, bn s
lm g? Bn phi suy ngh ra, ng ch? Bn phi tm c cho chnh bn thc s bn
mun lm g, v khng ph thuc vo ngi cha ca bn, vo ngi b ca bn, vo v
gio s no , hay vo bt k ngi no ch bo cho bn phi lm cng vic g. V
n c ngha g khi tm c cng vic g bn thc s mun lm? N c ngha khi tm
c cng vic g bn thng yu, ng ch? Khi bn thng yu cng vic g bn
ang lm, bn khng tham vng, bn khng tham lam, bn khng ang tm kim s ni
ting; bi v chnh tnh yu v cng vic g bn ang lm, hon ton phong ph trong

chnh n. Trong tnh yu khng c tht vng, bi v bn khng cn ang tm kim s

thnh tu.
Nhng bn thy, tt c iu ny i hi nhiu suy ngh, nhiu tm hiu, suy ngm, v
bt hnh thay p lc ca th gii li qu mnh lit th gii l cha m ca bn, ng b
ca bn, x hi quanh quanh bn. Tt c h u mun bn l mt ngi thnh cng, h
mun bn ph hp vo khun mu c thit lp, th l h gio dc bn tun
phc. Nhng ton cu trc ca x hi c t nn tng trn thu li, trn ganh t, trn
t-khng nh tn nhn, trn hot ng hung hng ca mi ngi chng ta; v nu bn
thy cho chnh bn, thc s v khng l thuyt, rng mt x hi nh th chc chn phi
mc nt t pha bn trong, vy th bn s tm c cch hnh ng ring ca bn qua
lm cng vic g bn thng yu. N c l sn sinh mt xung t vi x hi hin nay
v ti sao khng? Mt ngi tn gio, hay mt ngi ang tm kim s tht, ang lm
cch mng chng li x hi m t c bn c t nn tng trn s knh trng, s thu
li, v s tm kim y tham vng c quyn hnh. Anh y khng xung t vi x hi,
nhng x hi xung t vi anh y. X hi khng bao gi c th chp nhn anh y. X
hi ch c th bin anh y thnh mt v thnh v tn th anh y v th l hy dit anh
y.
V vy ngi hc sinh m ang lng nghe, lc ny b hoang mang. Nhng nu anh y
khng tu thot khi s hoang mang bng cch chun vo mt rp chiu bng,
bng cch chy n mt n cha, bng cch c mt quyn sch, hay bng cch nh
v mt o s v nhn ra s hoang mang ca anh y pht sinh nh th no, nu
anh y i din s hoang mang v trong s tin hnh tm hiu ca khng tun phc
vo khun mu ca x hi, vy th anh y s l mt ngui tn gio trung thc. V nhng
ngi tn gio nh th li rt cn thit bi v chnh h s sng to mt th gii mi m.

T Bnh phm v Sng, Tp 2, Chng 31

CHC NNG THC S CA GIO VIN L G?
Nhng cy a v nhng cy me ph kn thung lng nh xu, trng tht xanh ti v sinh
ng sau nhng cn ma. Trong khng gian trng, mt tri cc mnh v thiu chy,
nhng trong bng rm n li mt m d chu. Nhng ci bng tht m , v nhng
cy c th to hnh th tng phn bu tri xanh. C nhiu chim chc n kinh ngc
trong thung lng , chim chc thuc v s loi khc nhau, v chng s bay n nhng
ci cy ny v mau l b nut chng trong nhng chic l um tm. C th s khng c
ma trong nhiu thng na nhng lc ny vng qu xanh ti v an bnh, nhng ci
ging cng phng, v c hy vng trong t ai. Nhng thnh ph thc lon nm xa xa
khi nhng qu i, nhng nhng ngi lng gn bn li bn thu v con ngi c v
ang cht i. Chnh ph ch ha hn, v dn lng dng nh chng quan tm bao
nhiu. C v p v hnh phc quanh quanh h, nhng h khng cn thi gian dnh
cho n v cng c dnh cho s giu c pha bn trong ca h. Gia qu nhiu v p,
con ngi li dng dng v trng rng.
Anh y l mt gio vin c ng lng t i v mt gia nh ng con, nhng anh y
thit tha trong gio dc. Anh y ni anh y phi rt kh khn cn bng i sng,
nhng du vy anh y xoay x kho lo, v ngho kh khng l mt nhn t gy phin
mun. Mc du lng thc khng nhiu lm, h c n ung y , v bi v con ci

ca anh y ang c gio dc min ph trong trng hc ni anh y ang dy, h c

th sng n tha. Anh y gii giang trong mn dy chnh v cng dy nhng mn khc
na, m anh y ni bt k nhng gio vin no cng u lm c nu h c cht t
thng minh. Li na, anh y nhn mnh vo s nhit tm trong gio dc.
Chc nng ca mt gio vin l g? anh y hi.
Liu anh y ch l ngi trao thng tin, ngi truyn t s hiu bit?
Ti thiu anh y phi l nh th. Trong bt k x hi n nh no, nhng cu trai v c
gi phi c chun b kim sng, ty thuc vo nhng kh nng ca h, v vn
vn. Chnh l nhim v thuc chc nng ca mt gio vin phi truyn t hiu bit cho
hc sinh em c th c mt vic lm khi ln ln, v c th cng, c l, gip sng
to mt cu trc x hi tt lnh hn. Hc sinh phi c chun b i din vi cuc
i.
Tha bn, l nh th, nhng liu chng ta khng ang c gng tm ra chc nng
ca mt gio vin l g hay sao? Liu n ch l chun b cho em hc sinh c mt ngh
nghip thnh cng ? Ngi gio vin khng c ngha rng ri hn v quan trng hn
hay sao?
D nhin anh y c. iu th nht, anh y c th l mt mu mc. Bi cch sng ca
anh y, bi c x, thi v tm nhn ca anh y, anh y c th gy nh hng v
truyn tng cho hc sinh.
Liu n l chc nng ca mt gio vin l mt mu mc cho hc sinh? Liu khng
c sn ri nhng mu mc, nhng anh hng, nhng lnh o, m khng cn thm mt
kiu mu khc vo danh sch di hay sao? Liu mu mc l phng cch ca gio
dc? Chc nng ca gio dc khng l gip hc sinh c t do, c sng to
hay sao? V liu c t do trong bt chc, trong tun phc, d pha bn ngoi hay
pha bn trong? Khi hc sinh c khuyn khch tun theo mt mu mc, liu s s
hi khng c nui dng trong mt hnh thc tinh t v su thm hay sao? Nu gio
vin tr thnh mt mu mc, liu chnh mu mc khng c khun v bin dng
sng ca hc sinh, v vy th bn khng ang khuyn khch s xung t lin tc gia
em y l g v em y nn l g, hay sao? Liu chc nng ca mt gio vin khng l
gip hc sinh hiu r em y l g ?
Nhng gio vin phi hng dn hc sinh n mt sng cao c hn v tt lnh hn?
Mun hng dn bn phi bit; nhng bn bit ? Bn bit ci g? Bn ch bit iu g
bn hc hi qua bc mn thuc nhng thnh kin ca bn, m l quy nh ca bn
nh mt ngi n gio, mt ngi Thin cha gio, hay mt ngi Cng sn; v
hnh thc ca s hng dn ny ch dn n au kh v mu nhiu hn, nh ang
c phi by khp th gii. N khng l chc nng ca mt gio vin gip gii
thot em mt cch thng minh khi tt c nhng nh hng quy nh ny cho em c
th gp g sng mt cch su thm v trn vn, khng-s hi, khng-bt mn hung
hng, hay sao? Bt mn l thnh phn ca thng minh, nhng khng phi l s xoa du
d dng ca bt mn? Bt mn c thu li chng my chc c ngui ngoai, bi v n
theo ui khun mu c k ca hnh ng thu li. Liu n khng l chc nng ca mt
gio vin phi xa sch o tng gy tha mn ca nhng hng dn, nhng mu
mc, v nhng lnh o, hay sao?

Vy th t ra, gio vin c th truyn cm hng cho hc sinh n nhng s vic tt lnh
hn.
Li na, bn ang tip cn vn mt cch sai lm, ng ch? Nu bn nh mt gio
vin truyn t tng v cm thy vo hc sinh, bn khng ang khin cho em phn tm
l l thuc vo bn, hay sao? Khi bn hnh ng nh cm hng ca em, khi em nng
da bn nh em nng da mt ngi lnh o hay mt l tng, chc chn em ang
l thuc vo bn. S l thuc khng nui dng s hi, hay sao? V s s hi khng
lm qu qut thng minh ?
Nhng nu gio vin cng khng l mt ngi truyn cm hng, mt mu mc, hay
mt ngi hng dn, vy th chc nng thc s ca anh y l g?
Khonh khc bn khng l mt trong nhng s vic , bn l g? S lin h ca bn
vi hc sinh l g? Liu trc kia bn c bt k lin h no vi hc sinh hay khng? Lin
h ca bn vi em c t nn tng trn tng iu g tt lnh cho em, rng em nn
l iu ny hay iu kia. Bn l gio vin v em l hc sinh; bn hnh ng vo em, bn
gy nh hng cho em ty theo tnh trng b quy nh c bit ca bn v th, c thc
hay khng- thc, bn c khun em trong hnh nh ring ca bn. Nhng nu bn
ngng hnh ng vo em, vy th em tr thnh t-quan trng trong chnh em, m c
ngha bn phi hiu r em v khng i hi em phi hiu r bn hay nhng l tng ca
bn, m u gi di. Vy l bn x l ci g l v khng phi ci g nn l.
Chc chn khi mi gio vin suy ngh mi hc sinh nh mt c th c nht, v v vy
khng so snh vi bt k em no khc, anh y khng quan tm n h thng hay
phng php. Quan tm duy nht ca anh y l gip hc sinh hiu r nhng nh
hng quy nh quanh em v trong em, cho em c th i din mt cch thng minh
m khng s hi, tin trnh phc tp ca sng, v khng thm nhiu vn vo s hn
lon ang tn ti ri.
ng khng yu cu gio vin mt nhim v vt khi anh y?
Nu bn khng th thc hin vic ny, vy th ti sao li l mt gio vin? Cu hi ca
bn c ngha ch khi no dy hc l mt ngh nghip duy nht i vi bn, mt vic
lm ging nh bt k vic lm no khc, bi v ti cm thy khng g l khng th c
i vi ngi gio dc trung thc.

Varanasi, ngy 12 thng 1 nm 1962

Ngi hi: Sau mt ngy lm vic cc nhc, ci tr ca ngi ta b mt mi. Ngi ta
phi lm g?
Krishnamurti: Cu hi l: sau mt ngy vi qu nhiu bn rn, ngi ta tm c cht t
thi gian m ngi ta khng b bn rn; ci tr b kit qu; ngi ta phi lm g?
Bn bit, ton cu trc x hi ca chng ta u sai lm, gio dc ca chng ta l v l;
tm gi l gio dc ca chng ta ch l s lp li, ghi nh, hc go. Lm th no mt ci
tr m u tranh sut ngy nh mt ngi khoa hc, nh mt ngi chuyn mn,

nh ngi ny hay ngi kia, m qu b bn rn sut mi ba ting ng h trong vic

ny hay vic kia lm th no n c th c mt nhn ri m phong ph? N khng th.
Lm th no bn, sau khi tri qua bn mi hay nm mi nm nh mt ngi khoa
hc hay mt nhn vin vn phng hay mt bc s hay bt k ngh nghip g khng
phi rng chng khng cn thit c th c mi nm khi ci tr ca bn khng b bn
rn, khng b mt kh nng? V vy, tht ra cu hi l: liu c th i lm vic, l mt k
s, l mt chuyn gia trong nhng ngh nghip pht trin, l mt ngi gio dc tt, v
vn vy, sut ngy, tng giy pht, gi cho ci tr ca bn sc bn, nhy cm, sinh ng
mt cch kinh ngc? thc s l nghi vn, khng phi lm th no c c s yn
lng vo cui ngy. Bn gn kt vo ngnh k s, vo ngnh c bit no bn
khng th khng theo ui, x hi i hi n, v bn phi lm vic. Khi bn ang lm
vic, liu bn c th khng bao gi b tri buc trong gung quay ca s vic qu qui
c gi l x hi ? Ti khng th tr li gim bn. Ti ni c th c, khng phi
thuc l thuyt nhng thc t. C th c ch khi no khng c trung tm, v l l
do ti sao ti ang ni v n. Hy suy ngh v mt bc s m l mt chuyn gia tai mi
hng, anh y lm vic sut nm mi nm. Thin ng ca anh y l g? Chc chn
thin ng ca anh y l tai mi hng. Nhng liu c th l mt bc s hng nht, v tuy
nhin sng, vn hnh, quan st, nhn bit c tng th s vic, c s tin hnh
tng th ca t tng? Chc chn, iu c th thc hin c, nhng iu cn
n nng lng l thng. V nng lng b ph phm trong xung t, trong n lc.
Nng lng b ph phm khi bn kiu ngo, tham vng, ganh t.
Chng ta ngh v nng lng cn c vo lm vic g , cn c vo tng tm gi l
tn gio no rng bn phi c nng lng v hn n c Thng , v v vy
bn phi l mt ngi c thn, bn phi lm vic ny v lm vic kia bn bit tt c
nhng phnh ph m nhng con ngi tn gio a gin vo chnh h, v th l kt
thc lng lng, trng rng, n. Thng khng mun nhng con ngi n,
nhng con ngi v cm. Bn ch c th n vi Thng bng s sinh ng trn
vn, mi b phn ca bn u rung ng, y sc sng; nhng bn thy, s kh khn
l sng m khng ri vo mt khe rnh, khng ri vo nhng thi quen ca t tng,
ca nhng tng, ca hnh ng. Nu bn vn dng ci tr ca bn, bn s pht gic
rng bn c th sng trong th gii xu xa ny ti ang s dng t ng xu xa trong
ngha ca t in, m khng c bt k hm cm xc no ng sau n v lm vic
v hnh ng, v cng thi im gi b no tnh to, ging nh mt con sng lun lun
ang t-lc sch s chnh n.

T Bnh phm v Sng, Tp 2, Chng 17

IU G LM CHO BN BUN CHN
Anh y c mt cng vic khim tn, lng rt thp; anh y n cng ngi v, h mun
ni v vn ca h. C hai u cn kh tr, v mc du h ly nhau c vi nm,
h khng c con ci; nhng khng l vn . Tin lng ca anh y hu nh khng
th ko di mt tn ti trong nhng thi im kh khn ny, nhng bi v h khng c
con ci nn h cng va sng. Khng ai bit c tng lai nh th no, mc du
kh c th ti t hn lc ny. Anh y khng c tm s, nhng ngi v ca anh y
lu rng anh y phi ni. Ngi v a anh y n y, c th thy hu nh p
buc, bi v anh y l v rt min cng; nhng h c mt y, v c y rt sung

sng. Anh y trnh by, anh y khng th ni d dng, bi v anh y cha bao gi k
cho bt k ai v anh y ngoi tr ngi v. Anh y c vi ngi bn, v thm ch vi
nhng ngi ny anh y cng khng bao gi th l, bi v h s khng hiu anh y. Khi
anh y ni, dn dn anh y bt d dt, v ngi v ca anh y ang lng nghe y lo
u. Anh y gii thch rng cng vic ca anh y khng l vn ; n kh l th, v du
sao chng na n cho h lng thc. H l nhng ngi n gin, khim tn, v c hai
u c gio dc ti mt trong nhng trng i hc.
Cui cng c y bt u gii thch vn ca h. C y ni rng trong vi nm tr li
y ngi chng dng nh mt i mi hng th trong sng. Anh y vn lm y
cng vic vn phng, v l tt c; anh y i lm vo bui sng v tr v vo chiu
ti, v nhng ngi ch khng phn nn g c.
Cng vic ca ti l mt vn ca thi quen u n v khng i hi qu nhiu ch
. Ti quan tm n cng vic ti lm, nhng du vy n l mt cng thng. Kh khn
ca ti khng phi ti vn phng hay vi con ngi ti lm vic chung, nhng n pha
bn trong ti. Nh ngi v ca ti ni, ti khng cn hng th trong sng ca ti,
v ti hon ton khng bit ti sao li nh th vi ti.
Anh y lun lun nhit thnh, nhy cm, v rt n cn; nhng trong nm va qua hay
hn na, anh y tr nn bun chn v dng dng i vi mi th. Hi trc anh y
lun lun biu l thng yu i vi ti, nhng by gi sng tr thnh bun thm
cho c hai chng ti. Anh y dng nh chng thm lu tm liu ti c hin din
hay khng, v n tr thnh au kh khi phi sng trong cng mt cn nh. Khng
phi rng anh y khng t t hay bt k loi no nh th, nhng ch n gin l tr
nn h hng v hon ton dng dng.
C phi bi v anh ch khng c con ci?
Anh y tr li, Khng phi nh th. S quan h tnh dc ca chng ti cng n tha,
trong chng mc no . Khng cuc hn nhn no l hon ho, v chng ti c nhng
giai on thng trm, nhng ti khng ngh s bun chn ny l kt qu ca bt k
khng-ha hp v tnh dc no. Mc du v chng chng ti khng n nm vi nhau
trong nhng ngy ny bi v s bun chn ca ti, ti khng ngh do bi khng con ci
nn ny sinh vn ny.
Ti sao bn ni nh th?
Trc khi s bun chn ny p vo ti, v ti v ti nhn ra rng chng ti khng
th c con ci. iu khng bao gi lm ti bn tm, mc du v ti thng than th
v n. C y mun c con ci, nhng chc chn mt trong hai chng ti khng c kh
nng sinh sn. Ti ngh nhiu phng php m c l gip c y c con, nhng c
y khng th nghim phng php no c. C y mun c mt a con bi ti hoc
khng g c, v c y rt bc bi v vic ny. Rt cuc, nu khng c qu, mt ci cy
ch l mt vt trang tr. Chng ti nm thc trng nhiu m bn bc v tt c vic
ny, nhng y n. Ti nhn ra rng ngi ta khng th c mi th trong sng, v
khng phi v khng c con ci m to ra s bun chn ny; t nht, ti hon ton
cam oan rng khng phi nh th.
Liu n do bi s bun b ca ngi v, do bi thc tuyt vng ca c y?

Tha ng, ng thy, chng ti v ti tm hiu vn ny rt k cng. Ti bun b

lm khi khng th c con, v ti cu Cha cho ti c mt a con. D nhin, chng ti
mun ti hnh phc, nhng s thn th ca anh y khng phi do s bun b ca ti.
Nu chng ti c mt a con lc ny, ti s hnh phc lm, nhng i vi anh y iu
ch l mt tiu khin, v ti on rng n ging nh vy i vi mi ngi n ng.
S bun chn ny len li vo anh y nh mt cn bnh tm l. Hi trc anh y
thng huyn thuyn vi ti v mi chuyn, v chim chc, v cng vic vn phng,
v nhng tham vng ca anh y, v tnh yu v lu tm n ti ca anh y; anh y
thng ci m i vi ti. Nhng by gi qu tim ca anh y khp li v ci tr ca
anh y ni no tht xa xi. Ti ni vi anh y, nhng n chng dn n u.
Liu hai ngi xa nhau mt thi gian xem th vic nh th no?
Vng, ti v gia nh ti khong su thng, v chng ti vit th cho nhau, nhng
s tch ri ny khng to ra s khc bit. Nu khng ni l n lm cho s vic ti t
hn. Anh y nu thc n ring, i ra ngoi rt t, xa lnh bn b, v cng ngy cng rt
su vo anh y. Anh y khng bao gi qu thn mt trong bt k trng hp no. Thm
ch sau ln xa nhau ny, anh y khng th hin s thng minh sc so na.
Liu bn ngh s bun chn ny l mt che y, mt thi , mt tu thot khi s ao
c khng thnh tu pha bn trong?
Ti e rng ti hon ton khng hiu ng c g?
Bn c l c mt ao c mnh lit cho iu g m cn phi thnh tu, v bi v s
ao c khng c li thot, c l bn ang tu thot khi s au kh ca n qua tr
nn bun chn.
Ti cha bao gi ngh v mt vic nh th, trc kia n cha bao gi xy n cho ti.
Lm th no ti s tm c?
Ti sao n khng xy n cho bn trc kia? Bn cha ln no t hi chnh bn, ti
sao bn tr nn bun chn? Bn khng mun bit ?
N tht l lng, nhng ti cha bao gi hi mnh nguyn nhn ca s bun chn xun
ngc ny l gi? Ti cha bao gi t cu hi cho chnh ti.
Lc ny bi v bn ang t cu hi cho chnh bn, phn ng ca bn l g?
Ti khng ngh ti c bt k cu tr li no. Nhng ti thc s rt b xc ng khi pht
gic ti tr nn bun chn n chng no. Ti cha bao gi ging nh th ny. Ti
b kinh hong bi trng thi ring ca ti.
Rt cuc, tht tt khi bit ngi ta thc s ang trng thi no. t ra l mt khi
u. Trc kia bn cha bao gi t-tra vn mnh ti sao bn bun chn, thn th;
bn ch chp nhn n v tip tc sng, ng ch? Liu bn mun tm ra iu g khin
cho bn nh th, hay bn cam chu trng thi hin nay?
Ti e rng anh y ch chp nhn n m khng bao gi u tranh chng li n.

Bn khng mun khut phc trng thi ny, ng ch? Bn c mun ni chuyn m
khng c ngi v bn cnh hay khng?
, khng. Ti c th ni bt k chuyn g trc mt c y. Ti bit khng phi v thiu
thn hay tha ma s quan h tnh dc to ra trng thi ny, cng khng phi do bi
c mt ngi ph n khc. Ti khng th ve vn mt ph n khc. V khng phi bi v
khng c con ci.
Bn c v tranh hay vit sch?
, ti lun lun mun vit, nhng ti cha bao gi v. Trong nhng chuyn do b, ti
thng ny ra nhng tng no , nhng lc ny thm ch vic cng khng cn.
Ti sao bn khng c gng v ci g trn giy? u c t thnh vn n ng
ngh nh th no; bn khng cn khoe n cho bt k ai. Ti sao bn khng c gng vit
ci g ? Nhng thi quay li. Liu bn mun tm ra iu g to ra trng thi bun
chn ny, hay liu bn mun gi nguyn trng thi ny?
Ti mun mt mnh i khi n ni no , t b mi th, v tm ra cht t hnh phc
no .
Liu l vic g bn mun lm? Vy th ti sao bn khng thc hin i? Bn ang do
d bi v ngi v ca bn?
Ti khng i x tt vi v ti g c; ti ch l mt ngi bi hoi.
Bn ngh bn s tm c hnh phc bng cch rt lui khi sng, bng cch c lp
chnh bn? Hin nay bn khng c lp hay sao? T b v mc ch tm ra khng
l t b g c; n ch l mt mc c ma mnh, mt trao i, mt chuyn ng tnh ton
kim c ci g . Bn t b ci ny vi mc ch kim c ci kia. T b c
mt kt thc trong quan im ch l mt u hng ca kim c thm na. Nhng liu
bn c th c c hnh phc qua c lp, qua tch ri hay sao? S sng khng kt
hp, tip xc, hip thng hay sao? Bn c l rt lui khi mt kt hp ny tm hnh
phc trong mt kt hp khc, nhng bn khng th hon ton rt lui khi tt c tip xc.
Thm ch trong s c lp hon ton bn vn tip xc vi nhng suy ngh ca bn, vi
chnh bn. T t l hnh thc tuyt i ca s c lp.
D nhin, ti khng mun t t. Ti mun sng, nhng khng mun tip tc nh hin
nay.
Liu bn chc chn rng bn khng mun tip tc nh hin nay bn l? Bn thy, chc
chn rng c ci g ang lm cho bn bun chn, v bn mun chy trn khi n
vo s c lp thm na. Chy trn ci g l, l c lp chnh mnh. Bn mun t-c lp
mnh, c l tm thi, hy vng c hnh phc. Nhng bn t-c lp mnh ri, v hu
nh tuyt i; s c lp thm na, m bn gi l t b, ch l mt rt lui thm na khi
sng. V liu bn c th c hnh phc qua t-c lp mi lc mt su thm hn. Bn
cht ca ci ti l t-c lp; chnh phm cht ca n l loi tr. Loi tr l t b vi mc
ch kim c. Bn cng rt lui khi s kt hp nhiu bao nhiu, xung t, khng c
cng to tt by nhiu. Khng g c th tn ti trong c lp. Du s lin h c l au kh
bit chng no, n phi c hiu r y nhn ni v thu o. Xung t dn n s
bun chn. N lc tr thnh ci g ch mang li nhng vn , nhn bit c hay

khng-nhn bit c. Bn khng th b bun chn nu khng c nguyn nhn no ,

bi v, nh bn ni, lc trc bn rt hng hi v nhit tnh. Bn lun lun khng b
bun chn. iu g to ra s thay i ny?
Dng nh ng bit, ng lm n ni cho anh y?
Ti c th, nhng tt lnh g? Anh y s hoc chp nhn hoc ph nhn n ty theo
tm trng v vui th ca anh y; nhng liu khng quan trng rng chnh anh y nn tm
ra? Liu khng cn thit cho chnh anh y phi khm ph c ton qui trnh v thy s
tht ca n? S tht l ci g khng th c k li bi mt ngi khc. Anh y phi
c th thu nhn n, v khng ngi no c th chun b n cho anh y. iu ny bnh
thng i vi ti; nhng anh y phi n vi n y ci m, t do v khng mong i.
iu g khin cho bn bun chn? Bn khng nn bit n cho chnh bn ? Xung t,
khng c to ra s bun chn. Chng ta ngh rng qua u tranh chng ta s hiu r,
qua ganh ua chng ta s c th c s sng chi. Chc chn u tranh to ra s sc
bn, nhng ci g sc bn chng my chc b bin thnh cn lt; ci g s dng lin tc
chng my chc s kit qu. Chng ta chp nhn xung t nh iu khng trnh khi,
v thit lp cu trc ca t tng v hnh ng ca chng ta da vo khng-trnh khi
ny. Nhng liu xung t khng trnh khi? Khng c mt cch sng khc hn ? C
nu chng ta c th hiu r qui trnh v ngha ca xung t.
Li na, ti sao bn lm cho bn bun chn?
Ti lm cho ti bun chn ?
Liu bt k iu g c th lm cho bn bun chn nu bn khng sn lng b lm cho
bun chn? S sn lng ny c th nhn bit c hay tim n. Ti sao bn cho
php chnh bn b lm cho bun chn? Liu khng c mt xung t vng chc trong
bn hay sao?
Nu c, ti hon ton khng nhn bit c n.
Nhng bn khng mun bit ? Bn khng mun hiu r hay sao?
Ti ang bt u thy iu g ng ang mun hng n, ngi v chen vo, nhng
ti khng th bo cho chng ti nguyn nhn s bun chn ca anh y, bi v chnh ti
cng hon ton khng chc chn v n.
Bn c l hay c l khng thy phng cch ca s bun chn ny p vo anh y,
nhng liu bn s thc tm ang gip anh y nu thuc t ng bn phi vch n ra?
Liu khng cn thit rng anh y phi t-khm ph n cho chnh anh y hay sao? Lm
n hy thy s quan trng ca iu ny, v sau bn s khng b mt kin nhn hay
lo u. Ngi ta c th gip mt ngi khc, nhng anh y mt mnh phi m
nhn chuyn hnh trnh ca khm ph ny. Sng khng d dng; n rt phc tp,
nhng chng ta phi tip cn n mt cch rt n gin. Chng ta l vn ; vn
khng l iu g chng ta gi l sng. Chng ta c th hiu r vn , m l chnh chng
ta, ch nu chng ta bit cch tip cn n. Tip cn l quan trng nht, v khng l vn
.
Nhng chng ti phi lm g?

Cc bn chc lng nghe tt c mi iu c ni. Nu bn lng nghe, vy th

bn s thy s tht , mnh n, mang li t do. Lm n, ng lo lng, nhng hy
cho ht ging bm r.
Sau vi tun c hai quay li. C hy vng trong i mt ca h v mt n ci trn i
mi ca h.

T Vn ca Vn ha ny, Chng 17
Ti khng bit liu trong nhng chuyn do b ca bn, bn c nhn thy mt ci ao
hp v di bn cnh con sng. Vi dn chi chc o n, v n khng kt ni vi
con sng. Con sng ang chy u n, su v rng, nhng ci ao ny y lp vng
bn bi v n khng kt ni vi s sng ca con sng, v khng c c trong n. N l
mt ci ao nc t ng, tri li con sng su, y sc sng v sinh kh, ang chy xit
qua n.
By gi, bn khng ngh nhng con ngi ging nh th hay sao? H t o ci ao
nh cho chnh h tch khi dng chy mau l ca s sng, v trong ci ao nh xu ,
h tr tr, cht; v s tr tr ny, s thi ra ny chng ta gi l s tn ti. l, tt c
chng ta u mun mt trng thi ca vnh cu; chng ta mun nhng ham mun no
c ko di vnh vin, chng ta mun nhng vui th khng kt thc. Chng ta o
mt ci ao nh xu v phng v chng ta trong n cng gia nh ca chng ta, cng
nhng tham vng ca chng ta, nhng vn ha ca chng ta, nhng s hi ca chng
ta, nhng thn thnh ca chng ta, v vn nhng hnh thc tn th ca chng ta, v
chng ta cht, th cho s sng tri qua s sng m khng-vnh cu, lin tc
ang thay i, m qu mau l, m c nhng chiu su v tn, sinh lc v v p qu l
thng.
Bn khng nhn thy rng nu bn ngi lng l bn b sng, bn nghe bi ca ca n
ting v ca nc, m thanh ca dng chy ang lt qua? Lun lun c mt thc
ca chuyn ng, mt chuyn ng l thng hng v nhng thm thm hn v bao
qut hn. Nhng trong ci ao nh xu khng c chuyn ng g c, nc ca n b
ng. V nu bn quan st bn s thy rng y l iu g hu ht chng ta u mong
mun: nhng ci ao nh xu ca s tn ti tch khi s sng. Chng ta ni rng s tn
ti trong ao t ca chng ta l ng, v chng ta sng ch mt trit l bin h n;
chng ta pht trin nhng l thuyt thuc x hi, chnh tr, kinh t, v tn gio ng
h n, v chng ta khng mun b quy ry bi v, bn thy, iu g chng ta theo ui
l mt thc ca vnh cu.
Bn bit n c ngha g khi tm kim s vnh cu? N c ngha mun nhng vui th tip
tc v hn nh v mun nhng khng-vui th chm dt cng nhanh cng tt. Chng ta
mun danh tnh chng ta mang c bit n v tip tc qua gia nh, qua ti sn.
Chng ta mun mt thc ca vnh cu trong nhng lin h ca chng ta, trong nhng
hot ng ca chng ta, m c ngha rng chng ta ang tm kim mt sng tip tc,
ko di trong ci ao t tr tr; chng ta khng mun bt k nhng thay i thc s no
, th l chng ta thit lp mt x hi m bo m cho chng ta s vnh cu ca ti
sn, ca danh tnh, ca ni ting.
Nhng bn thy, sng khng ging nh th cht no c; sng khng-vnh cu. Ging
nh nhng chic l rng t mt ci cy, tt c mi s vt s vic u khng-vnh cu,

khng c g vnh cu c; lun lun c thay i v cht. Bn cha bao gi thy mt ci

cy ang ng tr tri tng phn bu tri, n tuyt vi lm sao? Tt c nhng cnh
ca n u ni bt, v trong s tr tri ca n c mt bi th, c mt bi ca. Mi chic
l u rng ht v n ang ch i ma xun. Khi ma xun n, li na n y kn ci
cy bng iu nhc ca nhiu chic l, m trong ng ma li rng xung v b thi i;
v l phng cch ca s sng.
* * *
S kin l rng s sng ging nh mt con sng: ang chuyn ng khng ngng ngh,
mi mi ang tm kim, ang d dm, ang trn qua hai b, ang soi thng nhng k
nt bng nc ca n. Nhng, bn thy, ci tr khng cho php vic xy n cho n.
Ci tr thy rng rt nguy him, liu lnh khi sng trong mt trng thi ca khng-vnh
cu, khng-an ton, th l n t xy mt bc tng quanh chnh n: bc tng ca
truyn thng, ca tn gio c t chc, ca nhng l thuyt x hi v chnh tr. Gia nh,
danh tnh, ti sn, nhng o c nh nhen m chng ta nui dng tt c vic
ny u bn trong bc tng, tch khi s sng. S sng l ang chuyn ng,
khng-vnh cu, v khng ngng ngh, n c gng xuyn thng, ph sp nhng bc
tng ny, m pha sau bc tng c s hoang mang v au kh. Nhng thn thnh
bn trong nhng bc tng u l nhng thn thnh gi di, v nhng kinh in v
nhng trit thuyt ca h u khng c ngha g bi v s sng vt khi chng.
* * *
Mt ci tr ang tm kim vnh cu chng my chc s tr tr; ging nh ci ao tch
khi con sng, chng my chc n s b nhim, thi ra. Ch ci tr m khng c
nhng bc tng, khng v tr chc chn, khng ch da, khng ro chn, khng ni
ngh ngi, m ang hon ton chuyn ng cng s sng, khng-thi gian ang theo
ui, ang tm hiu, ang bng n ch ci tr nh th mi c th hnh phc, vnh vin
mi m, bi v n l sng to trong chnh n.
Bn hiu r iu g ti ang ni? Bn nn, bi v tt c iu ny l thnh phn ca gio
dc thc s v, khi bn hiu r n, ton sng ca bn s c thay i, s lin h ca
bn vi th gii, vi ngi hng xm ca bn, vi ngi v hay ngi chng ca bn,
s c mt ngha hon ton khc hn. Vy th bn s khng c gng t-thnh tu
chnh mnh qua bt k iu g, bi v thy rng s theo ui ca thnh tu ch mi mc
au kh v phin mun. l l do ti sao bn phi hi nhng gio vin ca bn v tt
c iu ny v bn lun v n trong cc bn. Nu bn hiu r n, bn s bt u hiu r
s tht l thng ca s sng l g, v trong hiu r c v p v tnh yu l thng,
s n hoa ca tt lnh. Nhng nhng n lc ca ci tr m ang tm kim mt ci ao
ca an ton, ca vnh cu, ch c th dn n ti tm v thoi ha. Khi c thit lp
trong ci ao, mt ci tr nh th s hi mo him ra ngoi, tm kim, thm d;
nhng s tht, Thng , chn l hay iu g bn mun, nm vt khi ci ao.
* * *
Ngi hi: Cng vic ca con ngi l g?
Krishnamurti: Bn ngh n l g? Liu n l hc hnh, u nhng k thi, c mt vic lm
v lm n sut phn cn li thuc sng ca bn? Liu n l i n n cha, tham gia
nhng nhm ngi, vn ng nhng i mi khc nhau? Liu n l cng vic ca con
ngi git cht th vt cho lng thc ring ca anh y? Liu n l cng vic ca

con ngi xy mt cy cu cho xe la bng qua, o nhng ci ging trong mt

mnh t kh ro, tm c du m, leo ln nhng nh ni, chinh phc qu
t v khng gian, sng tc nhng bi th, v tranh, thng yu, hn th?
Liu tt c iu ny l cng vic ca con ngi? Xy dng nhng vn minh m ha ra
b lung lay trong mt vi th k, to ra nhng chin tranh, sng ch Thng trong
hnh nh ring ca n, git chc con ngi nhn danh tn gio hay chnh th, ni v
ha bnh v tnh huynh trong khi chim ot quyn hnh v tn nhn vi nhng
ngi khc y l tt c iu g con ngi ang lm quanh chng ta, ng ch? V
y l cng vic thc s ca con ngi?
Bn c th thy rng tt c cng vic ny dn n hy dit v au kh, n hn lon v
tuyt vng. Nhng xa hoa v cng cp k cng ngho kh cc k; bnh tt v i kht,
km theo nhng ci t lnh v my bay phn lc. Tt c vic ny l cng vic ca con
ngi; v khi bn thy n, liu bn khng t-tra vn mnh, l tt c? Liu khng cn
vic g khc m l cng vic ca con ngi? Nu chng ta c th tm ra cng vic thc
s ca con ngi l g, vy th, nhng my bay phn lc, nhng my git, nhng cy
cu cng tt c, c mt ngha hon ton khc hn; nhng nu khng tm c cng
vic thc s ca con ngi l g, ch bung th trong nhng i mi, trong sp xp li
iu g con ngi lm ri, s khng dn n u c.
V vy, cng vic thc s ca con ngi l g? Chc chn, cng vic thc s ca con
ngi l khm ph s tht, Thng ; n l thng yu v khng b tri buc trong
nhng hot ng t-khp kn ring ca anh y. Trong chnh s khm ph ca iu g l
s tht, c tnh yu; v tnh yu trong lin h ca con ngi vi con ngi s sng
to mt vn minh khc hn, mt th gii mi m.

Bombay, ngy 28 thng 3 nm 1948

Ngi hi: Nhng nguyn tc ca s kim sng ng n l g? Lm th no ti c th
tm ra liu kim sng ca ti l ng n, v lm th no ti s tm ra cch kim sng
ng n trong mt x hi sai lm t c bn?
Krishnamurti: Trong mt x hi sai lm t c bn, khng th c cch kim sng ng
n. Lc ny, iu g ang xy ra khp th gii? Bt k cch kim sng no chng ta c
u a chng ta n chin tranh, n au kh v hy dit chung, m l mt s kin r
rng. Bt k vic g chng ta lm chc chn u dn n xung t, n hy hoi, n
tn nhn v thng au. V vy, x hi hin nay b sai lm t c bn; n c xy dng
ng ch trn ganh t, hn th, v ham mun quyn hnh, v mt x hi nh th
chc chn to ra nhng phng tin kim sng sai lm, nh lnh trng, cnh st v lut
s. Bi chnh bn cht ca h, h l mt nhn t gy chia r trong x hi; v cng c
nhiu lut s, nhiu lnh trng, nhiu cnh st bao nhiu, s phn r ca x hi cng r
rt by nhiu. l iu g ang xy ra khp th gii: c nhiu lnh trng hn, nhiu
cnh st hn, v nhiu lut s hn, v t nhin con ngi kinh doanh xut hin cng
h. Tt c iu phi c thay i vi mc ch thnh lp mt x hi ng n v
chng ta ngh mt nhim v nh th l khng th thc hin c. N khng phi vy,
nhng chnh bn v ti phi thc hin n. Bi v hin nay bt k cch kim sng no m
chng ta c u hoc l to ra au kh cho mt ngi khc, hoc l dn n s hy
dit cui cng ca nhn loi, m c th hin trong sng hng ngy ca chng ta.
Lm th no iu c th c thay i? N c th c thay i ch khi no bn v

ti khng cn ang tm kim quyn hnh, khng cn ganh t, khng cn y hn th v

i ch. Khi bn, trong s lin h ca bn, to ra s thay i , vy l bn ang gip
sng to mt x hi mi m, mt x hi trong c nhng con ngi khng b tri
buc bi truyn thng, khng i hi bt k th g cho chnh h, khng ang theo ui
quyn hnh, bi v pha bn trong h giu c, h tm c s tht. Ch con ngi
tm kim s tht mi c th sng to mt x hi mi m; ch con ngi thng yu mi
c th mang li mt thay i trong th gii.
Ti bit y khng l cu tr li gy hi lng cho mt ngi m mun tm c iu g
l cch kim sng ng n trong cu trc hin nay ca x hi. Bn phi lm ht sc
mnh trong cu trc hin nay ca x hi hoc tr thnh mt ngi chp nh, mt
ngi bun bn, mt lut s, mt cnh st, hay bt k ngi no. Nhng nu bn lm,
hy tnh thc c iu g bn ang lm, hy thng minh, hy sng sut, hy hiu r
trn vn, c iu g bn ang duy tr, cng nhn ton cu trc ca x hi, cng s
thoi ha ca n, cng hn th ca n, cng ganh t ca n; v nu bn, chnh bn,
khng khoan nhng tt c iu ny, vy l c l bn s c th sng to mt x hi mi
m. Nhng khonh khc bn hi cch kim sng ng n l g, chc chn tt c
nhng cu hi ny hin din , ng ch? Bn khng tha mn vi cch kim sng
ca bn; bn mun c ganh t, bn mun c quyn hnh, bn mun c nhng xa hoa
v nhng tin nghi nhiu hn, bn mun c chc v v uy quyn, v th l chc chn
bn ang to tc hay ang nui dng mt x hi m s to ra s hy dit cho con
ngi, cho chnh bn.
Nu bn thy r rt qui trnh ca hy dit trong cch kim sng ring ca bn, nu
bn thy rng n l kt qu ca s theo ui cch kim sng ring ca bn, vy l chc
chn bn s tm c phng tin ng n kim sng. Nhng u tin, bn phi
thy c bc tranh ca x hi nh n l, mt x hi b thoi ha, phn r; v khi bn
thy n rt r rt, vy th phng tin kim sng ng n ca bn s hin din. Nhng
u tin bn phi thy bc tranh, thy th gii nh n l, cng nhng phn chia quc
gia ca n, cng nhng hung tn, nhng tham vng, nhng hn th, v nhng kim
sot ca n. Vy th, khi bn thy n r rt hn, bn s pht gic rng mt cch kim
sng ng n s hin din bn khng phi tm kim n. Nhng s kh khn vi hu
ht chng ta l rng, chng ta c qu nhiu trch nhim; nhng ngi cha, nhng
ngi m ang mong ch chng ta kim tin v nui dng h. V bi v qu kh khn
kim c mt vic lm theo phng cch ca x hi ti thi im hin nay, bt k
vic lm no cng c hoan nghnh; th l chng ta ri vo b my ca x hi.
Nhng nhng ngi m khng b thc y qu, m khng cn thit phi c mt vic
lm ngay tc khc v v vy c th nhn vo tng th ca bc tranh, chnh l h m c
trch nhim. Nhng bn thy, nhng ngi m khng quan tm n mt vic lm ngay
tc khc li b tri buc trong iu g khc h quan tm n s bnh trng ring ca
h, n nhng tin nghi ca h, n nhng xa hoa ca h, n nhng vui chi ca h.
H c thi gian, nhng h ang phung ph n. V nhng ngi c thi gian phi chu
trch nhim cho s thay i ca x hi; nhng ngi m khng b thc y ngay tc
khc cho mt kim sng, nn thc s quan tm n ton vn ca s tn ti ny, v
khng nn b vng mc trong hnh ng thun chnh tr, trong nhng hot ng hi
ht. Nhng ngi m c thi gian v tm gi l nhn ri nn tm ra s tht, bi v chnh
l h mi c th sng to mt cch mng trong th gii, khng phi ci ngi m bao
t b trng khng. Nhng, bt hnh thay, nhng ngi c thi gian nhn ri li khng
quan tm n ci vnh hng. H quan tm trong vic lp y thi gian ca h. V vy h
cng l mt nguyn nhn ca au kh v hn lon trong th gii. V vy nhng ngui
trong cc bn m ang lng nghe, nhng ngi trong cc bn m c cht t thi gian,

nn trao s suy ngh v cn nhc cho vn ny; v qua s thay i ring ca bn, bn
s sng to mt cch mng th gii.

PHN HAI
Bangalore, ngy 15 thng 8 nm 1948
Ngi hi: Liu ti c th vn cn l mt vin chc chnh ph nu ti mun tun theo
nhng li ging ca ng? Cng cu hi s ny sinh lin quan n qu nhiu ngh
nghip. Gii php ng n cho vn ca kim sng l g?
Krishnamurti: Tha bn, chng ta c g qua t ng kim sng? Liu n l kim c
nhng cn thit ca ngi ta lng thc, qun o, v ch ng ch? S kh
khn ca kim sng ny sinh ch khi no chng ta s dng nhng cn thit ca sng,
lng thc, qun o, v ch nh mt phng tin ca s hung hng thuc tm l.
l, khi chng ta s dng nhng cn thit, nhng nhu cu c bn, nh phng tin ca
t-phng i, vy th vn ca kim sng ny sinh; ti c bn x hi ca chng ta
c t nn tng khng phi trn cung cp nhng cn thit, nhng trn s phng i
thuc tm l, s dng nhng cn thit nh mt bnh trng thuc tm l ca chnh con
ngi. Bn phi suy ngh ra iu ny mt cht xu. Chc chn, lng thc, qun o, v
ch c th c sn xut d tha; c s hiu bit khoa hc cung ng nhu cu;
nhng nhu cu cho chin tranh li quan trng hn, khng ch bi nhng ngi hiu
chin, nhng cn c bi mi ngi chng ta, bi v mi ngi chng ta l bo lc. C
y s hiu bit khoa hc trao tng con ngi tt c nhng cn thit; n c
thc hin, v chng c th c sn xut n khng ngi no s b i km. Ti
sao n khng xy ra? Bi v khng ai c tha mn vi lng thc, qun o, v ch
. Mi ngi u mun ci g nhiu hn, v, din t mt cch khc, nhiu hn l
quyn lc. Nhng n s l th vt khi ch c tha mn vi nhng cn thit. Chng ta
s c tha mn vi nhng cn thit trong ngha trung thc, m l t do khi ham
mun quyn hnh, ch khi no chng ta tm c kho bu bn trong m khng th
hy dit c, m bn gi l Thng , s tht, hay bt k t ng no bn mun. Nu
bn c th tm c s giu c bt t bn trong chnh bn, vy l bn c th c
tha mn vi mt cht t, v mt cht t c th p ng c nhu cu.
Bt hnh thay, chng ta b ko l bi nhng gi tr gic quan. Nhng gi tr ca nhng
gic quan tr thnh quan trng hn nhng gi tr ca nhng thc s. Rt cuc, ton
cu trc x hi, vn minh hin nay ca chng ta, t c bn c t nn tng trn
nhng gi tr gic quan. Nhng gi tr gic quan khng ch l nhng gi tr ca nhng
gic quan, nhng cn c nhng gi tr ca t tng, bi v t tng cng l kt qu ca
nhng gic quan; v khi h thng my mc ca t tng, m l mnh tr nng, c
vun p, vy th trong chng ta c mt thng tr ca t tng, m cng l mt gi tr gic
quan. V vy, chng no chng ta cn ang tm kim gi tr gic quan, d rng thuc xc
gic, thuc v gic, thuc khu gic, thuc nhn bit, hay thuc t tng, pha bn
ngoi tr thnh quan trng hn pha bn trong; v ch ph nhn pha bn ngoi khng l
phng cch dn n pha bn trong. Bn c l ph nhn pha bn ngoi v rt lui khi
th gii vo mt cnh rng hay mt hang ng v suy ngh v Thng ; nhng
chnh s ph nhn pha bn ngoi , suy ngh v Thng , vn cn l gic quan
bi v suy ngh l gic quan, v bt k gi tr no c t nn tng trn gic quan chc
chn phi to ra s hn lon m l iu g ang xy ra trn th gii ti thi im hin
nay. Nhng gic quan l thng tr, v chng no cu trc x hi cn c t nn tng
trn iu , phng tin kim sng tr thnh kh khn l thng.
V vy, phng tin kim sng ng n l g? Nghi vn ny c th c tr li ch khi
no c mt cch mng hon ton trong cu trc x hi hin nay, khng ph thuc vo

khun mu ca phe t hay ca phe hu, nhng mt cch mng hon ton trong nhng
gi tr m khng c t nn tng trn gic quan. By gi, nu nhng ngi c thi
gian nhn ri ging nh nhng ngi gi ang hng lng hu, m tri qua
nhng nm u tin ca h tm kim Thng hay nhng hnh thc ca hy dit
thc s trao thi gian ca h, nng lng ca h, n tm c gii php ng n,
vy th h s hnh ng nh mt trung gian, nh mt dng c sng to cch mng
trong th gii. Nhng h khng quan tm. H mun an ton. H lm vic qu nhiu
nm hng c lng hu ca h, v h mun sng thoi mi trong phn cn li
thuc sng ca h. H c thi gian, nhng h li dng dng. H ch quan tm n tru
tng no m h gi l Thng , v iu khng lin quan g n s tht;
nhng tru tng ca h khng l Thng , n l mt hnh thc ca tu thot. V
nhng ngi lp y sng ca h bng hot ng khng ngng ngh b tri buc ni
no , h khng c thi gian tm ra nhng p n cho nhng vn khc nhau ca
sng. V vy nhng ngi quan tm n nhng vn ny, n vic to ra mt thay i
c bn trong th gii qua s hiu r v chnh h, trong h, mt mnh, c s hy vng.
Chc chn chng ta c th thy mt ngh nghip sai lm l g. L mt ngi lnh, mt
cnh st, mt lut s chc chn l mt ngh nghip sai lm, bi v h cng c s xung
t, s phn chia; v nhng ngi kinh doanh ln, nhng ngi t bn, pht trin s
trc li. Nhng ngui kinh doanh ln c l l mt c th, hay n c l l mt chnh ph;
nu chnh ph m nhn s kinh doanh ln, n khng ngng trc li bn v ti. V bi
v x hi c t nn tng trn qun i, cnh st, lut php, ngi kinh doanh ln;
l, trn nguyn tc ca phn chia, trc li, v bo lc, lm th no bn v ti, m mun
mt ngh nghip ng n, nghim tc, c th tn ti? C s tht nghip ang gia tng,
nhng qun i hng mnh hn, lc lng cnh st quan trng hn vi nhng phc v
b mt ca n, v kinh doanh ln ang tr thnh mi lc mt ln hn, thnh lp nhng
tp on ton cu m cui cng c m trch bi chnh ph bi v chnh ph tr
thnh mt tp on ln trong nhiu quc gia. c trao tnh hung ny ca trc li, ca
mt x hi c xy dng trn s phn chia, lm th no bn s tm c mt cch
kim sng ng n? Hu nh khng th c, ng ch? Hoc bn s phi i khi v
thnh lp mt cng ng mi cng mt t ngi mt cng ng t-nng , ng-hp
tc hoc ch u hng b my to ln. Nhng bn thy, hu ht chng ta khng quan
tm n vic thc s tm c cch kim sng ng n. Hu ht chng ta quan tm
n c mt vic lm v bm vo n trong hy vng tin b cng tin lng mi lc mt
cao hn. Bi v mi ngi chng ta mun bo m, an ton, mt v tr vnh cu, khng
c cch mng c bn. Khng phi nhng ngi m mun t-tha mn, t-mn nguyn,
nhng ch nhng ngi mo him, nhng ngi m mun th nghim cng sng ca
h, cng s tn ti ca h, m khm ph nhng s vic thc s, mt cch sng mi
m.
V vy trc khi c th c mt cch kim sng ng n, trc tin: nhng phng
tin gi di mt cch r rt phi c hiu r, qun i, lut php, cnh st, nhng tp
on kinh doanh ln m ang li ko con ngi v ang trc li h, du nhn danh
Chnh th, t bn, hay tn gio. Khi bn thy nhng gi di v loi b nhng gi di, c
s thay i, c cch mng; v chnh cch mng, mt mnh n, c th sng to mt x
hi mi m. Nh mt c th, tm kim mt cch sinh nhai ng n l tt lnh, l hon
ho, nhng iu khng gii quyt c vn to tt. Vn to tt c gii quyt
ch khi no bn v ti khng cn ang tm kim an ton. Khng c mt s vic nh l an
ton. Khi bn tm kim an ton, iu g xy ra? iu g ang xy ra trong th gii ti thi
im hin nay? Tt c nhng ngi Chu u u mun an ton, ang ku go n, v
iu g ang xy ra? H mun an ton qua ch ngha quc gia ca h. Rt cuc, bn l

mt ngi quc gia bi v bn mun an ton, v bn ngh rng qua ch ngha quc gia
bn s c an ton. N c chng thc lp i v lp li rng bn khng th c an
ton qua ch ngha quc gia, bi v ch ngha quc gia l mt qui trnh ca c lp, ang
mi mc nhng chin tranh, au kh, v hy dit. V vy kim sng ng n trn mt
qui m to tt phi bt u bng nhng ngi m hiu r iu g l gi di. Khi bn ang
u tranh chng li nhng gi di, vy th bn ang sng to phng tin kim sng
ng n. Khi bn ang u tranh chng li ton cu trc ca phn chia, ca trc li
d bi phe t hay bi phe hu, hay bi uy quyn ca tn gio hay ca nhng gio s
l ngh nghip ng n ti thi im hin nay; bi v vic s sng to mt x hi
mi m, mt vn ha mi m. Nhng mun u tranh, bn phi thy rt r rt v rt dt
khot nhng gi di, cho nhng gi di phi ri rng. Mun khm ph iu g l gi
di, bn phi tnh thc c n, bn phi nhn ngm mi th m bn ang lm, ang
suy ngh, v ang cm thy; v t khng ch bn khm ph c nhng gi di,
nhng t s hin din mt loi sinh lc mi m, mt nng lng mi m; v nng
lng s ra lnh loi cng vic no lm hay khng lm.

Poona, ngy 17 thng 10 nm 1948

Ngi hi: Trong khi ni v phng tin kim sng ng n, ng ni rng ngh
nghip ca qun i, ca lut s, v ca phc v chnh ph, chc chn khng l
phng tin kim sng ng n. Liu ng ang c v s rt lui khi x hi, v liu vic
khng ang tu thot khi nhng xung t x hi v ang ng h s bt cng v s
trc li quanh chng ta, hay sao?
Krishnamurti: Mun thay i bt k ci g hay mun hiu r bt k ci g, trc ht bn
phi tm hiu ci g l; ch lc c th c kh nng ca mt mi m li, mt ti sinh,
mt thay i. Ch thay i ci g l m khng hiu r n, l mt ph phm thi gian, mt
thoi ha. i mi m khng hiu r l thoi ha, bi v bn khng i din ci g l.
Nhng nu chng ta bt u hiu r chnh xc ci g l, vy th chng ta s bit lm th
no hnh ng. Bn khng th hnh ng nu trc ht khng quan st, khng bn
lun, v khng hiu r ci g l. Chng ta phi tm hiu x hi nh n hin nay n l,
cng nhng yu t ca n, nhng nhc im ca n; v mun tm hiu n chng ta
phi thy mt cch trc tip s lin quan ca chng ta, s kt ni ca chng ta vi n,
khng phi ang can thip bng mt gii thch thuc l thuyt hay thuc tr nng.
Nh hin nay x hi tn ti, khng c s chn la gia cch kim sng ng n v
cch kim sng sai lm. Bn chp nhn bt k cng vic no c th c, nu bn tha
may mn kim c mt cng vic. V vy i vi mt ngi m b thc bch phi
c mt cng vic tc khc, khng c vn ; anh y chp nhn bt k cng vic no
cng c bi v anh y phi n. Nhng i vi nhng ngui ca cc bn m khng b
thc bch tc khc, n phi l mt vn , v l iu g chng ta ang bn lun: Ci
g l phng tin kim sng ng n trong mt x hi m c t nn tng trn s
thu li v nhng khc bit giai cp, trn ch ngha quc gia, tham lam, bo lc, v vn
vn? B tri buc bi nhng vn ny, liu c th c cch kim sng ng n? Chc
chn l khng. V r rng c nhng ngh nghip sai lm, nhng phng tin kim sng
sai lm, nh l qun i, lut s, cnh st, v chnh ph.
Qun i tn ti khng phi cho ha bnh, nhng cho chin tranh. Chnh l chc nng
ca qun i phi to ra chin tranh, chnh l chc nng ca v tng lnh phi lp k

hoch cho chin tranh. Nu anh y khng lm, bn s mi anh y i, ng ch? Bn s

loi b anh y. Chc nng ca nhm tng lnh l lp k hoch v chun b cho nhng
chin tranh tng lai, v mt nhm tng lnh m khng lp k hoch cho nhng chin
tranh tng lai chc chn l khng c hiu qu. V vy qun i khng l mt ngh
nghip dnh cho ha bnh, v vy n khng l mt phng tin kim sng ng n. Ti
bit nhng hm cng nh bn bit. Nhng qun i s tn ti chng no nhng chnh
ph cm quyn cn tn ti cng ch ngha quc gia v nhng bin gii; v bi v bn
ng h nhng chnh ph cm quyn, chc chn bn phi ng h ch ngha quc gia v
chin tranh. Th l, chng no bn cn l ngi theo ch ngha quc gia, bn khng c
s chn la v cch kim sng ng n.
Tng t nh th, cnh st. Chc nng ca cnh st l bo v v duy tr nhng s vic
nh chng l. N cng tr thnh cng c ca s iu tra, s theo di, khng ch trong
bn tay ca nhng chnh ph c ti, nhng cn trong bn tay ca bt k chnh ph
no. Chc nng ca cnh st l iu tra chung quanh, rnh m vo nhng sng ring t
ca con ngi. Bn cng tr thnh cch mng nhiu bao nhiu, c bn trong ln bn
ngoi, bn cng nguy him vi chnh ph nhiu by nhiu. l l do ti sao nhng
chnh ph, v c bit l nhng chnh ph c ti, lm bc hi nhng ngi m pha
bn trong ln bn ngoi ang sng to mt cch mng. Vy l, chc chn, ngh cnh
st khng l mt phng tin kim sng ng n.
Tng t nh vy, lut s. Anh y pht trin s u tranh: n l iu cn thit cho kim
sng ca anh y rng bn v ti nn u tranh v tranh ci m . (Ting ci). Bn ci
nh trng lng. C th nhiu ngi trong cc bn l lut s, v ting ci ca cc
bn th hin mt phn ng thun ty thuc thn kinh n mt s kin; v qua s ln
trnh s kin , cc bn vn s cn tip tc l nhng lut s. Bn c l ni rng bn l
mt nn nhn ca x hi, nhng bn b lm nn nhn bi v bn chp nhn x hi nh
n l. V vy, lut php khng l mt phng tin kim sng ng n. C th c
phng tin kim sng ng n ch khi no bn khng chp nhn tnh trng hin nay
ca nhng s vic; v khonh khc bn khng chp nhn n, bn khng chp nhn lut
php nh mt ngh nghip.
Tng t nh vy, bn khng th mong i tm c phng tin kim sng ng
n trong nhng tp on kinh doanh ln m ang chng cht s giu c, cng khng
c trong l thi giy t ca chnh ph vi nhng vin chc v tc phong quan liu.
Nhng chnh ph ch quan tm duy tr nhng s vic nh chng l, v nu bn tr
thnh mt k s cho chnh ph, mt cch trc tip hay gin tip bn ang gip chin
tranh.
Chng no bn cn chp nhn x hi nh n l, bt k ngh nghip no, d qun i,
cnh st, lut s, hay chnh ph, chc chn u khng l mt phng tin kim sng
ng n. Bi v thy iu ny, mt con ngi nghim tc phi lm g? Anh y s chy
trn v t-chn vi trong ngi lng no ? Thm ch anh y cng phi sng. Anh
y c th xin n, nhng chnh lng thc c trao cho anh y n mt cch gin tip
t lut s, cnh st, lnh trng, chnh ph. V anh y khng th sng trong c lp, bi v
li na iu khng th xy ra c; sng trong c lp l cht ri, c phn tm l ln
phn sinh l. V vy ngi ta phi lm g? Tt c mi vic m ngi ta phi lm, nu
ngi ta c nghim tc, nu ngi ta thng minh v ton qui trnh ny, l ph nhn
tnh trng hin nay ca nhng s vic v trao tng cho x hi tt c mi iu m ngi
ta c th lm c. l, tha bn, bn thu nhn lng thc, qun o, v ch t x
hi, v bn phi hon li cho x hi ci g . Chng no bn cn s dng x hi, cnh

st, lut php, chnh ph, nh phng tin kim sng ca bn, bn cn duy tr nhng
s vic nh chng l, bn ng h s chia r, s iu tra, v chin tranh. Nhng nu
bn ph nhn nhng s vic ca x hi v ch thu nhn nhng cn thit, bn phi
hon li ci g n b. Tm c iu g bn ang trao tng x hi cn quan trng
hn hi phng tin kim sng ng n l g.
Bn ang trao tng x hi ci g? X hi l g? X hi l s lin h vi mt ngi hay
vi nhiu ngi. N l s lin h ca bn vi mt ngi khc. Bn ang trao tng cho
mt ngi khc ci g? Liu bn ang trao tng bt k th g cho mt ngi khc trong
ngha thc s ca t ng, hay ch ang nhn vic tr cng cho ci g ? Chng no
bn cn khng tm c bn ang trao tng ci g, bt k ci g bn nhn c t x
hi chc chn l mt phng tin kim sng sai lm. y khng l cu tr li khn
ngoan, v v vy bn phi tm hiu, suy ngh v ton vn ca s lin h vi x hi
ca bn. Bn c l hi ngc li ti, ng ang trao tng ci g cho x hi vi mc ch
c c qun o, ch , v lng thc? Ti ang trao tng x hi ci m ti ang ni
ngy hm nay m khng ch l s phc v thuc t ng m bt k ngi dt nt no
cng c th cng hin. Ti ang trao tng x hi ci g i vi ti l s tht. Bn c l
ph nhn n v ni, V l, n khng l s tht. Nhng ti ang trao tng x hi ci g
i vi ti l s tht, v ti cn quan tm vi ci nhiu hn l vi ci g x hi cho ti.
Tha bn, khi bn khng li dng x hi hay ngi hng xm ca bn nh mt phng
tin ca t-bnh trng, bn hon ton mn nguyn bi nhng th m x hi cho bn
trong cch ca lng thc, qun o v ch . Th l bn khng tham lam; v bi v
khng tham lam, s lin h ca bn vi x hi hon ton khc hn. Khonh khc bn
khng li dng x hi nh mt phng tin ca t-bnh trng, bn khc t nhng
th ca x hi, v v vy c mt cch mng trong s lin h ca bn. Bn khng ang
ph thuc vo mt ngi khc cho nhng nhu cu thuc tm l ca bn v ch n lc
bn mi c th c mt phng tin kim sng ng n.
Bn c l ni tt c iu ny l mt cu tr li rt phc tp, nhng n khng phi vy.
Sng khng c cu tr li n gin. Ngi tm kim mt cu tr li n gin cho sng
chc chn c mt ci tr rt n, mt ci tr dt nt. Sng khng c kt lun, sng
khng c khun mu xc nh; sng l ang sng, ang chuyn ng, ang thay i.
Khng c cu tr li xc thc, tuyt i cho sng, nhng chng ta c th hiu r ton
ngha v s quan trng ca n. Mun hiu r, u tin chng ta phi thy rng chng ta
ang s dng sng nh mt phng tin ca t-bnh trng, nh mt phng tin ca
t-thnh tu; v bi v chng ta ang s dng sng nh mt phng tin ca t-thnh
tu, chng ta to ra mt x hi thoi ha, m phi bt u phn r ngay khonh khc n
hin din. V vy, mt x hi c t chc c sn trong n ht ging ca s phn r.
Rt quan trng cho mi ngi chng ta phi tm c s lin h ca anh y vi x hi
l g, liu n c t nn tng trn s tham lam m c ngha t-bnh trng, tthnh tu, m trong c hm quyn hnh, v tr, uy quyn hay liu ngi ta ch
nhn c t x hi nhng cn thit nh l lng thc, qun o, v ch . Nu s lin
h ca bn l mt lin h ca cn thit v khng phi mt lin h ca tham lam, vy th
bn s tm c phng tin kim sng ng n bt k ni no bn hin din, thm
ch khi x hi b thoi ha. V vy, khi x hi hin nay ang phn r rt mau l, ngi ta
phi tm c; v nhng ngi m s lin h ca h ch l mt lin h ca nhng cn
thit, s sng to mt vn ha mi m, h s l ht nhn ca x hi m trong nhng
cn thit c phn phi mt cch cng bng v khng b s dng nh mt phng
tin ca t-bnh trng. Chng no x hi cn tn ti cho bn nh mt phng tin
ca t-bnh trng, phi c mt khao kht cho quyn lc, v chnh l quyn lc mi

to ra mt x hi ca nhng giai cp b phn chia nh giai cp cao v giai cp thp, giai

cp giu v giai cp ngho, ngi m c v ngi m khng c, ngi hc thc v
ngi khng-hc thc, mi ngi ang u tranh vi ngi khc, tt c u c t
nn tng trn s thu li v khng phi trn s cn thit. Do bi s thu li ny mi
gy ra quyn lc, v tr, v thanh danh, v chng no iu cn tn ti, s lin h ca
bn vi x hi phi l mt phng tin kim sng sai lm. C th c phng tin kim
sng ng n khi bn trng ch vo x hi ch cho nhng cn thit ca bn v vy l
s lin h ca bn vi x hi rt n gin. n gin khng l nhiu hn, n cng
khng l khoc vo mt ci kh v t b th gii. Ch t-gii hn chnh bn n mt vi
vt khng l n gin. n gin ca ci tr l ct li, v n gin ca ci tr khng
th tn ti nu ci tr b s dng cho t-bnh trng, t-thnh tu; d thnh tu n
qua s theo ui Thng , hiu bit, tin bc, ti sn, hay v tr. Ci tr ang tm kim
Thng khng l mt ci tr n gin, bi v Thng ca n l s chiu ri ring
ca n. Con ngi n gin l con ngi thy chnh xc ci g l v hiu r n anh y
khng i hi bt k ci g na. Mt ci tr nh th l mn nguyn, n hiu r ci g l
m khng c ngha chp nhn x hi nh n l, cng nhng trc li, nhng giai cp,
nhng chin tranh ca n, v vn vn. Nhng mt ci tr m thy v hiu r ci g l, v
v vy hnh ng, mt ci tr nh th chng c bao nhiu cn thit; n rt n gin, yn
lng. V ch khi no ci tr yn lng n mi c th thu nhn ci vnh hng.

Bombay, ngy 26 thng 2 nm 1950

Ngi hi: Ngi ta cng lng nghe ng nhiu bao nhiu, ngi ta cng cm thy rng
ng ang ging thuyt s rt lui khi sng. Ti l mt th k trong mt vn phng b
trng. Ti c bn ngi con, v ti ch nhn 250 rupees mt thng. ng lm n gii
thch lm th no ti c th u tranh vi sng m m ny tn ti trong mt cch
mi m m ng ang ngh? ng thc s ngh rng thng ip ca ng c th c bt
k ngha no i vi nhng ngui c ng lng t i v nhng ngui ang cht i?
ng sng cng nhng ngui cha?
Krishnamurti: Trc ht, chng ta hy loi b cu hi v vn liu ti sng cng
nhng ngi hay cha? N hm ng ch rng vi mc ch hiu r sng,
bn phi tri qua mi phng din ca sng, mi tri nghim, bn phi sng cng
nhng ngi giu v nhng ngi ngho, bn phi cht i v i qua mi iu kin ca
s tn ti. By gi, t vn rt vn tt, bn phi tri qua nhu nht bit c
trng thi khng say sa? Liu mt tri nghim c hiu r mt cch trn vn, y ,
khng bc l ton tin hnh ca sng hay sao? Liu bn phi tri qua tt c nhng
chng ng ca sng hiu r sng? Lm n thy rng y khng l mt ln trnh
cu hi tri li. Chng ta ngh rng c thng minh chng ta phi i qua mi chng
ng ca sng v tri nghim, t ngi giu n ngi ngho, t ngi n my n
v vua. l th ? Thng minh l s tch ly ca nhiu tri nghim? Hay thng minh s
tm ra trong hiu r hon ton c mt tri nghim? Bi v chng ta khng bao gi
hiu r mt cch trn vn, y mt tri nghim, chng ta lang thang t tri nghim
sang tri nghim, hy vng c s cu ri no , c s n nu no , c s hnh phc
no . Chng ta khin cho sng thnh mt qui trnh ca s tch ly lin tc nhng
tri nghim, v v vy n l mt u tranh v tn, mt trn chin khng ngng ngh
t c, kim c. Chc chn, l mt tip cn t nht, mt tip cn hon ton
dt nt n sng, ng ch?

Liu khng th tp hp ton ngha ca mt tri nghim v nh vy hiu r ton chiu

su v chiu rng ca sng hay sao? Ti ni iu c th c, v l cch duy
nht hiu r sng. Bt k tri nghim no, bt k thch thc v phn ng no n
sng, nu ngi ta c th hiu r n trn vn, vy th s theo ui mi tri nghim
khng c ngha, n ch tr thnh mt lng ph ca thi gian. Bi v chng ta khng th
thc hin iu , chng ta sng ch nhng tng o tng rng bng cch tch
ly nhng tri nghim cui cng chng ta s n Thng bit ni no!
Ngi hi mun bit liu ti ang ging thuyt s rt lui khi sng. Bn c g qua t
ng sng? Ti ang suy ngh ra vn ny bng cch ni ln ting, v vy chng ta hy
cng nhau theo st n. Chng ta c g qua t ng sng? Sng ch c th trong lin h
ng ch? Nu khng c lin h, khng c sng. Hin din l c lin h; sng l mt
tin hnh ca lin h, ca hip thng cng mt ngi khc cng hai hoc mi ngi
cng x hi. Sng khng l mt qui trnh ca c lp, ca rt lui. Nhng i vi hu ht
chng ta, sng l mt qui trnh ca c lp, ng ch? Chng ta ang u tranh t-c
lp chnh chng ta trong hnh ng, trong lin h. Tt c nhng hnh ng ca chng
ta l ang t-khp kn, ang t-thu hp, ang t-tch ri, v trong chnh qui trnh c
xung t, au kh, phin mun. Sng l lin h, v khng g c th tn ti trong c lp;
v vy khng th c s rt lui khi sng. Ngc li, phi c hiu r c s lin h s
lin h ca bn vi ngi v ca bn, con ci ca bn, vi x hi, vi thin nhin, vi
v p ca ngy ny, nh sng mt tri trn nhng dng nc, ng bay ca mt con
chim, vi nhng s vt m bn s hu v nhng l tng m kim sot bn. hiu r
tt c iu , bn khng rt lui khi n. S tht khng tm c trong rt lui v c lp;
ngc li trong c lp, d c thc hay khng- thc, ch c ti tm v cht chc.
V vy ti khng ang ngh mt rt lui khi sng, mt kim ch ca sng. Ngc li,
chng ta ch c th hiu r sng trong lin h. Do bi chng ta khng hiu r sng nn
tt c chng ta u lun lun ang to ra mt n lc rt lui, c lp, v v to ra
mt x hi c t nn tng trn bo lc, trn phn r; Thng tr thnh mt c
lp cui cng.
Vy l ngi hi mun bit lm th no, ang kim c mt cht t, anh y s sng
cng iu g chng ta ang ni. Lc ny, trc ht, kim sng khng ch l vn ca
ngi m kim c mt cht t, nhng n cng cn l vn ca bn v ca ti, ng
ch? Bn c l c nhiu tin hn mt cht, bn c l giu c, c mt cng vic tt hn,
mt v tr cao hn, mt ti khon ngn hng nhiu hn; nhng n cng l vn ca
bn v ca ti, bi v x hi ny l iu g m tt c chng ta to ra. Nu chng ta,
ba ngi bn, ti v mt ngi khc khng thc s hiu r s lin h, chng ta
khng th sng to cch mng trong x hi. Con ngi khng c lng thc trong bao
t ca anh y chc chn khng th tm c s tht, anh y phi c cho n. Nhng
con ngi m bao t no , chc chn n l trch nhim tc khc ca anh y phi thy,
rng c mt cch mng c bn trong x hi, rng nhng s vic phi khng xy ra nh
chng l hin nay. suy ngh ra, cm thy c tt c nhng vn ny l trch
nhim ca nhng con ngi m c thi gian, c nhn ri, nhiu hn l trch nhim ca
nhng con ngi m kim c mt cht t v phi u tranh hng ngy thu vn
sng, m khng c thi gian v b kit sc bi x hi bc lt, mc nt ny. Chnh bn v
ti, nhng ngi chng ta c cht t thi gian v nhn ri hn, m phi thm nhp vo
nhng vn ny mt cch trn vn m khng c ngha rng chng ta phi tr thnh
nhng ngi thuyt ging chuyn nghip, ang cng hin mt h thng nh mt thay
th cho mt ci khc. N dnh cho bn v ti m c thi gian, m c nhn ri cho suy
ngh, tm ra phng cch ca mt x hi mi m, mt vn ha mi m.

By gi, iu g xy ra cho ngi ngho m ang kim c 125 rupees? Anh y phi
ko l gia nh cng anh y, anh y phi chp nhn s m tn ca ngi b ca anh y,
nhng c d, nhng ngi chu ca anh y, v vn vn; anh y phi kt hn ty theo
khun mu no , anh y phi thc hin nghng nghi l, nghi thc no , v khp
vo tt c v l m tn . Anh y b tri buc trong n, v nu anh y phn i, bn,
nhng ngui ng knh, bp nght anh y.
V vy, cu hi ca kim sng ng n l vn ca bn v ca ti, ng ch?
Nhng hu ht chng ta khng quan tm n kim sng g c. Chng ta vui mng v
cm t mt cch n gin khi c mt vic lm, v th l chng ta duy tr mt x hi, mt
vn ha, m khin cho kim sng ng n khng th xy ra c. Tha cc bn,
ng i x vi n mt cch l thuyt. Nu bn pht hin chnh mnh trong mt ngh
nghip sai lm v thc s lm mt iu g v n, liu bn khng thy mt cch mng
g n mang li trong sng ca bn v trong sng ca nhng ngi quanh bn, hay sao?
Nhng nu bn lng nghe mt cch ngu nhin v tip tc nh trc kia bi v bn c
mt vic lm tt v i vi bn khng c vn , chc chn bn s tip tc gy ra au
kh trong th gii. i vi con ngi m c qu t tin bc, c mt vn , nhng anh
y, ging nh phn cn li ca chng ta, ch quan tm n c nhiu hn. V khi anh y
c c nhiu hn, vn tip tc, bi v anh y vn cn mun nhiu hn.
Mt phng tin kim sng ng n l g? Chc chn, c nhng ngh nghip no
m gy nguy hi cho x hi. Qun i gy nguy hi cho x hi bi v n lp k hoch v
khuyn khch git chc nhn danh quc gia. Bi v bn l ngi theo ch ngha quc
gia, bm vo nhng chnh ph cm quyn, bn phi c lc lng v trang bo v ti
sn ca bn; v i vi bn ti sn cn quan trng hn sng, sng ca nhng cu con
trai ca bn. l l do ti sao bn c s cng bch tng qun, l l do ti sao
nhng trng hc ca bn ang c khuyn khch phi c hun luyn qun s. Nhn
danh quc gia ca bn, bn ang hy dit con ci ca bn. Quc gia ca bn l chnh
bn c ng ha, s chiu ri ring ca bn; v khi bn tn th quc gia ca bn,
bn ang hy sinh con ci ca bn cho s tn th ca chnh bn. l l do ti sao qun
i, m l cng c ca mt chnh ph cm quyn v tch ri, l mt phng tin kim
sng sai lm. Nhng n c to s thun tin gia nhp qun i, v n tr thnh
mt phng tin chc chn kim c mt s tin nho nh. S kin l thng ny
ch thy trong vn minh hin i. Chc chn qun i l mt cch kim sng sai lm cho
mt ngi, bi v n c t nn tng trn s hy dit c tnh ton v c lp k
hoch. Nu bn v ti khng thy s tht ca iu ny, chng ta s khng sng to bt
k loi x hi khc bit no.
Tng t nh vy, bn c th thy rng mt cng vic trong mt lc lng cnh st l
mt phng tin kim sng sai lm. ng mm ci v nh trng lng. Cnh st tr
thnh mt phng tin ca iu tra nhng cuc sng ring t. Chng ta khng ang ni
v cnh st nh mt phng tin ca gip , hng dn, nhng nh mt cng c ca
chnh th, cnh st b mt, v mi chuyn cn li ca n. Vy l c th ch tr thnh mt
cng c ca x hi, c th khng c s ring t, khng t do, khng quyn li ring;
anh y b iu tra, b kim sot, b c khun bi chnh ph, m l x hi. Chc chn,
l mt phng tin kim sng sai lm.
Tip theo, c ngh nghip ca lut php. khng l mt phng tin kim sng sai
lm hay sao? Ti thy mt s bn ang mm ci. C th cc bn l nhng lut s, v
cc bn bit r rng hn ti h thng c t nn tng trn ci g. T c bn,

khng phi mt cch hi ht, n c t nn tng trn s duy tr nhng s vic nh

chng l, trn nhng bt ng, nhng tranh ci, hn lon, tranh chp, ang khuyn
khch s chia r v v trt t nhn danh ca trt t.
Cng c ngh nghip sai lm ca con ngi m mun tr thnh giu c, ngui kinh
doanh ln, ngi ang lm lt, ang tch ly, ang tng tr tin bc qua bc lt, qua
tn nhn mc du anh y c l lm n qua lng bc i hay nhn danh ca gio dc.
Vy l, chc chn, y l tt c nhng phng tin kim sng sai lm, v mt thay i
hon ton trong cu trc x hi, mt cch mng ca loi ng n, ch c th xy ra khi
n bt u vi bn. Cch mng khng th c t nn tng trn mt l tng hay mt
h thng; nhng khi bn thy tt c iu ny nh mt s kin, bn c gii thot khi
n, v th l bn c t do hnh ng. Nhng, tha cc bn, cc bn khng mun
hnh ng. Bn s hi b quy ry, v bn ni, c d tha hoang mang ri, lm n
ng to thm nhiu na. Nu bn khng to thm nhiu hoang mang, nhng ngi
khc hin din din to thm nhiu hoang mang gim bn v li dng s
hoang mang nh mt phng tin ca kim c quyn hnh thuc chnh tr. Chc
chn, chnh l trch nhim ca bn nh mt c th phi thy s hoang mang c bn
trong ln bn ngoi, v phi lm iu g cho n khng phi ch chp nhn n v
mong ch mt php l, mt Khng tng k diu c sng ch bi nhng ngi khc
m bn c th vo trong khng cn n lc g c.
Tha cc bn, vn ny l vn ca cc bn cng nh vn ca con ngi
ngho kh. Con ngi ngho kh ph thuc vo bn v bn ph thuc vo anh y; anh
y l ngi th k ca bn trong khi bn ngi trong mt chic xe hi sang trng v nhn
c mt tin lng bo b, ang tch ly tin bn nh vo cng sc ca anh y. V
vy, n l, vn ca bn cng nh ca anh y; v nu bn v anh y khng thay i
mt cch c bn trong s lin h ca cc bn, s khng c mt cch mng thc s;
mc du c th c bo lc v mu, bn s duy tr nhng s vic mt cch c bn
nh chng l hin nay. V vy vn ca chng ta l s thay i ca lin h; v s thay
i khng phi trn mc t ng hay tr nng, nhng n ch c th xy ra khi bn
c th hiu r s kin ca bn l g. Bn khng th hiu r n nu bn l thuyt, t ng
ha, ph nhn, hay bnh vc; v l l do ti sao hiu r ton tin hnh ca ci tr l
iu rt quan trng. Mt cch mng m ch l kt qu ca ci tr khng l cch mng g
c, nhng cch mng m khng thuc ci tr, khng thuc t ng, khng thuc h thng
l cch mng duy nht, cch mng duy nht i vi vn . Nhng bt hnh thay,
chng ta nui dng nhng b no ca chng ta, nhng tm gi l tr nng ca
chng ta, n mt mc m chng ta mt ht nhng kh nng ca chng ta ngoi
tr kh nng thun ty tr nng v t ng. Ch khi no chng ta thy sng nh mt tng
th, trong nguyn vn ca n, trong trn vn ca n, mi c th c c mt cch
mng m s trao tng c ngui ngho kh ln ngui giu c s cng bng ca anh y.

T S Khn cp phi Thay i

V P V NGH S
Ngui hi: Ti khng hiu ngh s l g? Trn b sng Hng, kia ka trong mt cn
phng nh xu ti tm, mt ngi ngi dt mt ming sari p nht bng la v vng, v
Paris trong xng v ca anh y mt ngui khc ang v mt bc tranh m anh y

hy vng s lm cho anh y ni ting. Ni no c mt ngi vit vn ang ranh mnh

gt gia nhng cu chuyn ni v nhng vn c k, c k ca n ng v ph n; ri
th c ngui khoa hc trong phng th nghim ca anh y v chuyn vin k thut ang
sp xp vo chung hng triu mnh nh cho mt ha tin c th i ti mt trng. V
n , mt nhc s ang theo mt cuc i kh hnh vi mc ch chuyn ti mt
cch trung thc v v p tinh khit ca bn nhc c sng tc bi anh y. C ngui
ni tr ang chun b mt ba n, v ngi lm th ang do b mt mnh trong cnh
rng. y khng l tt c nhng ngh s trong cch ring ca h hay sao? Ti cm thy
rng v p trong bn tay ca mi ngi, nhng h khng bit n. Ngui n ng may
mt b qun o p hay ng mt i giy hon ho, ngi ph n cm nhng bng
hoa trn bn ca bn, tt c h dng nh lm vic cng v p. Ti thng khng
hiu l do ti sao ch ngi ha s, ngui iu khc, ngi son nhc, ngi vit vn
nhng ngh s tm gi l sng to mi c s quan trng l thng nh th ch khng
phi ngi ng giy hay ngi nu nng. H cng khng sng to ? Khi bn quan
st v vn s din t m con ngi ngh rng l v p, vy th mt ngh s thc s
c v tr no trong sng, v ai l mt ngh s thc s? Ngi ta ni rng v p l chnh
bn th ca tt c sng. Liu cao c ng kia, m c ngh l rt p, l s din
t ca bn th? Ti s rt trn trng nu ng mun tm hiu ton nghi vn ca v p v
ngh s ny.
Krishnamurti: Chc chn ngh s l ngi kho lo trong hnh ng? Hnh ng ny
trong sng v khng phi bn ngoi ca sng. V vy, chnh l ang sng mt cch
kho lo mi thc s to thnh mt ngh s, s kho lo ny c th vn hnh trong mt
vi ting ng h mt ngy khi anh y ang chi mt nhc c, ang sng tc nhng bi
th, hay ang v nhng bc tranh, hay n c th kho lo hn mt cht nu anh y
kho lo trong nhiu mnh nh th ging nh nhng ngi v i trong thi Phc
hng m lm vic trong nhiu phng tin vt liu khc nhau. Nhng vi ting ng
h m nhc hay vit lch c l mu thun vi phn cn li thuc sng ca anh y, m
v-trt t v hn lon. V vy, liu mt con ngi nh th l mt ngh s? Con ngi m
chi n v cm y ti nng v lu tm n s ni ting ca anh y khng quan tm
n v cm, anh y ch ang khai thc n c ni ting, ci ti cn quan trng hn
m nhc, v cng th vi ngi vit vn hay ngi ha s nu lu tm n s ni ting.
Ngi nhc s ng ha ci ti ca anh y cng iu g anh y ngh l m nhc ca v
p, v con ngi tn gio ng ha ci ti ca anh y cng iu g anh y ngh l cao
c. Tt c iu ny l s kho lo trong nhng lnh vc nh xu c bit ca h, nhng
phn cn li thuc lnh vc rng ln ca sng li b l l. V vy, chng ta phi tm ra s
kho lo trong hnh ng l g, trong ang sng, khng ch trong v vi hay trong vit
lch hay trong cng ngh, nhng lm th no ngi ta c th sng ton sng bng
kho lo v v p. Liu kho lo v v p ging nhau? Liu mt con ngi d anh
y l ngh s hay khng c th sng ton sng ca anh y bng kho lo v v p?
ang sng l hnh ng v khi hnh ng nui dng au kh, n khng cn l
kho lo. V vy liu con ngi c th sng m khng-au kh, khng-xung t, khngghen tung, khng-tham lam, khng-mu thun thuc bt k loi no? Nghi vn khng
l, ai l mt ngh s hay ai khng l mt ngh s, nhng liu mt con ngi, bn hay
mt ngi khc, c th sng m khng b hnh h v bin dng. D nhin qu l th l
hay xem thng nhng m nhc v i, nhng iu khc v i, nhng thi phm hoc
iu nhy v i, hay ci khy n; iu s l khng kho lo trong sng ring ca
ngi ta. Nhng ngh thut v v p m l kho lo trong hnh ng nn vn hnh
sut ngy, khng ch trong vi ting ng h ca ngy. y l thch thc thc s, khng
phi l ang n dng cm tht hay. Bn phi chi n tht hay nu bn tip xc n,
nhng iu khng . N ging nh vun p mt gc nh xu ca mt cnh ng

rng ln. Chng ta quan tm n ton cnh ng v cnh ng l s sng. iu g

chng ta lun lun lm l b qun ton cnh ng v tp trung vo nhng mnh, mnh
ring ca chng ta hay ca nhng ngi khc. Ngh thut l hon ton tnh thc v v
vy kho lo trong hnh ng trong tng th ca sng. V y l v p.
Ngi hi: Cn cng nhn nh my hay nhn vin vn phng th sao? Anh y l mt
ngh s? Cng vic ca anh y khng loi b s kho lo trong hnh ng, v v vy
lm n anh y n anh y cng khng cn kho lo trong bt k cng vic no
khc? Liu anh y khng b quy nh bi cng vic ca anh y?
Krishnamurti: D nhin anh y c. Nhng nu anh y thc dy anh y s hoc la b
cng vic ca anh y hoc thay i n cho n tr thnh ngh thut. iu g quan
trng khng phi l ngh thut nhng s thc dy i vi cng vic. iu g quan trng
khng phi l tnh trng b quy nh ca cng vic nhng thc dy.
Ngi hi: ng c g, thc dy?
Krishnamurti: Liu bn thc dy ch do bi nhng hon cnh, do bi nhng thch thc,
do bi thm ha hay hn hoan no ? Hay liu c mt trng thi ca ang thc dy
m khng c bt k nguyn nhn no? Nu bn thc dy bi mt bin c, mt nguyn
nhn, vy th bn ph thuc vo n, v khi bn ph thuc vo ci g d n l mt
vin thuc, tnh dc, v vi, hay m nhc bn ang t-cho php mnh m mui. Vy l
bt k hnh thc ca ngh thut no u l s kt thc ca kho lo, s kt thc ca
ngh thut.
Ngi hi: Trng thi thc dy khc m khng c nguyn nhn ny l g? ng ang ni
v mt trng thi trong cng khng c mt nguyn nhn ln mt hu qu. Liu c th
c mt trng thi ca ci tr m khng l hu qu ca nguyn nhn no ? Ti khng
hiu r iu , bi v chc chn mi th chng ta suy ngh v mi th chng ta lm
u l hu qu ca nguyn nhn. C chui xch lin tc ca nguyn nhn v hu qu
ny.
Krishnamurti: Chui xch ca nguyn nhn v hu qu ny l lin tc bi v hu qu tr
thnh nguyn nhn v nguyn nhn sinh ra nhng hu qu thm na, v vn vn.
Ngi hi: Vy th c hnh ng no pha bn ngoi mt xch ny?
Krishnamurti: Tt c chng ta bit l hnh ng vi mt nguyn nhn, mt ng c,
hnh ng m l mt kt qu. Tt c hnh ng u trong lin h. Nu s lin h
c t nn tng trn nguyn nhn, n l s thch ng gian xo, v th l chc chn
dn n mt hnh thc khc ca bun chn. Tnh yu l s vic duy nht m khng c
nguyn nhn, l t do; n l v p, n l kho lo, n l ngh thut. Nu khng c
tnh yu, khng c ngh thut. Khi ngi ngh s ang chi nhc tht hay, khng c ci
ti; c tnh yu v v p, v y l v p. y l s kho lo trong hnh ng. Kho
lo trong hnh ng l s vng mt ca ci ti. Ngh thut l s vng mt ca ci ti.
Nhng khi bn b qua ton cnh ng ca sng v ch tp trung vo mt phn nh xu
vy th d ci ti c l vng mt nhiu bao nhiu, bn vn cn ang sng mt cch
khng-kho lo v v vy bn khng l mt ngh s ca s sng. Vng mt ca ci ti
trong sng l tnh yu v v p, m mang li s kho lo ring ca n. y l ngh
thut v i nht: sng mt cch kho lo trong ton cnh ng ca s sng.

Ngi hi: , Cha i! Ti s lm iu nh th no? Ti thy n v cm thy n

trong tm hn ca ti, nhng lm th no ti c th duy tr n?
Krishnamurti: Khng c cch no duy tr n, khng c cch no nui dng n,
khng c luyn tp n; ch c ang thy n. ang thy l ngh thut v i nht trong tt
c ngh thut.

Bombay, ngy 11 thng 3 nm 1953

Ti ngh c l xng ng nu chng ta tm hiu cu hi: ci tr thoi ha mau l bit
chng no v nhng nhn t chnh m lm cho ci tr n, v cm, chm lt khi
phn ng l g? Ti ngh n s c ngha nu chng ta c th tm hiu cu hi ti sao
ci tr thoi ha, bi v c l trong hiu r iu , chng ta c l tm c mt sng
n gin l g.
Khi chng ta ln hn chng ta thy rng ci tr, cng c ca hiu r, cng c m qua
chng ta kho st bt k vn no, tm hiu, nghi vn, khm ph ci tr nu b s
dng sai lm, s thoi ha, s phn r, i vi ti c v mt trong nhng nhn t chnh
ca s thoi ha ca ci tr l qui trnh ca chn la.
Tt c sng ca chng ta c t nn tng trn s chn la. Chng ta chn la ti
nhng mc khc nhau ca s tn ti ca chng ta. Chng ta chn la gia mu
trng v mu xanh, gia mt bng hoa ny v mt bng hoa kia, gia nhng thc y
thuc tm l no ca a thch v khng-a thch, gia nhng tng, nhng nim
tin no , chp nhn ci ny v loi b nhng ci khc. V vy cu trc thuc tinh thn
ca chng ta c t nn tng trn qui trnh ca chn la ny, n lc lin tc ny ca
chn la, phn bit, loi b, chp nhn, khc t. V trong qui trnh c u tranh lin
tc, n lc lin tc. Khng bao gi c mt hiu r trc tip, nhng lun lun c qui trnh
mt mi ca s tch ly kh nng phn bit m thc s c t nn tng trn k c,
trn s tch ly ca hiu bit v v vy c n lc lin tc ny c thc hin qua s
chn la.
By gi, liu s chn la khng l tham vng? Sng ca chng ta l tham vng. Chng
ta mun l ngi no , chng ta mun c ngng m, mun t c mt kt
qu. Nu ti khng-thng minh, ti mun tr thnh thng minh. Nu ti l bo lc, ti
mun tr thnh khng-bo lc. tr thnh l qui trnh ca tham vng. D ti mun tr
thnh mt ngui chnh tr li lc hay v thnh hon ho nht; tham vng, ng c, thi
thc ca tr thnh l qui trnh ca chn la, l qui trnh ca tham vng, m t c bn
c t nn tng trn s chn la.
V vy, sng ca chng ta l mt chui ca nhng u tranh, mt chuyn ng t mt
tng, cng thc, ham mun thuc hc thuyt, n mt ci khc; v trong qui trnh ca
tr thnh ny, trong qui trnh ca u tranh ny, ci tr thoi ha. Chnh bn cht ca s
thoi ha ny l chn la; v chng ta ngh chn la l cn thit, chn la m t ny
sinh tham vng.
By gi liu chng ta c th tm c mt cch sng m khng b t nn tng trn
tham vng, m khng thuc v s chn la, l mt n hoa m trong kt qu
khng c tm kim? Tt c mi iu m chng ta bit v sng l mt chui ca

nhng u tranh chm dt trong kt qu, v nhng kt qu ang b loi b cho

nhng kt qu quan trng hn. l tt c m chng ta bit.
Trong trng hp ca con ngi ang ngi mt mnh trong mt hang ng, trong chnh
s tin hnh ca lm cho anh y hon ho c chn la, v chn la l tham vng.
Con ngi m l bo lc c gng tr thnh khng-bo lc; chnh tr thnh l tham
vng. Chng ta khng ang c gng tm ra liu tham vng l ng hay sai, liu n cn
thit cho sng, nhng liu n c ch li cho mt sng ca n gin. Ti khng c s
n gin ca mt vi b qun o, khng l mt sng n gin. ang khoc vo mt
ci kh khng th hin mt con ngui n gin; ngc li, bng cch t b nhng
vt bn ngoi, c l rng ci tr tr thnh tham vng hn bi v n c gng bm vo l
tng ring ca n m n chiu ri v n to tc.
V vy nu chng ta quan st nhng cch suy ngh ring ca chng ta, liu chng ta
khng nn tm hiu nghi vn ca tham vng ny hay sao? Chng ta c g qua n, v
liu chng ta c th sng khng-tham vng? Chng ta thy rng tham vng nui dng
ganh ua, d ni nhng em nh trong trng hc, hay gia nhng ngi chnh tr ti
gii, mi phng cch leo ln ang c gng ph v mt k lc. Tham vng ny sn
sinh nhng li ch thuc cng ngh no , nhng trong s khuy ng ca n, chc
chn, c mt lm ti tm ci tr, tnh trng b quy nh thuc cng ngh, n ci tr
mt i s mm do ca n, s n gin ca n v th l khng cn kh nng tri
nghim mt cch trc tip. Liu chng ta khng nn tm hiu, khng phi nh mt nhm
nhng nh nhng c th bn v ti liu chng ta khng nn tm ra tham vng ny
c ngha g, liu chng ta nhn bit c tham vng ny trong sng ca chng ta?
Khi chng ta cng hin mnh phc v x hi, lm cng vic cao c, liu trong n
khng c yu t c bn ca tham vng, m l phng cch ca chn la, hay sao? V
v vy chn la khng l mt nh hng gy thoi ha trong sng ca chng ta, bi v
n ngn cn s n hoa, hay sao? Con ngi n hoa l con ngi m l, m khng
ang tr thnh.
Liu khng c mt khc bit gia ci tr ang n hoa v ci tr ang tr thnh, hay sao?
Ci tr ang tr thnh l ci tr lun lun ang tng trng, ang tr thnh, ang phng
i, ang lm lt tri nghim nh hiu bit. Chng ta bit qui trnh qu r rng
trong sng hng ngy ca chng ta, cng tt c nhng kt qu ca n, cng tt c
nhng xung t ca n, nhng au kh v u tranh ca n, nhng chng ta khng bit
sng ca n hoa. V liu khng c mt khc bit gia hai ci ny m chng ta phi
khm ph khng phi bng cch ang c gng chia ranh gii, gy tch ri nhng
khm ph trong tin hnh ca ang sng ca chng ta? Khi chng ta khm ph iu
ny, c l chng ta c th xa sch tham vng ny, phng cch ca chn la, v khm
ph mt n hoa, m l phng cch ca sng, m c l l hnh ng ng n.
V vy nu chng ta ch ni rng chng ta khng c tham vng m khng khm ph
phng cch n hoa ca sng, ch git cht tham vng cng hy dit lun ci tr, bi v
chnh mt hnh ng ca ch l hnh ng ca chn la. V vy liu khng cn thit
cho mi ngui chng ta phi tm ra trong sng ca chng ta s tht ca tham vng, hay
sao? Tt c chng ta u c khuyn khch phi tham vng, x hi ca chng ta c
t nn tng trn n, sc mnh ca s x y v hng mt kt qu. V trong tham
vng c nhng bt cng m lut php c gng san bng, thay i. C l theo cch
, s tip cn n sng , t c bn l sai lm, v c l c mt tip cn khc m l
n hoa ca sng, m c th t-din t chnh n m khng cn tch ly. Rt cuc, chng

ta bit khi chng ta tnh thc c ang c gng t c ci g , c ang tr

thnh ci g ; l tham vng, s tm kim ca mt kt qu.
Nhng c mt nng lng, c mt lc lng m trong c mt thc bch, m khngqui trnh ca tch ly, khng-nn tng ca ci ti, ca ci ng, ca s v k. l
phng cch ca sng to. Nu khng hiu r iu , nu khng thc s tri nghim
iu , sng ca chng ta tr nn rt nhm chn, sng ca chng ta tr thnh mt
chui ca nhng xung t v tn m trong khng c sng to, khng c hnh phc.
V c l nu chng ta c th hiu r khng phi bng cch loi b xung t nhng
bng cch hiu r nhng phng cch ca xung t bng ci m, bng hiu r, bng
lng nghe s tht ca tham vng, c l chng ta c th bt gp sng to m c mt
din t lin tc m khng l s din t ca t-thnh tu nhng s din t ca nng
lng khng b gii hn bi ci ti.
* * *
Ngi hi: ng lm n gii thch cho chng ti iu g ng c qua nhng t ng ngh
nghip ca chng ta? Ti suy lun rng ng c iu g hon ton khc hn ngha
thng thng ca nhng t ng ny.
Krishnamurti: Mi ngi chng ta theo ui loi ngh nghip no lut s, lnh
trng, cnh st, ngi kinh doanh, v vn vn. Chc chn c nhng ngh nghip no
m gy nguy hi cho x hi lut s, lnh trng, cnh st, v ngi t bn cng
nghip m khng ang trao tng nhng ngi khc s giu c mt cch bnh ng.
Khi chng ta mun, khi chng ta chn la mt ngh nghip c bit, khi chng ta gio
dc con ci ca chng ta theo ui mt ngh nghip c bit, liu chng ta khng
ang to ra mt xung t bn trong x hi? Bn chn mt ngh nghip v ti chn mt
ngh nghip khc. iu khng to ra xung t gia chng ta? Liu khng l iu
g ang xy ra trong th gii, bi v chng ta cha bao gi tm c ngh nghip ng
n ca chng ta l g? Chng ta ch ang b quy nh bi x hi, bi mt vn ha c
bit, chp nhn nhng hnh thc no ca ngh nghip m nui dng s ganh
ua v hn th gia con ngi v con ngi. Chng ta bit iu , chng ta thy n.
By gi, liu c bt k cch sng no khc m bn v ti c th vn hnh trong nhng
ngh nghip ng n ca chng ta? Liu khng c mt ngh nghip cho con ngi?
Lm n, lng nghe, tha cc bn. Liu khng c nhng ngh nghip khc nhau cho con
ngi? Chng ta thy rng c: bn l mt th k, ti nh giy; bn l mt k s v ti
l mt ngi chnh tr. Chng ta thy v s nhng ngh nghip khc nhau v chng ta
thy tt c chng u trong xung t ln nhau. V vy, qua ngh nghip ca anh y con
ngi ang xung t, ang hn th vi con ngi. Chng ta bit iu . Chng ta
quen thuc vi iu hng ngy.
By gi, chng ta hy tm ra liu khng c mt ngh nghip cho con ngi. Nu tt c
chng ta c th tm ra n, vy th s din t ca nhng kh nng khc nhau s khng
to ra xung t gia con ngi v con ngi. Ti khng nh ch c mt ngh nghip
cho con ngi. Ch c mt ngh nghip, khng phi nhiu ngh nghip. Mt ngh
nghip cho con ngi l phi tm c s tht l g. Tha cc bn, ng yn lng. y
khng l mt p n huyn b.

Nu ti v bn ang tm ra s tht l g, m l ngh nghip ng n ca chng ta, vy

th trong tm kim ca iu chng ta s khng ganh ua. Ti s khng ang ganh
ua vi bn. Ti s khng u tranh vi bn mc du bn c l din t s tht trong
mt cch khc. Bn c l l Th tng, ti s khng tham vng v mun chim hu v
tr ca bn, bi v ti ang tm kim s bnh ng cng bn, m l s tht. V vy,
chng no chng ta cn khng tm c ngh nghip ng n ca con ngi ,
chng ta bt buc ang ganh ua vi nhau, chng ta bt buc cm ght ln nhau. V d
bt k o lut no bn c l thng qua, trn mc , bn c l ch sn sinh s hn
lon thm na.
Liu c th, t nin thiu, qua s gio dc ng n, qua ngi gio dc ng n,
gip cu trai, em hc sinh, c t do tm ra s tht ca mi th l g khng
phi s tht trong nhng tru tng, nhng s tht ca tt c nhng lin h s lin
h ca cu trai vi my mc, s lin h ca cu trai vi thin nhin, s lin h ca cu
trai vi tin bc, vi x hi, vi chnh ph v vn vn? iu i hi ng ch mt
loi gio vin khc hn m quan tm n s gip hay cng hin cho cu trai, hc
sinh, s t do cho em y bt u tm hiu s trau di ca thng minh, m khng bao
gi c th b quy nh bi mt x hi lun lun ang thoi ha.
V vy, liu khng c mt ngh nghip cho con ngi? Con ngi khng th tn ti
trong c lp. Anh y tn ti ch trong s lin h, v khi trong s lin h khng c s
khm ph ca s tht, s khm ph s tht ca s lin h, vy th c xung t.
Ch c mt ngh nghip cho bn v ti. V trong s tm kim ca ngh nghip ,
chng ta s tm c s din t m trong chng ta s khng dnh dng n xung
t, chng ta s khng hy dit ln nhau. Nhng chc chn, n phi bt u qua s
gio dc ng n, qua ngi gio dc ng n. Ngi gio dc cng cn s gio
dc. Ti c bn, ngi gio dc khng ch l ngi trao nhng thng minh, nhng cn
mang li, trong em hc sinh, s t do, s cch mng khm ph s tht l g.

T Mt ni chuyn
cng Hc sinh ti Rajghat School
Ngy 20 thng 1 nm 1954
Mt trong nhng kh khn ln nht l tm c iu g to ra s tm thng. Bn bit
t ng c ngha g? Mt ci tr tm thng c ngha mt ci tr b h hng, khng t
do, b tri buc trong s hi, trong mt vn ; mt ci tr m ch quay quanh t-quan
tm ring ca n, quanh thnh cng v tht bi ring ca n v nhng gii php tc
khc ring ca n v nhng au kh m chc chn xy ra cho ci tr tm thng. N l
mt trong nhng vic kh khn nht phi khng cho mt ci tr tm thng ph v
khi nhng thi quen suy ngh ring ca n, khi nhng khun mu hnh ng ring
ca n, v c t do sng, c th chuyn ng loanh quanh, hnh ng. Bn
s thy hu ht nhng ci tr ca chng ta u rt nh nhen, u rt tm thng. Hy
quan st ci tr ring ca bn v bn s thy n bn tm n ci g nhng vn nh
xu nh u k thi ca bn, ngi ta ngh g v bn, bn s hi ngi no ra sao, v
s thnh cng ring ca bn. Bn mun mt vic lm, v khi bn c vic lm bn li
mun c mt vic lm tt hn v vn vn. Nu bn lc sot ci tr ca bn, bn s pht
hin n lun lun bn tm vi loi hot ng ch k, tm thng, nh nhen ny. Bi v b

bn tm nh th, n to ra nhng vn , ng ch? N c gng gii quyt nhng vn

ca n ty theo s nh nhen ring ca n v, nu khng lm vic , n gia tng
nhng vn ring ca n. i vi ti c v rng chc nng ca gio dc l ph v
cch suy ngh ny.
Ci tr tm thng, ci tr m b tri buc trong mt trong nhng con ng cht hp
ca Varanasi v sng , c l c sch, n c l u nhng k thi, n c l rt hot
ng ngoi x hi, nhng n vn cn sng trong con ng nh nhen cht hp ca s
to tc ring ca n. Ti ngh rt quan trng cho chng ta nhng ngi gi v nhng
ngi tr phi thy rng bi v ci tr qu nh nhen, bt k n lc no n thc hin,
bt k u tranh no n c l tri qua, bt k nhng hy vng hay nhng s hi hay
nhng ao c no n c l c, u vn cn nh nhen, u vn cn tm thng. Hu
ht chng ta phi rt kh khn nhn ra rng nhng o s, nhng bc thy, nhng
t chc, nhng tn gio m ci tr nh nhen hnh thnh, u vn cn nh nhen. Rt kh
khn khi ph v khun mu suy ngh ny.
Trong khi chng ta cn nh, liu khng quan trng phi c nhng gio vin, nhng
ngi gio dc m khng tm thng hay sao? Bi v nu nhng ngi gio dc b tr
tr, mt mi, ang suy ngh v nhng s vic nh nhen v b tri buc trong s tm
thng ring ca h, t nhin h khng th gip to ra mt bu khng kh m
trong nhng hc sinh c th c t do ph v khun mu m x hi p t
vo con ngi.
Ti ngh c th bit c ngi ta tm thng l iu rt quan trng, bi v hu ht
chng ta khng tha nhn rng chng ta tm thng, tt c chng ta u ngh rng
chng ta c ci g ang n np mt cch l thng ng sau ni no . Nhng
chng ta phi bit rng chng ta tm thng, nhn ra rng s tm thng s to tc
s nh nhen, v khng hnh ng chng li n. Bt k hnh ng no chng li s tm
thng u l hnh ng c sinh ra t s tm thng; ph v s tm thng vn
cn l nh nhen, khng gi tr. Bn hiu r tt c nhng iu ny? Bt hnh thay, ti ch
ni c ting Anh, nhng ti mong c nhng gio vin ca cc bn c th gip cc
bn hiu r iu ny. Trong gii thch iu ny cho cc bn, s tm thng ring ca h
s tan bin. Ch s gii thch s nh thc h n s tm thng, s nh nhen ring
ca h. l l do ti sao mt ci tr nh nhen khng th thng yu, khng rng
lng, lun ci c v nhng vic nh nhoi. iu g c cn n n v nhng
ni khc trong th gii khng l nhng ngi khn ngoan, khng l nhng ngi c
bng cp hay nhng chc v quan trng, nhng nhng con ngi ging nh cc bn
v ti m ph v s tm thng ca nhng ci tr ca h.
Ti c bn, s tm thng l s suy ngh ca ngi ta. l iu g khin cho ci tr
tm thng, s bn tm lin tc v thnh cng ring ca n, v nhng l tng ring
ca n, v nhng ham mun ring ca n tr thnh hon ho. l iu g khin
cho ci tr nh nhen bi v ci ti, ci ng, d n c l bnh trng nhiu bao nhiu,
vn cn rt nh nhoi. V vy ci tr b bn tm l mt ci tr nh nhen; ci tr m lin tc
ang suy ngh v iu g , b lo lng v k thi ring ca n, b lo lng v liu n s c
mt vic lm, b lo lng v iu g ngi cha v ngi m hay ngi gio vin hay
nhng o s hay nhng ngi hng xm hay x hi ngh, l mt ci tr tm thng.
S bn tm vi nhng tng ny to ra s knh trng, v ci tr knh trng, ci tr tm
thng, khng l mt ci tr hnh phc. Lm n hy lng nghe tt c iu ny.

Bn bit, tt c cc bn u mun c knh trng ng ch c ngng m bi

ngi no bi ngi cha ca bn hay bi ngi hng xm ca bn hay bi x hi
ca bn lm nhng vic ng n, v iu ny nui dng s s hi. iu g
c cn n trong th gii b thoi ha ny l mt ci tr m sng to, khng sng ch,
khng ch c kh nng. Nhng sng to hin din khi khng c s s hi, khi ci tr
khng b bn tm bi nhng vn ring ca n. Tt c iu ny i hi mt bu khng
kh trong hc sinh thc s c t do, t do khng phi lm bt k iu g cu ta
a thch nhng t do nghi ng, tm hiu, tm ra, l lun v vt khi l
lun. Hc sinh cn n mt t do m trong cu ta c th tm ra iu g cu ta thc s
a thch lm trong sng cho cu ta khng b p buc phi lm mt cng vic c bit
m cu ta kinh tm, m cu ta khng thch.
Bn c bit rng mt ci tr tm thng khng bao gi phn khng; n phc tng chnh
ph, uy quyn ca cha m, n chu ng mi th. Ti e rng trong mt quc gia ging
nh th ny, ni c s d tha dn s, ni vic kim sng rt, rt kh khn, nhng p
lc ca nhng iu ny khin cho chng ta vng li, khin cho chng ta qui phc, v
dn dn tinh thn cch mng, tinh thn bt mn b mai mt. Mt trng hc thuc loi
ny nn gio dc hc sinh phi c s bt mn l thng ny sut sng, khng d dng
c tha mn. S bt mn bt u tm ra, tr thnh thng minh thc s, nu n
khng tm c mt khe rnh ca s mn nguyn, ca s hi lng.
* * *
Ngi hi: Liu ng rng s ni ting n sau khi cht?
Krishnmaurti: Bn ngh rng ngi dn lng cht s c s ni ting sau khi anh y
cht?
Ngi hi: Mt ngi v i, sau khi anh y cht, tr thnh ni ting v c tn vinh.
Krishnamurti: Mt ngi v i l g? Hy tm ra s tht ca cu hi . Liu anh y l
ngi tm kim s ni ting? Liu anh y l ngi mong mun em li cho chnh anh y
s quan trng cc k? Liu anh y l ngi t-ng ha chnh mnh cng mt quc gia
v tr thnh ngi lnh o? Nu anh y thc hin iu , anh y c s ni ting
trong khi anh y ang sng. l tt c m chng ta mun. Tt c chng ta u mun
cng mt s vic, tt c chng ta u mun l nhng ngi ni ting. Bn mun dn
u m rc, bn mun l th lnh, bn mun l ngi l tng v i, con ngi v
i m s i mi n . Bi v bn mun iu , bi v tt c con ngi mun iu
, bn s dn u m rc. Nhng liu l s v i hay sao? Liu s v i ch
c cng chng bit n, c tn bn xut hin trn bo ch, c uy quyn i vi nhng
ngi khc, bt buc mi ngi vng li bi v bn c mt ch hay c tnh hay s la
o mnh m trong ci tr? Chc chn, s v i l iu g hon ton khc hn.
S v i l v danh. Sng v danh l s vic v i nht. Thnh ng v i, nhng
s vic v i ca sng, tc phm iu khc v i, phi l v danh. Chng khng ph
thuc vo bt k con ngi c bit no. Ging nh s tht; s tht khng ph thuc
vo bn hay vo ti, n hon ton v danh v khng ring t. Nu bn ni bn nhn
c s tht, khi bn ni bn nhn c s tht, vy th bn khng v danh, bn
cn quan trng hn s tht. Nhng mt con ngi v danh c l khng bao gi l con
ngi v i. C th anh y s khng bao gi v i, bi v anh y khng mun l v i,
v i trong ngha ca th gii, hay thm ch pha bn trong. Bi v anh y l khng l
ngi g c. Anh y khng c nhng ngi theo sau, anh y khng c n th, anh y

khng ph trng. Nhng bt hnh thay, hu ht chng ta u mun ph trng, chng

ta mun l v i, chng ta mun c ni ting, chng ta mun c s thnh cng.
Thnh cng dn n s ni ting, nhng l mt s vic rng tuch, ng ch? N
ging nh tro bi. Mi ngi chnh tr u c ni ting, v do bi cng vic ca anh
y l c ni ting v v vy anh y khng v i. V i khng th bit c, c
pha bn trong ln pha bn ngoi l khng l g c; v iu i hi thm thu v i,
hiu r v i, thng yu v i.

Amsterdam, ngy 23 thng 5 nm 1955

Ngi hi: Mt ngi hon ton bn tm b tnh trng bn tm sut ngy m trong
tng thc bn trong ca anh y bi nhng vn thc t m phi c gii quyt.
Tm nhn ca ng ch c th c nhn ra trong s yn lng ca t-tnh thc. Khng c
bt k thi gian no cho s yn lng; nhng iu tc khc qu khn cp. ng c th
cho bt k ngh thc t no?
Krishnamurti: Tha bn, chng ta c g qua nhng t ng ngh thc t? Ci g
m bn nn lm ngay tc khc? H thng no m bn nn thc hnh vi mc ch
sn sinh mt yn lng ca ci tr? Rt cuc, nu bn thc hnh mt h thng, h
thng s sn sinh mt kt qu; nhng n s ch l kt qu ca h thng, v khng
phi l s khm ph ring ca bn, khng phi iu m bn s tm c trong nhn bit
c chnh bn trong nhng tip xc ca bn trong sng hng ngy. Chc chn, mt h
thng sn sinh kt qu ring ca n. D bn thc hnh n nhiu n chng no, trong
bt k thi gian lu bao nhiu, kt qu s lun lun b nh ot bi h thng, phng
php. N s khng l mt khm ph, n s l mt s vic b p t vo ci tr qua s
ham mun ca n tm c mt phng cch thot khi th gii au kh, hn lon
ny.
Vy l, ngi ta phi lm g khi ngi ta qu bn rn, qu bn tm sut ngy m
nh hu ht mi ngi u gp phi bi vic kim sng? Trc ht, liu ngi ta b
bn tm ton b thi gian bi kinh doanh, bi mt kim sng? Hay liu ngi ta c
nhng thi im trong sut ngy khi ngi ta khng b bn tm? Ti ngh nhng thi
im khi bn khng qu b bn tm cn quan trng hn nhng thi im trong
bn b bn tm. Liu khng quan trng phi tm ra ci tr b bn tm bi iu g hay sao?
Nu n lun lun b bn tm, b bn tm mt cch c thc, bi cng vic kinh doanh
m thc s khng th xy ra c vy th chc chn khng c khng gian, khng c
yn lng, tm c bt k iu g mi m trong . May mn thay, hu ht chng ta
u khng b bn tm hon ton bi kinh doanh ca chng ta; v c nhng khonh
khc khi chng ta d dm vo chnh chng ta, tnh thc. Ti ngh nhng thi im
cn c ngha nhiu hn nhng thi im bn tm ca chng ta; v nu chng ta cho
php n, nhng khonh khc s bt u nh hnh, iu khin, nhng hot ng kinh
doanh ca chng ta, sng hng ngy ca chng ta.
Rt cuc, ci tr tng thc bn ngoi, ci tr m qu bn tm, chc chc khng c thi
gian cho bt k suy ngh su thm hn no. Nhng ci tr tng thc bn ngoi khng
l tng th ca thc; cng c tng thc bn trong. Liu ci tr tng thc bn ngoi
c th d dm tng thc bn trong? l, liu ci tr tng thc bn ngoi, ci tr m
mun tm hiu, phn tch, liu ci tr c th d dm tng thc bn trong? Hay ci tr
tng thc bn ngoi phi yn lng vi mc ch dnh cho tng thc bn trong bc l

nhng hm ca n, nhng m ch ca n? Liu tng thc bn trong qu khc bit

tng thc bn ngoi, hay tng th ca ci tr l c tng thc bn ngoi ln tng
thc bn trong? Tng th ca ci tr, nh chng ta bit n bn ngoi v bn trong
c gio dc, c quy nh, cng v vn nhng p t khc nhau ca vn ha,
truyn thng, v k c. V c l p n cho tt c nhng vn ca chng ta khng
trong lnh vc ca ci tr; n c l pha bn ngoi ca n. tm c u l p n
thc s cho tt c nhng vn d phc tp thuc s tn ti ca chng ta, thuc u
tranh hng ngy ca chng ta, chc chn ci tr, c tng thc bn ngoi ln tng
thc bn trong, phi tuyt i yn lng, ng ch?
V ngi hi mun bit, khi anh y khng bn rn lm, anh y s lm g? Chc chn
anh y khng bn rn, chc chc thnh thong anh y c vui chi. Nu anh y bt u
dnh ra cht t thi gian trong sut ngy, nm pht, mi pht, na ting ng h, vi
mc ch suy ngh v nhng vn ny, vy th chnh suy ngh to ra nhng thi k
lu hn m trong anh y s c thi gian suy gm, o su. V vy ti khng
ngh s bn rn thun ty pha bn ngoi c nhiu quan trng lm. C ci g cn
quan trng hn nhiu, l tm c s vn hnh ca ci tr, nhng phng cch
thuc s suy ngh ring ca chng ta, nhng ng c, nhng thi thc, nhng k nim,
nhng truyn thng, trong ci tr b tri buc. V chng ta c th thc hin iu
trong khi chng ta ang kim sng, cho chng ta c th hon ton nhn bit c v
chnh chng ta v tnh cht ring bit ca chng ta. Vy th ti ngh ci tr c th thc s
yn lng, v th l tm c ci vt khi nhng chiu ri ring ca n.

T Mt Ni chuyn cng Nhng ngi tr

ti Saanen
Ngy 5 thng 8 nm 1972
Krishnamurti: Nhng ngi tr phn ng n s thch thc hin i nh th no? S
thch thc khng ch l i mi x hi, khng ch l mt cch mng thuc chnh tr bng
mt loi chnh tr khc, chn tht, hi hi khng thoi ha. C nhng thay i rt nhiu
ang xy ra thuc cng ngh v sinh hc. C mt suy yu ca nhng tn gio, v n l
mt thch thc to tt. Nhng ngi tr phn ng n n nh th no? l mt cu
hi ng? Bn cn tr tui, bn phn ng n n nh th no? Phn ng n ton
thch thc, khng ch thnh lp mt cng ng nh xu, hay dng thuc kch thch, hay
ni, , nhng ngi gi khng hiu r nhng ngi tr. C khong cch th h. Cc
bn, nhng ngi tr phn ng n n nh th no?
* * *
Krishnamurti: Kim sng l mt vn khng thuc tm l. Bn phi sng trong th gii
ny, bn khng th chy trn khi n.
Ngi hi: Ti mun hi liu c th hon ton hnh ng m khng-phn chia, v tm
hiu cu hi ca liu c th i vo mt ngi trng, mt kiu thnh lp ca trng cng
ni n ging nh mt b my khng l, mt chng trnh, v trong chng mc no
thc s lm iu g ?

Krishnamurti: Cu hi l: Ti l mt gio vin trong mt ngi trng m thuc my mc,

m ng nght hc sinh, mi chuyn ca n; lm th no ti c th hnh ng mt
cch tng th, m khng b nghin nt bi cu trc khng l ny? Nu ti phi dy nm
mi hay su mi cu trai trong mt lp hc v nhng cu trai rt m v mi chuyn
nh th, lm th no ti s gii quyt iu ? Lm th no ti s hnh ng mt cch
tng th trong nhng tnh hung ? Ti phi lm g? Lm n, ti phi tr li cu hi
ny. Ti kim sng bng ngh dy hc trong mt ngi trng, trong mt h thng, m
qu sc nng n. Lm th no ti, c trao tnh hung ny, s dy hc mt cch tng
th? Bn c th thc hin n?
Ngi hi: Chng ta hy ni rng t trc n nay ti khng thnh cng, tht ra ti
b ui dy.
Krishnamurti: Hon ton ng, tha bn. Bn khng th thc hin n. N khng th
thc hin c. Hy theo di, dy nm mi cu trai trong mt lp hc, ni bn mun
dy h, v d, mn ton, v bn khng ch quan tm n vic dy ton, bn quan tm
n nhng ci tr ca cc em, to ra s thng minh ca chng, khin cho cc em c x
ng cch, tng th ca n vi nm mi em hc sinh bn khng th thc hin c
n. Th l bn b ui; bn s lm g? Ch i tm mt ngh khc? Hay ni, Cha i! Dy
hc l ngh nghip quan trng nht, bi v ngh tip xc vi cc em nh, ang sng
to nhng ci tr mi m mi chuyn ca n quan trng l thng. Ti s tm ra
cng nhng ngi khc, cng mt t ngi m cm thy iu ny, v bt u mt ngi
trng. iu ny c ngha nng lng l thng, m c ngha bn ang trao ton sng
ca bn cho n, khng phi l hnh ng ngu nhin.
* * *
Krishnamurti: By gi, chng ta s tr li ngi pht biu, Ti sng trong mt thnh
ph v ti phi kim sng ; ti khng c thi gian, v vy ti s rt lui v thnh lp
mt cng ng nh.
Ti i khi cng mt vi ngi bn nu ti c th, v chng ti cng nhau sng vun p
ci vn ring nh xu ca chng ti . . . v c thi gian suy ngh lm th no hnh
ng tng th ny. Liu l nh ca ti khi ti i v sng cng mt vi ngi liu
l nh thc s, ng n ca ti tm ra mt cch sng trong c hnh ng
tp th? . . . Ti i khi cu trc hin nay ca x hi v c gng sng mt sng m
trong ti hiu r chuyn ng tng th ca s tn ti ny. Nhng thy tu th iu
ny, v vn nhng cng ng th lm iu ny; h hoc chp nhn uy quyn ca
mt ngi, hoc uy quyn ca mt nim tin, hoc uy quyn ca s cn thit phi cng
nhau lm vic. Hoc ngi ta i, loi b tt c uy quyn ca nhng con ngi, hoc s
cn thit rng chng ta phi sng cng nhau vi mc ch dnh thi gian suy ngh?
Liu bn loi b iu v v vy tm c cho chnh mnh iu g l phng cch ca
s tn ti, ca sng m s khng phn chia, m s hnh ng mt cch kinh t, mt
cch tm l, v hn na, trong mt thi tng th? V vy n ph thuc vo bn, vo
nh nghim tc ca bn l g, liu c pha bn trong ln pha bn ngoi bn mun sng
mt cch khc hn.
Ngi hi: Tha ng, liu ng ang ni rng vic thnh lp mt cng ng v tham gia
vo hot ng kinh doanh l cng s vic? N khng l hnh ng g c, nhng nhn ra
iu , y l hnh ng.

Krishnamurti: Vng, tha bn. Bn thc hin n, bn thc hin n trn mt mc thc
t, nhng mc thc t ph thuc vo nh ca bn, vo chiu su ca s chn
tht ca bn.
Ngi hi: Liu tt c cch c x thuc nh c l tng no ng sau n?
Krishnamurti: Chnh xc l n. Lm th no bn phn ng n tt c iu ny? Chy
trn n mt nh th, tham gia mt hot ng chnh tr, tr thnh mt ngi cng sn,
vic ny hay vic kia, hay sng mt sng v trch nhim hon ton bi v ngi cha ca
bn, vi ngi bn cho bn tin bc, v vy bn khng cn quan tm? . . .
Ngi hi: iu g ng lun lun phi lm l sng trn mc thc t; ng ng trong
mt ci nh kho hay ng ng trong mt khch sn, hay c gng lm iu g . Nhng
nu ng khng c tin bc . . .
Khnamurti: Ti gp mt cu trai tr. Cu y i khp chu lc, qu giang t
California n New York, lm vic nh mt thy th, theo tu n n , lm vic ,
v ti gp cu y trn b bin. i vi cu y iu g quan trng l tm c s tht l
g. Bn c l ni, tht l xun ngc, nhng cu y mun tm ra. V vy cu y trao sng
ca cu y cho n, cu y khng ni v sng thc t, cu y lm vic. Nu bn
c tin bc, hay nu cha m ca bn c tin bc hay nhng ngi bn cho bn tin
bc, vy th bn c vn ca ph thuc vo ngi no , cha m ca bn, nhng
bn c th a gin cng tt c nhng tng ny.
V vy chng ta n li mu cht: liu bn c nhn bit c rng bt k loi hnh
ng phn chia no u thc s l hnh ng ranh mnh, dt nt nht hay khng?
l iu g nn tng x hi c k thc hin. l phng cch sng ca h: gi cng
vic kinh doanh mt pha, tn gio vo ngy Ch nht, v chnh tr vo ngy Th nm.
Bn bit, tt c phn cn li ca n! V bn ang lm chnh xc cng s vic nhng ch
ang gi n bng mt ci tn khc. V ti ni vi cc bn, nh nhng ngi tr m
c ngh rng rt si ni, nhit tm, c sinh lc mnh lit hnh ng, ang bit iu
g th h gi nua lm, cng ri lon nh th h c k m thi. V vy khng c
khong cch th h g c. Liu bn thy iu khin cho chng ta nhn ra rng chng
ta o c gi bit chng no? Bn ph nhn nn tng x hi gi nua v bn ang lm
chnh xc cng s vic nh h lm, ch trong nhng t ng khc. Vy l bi v cc bn
cn tr, cc bn phi sng to mt th gii mi m. Cc bn chu trch nhim cho mt
th gii mi m. V nu cc bn ni, , ti ch quan tm n tin bc hay ch quan tm
n nhng s vic thuc tm l, iu chng c ngha g c.

T Bn v Gio dc, Chng 8

Ni chuyn vi hc sinh: V TO TC HNH NH
Khi chng ta cn rt tr tht l th v khi c sng sinh ng, nghe ting chim chc
bui sng, thy nhng ngn i sau cn ma, thy nhng tng kia ang chiu sng
di nh mt tri, nhng chic l lp lnh, thy nhng m my tri qua, v tn hng
mt bui sng trong lnh bng mt tm hn trn y v mt ci tr r rng. Chng ta mt
i cm thy ny khi ln ln, vi nhng lo u, nhng phin mun, nhng ci c, nhng
hn th, nhng s hi v u tranh lin tc mu sinh. Chng ta tri qua nhng ngy

trong xung t ln nhau, thch v khng thch, thnh thong km theo mt cht vui th.
Chng ta khng bao gi nghe ting chim ht, thy cy ci nh hi trc chng ta
thy, cm gic git sng trn c v con chim ang vy cnh cng tng bng lng
trn mt trin i lp lnh trong nh ban mai. Chng ta khng bao gi cn thy nhng
vic khi chng ta ln ln. Ti sao vy? Ti khng hiu liu bn c khi no t cu hi
hay khng? Ti ngh t cu hi cn thit lm. Nu bn khng hi by gi, chng
my chc bn s b tri buc. Bn s vo i hc, lp gia nh, c con ci, nhng ngi
chng, nhng ngi v, nhng trch nhim, kim sng v sau bn s gi nua ri
cht. l iu g xy ra cho con ngi. Chng ta phi t cu hi by gi, ti sao
chng ta li mt i cm thy l thng ca v p, khi chng ta nhn nhng bng hoa,
khi chng ta nghe ting chim ht? Ti sao chng ta li mt i thc ca nhng v p
ny? Ti ngh chng ta nh mt n ch v chng ta qu quan tm n bn thn mnh.
Chng ta c mt hnh nh ca chnh chng ta.
Bn c bit mt hnh nh l g? N l mt ci g c chm tr bng bn tay, t ,
t cm thch, v cc chm tr bng tay ny c t trong mt n cha v
c th phng. Nhng n vn cn l lm bng bn tay, mt hmh nh c to ra bi
con ngi. Bn cng c mt hnh nh v chnh bn, khng phi lm bng bn tay
nhng lm bi ci tr, bi t tng, bi tri nghim, bi hiu bit, bi u tranh ca
bn, bi tt c xung t v nhng au kh trong sng ca bn. Khi bn ln ln, hnh
nh tr nn kin c hn, to ln hn, c chp v kin nh. Bn cng lng nghe, hnh
ng, c s hin din ca bn trong hnh nh nhiu bao nhiu, bn cng nhn thy
v p t i by nhiu, cng cm thy hn hoan v ci g vt khi nhng thi thc
nh nhoi ca hnh nh t i by nhiu.
L do ti sao chng ta mt i cht lng ca trng thi trn vn ny l bi v bn qu t
cho mnh l trung tm. Bn c bit ngha ca cm t t cho mnh l trung tm l g
khng? Bn tm v chnh mnh, bn tm v nhng kh nng ca mnh d chng l tt
lnh hay xu xa, bn tm v nhng iu g ngi lng ging ngh v bn, liu bn c
mt vic lm tt hay khng, liu bn s tr thnh mt ngi quan trng hay khng, hoc
liu bn c b x hi xua ui hay khng. Bn lun lun ang u tranh trong vn phng,
nh, trong nhng cnh ng; bt k ni no bn c mt, bt k bn lm iu g, bn
lun lun trong xung t, v dng nh bn khng th ra khi xung t; bi v khng
th thot khi n, bn to ra ci hnh nh ca mt trng thi hon ho, ca thin ng,
ca Thng li na hnh nh c to ra bi ci tr. Bn c nhng hnh nh khng
ch pha bn trong m cn su thm hn, v chng lun lun xung t ln nhau. V
vy bn cng xung t nhiu bao nhiu v xung t s lun lun tn ti chng no
bn cn c nhng hnh nh, nhng quan im, nhng khi nim, nhng tng v
chnh bn s u tranh s cng ln lao by nhiu.
V vy cu hi l: liu bn c th sng trong th gii ny m khng c mt hnh nh v
chnh bn thn bn hay khng? Bn vn hnh nh mt bc s, mt ngi khoa hc, mt
gio vin, mt nh vt l. Bn s dng chc nng to ra hnh nh v chnh bn,
v vy l, bi v li dng chc nng, bn to ra xung t trong khi ang vn hnh, trong
khi ang lm vic. Ti khng bit liu bn c hiu r iu ny hay khng? Bn bit
khng, nu bn nhy ma gii, nu bn chi mt nhc c, n violin, n veena, bn s
dng nhc c v nhy ma to ra hnh nh v chnh bn, cm thy bn tuyt vi
qu, bn chi gii nh th no hay nhy ma p lm sao u. Bn s dng vic nhy
ma, vic chi mt nhc c, vi mc ch lm mu m hnh nh ring ca chnh bn.
V l cch bn sng, ang to tc, ang cng c hnh nh ca chnh bn . Th l

cng c nhiu xung t hn; ci tr tr nn n v ch quan tm n chnh n, v n

mt i thc ca v p, ca hn hoan, ca suy ngh r rng.
Ti ngh chnh l trch nhim ca gio dc phi vn hnh m khng to ra nhng hnh
nh. Vy th bn vn hnh m khng c xung t, khng c u tranh pha bn trong
lin tc xy ra trong chnh bn.
Khng c kt thc cho gio dc. Khng phi rng bn c mt quyn sch, u mt k
thi v chm dt hc hnh. Ton b sng t khonh khc bn c sinh ra cho n
khonh khc bn cht i l mt tin hnh ca hc hnh. Hc hnh khng c kt thc v
l cht lng khng-thi gian ca hc hnh. V bn khng th no hc hnh nu
bn ang nh nhau, nu bn ang xung t vi chnh bn, vi ngi hng xm ca
bn, vi x hi. Bn lun lun xung t vi x hi, vi ngi hng xm ca bn chng
no bn cn c mt hnh nh v bn. Nhng nu bn ang hc hnh v h thng
nhng my mc to thnh hnh nh , vy th bn s hiu ra rng bn c th nhn
bu tri, bn c th nhn con sng v nhng git ma trn chic l, cm thy bu khng
kh mt m ca mt bui sng v ln gi trong lnh len li gia nhng chic l. Vy th
sng c mt ngha l thng. Sng trong chnh n, khng phi l ngha c to ra
bi hnh nh i vi sng sng chnh n c mt ngha l thng.
Hc sinh: Khi ng ang nhn mt bng hoa, lin h ca ng vi bng hoa nh th
no?
Krishnamurti: Bn nhn mt bng hoa v lin h ca bn vi bng hoa nh th no?
Bn nhn bng hoa hay bn ngh rng bn ang nhn bng hoa ? Bn c thy s
khc bit gia hai iu ny khng? Bn thc s ang nhn vo bng hoa , hay bn
ngh rng bn nn nhn bng hoa , hay bn ang nhn bng hoa bng mt hnh
nh bn c sn v bng hoa hnh nh rng n l mt bng hoa hng? T ng l
hnh nh, t ng l hiu bit, v v vy bn ang nhn bng hoa bng t ng, biu
tng, bng hiu bit v th l bn khng cn ang nhn bng hoa na. Ni khc i,
bn ang nhn n bng mt ci tr m ang suy ngh v mt iu g khc phi khng?
Khi bn nhn mt bng hoa m khng c t ng, m khng c hnh nh, v vi mt ci
tr hon ton ch , vy th lin h gia bn v bng hoa l g? Bn c khi no thc
hin vic ny hay cha? Bn c khi no nhn mt bng hoa m khng ni rng n l
mt bng hoa hng hay cha? Bn c khi no nhn mt bng hoa trn vn, bng s ch
hon ton m trong khng c t ng, khng c biu tng, khng c t tn cho
bng hoa v, v vy, ch hon ton hay cha? Chng no bn cha lm vic ,
bn chng c lin h no vi bng hoa c. Mun c bt k lin h no vi mt ngi
khc, vi mt tng hay vi mt chic l, ngi ta phi nhn ngm v quan st bng
ch hon ton. Vy th lin h ca bn vi ci m bn nhn thy hon ton khc
hn. Vy th khng c ngi quan st. Ch c ci . Nu bn quan st nh th, vy th
khng cn kin, khng cn nhn xt. N l ci g n l. Bn hiu c hay khng?
Bn s lm vic ch? Hy nhn bng hoa theo cch . Hy thc hin i, tha bn,
ng ni v n, nhng hy lm n i.
Hc sinh: Nu ng c nhiu thi gian, lm th no ng s dng n, tha ng.
Krishnamurti: Ti s lm iu g ti mun. Bn thy khng, nu bn thng yu iu g
bn ang lm, vy th bn c tt c thi gian rnh ri m bn cn trong sng. Bn c
hiu ti va ni g hay khng? Bn hi ti lm g nu ti c thi gian rnh ri. Ti tr li

rng ti s lm iu g ti ang lm; m c ngha rng i khp mi vng t khc nhau

trn th gii ny, ni chuyn v nhn thy mi ngi v vn vn. Ti lm vic
bi v ti thng yu lm n; khng phi bi v ti ni chuyn vi nhiu ngi v cm
thy rng ti rt quan trng. Khi bn cm thy rt quan trng, bn khng thng yu
iu g bn ang lm; bn thng yu chnh bn thn bn ch khng phi iu g bn
ang lm. V vy, quan tm ca bn nn l khng phi vi iu g ti ang lm, nhng
vi iu g bn s lm. ng ch? Ti ni cho bn iu g ti ang lm. By gi hy
ni cho ti iu g bn s lm, khi bn c nhiu thi gian rnh ri.
Hc sinh: Em bun chn lm, tha ng.
Krishnamurti: Bn bun chn. Hon ton ng. l iu g ging ht nh mi ngi
khc.
Hc sinh: Lm th no em loi b c bun chn ny, tha ng?
Krishnamurti: Hy ch mt t, nghe ny. Hu ht mi ngi u bun chn. Ti sao
vy? Bn hi lm th no loi b c bun chn. By gi hy tm ra. Khi bn mt
mnh trong na ting ng h, bn b bun chn. Th l bn nht ln mt quyn sch,
tn gu, c mt t bo, i xem chiu bng, ni chuyn, lm mt ci g . Bn nht
y ci tr ca bn bng mt ci g . y l mt tu thot khi chnh bn. Bn t
mt cu hi. By gi, hy ch iu g ang c ni ra. Bn b bun chn bi v bn
pht hin chnh bn ang i din vi chnh bn; v bn khng bao gi pht hin chnh
bn ang i din vi chnh bn. V vy bn b bun chn. Bn ni rng: ti l tt c mi
iu nh th ? Ti qu nh nhoi, ti qu lo u; ti mun tu thot khi tt c nhng
iu . Ci g bn l gy rt bun chn, bi vy bn chy trn. Nhng nu bn ni
rng, ti s khng bun chn na; ti s tm ra ti sao ti li ging nh th ny; ti
mun hiu r ti thc s ging nh ci g, vy th n ging nh ang nhn chnh mnh
trong mt ci gng. bn thy rt r rng bn l g, khun mt ca bn trng
ging nh th no. Ri th bn ni rng bn khng thch khun mt ca bn; rng bn
phi p , bn phi ging nh mt n din vin in nh. Nhng nu bn nhn vo
chnh bn thn bn v ni rng, Vng, l ci g ti l; mi ca ti khng thng lm,
mt ca ti kh nh, tc ca ti thng ung. Bn chp nhn n. Khi bn thy c ci
g bn l, khng cn bun chn na. Bun chn ch hin din khi bn chi b ci g bn
thy v mun l mt ci g khc na. Cng mt cch nh vy, khi bn c th nhn thy
chnh mnh pha bn trong v hiu chnh xc ci g bn l, nhn thy khng l bun
chn. N vui th l thng, bi v bn cng nhn thy n bao nhiu, bn cng c nhiu
iu hiu by nhiu. Bn c th thm nhp su hn, su hn, v bao qut hn, v
khng c kt thc cho n. Trong vic , khng c bun chn. Nu bn c th lm vic
, vy th vic g bn lm l vic g bn yu thch lm, v khi bn yu thch lm mt
vic, thi gian khng cn tn ti. Khi bn yu thch trng cy ci, bn ti nc chng,
bn chm sc chng, bo v chng; khi bn bit iu g bn thc s thch lm, bn s
thy ngy thng tri qua qu ngn ngi. V vy t lc ny tr i bn phi tm ra cho
chnh bn rng bn yu thch lm vic g, bn thc s mun lm vic g, khng ch quan
tm n mt ngh nghip.
Hc sinh: Lm th no ng tm ra c vic g ng thng yu lm, tha ng?
Krishnamurti: Lm th no bn tm ra c vic g bn thng yu lm? Bn phi hiu
r rng n c l khc hn vic g bn mun lm. Bn c l mun tr thnh mt lut s,
bi v ngi cha ca bn l mt lut s hay bi v bn thy rng bng cch tr thnh

mt lut s bn c th kim c nhiu tin hn. Vy th bn khng thng yu vic g

bn lm, bi v bn c mt ng c thc y lm mt vic g m s cho bn li
lc, m s cho bn ni ting. Nhng nu bn thng yu mt vic g , khng c ng
c thc y. Bn khng s dng vic g bn ang lm cho s quan trng ring ca bn.
Tm c vic g bn thng yu lm l mt trong nhng iu kh khn nht. l
trch nhim ca gio dc. Mun tm ra n, bn phi thm nhp trong chnh bn rt, rt
su. N khng d dng lm. Bn c l ni rng, Ti mun l mt lut s v bn tranh
u l mt lut s, v sau bng nhin bn pht hin mnh khng mun lm lut
s. Bn mun v. Nhng qu mun ri. Bn lp gia nh ri. Bn c mt ngi
v v con ci ri. Bn khng th no t b ngh nghip ca bn, nhng trch nhim
ca bn. V vy bn cm thy tht vng, khng hnh phc. Hay bn c l ni rng, Ti
thc s mun v v bn hin dng ton cuc i cho n, v bng nhin pht gic rng
bn khng l mt ha s gii v vic g bn thc s mun lm l tr thnh mt phi cng.
Gio dc ng n khng l gip bn tm ra ngh nghip; v n Cha, hy qung tt
c iu qua ca s. Gio dc khng ch l thu lm thng tin t mt ngi gio
vin hay hc ton t mt quyn sch hay hc nhng ngy thng lch s ca nhng v
vua v nhng phong tc, nhng gio dc phi gip bn hiu r nhng vn khi chng
pht sinh, v iu i hi mt ci tr tt lnh mt ci tr bit l lun, mt ci tr rt
nhy bn, mt ci tr khng c nim tin. V nim tin khng l s tht. Mt con ngi tin
Thng cng m tn d oan nh mt ngi khng tin Thng . Mun tm ra bn
phi l lun v bn khng th l lun nu bn c sn mt tng, nu bn c
thnh kin, nu ci tr ca bn lun lun hng v mt kt lun. V vy bn cn mt ci
tr tt lnh, mt ci tr lnh mnh, r rng, chnh xc, dt khot v nhy bn khng
phi mt ci tr ang tin tng, khng phi mt ci tr ang tun theo uy quyn. Gio
dc ng n l gip bn tm ra cho chnh bn ci g bn thc s thng yu lm
bng ton thn tm ca bn. Khng t thnh vn l cng vic g, d rng n l
nu nng hay l mt ngi lm vn, nhng n l vic g m bn trao ton b ci
tr, tm hn ca bn cho n. Lc bn thc s c hiu qu, m khng tr nn hung
bo. V ngi trng ny phi l mt ni m bn c gip tm ra cho chnh mnh
qua tho lun, qua lng nghe, qua im lng, tm ra vic g bn thc s thng yu
lm trong sut sng ca bn.
Hc sinh: Tha ng, lm th no chng ti c th hiu r v chnh mnh?
Krishnamurti: l mt cu hi rt hay. Hy lng nghe ti rt cn thn. Lm th no bn
c th hiu r c bn l g? Bn hiu r cu hi ca ti ch? Bn nhn vo gng ln
u tin v sau mt vi ngy hay mt vi tun l, bn nhn li v ni, li l ti. ng
ch? V vy, bng cch nhn vo gng mi ngy, bn bt u bit c b mt ring
ca bn, v ni rng, l ti. By gi cng cch nh vy liu bn c th hiu r bn
l g bng cch quan st chnh bn hay khng? Liu bn c th nhn ngm c ch iu
b ca bn, cch bn i b, cch bn ni chuyn, cch bn c x, d rng bn khc
nghit, hung bo, cng ci, kin nhn, hay khng? Vy th bn bt u hiu r v chnh
bn. Bn hiu r v chnh bn bng cch nhn ngm chnh bn trong ci gng ca ci
g bn ang lm, ci g bn ang suy ngh, bn ang cm thy. l ci gng ang
cm thy, ang lm, ang suy ngh. V trong ci gng bn bt u nhn ngm
chnh bn. Ci gng ni y l s tht; nhng bn li khng thch s tht. V vy
bn mun thay i n. Bn bt u lm bin dng n. Bn khng thy c n nh n
l.
Nh ti ni vo mt ngy trc, bn hc hnh khi c ch v yn lng. Trong trng
thi bn bt u hc hnh. By gi hy ngi rt yn lng; khng phi bi v ti ang

yu cu bn ngi yn lng, nhng bi v l cch hc hnh. Ngi rt yn lng v

yn lng khng ch thn th, khng ch trong c th ca bn, nhng cng trong ci tr
ca bn. Hy rt yn lng v vy l trong yn lng , ch . Ch n nhng m
thanh bn ngoi ta nh ny, con qu ang ku, nhng con chim ang ht, mt ngi
no ang ho, mt ngi no ang ri i; u tin lng nghe nhng s vic pha
bn ngoi bn, sau lng nghe ci g ang din ra trong ci tr ca bn. V ri th bn
s hiu r, nu bn lng nghe, rt rt ch , trong yn lng , rng m thanh bn ngoi
v m thanh bn trong l nh nhau.

PHN BA
T Bnh phm v Sng, Tp 2, Chng 2
TNH TRNG B QUY NH
Anh y rt quan tm n s gip nhn loi, n lm nhng cng vic tt lnh, v
hot ng trong v s t chc phc li x hi. Anh y ni, ng vy anh y cha bao
gi c mt k ngh lu, v t khi anh y tt nghip i hc anh y lm vic lin tc
cho s tt lnh ca con ngi. D nhin anh y khng nhn mt xu no cho cng vic
anh y ang lm. Cng vic ca anh y rt quan trng i vi anh y, v anh y quyn
luyn n cng vic anh y ang lm. Anh y tr thnh mt cng nhn x hi gii
giang, v anh y yu qu n. Nhng anh y nghe iu g ca mt trong nhng ni
chuyn v v vn loi tu thot m quy nh ci tr, v anh y mun ni v nhng vic
.
Liu ng ngh l mt cng nhn x hi l ang b quy nh? N ch mang li xung t
thm na?
Chng ta hy tm ra chng ta c g qua t ng b quy nh. Khi no chng ta nhn
bit c rng chng ta b quy nh? Liu c khi no chng ta nhn bit c n? Bn
nhn bit c rng bn b quy nh, hay bn ch nhn bit c s xung t, c s
u tranh ti nhng mc khc nhau ti thn tm ca bn? Chc chn, chng ta nhn
bit c, khng phi tnh trng b quy nh ca chng ta, nhng ch s xung t, au
kh v vui th.
ng c g qua t ng xung t?
Mi loi xung t: xung t gia nhng quc gia, gia nhng nhm x hi khc nhau,
gia nhng c th, v xung t bn trong chnh ngi ta. Liu xung t chc chn
khng trnh khi chng no cn khng c s hip thng gia ngi hnh ng v hnh
ng ca anh y, gia thch thc v p tr? Xung t l vn ca chng ta, ng
ch? Khng phi bt k xung t c bit no, nhng tt c xung t: u tranh gia
nhng tng, nhng nim tin, nhng hc thuyt, gia nhng i nghch. Nu khng
c xung t, khng c nhng vn .
Liu ng ang gi rng tt c chng ta nn tm kim mt sng ca c lp, ca suy
gm?
Suy gm gian lao lm, n l mt trong nhng vic kh khn nht hiu r. C lp, mc
du mt cch nhn bit c hay khng-nhn bit c, mi ngi chng ta ang tm
kim n trong cch ring ca mnh, khng gii quyt c nhng vn ca chng ta;
tri li, n cng c thm chng. Chng ta ang c gng hiu r iu g l nhng nhn t
ca quy nh m to ra xung t thm na. Chng ta ch nhn bit c xung t, au
kh v vui th, v chng ta khng nhn bit c tnh trng b quy nh ca chng ta.
iu g to ra tnh trng b quy nh?
Nhng nh hng x hi hay mi trng sng: x hi trong chng ta c sinh ra,
vn ha trong chng ta c nui dng, nhng p lc thuc kinh t v chnh tr, v
vn vn.

 l nh th; nhng liu l tt c? Nhng nh hng ny l sn phm ring ca

chng ta, ng ch? X hi l kt qu ca s lin h ca con ngi vi con ngi, m
qu r rng. S lin h l mt hot ng ca s dng, ca cn thit, ca thanh thn,
ca hi lng, v n to ra nhng nh hng, nhng gi tr m tri buc chng ta. Tri
buc l tnh trng b quy nh ca chng ta. Bi nhng suy ngh v nhng hnh ng
ring ca chng ta nn chng ta b tri buc; nhng chng ta khng nhn bit c
chng ta b tri buc, chng ta ch nhn bit c xung t ca vui th v au kh. C
v chng ta khng bao gi vt khi iu ny; v nu chng ta c, n li ch tng thm
xung t. Chng ta khng nhn bit c tnh trng b quy nh ca chng ta; v chng
no chng ta cn khng nhn bit c, chng ta ch sn sinh xung t v hn lon
thm na.
Lm th no ngi ta s nhn bit c tnh trng b quy nh ca ngi ta?
N c th xy ra c ch bng cch hiu r mt qui trnh khc, qui trnh ca quyn
luyn. Nu chng ta c th hiu r ti sao chng ta quyn luyn, vy th c l chng ta
c th nhn bit c tnh trng b quy nh ca chng ta.
Liu khng l mt cch vng vng mt thi gian n c mt cu hi trc tip
hay sao?
Nh th ? Ch c gng nhn bit c tnh trng b quy nh ca bn. Bn ch c th
bit n mt cch gin tip, trong lin quan n iu g . Bn khng th nhn bit c
tnh trng b quy nh ca bn nh mt tru tng, bi v lc n ch thuc t ng, m
chng c ngha bao nhiu. Chng ta ch nhn bit c xung t. Xung t hin din
khi khng c hip thng gia thch thc v p tr. Xung t ny l kt qu ca tnh
trng b quy nh ca chng ta. Tnh trng b quy nh l s quyn luyn: quyn luyn
cng vic, truyn thng, ti sn, con ngi, nhng tng, v vn vn. Nu khng c
quyn luyn, liu c tnh trng b quy nh? D nhin khng. Th l, ti sao chng ta li
quyn luyn? Ti quyn luyn quc gia ca ti bi v qua ng ha cng n, ti tr
thnh ngi no . Ti t-ng ha mnh cng cng vic ca ti, v cng vic tr
thnh quan trng. Ti l gia nh ca ti, ti sn ca ti; ti quyn luyn chng. Mc tiu
ca quyn luyn trao tng ti phng tin ca tu thot khi s trng rng ring ca ti.
Quyn luyn l tu thot, v chnh l tu thot mi cng c tnh trng b quy nh. Nu
ti quyn luyn bn, l bi v bn tr thnh phng tin cho s tu thot ca
chnh ti; th l bn rt quan trng i vi ti v ti phi chim hu bn, bm cht bn.
Bn tr thnh nhn t quy nh, v tu thot l tnh trng b quy nh. Nu chng ta c
th nhn bit c nhng tu thot ca chng ta, vy th chng ta c th nhn bit
c nhng nhn t, nhng nh hng m to ra tnh trng b quy nh.
Liu ti ang tu thot khi chnh ti qua cng vic x hi?
Bn quyn luyn n, tri buc vo n? Bn cm thy lc lng, trng rng, bun chn,
nu bn khng lm cng vic x hi?
Ti chc chn ti s b.
Quyn luyn cng vic ca bn l s tu thot ca bn. C nhng tu thot ti mi mc
ca thn tm chng ta. Bn tu thot qua cng vic, mt ngi khc qua nhu nht,
mt ngi khc qua nhng nghi l tn gio, mt ngi khc qua hiu bit, mt ngi
khc qua Thng , v vn vy mt ngi khc nghin ngp vui chi. Tt c nhng

tu thot u ging ht nhau, khng c tu thot cao c hn hay thp hn hn. Thng
v nhu nht u cng mc chng no chng cn l nhng tu thot khi chng
ta l g. Khi chng ta nhn bit c nhng tu thot ca chng ta, ch lc chng ta
mi c th hiu r v tnh trng b quy nh ca chng ta.
Ti s lm g nu ti khng cn tu thot qua cng vic x hi? Liu ti c th lm bt
k vic g m khng tu thot? Tt c hnh ng ca ti khng l mt hnh thc ca tu
thot khi ti l g, hay sao?
Cu hi ny ch thuc t ng, hay n phn nh mt thc t, mt s kin m bn ang
tri nghim? Nu bn khng tu thot, iu g s xy ra? Bn tng th n?
iu g ng gii thch qu tiu cc, nu ti c php ni nh th. ng khng ngh
bt k thay th no cho cng vic.
Tt c nhng thay th khng l mt hnh thc khc ca tu thot, hay sao? Khi mt hnh
thc c bit ca hot ng khng gy tha mn hay mang li xung t thm na,
chng ta hng v hot ng khc. Thay th mt hot ng bng mt hot ng khc
m khng hiu r c s tu thot l qu v ch, ng ch? Chnh l nhng tu thot
ny v s quyn luyn ca chng ta vi chng mi to ra tnh trng b quy nh. Tnh
trng b quy nh mang li nhng vn , xung t. Do bi tnh trng b quy nh mi
ngn cn hiu r ca chng ta v s thch thc; b quy nh, chc chn phn ng ca
chng ta phi to ra xung t.
Lm th no ngi ta c th c t do khi tnh trng b quy nh?
Ch bng cch hiu r, nhn bit c nhng tu thot ca chng ta. S quyn luyn
ca chng ta n mt ngi, n cng vic, n mt hc thuyt, l nhn t gy quy
nh; y l s vic chng ta phi hiu r, v khng tm kim mt tu thot thng minh
hn hay tt lnh hn. Tt c nhng tu thot u l dt nt, bi v chc chn chng to
ra xung t. Nui dng s tch ri l mt hnh thc khc ca s tu thot, ca c lp;
n l s quyn luyn n mt tru tng, n mt l tng c gi l tch ri. L
tng l o tng, ci ti to tc, v tr thnh l tng l mt tu thot khi ci g l.
C hiu r v ci g l, mt hnh ng trn vn hng v ci g l, ch khi no ci tr
khng cn ang tm kim bt k tu thot no. Chnh suy ngh v ci g l, l mt tu
thot khi ci g l. Suy ngh v vn l tu thot khi vn ; bi v suy ngh l vn
, v vn duy nht. Ci tr, khng sn lng l ci g l, s hi n l g, tm kim
v vn tu thot ny; v phng cch ca tu thot l sy ngh. Chng no cn c suy
ngh, phi c nhng tu thot, nhng quyn luyn, m ch cng c tnh trng b quy
nh.
T do khi tnh trng b quy nh theo cng t do khi suy ngh. Khi ci tr tuyt i ng
yn, ch n lc c t do cho s tht hin din.

Saanen, ngy 24 thng 7 nm 1973

Ngi hi: ng s tm hiu vn ca kim sng bi v iu i hi kh nng, iu
i hi suy ngh, iu i hi hiu bit? ng s trnh by vn ?

Krishnamurti: Bi v s tn ti ca vn ha v vn minh hin nay m chng ta l b

phn, chng ta c nui dng lm vic cho sng ca chng ta; lm vic, lm vic,
lm vic, sut ngy di. ng ch? Tht kinh hong! b sai bo, b di quyn ai ,
b iu khin, b s nhc, b hnh h. l vn ha trong chng ta pht trin, trong
bn b c khun. V tun phc n khun mu , chng ta b gio dc.
Chng ta b gio dc ch yu l thu lm hiu bit, vun p k c vi mc ch
kim sng. l chc nng chnh ca gio dc nh hin nay n l. V v vy trong gio
dc c tun phc, ganh ua, tham vng, thnh cng. Thnh cng hm nhiu tin
bc hn, chc v tt hn, mt ngi nh p hn. l cu trc trong chng ta
c nui dng. Hiu bit v s vun p k c tr thnh quan trng cc k vn
hnh trong lnh vc ny, v bn hon ton l l phn cn li ca s tn ti. l mt
s kin.
By gi, bn hi, Lm th no ti s kim sng, mc du ti cn hiu bit, v tuy nhin
ti thy s gii hn ca hiu bit? Ti cn kim bnh m v b, ti cn c lng thc,
qun o v ch ; d Chnh th cung cp n, hay ti lm vic kim n, tt c u l
cng s vic.
Hiu bit rt b gii hn; n thuc my mc, v chng ta c gng tu thot qua nhng
tn gio, qua tnh dc, qua nhng c im ring ca mnh, qua lon thn kinh, qua
ham mun thnh tu chnh chng ta trong ci g tch khi th gii ny. Nhng vn
vy ti s lm g? Lm th no ti s sng trong ha hp, c hiu bit, vn hnh trong
hiu bit, v cng gii thot chng ta khi qui trnh my mc ca hc hnh, cho hai
iu ny theo cng nhau? cho ci tr sng, i n c xng, lm vic m khng
ganh ua, bi v n khng quan tm n t c mt v tr. N ch quan tm n t
c mt phng tin kim sng, ti khng bit liu bn thy s khc bit. Cng vy
n thy rt r rng s t do khi ci c bit, m l hiu bit, m l qu kh. Liu
mi mi hai lung ny c th chuyn ng cng nhau mt cch ha hp? l vn
ca chng ta. Khng phi vn ca kim c nhiu hn, v nhiu hn, v nhiu
hn, m x hi mun, m l s tiu th, kinh doanh tt c nhng ma mnh c a
gin vo ci tr khin cho bn mua, mua, mua. Ti s khng lm. Ti thy s gi di.
V cng lc ti thy s t do, khi ci c bit m l hiu bit. Liu hai iu ny c
th mi mi vn hnh cng nhau, cho khng c xung t?
By gi, s ha hp l g? Bn hiu ch, l vn . Ti thy ti phi kim sng. Ti
s khng u tranh, ti s khng ganh ua, ti s lm vic bi v ti t b no ca
ti, kh nng ca ti vo n, v vy ti lm vic rt hiu qu bi v ti khng c nhng
vn tm l i vi cng vic; ti s khng ganh ua vi bt k ngi no, th l kh
nng ca ti, nng lng ca ti, phng cch vit lch, sn xut ca ti, bt k n l
g, u trn vn. Th l khng c xung t, khng c s lng ph ca nng lng. Ti hy
vng bn thy iu ny.
V v vy, ti ang hi: Ha hp l g? Ti ni phi c s ha hp gia hai. By gi, s
ha hp ny l g? Liu s ha hp, thc ca thng bng ny, thc ca thng minh
ny, thc ca cm thy tng th ny lm vic, hiu bit, v s t do khi hiu bit;
l tng th liu thc ca tng th c th c to ra bi t tng, bi tm
hiu, bi c sch, bi d dm, bi hi han? Hay tng th ny xy ra qua suy ngh? Suy
ngh khng th to ra n chc chn. V vy khi thy rng suy ngh khng th to ra n,
khi thy rng ti c th lm vic mt cch hiu qu, cng ton nng lng bi v ti
khng c nhng vn thuc tm l v th l ti ch ang lm vic c phng tin

cho s sng cn thit ca ti, ti thy tng th s vic phi vn hnh cng nhau. V n
ch vn hnh cng nhau khi c thng minh. V vy thng minh l ha hp.
Chnh thng minh m ni: lm vic ch v kim sng, khng v tham vng, khng v ganh
ua, khng thnh cng v mi chuyn ca n. Lm vic. l s sng. Chnh l
thng minh m ch bo cho ti, khng phi mt kt lun. V cng vy thng minh ni
vi ti: t do l cn thit. V vy thng minh ni: phi c s ha hp. V vy thng minh
sng to s ha hp ny. Khng phi do bi mt tc nhn bn ngoi hay t tng m
to ra s ha hp ny. Lc ny, ti khng hiu liu bn nhn thy rng suy ngh lun
lun pha bn ngoi. Suy ngh lun lun t pha bn ngoi. Ngy hm trc ti c
ngi ta gii thch rng trong ngn ng Eskimos t ng suy ngh c ngha pha bn
ngoi. V vy suy ngh khng th sn sinh s ha hp, s cn bng, thc ca tng th
ny.
Nhng iu g to ra ton thc ca s nguyn vn ny, thc ca thng minh ny,
thc ca tng th ny? Thng minh m khng l s chp nhn thuc tr nng v mt
tng; n khng l sn phm ca l lun, lp lun, mc d l lun, lp lun phi tn ti,
nhng thng minh khng l kt qu ca iu ; chnh l s nhn bit ca s tht m t
mi ny sinh thng minh. Thng minh l ngi con ca s tht, v thng thi l
ngi con ca thng minh ng ch? Bn thy n? Lm n hy vn hnh vo iu
ny. Bn hiu ch? Ch nhn ngm n, thm thu n. V vy l n hin din ; bn
khng phi u tranh, c sch, v tri qua tt c hnh h ca sng.

Saanen, ngy 3 thng 8 nm 1973

Krishnamurti: Ti s lm g, ang sng trong th gii ny, phi kim sng, v c qun
o, lng thc, ch , v nhn ri? Ti s lm g khi bit nguyn nhn ca c c ny,
m l, chng ta hy ni, tham vng, tinh thn ganh ua? Lm th no ti s sng m
khng c tham vng, m khng c ganh ua trong th gii ny? Hy c ln, y l sng
ca cc bn.
Ngi hi: Cht lng ca s nghim tc l g?
Krishnamurti: Ti ang hi iu g , bn tr li iu g khc. Ti ang hi lm th no
ti s sng trong th gii ny, kim sng, v tuy nhin li khng tham vng, khng ganh
ua, khng tun phc. Lm th no ti s sng, bi v ti cm thy b c c khng
khip v ti thy c c b to ra bi ganh ua, tham vng, v vn vn. l cu
trc ca x hi m ti sng trong , l vn ha. Ti s lm g?
Ngi hi: Ti phi thy nhng cn thit thc s ca ti.
Krishnamurti: Khng phi. Vy th bn ang ni v nhng tng. Bn gii quyt
vn ca tham vng bng cch phn chia va vn nhng cn thit ca bn? Ti cn
bn ci qun di, na t o s mi, v na t giy dp, hay bt k bao nhiu l tt
c m ti cn. Nhng ti vn cn tham vng. Hy thay i tng !
Ngi hi: Lm th no ti s thay i hnh ng ca ti?

Krishnamurti: Ti s gii thch n cho bn. Hy th hin cht t kin nhn, hy theo cng
ngi ni chm chm, bn s tm ra cho chnh bn. Hy theo di, ti s lp li cu hi.
Ti b c c, c c ny b to ra bi hot ng t-cho mnh l trung tm ca ti, v
mt trong nhng hnh thc ca n l tham vng, tham lam, ganh t, ganh ua, bt
chc. Ti phi sng trong x hi ny m bt buc ti phi tun phc, phi tham vng,
khuyn khch s o c gi, v mi chuyn ca n. Lm th no ti s hc mt
phng tin kim sng v tuy nhin li khng tham vng, bi v tham vng l mt hnh
thc ca c lp? Ti b c lp bn hiu ch v vy lm th no ti s sng khngtham vng trong th gii ny? V tt c cc bn u tham vng.
Ngi hi: Trao tt c nng lng v ci tr ca ng hiu r n.
Krishnamurti: Ti thua cuc! Bn khng vn dng, bn khng ni, Nhn ka! Ti tham
vng ti tham vng trong mi cch khc nhau thuc tinh thn, thuc tm l, thuc
vt cht, v vn vn. Ti tham vng, ti to ra x hi ny qua tham vng, v tham
vng to ra thc ca c lp ny, m l c c, v ti phi sng trong th gii
ny, v ti khng mun b c c. N khng c ngha g c. V vy ti ang hi, lm
th no ti s sng trong th gii ny m khng tham vng, sng gia cc bn m tham
vng, nhng ti khng mun tham vng? Lm th no ti s sng vi cc bn?
Bn khng bit s nguy him ca tham vng hay sao? y l mt th gii tuyt vi! .
. . Ti ang gii thch cho bn rng bn y tham vng, bn li i quanh quanh n.
Ngi hi: Tham vng l g?
Krishnamurti: C gng l ci g khc hn bn l g. Ch lng nghe. Ti ni tham
vng l thay i bn l g thnh ci g m bn khng l. l mt phn ca tham
vng. Tham vng l c gng t c ci g m bn ngh l ng ao c, ci g
m bn ngh s cho bn quyn hnh, chc v, thanh danh. Tham vng l vit ci g
m hy vng n s bn mt triu quyn, v vn vn, v vn vn. V l x hi m ti b
p buc phi sng. V ti nhn ra iu gy ra s c c cho ti, v ti thy c c
ny hy hoi n chng no bi v n ngn cn s lin h ca ti vi mt ngi
khc. V vy ti thy bn cht hy hoi ca n, v vy ti s lm g?
Ngi hi: Tm mt ngi khng-tham vng.
Krishnamurti: Bn khng tham vng hay sao? Ti phi ra ngoi v tm mt ngi no
? Tt c cc bn ang ni g? Cc bn khng nghim tc.
Ti ang t-tra vn mnh: Ti b c c tham vng, tham lam, ganh ua to ra c
c ny v ti thy bn cht hy hoi ca n. N thc s ngn cn thng yu, n
cn, tnh yu, v i vi ti iu quan trng cc k. C c khng khip lm, n gy
hy hoi, n l thuc c. By gi, lm th no ti s sng vi bn m tham vng, bi v
ti phi sng vi bn; ti phi kim sng. Ti s lm g? . . .
Bn khng hiu r. Ti ang hng hc. Ti y am m mun hiu r vn ny. N
ang chy bng trong ti, bi v l ton sng ca ti v bn ang a gin vi n.
Ti b c c, tuyt vng, v ti thy n qu hy hoi, v ti mun gii quyt n. V tuy
nhin ti phi sng vi bn, sng vi th gii ny m tham vng, tham lam, bo lc. Ti
s lm g? Ti s gii thch cho bn. Nhng gii thch khng ging nh bn ang thc
hin n. Ti s gii thch n.

Liu ti c th sng trong mt th gii m tham vng cc k, v v vy la gt, gian

manh? By gi, lm th no ti s sng , trong th gii , bi v ti khng mun
tham vng. Ti thy kt qu ca tham vng l g c c, tuyt vng, xu xa, bo lc,
v vn vn. By gi, ti t nh mnh, lm th no ti s sng vi bn m tham vng?
V liu ti tham vng? Khng phi ngi no khc, khng phi th gii, bi v th gii l
ti; ti l th gii, v i vi ti l mt s tht nng bng, khng phi l mt cm t.
V vy liu ti tham vng? Lc ny ti s hc hnh. Ti s quan st v tm ra liu ti c
tham vng, khng ch trong mt phng hng, ton sng ca ti. Khng ch tham vng
c mt ngi nh ln hn, tham vng thnh cng, tham vng t c mt kt
qu, tin bc, m cn c tham vng thay i ci g l thnh mt trng thi hon ho.
Ti xu xa v ti mun thay i xu xa thnh mt trng thi tt lnh nht. Tt c iu
v nhiu hn na l tham vng. V ti quan st n. l sng ca ti, bn hiu
ch? Ti s nhn ngm n bng am m, khng ch ngi ng ngi v bn lun n. Ti
ang nhn ngm n ngy m bi v ti nhn ra s tht rng c c l s vic khng
khip nht do bi n gy hy hoi nht trong lin h. V nhng con ngi khng th
sng mt mnh. Sng l lin h. Sng l hnh ng trong lin h . Nu trong lin h
c s tch ri, khng c hnh ng tng th. Ti nhn ra n, khng bng t ng,
nhng nh mt s tht chy bng.
Lc ny ti ang nhn ngm. Liu ti c tham vng mun thay i ci g l thnh ci g
nn l, l tng? Bn hiu ch? l mt hnh thc ca tham vng thay i ci g
l thnh ci g nn l. Ti ang lm iu ? l, bn ang lm iu ? Khi ti ni
ti, ti ang ni v bn. ng tu thot. Ti ang ni v bn khi ti ni v ti, bi v bn
l ti. Bi v bn l th gii, v ti l b phn ca th gii.
V vy ti quan st, v ti ni, vng, ti mun thay i ci g l thnh ci g nn l. V
ti nhn ra iu v l lm sao. N l mt phn ca tham vng c trao cho ti bi
gio dc, vn ha, truyn thng. Trong trng A gii hn B, chp bi ca A bn bit
tt c cng vic . Nhng tn gio ni, thay i t ci g l thnh ci g nn l. Th
l, ti nhn ra s gi di ca n, v ti hon ton loi b n. Ti s khng tip xc n.
Th l, ti chp nhn ci g l. Hy ch mt pht. Ti thy ci g l, v ti thy ci g
l khng trn vn. V vy, lm th no ti s thay i n m khng c tham vng thay
i n thnh ci g khc?
Lc ny, ti thy n l g; ti tham lam, ti khng mun thay i n thnh khng-tham
lam. Ti bo lc; ti khng mun thay i n thnh khng-bo lc. Nhng bo lc
phi tri qua mt thay i trit . Lc ny, ti s lm g vi n? Ci tr ca ti, m
c rn luyn, c gio dc, c k lut tham vng, bo lc, s lm g? Khi ti
nhn ra rng thay i iu thnh ci g khc vn cn l bo lc, ti s khng tip
tc theo nhng phng hng na. Ti c b li cng ci g l, m l bo lc. V
vy iu g xy ra? Lm th no ti s quan st n, lm th no ci tr s nhn ngm n
m khng mun thay i n?
Lm th no ci tr s thay i tham vng phc tp, c gio dc ny mt cch tuyt i
n khng cn mt hi th no ca tham vng? Sut ngy ti ang nhn ngm tham
vng ca ti hot ng bit chng no. Bi v ti rt nghim tc, bi v s c c l mt
s vic tht khng khip trong s lin h, v con ngi khng th sng m khng c
lin h. Anh y c l gi v, anh y c l ni anh y thng yu, nhng vn cn u
tranh vi mt ngi khc. Th l, lm th no ci tr s thay i hon ton ci s vic
c gi l tham vng? Bt k hnh thc no ca vn dng ch vn cn l tham vng.
Tt c iu ny l s quan st. Ti thy rng bt k hnh thc no ca vn dng ch

 thay i ci g l l mt hnh thc khc ca tham vng. Ti khm ph iu . S

khm ph v iu trao tng ti nng lng, cho ti c th xa sch ch. Ci
tr ni iu kt thc, trong bt k tnh hung no ti s khng bao gi vn dng ch
bi v l thnh phn ca tham vng.
V ti thy rng s tun phc l mt trong nhng phn ng c gio dc ca vn ha
m ti sng trong s tun phc ca tc di, tc ngn, qun ngn, vy ngn, tun
phc, pha bn ngoi v pha bn trong tun phc; tr thnh mt ngi Pht gio, mt
ngi Thin cha gio, mt ngi Hi gio; tun phc. T nin thiu ti c dy
bo phi tun phc. Ti c p buc, c gio dc, c thc y phi tun phc.
iu g xy ra khi ti tun phc? C u tranh, ng ch? Xung t ti l iu ny v
bn mun ti l iu kia. Vy l c xung t, c mt mt ca nng lng, c s hi rng
ti khng l iu g bn mong i ti l. V vy tun phc, ch, ham mun thay i
ci g l, l tt c thnh phn ca tham vng. Ti ang nhn ngm iu ny. Th l ti
nhn ngm v ti ni, Ti s khng tun phc. Ti hiu r s tun phc l g: ti ang
tun phc khi ti mc ci qun; ti ang tun phc khi ti i xe pha bn phi hay pha
bn tri ca con ng; ti ang tun phc khi ti hc mt ngn ng; ti tun phc khi
ti bt tay. V vy ti ang tun phc trong mt phng hng no , ti nhng mc
no , v ti nhng mc khc ti khng ang tun phc bi v l thnh
phn ca s c lp. Vy l iu g xy ra? iu g xy ra cho ci tr m nhn
ngm nhng hot ng ca tham vng tun phc, ch, ham mun thay i ci g
l thnh ci g nn l, v vn vn? l tt c nhng hot ng ca tham vng m
sn sinh thc ca c c v vng ny. Th l tt c nhng loi ca hot ng lon
thn kinh xy ra. V bi v ti quan st n, nhn ngm n, m khng lm mt vic
g v n, vy th t s quan st hot ng ca tham vng kt thc bi v ci tr
tr nn nhy cm l thng i vi tham vng. N nh th rng n khng th tha th
tham vng, v vy tr nn rt nhy cm n tr thnh thng minh l thng. N ni,
Lm th no ti s sng trong th gii ny c nhy cm, thng minh cao , v th
l khng tham vng?
Lm th no ti s sng vi bn m tham vng? Chng ta c bt k lin h no vi ln
nhau? Bn c tham vng, v ti khng. Hay bn khng tham vng, ti c khng t
thnh vn ngi no. S lin h ca chng ta l g?
Ngi hi: Khng c lin h.
Krishnamurti: V vy ti s lm g? Bi v ti nhn ra ang sng trong lin h. Bn c
tham vng, v c l ti khng. V ti thy rng chng ta khng c lin h bi v bn
ang i hng v ti ang i , hay ti ang khng-chuyn ng v bn ang
chuyn ng ri khi. S lin h ca chng ta l g? V vn vy ti khng th sng mt
mnh.
Hy nhn ngm n, thm thu n, ngi n, nm n, v sau bn s tr li n. Ti s
lm g. ang sng trong th gii ny, m c to thnh bi tham vng, tham lam, o
c gi, bo lc; ang c gng thay i iu ny thnh iu khc, bn bit tt c iu
ang xy ra. V ti thy rng tt c iu u dn n c c v hy hoi s lin
h . . . Ci tr n mt mu cht khi n phi i din mt m ng, mt vn minh,
mt th gii trong c dc ca tham vng khng th kim ch c. V thuc tm
l ln vt cht ci tr ny s khng khoan dung bt k hnh thc no ca tham vng, v
tuy nhin n phi sng y. N s lm g?

Ti ang hi bn. Ti s ni ti c tham vng; bn khng c tham vng; s lin h ca

chng ta l g?
Ngi hi: Khng c lin h.
Krishnamurti: Khng c lin h? iu g xy ra?
Ngi hi: C lp hon ton.
Krishnamurti: Bn b l mu cht, tha bn, m l, khi ci tr nhn ngm hot
ng ca tham vng, khi ci tr nhn ngm tt c iu ny v thy s gi di v
th l s tht ca n, ci tr tr nn rt nhy cm thy tt c nhng dng chy ca
tham vng. V vy ci tr l thng minh. N tr nn thng minh trong ngha rng
qua s quan st ca nhng dng chy v nhng tinh t ca tham vng, n nhn ra
tham vng l c dc. Ci tr c nhy cm cao i vi tham vng v th l thng
minh, phi sng cng bn. N khng th t-tch ri chnh n. Bi v n thy s tch ri
to ra s hn lon chung quanh. Lc ny, n s sng cng bn nh th no? Bn
ang i hng , v ngui khng-tham vng c l khng ang i hng , hay khng
ang i trong bt k hng no.
Mt ci tr nh th khng tch ri, ng ch? S tch ri, m l c c, xy ra khi c
tt c nhng hot ng ca tham vng. Khi khng c nhng hot ng ca tham vng,
khng c c c. Ti a ra mt v d v nguyn nhn ca c c. Nu ti hiu r
mt nguyn nhn ca c c, ti hiu r tt c nhng nguyn nhn khc. Bi v trong
mt nguyn nhn ny c bao gm s tun phc, trong mt nguyn nhn ny c
bao gm ch, ang mong mun thay i iu ny sang iu kia vi mc ch tr thnh
ci g , vi mc ch tr thnh quan trng hn, cao qu hn, thng minh hn, giu c
hn, v vn vn. Tt c iu ti khm ph trong mt ng thi ca tham vng ny.
* * *
i vi ti, tham vng l mt s vic kinh hong. Ti nhn ra n, v ti thy s xu
xa, s gi di ca n, khng bng t ng nhng thc t. Th l, iu g xy ra? N
ging nh thy mt vch ng; khng l mt tru tng; khi ti thy mt vch
ng, ti di chuyn khi n, nu ti c thng minh. Vy th, liu ti cn c c? D nhin
khng. Ti t-giu c ri. Bn hiu ch? Vy l, s lin h ca ti vi bn l rng ti tgiu c v bn li khng, v vy bn s trc li ti. Bn s li dng ti tha mn cho
chnh bn, v ti ni, ng lm iu , n ch l mt lng ph thi gian. Th l s lin
h c t nn tng trn c c l mt vic, nhng s lin h c t nn tng trn
khng-c c, trn t-giu c tuyt i, l mt vic khc.
Chng ta n mt mu cht l thng. S lin h c sinh ra t c c dn n
au kh v cng. Ch lng nghe iu ny. ng ni, Ti ch sng theo cch . N
ging nh ngi mt bng hoa, ch ngi n, bn khng th lm bt k iu g v n, bn
khng th sng to mt bng hoa, bn ch c th hy hoi n. Vy l ch ngi n, nhn
ngm n, v p, nhng cnh hoa, s tinh t, cht lng l thng ca du dng; bn
bit mt bng hoa l g. Trong cng cch ch nhn ngm iu ny, lng nghe iu ny.
S lin h t c c ch dn n xung t, au kh, ly d, nhng u tranh, nhng ci
c, s thiu thn v tnh dc. T s c c , tt c au kh len li vo s lin h. Vy
th iu g xy ra khi khng c c c, khi c t-giu c tuyt i, khng-l thuc? Bn
hiu ch? Khi khng c l thuc, iu g xy ra? Ti thng yu bn, bn c l khng

thng yu ti, ti thng yu bn tng tha ri. Bn hiu ch? Ti khng

mun phn ng ca bn rng bn cng thng yu ti. Ti khng quan tm. Ging nh
bng hoa, n hin din cho bn nhn ngm n, ngi n, thy v p ca n. N
khng ni, Hy thng yu ti. N hin din . V vy n lin quan n mi th.
Bn hiu ch? , v Cha! Hy nm bt iu ny. V trong chiu su v v p l
thng ca giu c trong khng c c c, khng c tham vng thc s c tnh
yu, v tnh yu c lin h vi thin nhin. Nu bn mun n, n hin din ; nu
bn khng mun n, n khng t thnh vn . l v p ca n.

T S tht v Thc t, Chng 10,

Saanen ,ngy 25 thng 7 nm 1976
KIM SNG NG N
Ngi hi: Liu mt ng c c cn thit trong kinh doanh? ng c ng n trong
kim sng l g?
Krishnamurti: Bn ngh kim sng ng n l g? khng phi ngh nghip g l thun
tin nht, khng phi ngh nghip g l gy li lc, gy thch th, kim c nhiu nht;
nhng phng tin kim sng ng n l g? By gi, lm th no bn s tm c
ci g l ng n? T ng ng n c ngha l phi, chnh ng. N khng th ng
n nu bn lm vic g bi v li lc hay vui th. y l mt vn phc tp. Mi
th m t tng sp xp vo chung l thc t. Cn lu ny [ni bn lun ang xy ra
trong ] c sp xp vo chung bi t tng, n l mt thc t. Nhng ci cy
khng c sp xp vo chung bi t tng, nhng n l mt thc t. Nhng o tng
l thc t nhng o tng m ngi ta c, s tng tng, tt c iu l thc t.
V hnh ng t nhng o tng l lon thn kinh, m cng l thc t. V vy khi
bn a ra cu hi ny, Phng tin kim sng ng n l g, bn phi hiu r thc
t l g. Thc t khng l s tht.
By gi hnh ng ng n trong thc t ny l g? V lm th no bn s khm ph
iu g l ng n trong thc t ny? hy khm ph n cho chnh bn, khng phi
c ch bo cho bn. V vy chng ta phi tm ra iu g l hnh ng ng n, l
phi, chnh ng, hay kim sng ng dn trong th gii ca thc t, v thc t gm c
o tng. ng tu thot, ng di chuyn ra khi, nim tin l mt o tng, v nhng
hot ng ca nim tin l lon thn kinh; ch ngha quc gia v mi chuyn cn li ca
n l mt hnh thc khc ca thc t, nhng mt o tng. V vy coi tt c iu
nh thc t, hnh ng ng n l g?
Ai s bo cho bn? Khng ai c, chc chn. Nhng khi bn thy thc t m khng c
o tng, chnh nhn bit c thc t l thng minh ca bn, ng ch? trong
khng c s pha trn ca thc t v o tng. V vy khi c s quan st v thc t,
thc t ca ci cy, thc t ca ci lu, thc t rng suy ngh sp xp vo chung,
bao gm nhng tm nhn, nhng o tng, khi bn thy tt c thc t , chnh s
nhn bit c iu l thng minh ca bn, ng ch? Vy l thng minh ca bn
ni bn s lm g. Ti khng bit liu bn hiu r iu ny. Thng minh l nhn bit
c ci g l v ci g khng l nhn bit c ci g l v thy thc t ca ci g
l, m c ngha bn khng c bt k s dnh dng thuc tm l, bt k nhng i hi

thuc tm l, m l tt c nhng hnh thc ca o tng. Thy tt c iu l thng

minh; v thng minh s vn hnh bt k ni no bn hin din. Vy l thng minh
s bo bn phi lm g.
Vy th s tht l g? S lin kt gia thc t v s tht l g? S lin kt l thng minh
ny. Thng minh m thy tng th ca thc t v v vy khng chuyn n qua s tht.
V th l s tht vn hnh trn thc t qua thng minh.

Ojai, ngy 3 thng 4 nm 1977

Khi khng c xung t pha bn trong, khng c xung t pha bn ngoi, bi v khng
c s phn chia gia pha bn ngoi v pha bn trong. N ging nh thy triu vo ra,
bin ang i vo v bin ang i ra, . . . v nu ti phi kim sng, ti nn lm g, khi
thuc tm l khng c xung t thuc bt k loi no? Bn bit iu c ngha g? Bi
v khng c xung t, khng c tham vng, khng c ham mun l ci g . Pha
bn trong c ci g m tuyt i khng th b xm phm, khng th b tip xc, khng
th b hy hoi; vy l ti khng l thuc, thuc tm l vo mt th khc. Vy l khng
c s tun phc.
Bi v khng c tt c iu , vy th ti s lm vic g ti c th trong th gii, l mt
ngi lm vn, mt ngi nu nng, bt k vic g. Nhng bn b quy nh qu nng
n vo thnh cng, v tht bi. Thnh cng trong th gii, tin bc, v tr, thanh danh,
bn bit, tt c iu , v l iu g chng ta ang u tranh. thc ca con ngi
b quy nh nng n vo s thnh cng, v s s hi ca tht bi. l ci g , c
pha bn ngoi ln pha bn trong. l l do ti sao bn chp nhn tt c nhng o
s, bi v bn hy vng h s dn dt bn n s khai sng no , loi o tng v l
no . Khng phi rng khng c ci g tuyt i ng tht, nhng khng ai c th dn
dt bn ti n.
V vy ton thc ca chng ta, hay hu ht ca n, u b quy nh chp nhn,
sng mt sng ca u tranh lin tc, bi v chng ta mun thnh tu, chng ta mun
tr thnh, chng ta mun m trch mt vai tr no , chng ta mun t c, m tt
c u hm s ph nhn ca ci g l v s chp nhn ca ci g nn l. Nu bn
quan st bo lc, t ng bo lc b vy bn ri chnh t ng bi v c nhng
ngi ng n, nhng ngi khng-ng n; n tr nn thin lch ri. V ton
trit l ca khng-bo lc thuc chnh tr, thuc tn gio, v mi chuyn cn li ca n.
C bo lc v i nghch ca n, khng-bo lc. i nghch c gc r ca n trong ci
g l. Nhng chng ta ngh bng cch c mt i nghch, bng cch c phng php
hay phng tin khc thng no , chng ta s loi b c ci g l l: ci g
l v ci g nn l. Mun t c ci g nn l, bn cn thi gian. Hy thy iu g
chng ta tri qua, au kh, xung t, s ngu xun ca tt c iu ny. Ci g l l bo
lc, v ci g nn l l khng-bo lc. Th l chng ta ni chng ta cn n thi gian
t c khng-bo lc, rng chng ta phi thc hin mt n lc, phi u tranh
l khng-bo lc. l trit l, l tnh trng b quy nh, l truyn thng.
By gi liu bn c th xa sch iu i nghch v ch quan st bo lc, m l mt s
kin. Khng-bo lc khng l mt s kin. Khng-bo lc l mt tng, mt khi
nim, mt kt lun. Nhng s kin l bo lc, rng bn tc gin, rng bn th hn
ngi no , rng bn mun gy tn thng nhng ngi khc; tc gin, ghen tung,

tt c iu l s hm ca bo lc. By gi, liu bn c th quan st s kin m

khng ang gii thiu iu i nghch ca n. Bn hiu ch? Vy th bn c nng lng
m ang b ph phm trong c gng t c iu i nghch nhn ngm ci g l.
Trong s quan st , khng c xung t.
V vy mt con ngi s lm g, mt con ngi m hiu r s tn ti phc tp khc
thng ny c t nn tng trn bo lc, xung t, u tranh; m thc s, khng l
thuyt nhng thc s t do, m c ngha khng-xung t? Anh y s lm g trong th
gii? Bn s t ra cu hi ny liu bn hon ton c t do khi xung t pha bn
trong, thuc tm l? Liu bn s t ra nghi vn ny ch?
X hi c t nn tng trn xung t. Nhng x hi l iu g bn thc hin v
n; bn chu trch nhim v n, bi v bn tham lam, ganh t, hung tn, v x hi l ci
g bn l. V vy khng c s khc bit gia bn v x hi. y l nhng s kin.
Nhng bn t-tch ri chnh bn khi x hi v ni, Ti khc bit vi x hi, m qu l
v l. Nu c s thay i hon ton v cu trc ca x hi m l bo lc, v-lun l,
v mi chuyn ca n trong bn, bn gy nh hng thc ca x hi. V khi bn t
do nh th pha bn trong, bn c khi no t ra nghi vn , Ti s lm g trong th
gii bn ngoi? Lm n, hy t-tr li n cho chnh bn, hy tm ra p n l g cho
chnh bn, bi v sau pha bn trong bn hon ton thay i ci g m con
ngi b quy nh vo u tranh, u tranh, u tranh lin tc ny.

T Bnh phm v sng Tp 3, Chng 48

TI S LM G?
Gi ang thi mt m v trong lnh. N khng phi t khng kh kh khan ca vng bn
sa mc chung quanh nhng n t nhng hn ni xa xa. Nhng hn ni nm trong
s nhng hn ni cao nht trong th gii, mt rng nhng hn ni s tri di t
hng ty bc sang hng ng nam. Chng trng tht hng v v uy nghi, mt quang
cnh khng th tin c khi bn bt gp chng vo sng sm, trc khi mt tri hin
din trn mnh t dc thoai thoi. Nhng nh ni vt cao ca chng, ang rc ln mt
mu hoa hng tinh t, ang r rng kinh ngc tng phn cng bu tri xanh lt. Khi
mt tri leo ln cao hn, nhng bnh nguyn ph y nhng ci bng di. Chng my
chc nhng nh ni b n s bin mt trong nhng m my, nhng trc khi chng
rt lui, chng s li n lnh ca chng trn nhng thung lng, nhng con sng, v
nhng th trn. Mc du bn khng th trng thy chng na, bn c th cm nhn rng
chng hin din , yn lng, mnh mang, v khng-thi gian.
Mt ngi n xin ang i xung con ng, ang ht h; ng y b m la, v mt em
b ang dt ng y i. Ngi ta i ngang qua ng, v thnh thong ngi no th
mt hay hai ng cc vo ci lon thic ng y ang cm trong bn tay; nhng ng y
vn tip tc bi ht ca ng y, chng thm lu tm n ting leng keng ca nhng
ng cc. Mt ngi gip vic i ra khi mt ngi nh to, th mt ng cc trong ci lon,
lm bm iu g , v quay li, ng cnh cng ng sau ng y. Nhng con vt tung
cnh n mng mt ngy trong ng bay n o v in lon ca chng. Chng s bay
ti nhng cnh ng v nhng cnh rng, nhng khi chiu n chng s quay li ngh
m ni nhng ci cy trng dc theo con ng; an ton nhiu hn, mc du

nhng nh n ng hu nh ln ln trong nhng chic l. Nhiu con chim khc

dng nh lun qun sut ngy trong th trn v trn nhng bi c mt s chng ang
c gng bt nhng con su ng m. Mt cu b i ngang, ang thi so. Cu y m yu
v i chn t; dng i ca cu y rt nghnh ngang, v bn chn dng nh chng
thm quan tm chng dm ln ci g. Cu y l cy so, v bi ht trong i mt cu y.
i pha sau cu y, bn cm thy rng cu y l cu trai u tin c cy so trong th
gii ny. V, trong cch no ng l nh th, bi v cu y chng thm quan tm n
chic xe ang vt qua, ngi cnh st ang ng ni gc ng, b mt nng tru v
ng nhiu, ngi ph n i mt b nng trn u. Cu y mt ht trong th gii ny
nhng bi ht ca cu tip tc.
V lc ny ngy bt u.
Cn phng khng rng lm, v mt t ngi n lm cho n cht nch. H thuc mi
la tui. C mt c gi cng c con gi rt tr ca c, mt cp v chng, v mt sinh
vin i hc. Chc chn h khng quen bit nhau, v mi ngi u ho hc k l v
vn ring ca h, nhng khng mun ngt li nhng ngi khc. C gi nh ngi
bn cnh ngi cha, nht nht v rt yn lng; chc chn em y khong mi tui. Em
mc qun o mi, v c mt bng hoa trn mi tc em. Chng ti ngi yn lng trong
mt khong thi gian m khng ni mt li. Ngi sinh vin ch rt lu ni, nhng
c gi thch nhng ngi khc ni trc. Cui cng, kh cng thng, cu sinh vin
bt u.
Hin nay ti ang hc nm cui ti trng i hc, ni ti ang hc ngnh k thut,
nhng du vy c v ti khng quan tm n bt k ngh nghip c bit no. n gin
l ti khng bit ti mun lm g. D nhin cha ti, mt lut s, khng quan tm ti lm g
nu ti c bt k vic g; bi v ti ang hc ngnh k thut, ng y mun ti l mt k
s, nhng ti khng hng th n. Ti trnh by cho ng y iu ny, nhng ng y
tr li s hng th s n khi ti lm vic kim sng. Ti c nhiu bn b hc
nhng ngh nghip khc nhau, v lc ny t tc lo cho bn thn nhng hu ht
trong s h tr nn bun chn v mt mi, v h s nh th no sau vi nm na th
ch c Cha bit, ti khng mun ging nh th v ti chc chn ti s nh th, nu
ti tr thnh mt k s. Khng phi rng ti s hi nhng k thi, ti c th u kh d
dng, v ti khng ang khoe khoang. Ti ch khng mun l mt k s, v dng nh
chng c vic g gy hng th cho ti. Ti vit lch i cht, v v vi vi bc
tranh nhng loi cng vic khng hng th lm. Cha ti ch quan tm n vic
hng ti vo mt cng vic, v ng y c th kim cho ti mt vic lm rt tt; nhng
ti tha bit iu g s xy n cho ti nu ti chp nhn n. Ti cm thy ging nh
ang chn ma mi th v s b trng i hc m khng ch i k thi mn kha.
iu c v kh xun ngc, ng ch? Rt cuc bn hc gn xong; ti sao khng
hon tt n? Khng c nguy hi g trong vic , ng ch?
Ti ngh khng. Nhng sau ti s lm g?
Ngoi tr nhng ngh nghip thng thng, tht s bn mun lm g? Bn phi c
hng th no , d n m h n chng no. Ni no , su thm bn trong, bn
bit n l g, phi khng?
ng thy, ti khng mun tr nn giu c; ti khng hng th xy dng mt gia nh,
v ti khng mun l mt n l cho mt cng vic u n. Hu ht bn b ca ti khi

c vic lm, hay nhng ngi lao vo mt ngh nghip, u b ct cht vo vn

phng t sng n khuya; v h nhn c g t ? Mt ngi nh, mt ngi v, vi
ngi con v s nhm chn. i vi ti, iu ny tht l mt vin nh kinh hong, v
ti khng mun b tri buc trong n; nhng ti vn khng bit phi lm g.
Bi v bn suy ngh qu nhiu v tt c iu ny, liu bn tm c s hng th
thc s ca bn ni no? Ngi m ca bn ni g?
M ti chng thm quan tm n vic ti s lm g min l ti c an ton, m c
ngha lp gia nh v tri cht vo n mt cch an ton; th l m ng h cha ti. Vo
nhng ln do b ca ti, ti suy ngh nhiu v vic g ti thc s mun lm, v ti
ni chuyn vi bn b v n. Nhng hu ht bn b ca ti u qu quyt vo ngh
nghip ny hay ngh nghip kia, v chng vui v g khi ni chuyn vi h. Ngay khi h
b tri buc vo mt ngh nghip, d n l bt k vic g, h ngh lm nh th l mt
iu ng n bn phn, trch nhim, v mi chuyn cn li ca n. Ti ch khng
mun b tri buc trong mt my xay tng t, l tt c. Nhng ti thc s a thch
lm g? Ti c g ti bit c.
Bn c thch con ngi khng?
Trong mt cch mang mng no . Ti sao ng hi?
C l bn thch lm vic g theo cng vic x hi.
Tht l khi ng hi iu . Ti suy ngh v vic lm cng tc x hi, v c mt ln
ti theo cng mt s ngi hy sinh trn i cho n. Ni chung, h l mt nhm
ngi b tuyt vng, kh khan, quan tm ng s cho nhng ngi ngho, v hot
ng khng ngng ngh trong vic c gng ci thin nhng iu kin ca x hi, nhng
pha bn trong li khng hnh phc. Ti bit mt ph n tr m s a cnh tay phi
ca c y lp gia nh v theo mt cuc sng gia nh, nhng theo ui l tng ca
c y ang hy hoi chnh c y. C y b tri buc trong thc hin nhng cng vic tt
lnh, v tr nn phn khi qu chng v s bun chn ca c y. Tt c n u l
s theo ui l tng m khng nhn bit c g c, m khng c s hn hoan bn
trong.
Ti on rng tn gio, trong ngha c chp nhn, khng c ngha g i vi
bn?
Khi cn l mt a tr, ti thng i theo m n cha, cng nhng gio s, nhng li
cu kinh, v nhng nghi l ca n, nhng ti khng n lu lm ri.
Cng vy, vic tr thnh mt l thi, mt cm gic lp li, mt ang sng trn nhng
t ng v nhng gii thch. Tn gio l ci g cn nhiu hn tt c iu . Bn c
thch phiu lu khng?
Khng phi trong ngha thng thng ca t ng leo ni, thm him hai cc, ln
xung bin su, v vn vn. Ti khng phi l ngi knh kiu, c ci g kh khngchn chn v tt c iu ny. Ti thy leo ni cng ging nh sn bn c voi m thi.
Cn chnh tr th sao?

Tr chi chnh tr thng thng khng gy hng th ti lm. Ti c vi ngi bn

Cng sn, v c mt s sch v vn ca h, v c lc ti ngh n vic gia nhp
ng phi; nhng ti khng th nut tri nhng ni chuyn gi di ca h, s bo lc
v c ti ca h. y l nhng s vic h thc s i din, d hc thuyt chnh thc
ca h v bn bc v ha bnh ca h c l nh th no. Ti tri qua chng ng ny
tht mau l.
Chng ta loi b nhiu ngh nghip lm ri, phi khng? Nu bn khng mun
lm bt k nhng cng vic ny, vy th cn li g?
Ti khng bit. Liu ti vn cn tr qu nn khng th bit c?
N khng thuc vn ca tui tc, ng ch? Bt mn l b phn ca s tn ti,
nhng thng thng chng ta tm kim mt phng cch thun thc n, d qua mt
ngh nghip, qua hn nhn, qua nim tin, hay qua l tng v nhng cng vic tt lnh.
Mt cch ny hay cch kia, hu ht chng ta u xoay x dp tt ngn la ca bt
mn ny, ng ch? Sau khi dp tt n thnh cng, cui cng chng ta ngh chng ta
c hnh phc v c l chng ta c, t ra trong lc ny. By gi, thay v dp tt
ngn la ca bt mn ny qua hnh thc no ca tha mn, liu c th lm cho n
lun lun hng hc? V lc liu n l bt mn?
ng c ti nn nguyn nh ti l, bt mn mi th v ti v bn trong ti, v khng
tm kim s bn rn gy tha mn no m s lm cho ngn la ny tt ngm? Liu
l iu g ng c ?
Chng ta bt mn bi v chng ta ngh chng ta phi c tha mn; tng rng
chng ta phi c an bnh cho chnh chng ta khin cho s bt mn tr thnh au
kh. Bn ngh bn nn l ci g , phi khng? mt con ngi trch nhim, mt cng
dn hu ch, v mi chuyn ca n. Cng hiu r c s bt mn, bn c l l nhng
ngi ny v cn nhiu hn na. Nhng bn mun lm iu g gy tha mn, iu
g m s lm bn rn ci tr ca bn v v vy chm dt c s phin mun pha
bn trong ny; iu ng ch?
N lm tr ngi, nhng lc ny ti thy s bn rn nh th dn n ci g.
Ci tr b bn rn l mt ci tr l thi, m mui; trong bn cht n tm thng. Bi v n
c thit lp trong thi quen, trong nim tin, trong mt l thi gy li lc v c knh
trng, ci tr cm thy an ton, c pha bn trong ln pha bn ngoi; v vy n khng
cn b quy nhiu. y l nh th, ng ch?
Nhn chung, vng. Nhng ti s lm g?
Bn c l khm ph c gii php nu bn thm nhp vo cm thy ca bt mn ny.
ng suy ngh v n da vo c tha mn. Hy tm ra ti sao n tn ti, v liu n
khng nn c gi nng bng. Rt cuc, bn khng quan tm c bit v kim sng,
ng ch?
Ni thng ra, ti khng quan tm. Du sao bng cch ny hay cch khc ngi ta c
th lun lun sng c.

Vy l, khng l vn ca bn. Nhng bn khng mun b tri buc trong mt l

thi, trong bnh xe ca s tm thng; khng l iu g bn quan tm hay sao?
C v nh th, tha ng?
V th ng b tri buc nhng i hi phi lm vic cc nhc, ang nhn ngm lin tc,
n c ngha khng n nhng kt lun t tip tc suy ngh thm na; bi v suy
ngh t mt kt lun l khng suy ngh g c. Do bi ci tr bt u t mt kt lun, t
mt nim tin, t tri nghim, t hiu bit, nn n b tri buc trong l thi, trong mng
li ca thi quen, v vy th ngn la ca bt mn b dp tt.
Ti thy rng ng hon ton ng, v lc ny ti hiu r vn thc s gy m c
trong ci tr ca ti l g. Ti khng mun ging nh nhng ngi m sng ca h l l
thi v bun chn, v ti ni iu ny m khng c bt k ngha ca s trch thng.
Mt mnh i trong v vn hnh thc no ca phiu lu u v ngha nh th; v ti cng
khng mun ch c mn nguyn. D vn cn m h, ti bt u thy, trong mt
phng hng ti khng bao gi suy ngh, thm ch n tn ti. Liu phng
hng mi m ny l iu g ng gi vo mt ngy trong ni chuyn ca ng khi
ng ni v mt trng thi, hay mt chuyn ng, m khng-thi gian v lun lun
sng to?
C l. Tn gio khng l mt vn ca nhng nh th, nhng n cha, nhng nghi
thc, v nhng nim tin; n l s khm ph khonh khc sang khonh khc ca chuyn
ng , m c l c bt k ci tn no, hay khng tn.
Ti s rng ti lm mt qu nhiu thi gian dnh cho ti, cu y ni, hng v
nhng ngi cn li. Ti hy vng mi ngi khng phin.
Ngc li, c gi p li, Ti, l mt ngi lng nghe rt ch , v hng li
nhiu; ti, cng vy, thy ci g vt khi vn ca ti. Trong lng nghe tht yn
lng n nhng vn ca mt ngi khc, thnh thong nhng gnh nng ring ca
chng ta c vi bt.
C gi yn lng trong mt hay hai pht, nh th ang cn nhc lm th no din t
iu g c mun trnh by.
Theo c nhn, ti n ci tui, c tip tc, khi ti khng cn hi ti s lm g; thay v
th, ti nhn li v suy ngh v nhng iu ti lm cng sng ca ti. Ti cng hc i
hc, nhng ti khng su sc nh ngi bn tr ca chng ta y. Sau khi tt nghip
i hc, ti lin i kim vic lm, v ngay khi tm c n, ti tri qua bn mi nm
k tip v nhiu hn na trong vic kim sng v nui dng mt gia nh kh ng
con. Sut tt c thi gian ti b ct cht trong l thi vn phng m ng cp, v
trong nhng thi quen ca cuc sng gia nh, v ti bit nhng vui th v nhng au
kh ca n, nhng nim vui qua mau v nhng git nc mt ca n. Ti gi nua
cng s u tranh v kit sc, v trong nhng nm mi y c mt suy sp ca tui
gi rt nhanh. Nhn li tt c vic , lc ny ti t hi mnh, Bn lm g vi sng
ca bn? Ngoi tr gia nh ca bn v cng vic ca bn, tht ra bn t c ci
g?
C gi ngng li mt cht trc khi tr li cu hi ring ca c.

Sut nhiu nm, ti gia nhp v s nhng t chc v s ci thin iu ny v iu

kia; ti theo nhiu nhm tn gio khc nhau, v ri mt nhm ny theo mt nhm
khc; v y hy vng ti c nhng tc phm ca nhng ngi thuc phe cc t, ch
pht gic rng t chc ca h cng c ti v uy quyn nh Gio hi. Lc ny bi v ti
ngh hu, ti c th thy rng ti sng trn b mt ca s sng; ti ch tri git.
Mc du ti u tranh mt cht t chng li dng chy cung n ca x hi, cui
cng ti b cun tri bi n. Nhng ng hiu lm ti. Ti khng ang nh l bi v
qu kh; ti khng khc than v nhng s vic tri qua. Ti quan tm n mt vi
nm ti vn cn sng trn ci i ny. Gia lc ny v ci ngy ang tin n tht
nhanh ca ci cht ca ti, lm th no ti s gp g ci s vic ny c gi l s
sng? l vn ca ti.
iu g chng ta l c to thnh bi iu g chng ta l; v iu g chng ta l
cng nh hnh tng lai, m dt khot ang cho gii hn v cht lng cho mi suy
ngh v hnh ng. Hin ti l mt chuyn ng ca qu kh sang tng lai.
iu g l qu kh ca ti? Thuc thc t, chng c g c. khng c nhng ti li
v bin, khng tham vng ngt tri, khng au kh ngp trn, khng bo lc hn h.
Sng ca ti l sng ca mt ngi bnh thng, cng khng si ni hay m thm;
n l mt dng chy bng phng, mt sng hon ton tm thng. Ti to dng
mt qu kh trong chng c g ng t ho hay h thn lm. Ton s tn ti ca ti
u bun chn v trng rng, khng c bao nhiu ngha. N s ging ht nh th, nu
ti sng trong mt cung in, hay trong mt ci chi bng tranh ti tn. Tht qu d
dng khi tri trong dng chy ca s tm thng! By gi, cu hi ca ti l, liu trong
chnh ti ti c th tch khi dng chy ca s tm thng? Liu c th ph v ci qu
kh vng chc y nh nhen ca ti?
Qu kh l g? Khi bn s dng t ng qu kh, n mun ni ln iu g?
i vi ti dng nh rng qu kh ch yu ch l mt vn ca s lin tng v k
c.
Bn c tng th ca k c, hay ch l k c ca nhng bin c hng ngy? Nhng
bin c m khng c ngha thuc tm l, trong khi chng c l c ghi nh li, khng
bm r trong mnh t ca ci tr. Chng n v i; chng khng lm bn tm hay l
gnh nng cho ci tr. Ch nhng iu cn gi li mi c ngha thuc tm l. Vy th
bn c g qua t ng qu kh? Liu c mt qu kh m vn cn c th, khng chuyn
ng, t bn c th ph v mt cch gn ln v t ngt?
Qu kh ca ti c to thnh t v s nhng s vic nh nhoi c sp xp vo
chung, v gc r ca n rt nng cn. Mt c sc ng lc ging nh mt cn gi
mnh, c th bt gc n.
V bn ang ch i cn gi. l vn ca bn?
Ti khng ang ch i ci g c. Nhng liu ti phi ch i nh th ny trong sut
nhng ngy cn li ca ti? Liu ti khng th ph v khi qu kh?
Li na, qu kh m t bn mun ph v l g? Liu qu kh ng yn, hay liu n
l mt s vic ang sng? Nu n l mt s vic ang sng, lm th no n c s sng
c? N t sng li qua phng tin g? Nu n l mt s vic ang sng, liu bn c
th thot khi n? V ai l bn m mun thot khi?

Lc ny ti ang b hoang mang, ng c phn nn, Ti a ra mt cu hi, v ng

p li n bng cch a ra nhiu cu hi phc tp hn. ng lm n gii thch ca
ng nh th no?
Tha bn, bn ni rng bn mun c t do khi qu kh. Qu kh ny l g?
N gm c nhng tri nghim v nhng k nim m ngi ta c v chng.
By gi, bn ni, nhng k nim ny trn b mt, chng khng bm r su. Nhng
liu mt s ca chng khng c nhng gc r su trong tng thc bn trong hay sao?
Ti khng ngh ti c bt k nhng k nim bm r su no. Truyn thng v nim tin
c nhng gc r su trong nhiu ngi, nhng ti tun theo chng ch nh mt vn
ca s thun tin thuc x hi. Chng khng c mt ngha quan trng trong sng ca
ti.
Nu qu kh s c loi b mt cch qu d dng, khng c vn g c; nu ch
lp v pha bn ngoi ca qu kh cn li, m c th c loi b bt k lc no, vy
th bn ph v ri. Nhng i vi vn cn c nhiu hn iu , ng ch? Lm
th no bn s vt khi sng tm thng ca bn? Lm th no bn s ph tan s
nh nhen ca ci tr? y cng khng l vn ca bn hay sao, tha bn? V chc
chn, lm th no trong trng hp ny l mt y mnh ca s tm hiu, khng phi
s i hi cho mt phng php. Do bi s thc hnh mt phng php, c t nn
tng trn s ham mun thnh cng, cng s hi v uy quyn ca n, nn to ra s
nh nhen ngay t lc u.
Ti n y cng d tnh xa sch qu kh ca ti, m chng c ngha bao nhiu,
nhng ti ang b i din vi mt vn khc.
Ti sao bn ni rng qu kh ca bn chng quan trng bao nhiu?
Ti tri git trn b mt ca s sng, v khi ng tri git, ng khng th c nhng
gc r su, thm ch trong gia nh ca ng. i vi ti, ti thy rng sng khng c
ngha g lm; ti khng lm bt k iu g cng n. Lc ny ch cn li vi nm cho
ti, v ti mun chm dt s tri git. Ti mun thnh tu iu g cho phn cn li
thuc sng ca ti. Liu y l iu c th thc hin c?
Bn mun thnh tu iu g trong sng ca bn? Liu khun mu ca iu g bn
mun l khng tin trin t iu g bn l, hay sao? Chc chn, khun mu ca bn
l mt phn ng t iu g bn l; n l mt kt qu ca qu kh.
Vy th lm th no ti s thnh tu bt k iu g trong sng?
Bn c g qua t ng sng? Liu bn c th hnh ng vo n ? Hay sng khng
th tnh ton c, v khng th b nht trong nhng bin gii ca ci tr? Sng l mi
th, ng ch? Ganh t, kiu ngo, cm hng, v tuyt vng; lun l x hi, v o dc
m pha bn ngoi lnh vc ca s cng bng c vun p; hiu bit c lm lt
qua hng th k; tnh cch, m l s gp g ca qu kh vi hin ti; nhng nim tin
c t chc, c gi l nhng tn gio, v s tht m hin din vt ngoi chng;
th hn v thng yu; tnh yu v t bi, m khng trong lnh vc ca ci tr tt c
iu ny v thm na l sng, ng ch? V bn mun lm iu g cho n, bn

mun cho n hnh dng, phng hng, ngha. By gi, ai l bn m mun lm tt

c iu ny? Bn khc bit vi ci m bn tm kim thay i hay sao?
Liu ng ang gi rng ngi ta ch nn tip tc tri git?
Khi bn mun iu khin, nh dng sng, khun mu ca bn ch c th ty theo qu
kh; hay, bi v khng th nh dng n, phn ng ca bn l tri git. Nhng hiu r
tng th ca sng sng to hnh ng ring ca n, trong khng c c tri git ln
s p t ca mt khun mu. Phi c cht ca khonh khc qu kh.
Nhng ti khng th hiu r tng th ca sng? c gi hi y lo lng.
Nu bn khng th hiu r n, khng ai c th hiu r n gim bn. Bn khng th hc
hnh n t mt ngi khc.
Ti s tin ti nh th no?
Qua hiu r v chnh mnh; bi v tng th, kho bu ca sng, nm trong bn.
ng c g qua nhng t ng hiu r v chnh mnh?
N l nhn bit c nhng phng cch thuc ci tr ring ca bn; n l hc hnh
v nhng khao kht ca bn, nhng ham mun ca bn, nhng thi thc v nhng ham
mun ca bn, nhng iu giu gim cng nh nhng iu l liu. Khng c hc hnh
ni no c s tch ly ca hiu bit. Cng hiu r v chnh mnh, ci tr c t do
yn lng. Ch lc c s hin din ca ci vt khi s o lng ca ci tr.
i v chng lng nghe nguyn cu chuyn; h ang ch i n lt ca h,
nhng khng bao gi ngt li, v lc ny ch ngi chng ln ting.
Vn ca chng ti ch l vn ca ghen tung, nhng sau khi lng nghe iu g
c ni y, ti ngh c l chng ti c th gii quyt c n. C l chng ti
hiu r su sc bng cch lng nghe nhiu hn l chng ti nhn c bng cch a
ra nhng cu hi.

T Th gi trng hc, Quyn 1

Ngy 1 thng 12 nm 1978
Mun hc hnh ngh thut sng ngi ta phi c nhn ri. T ng nhn ri hu nh
c hiu qu sai ri, nh chng ta ni trong l th th ba ca chng ta. Thng
thng n c ngha l khng b bn rn bi nhng th m chng ta phi lm nh kim
sng, i n vn phng, nh my v vn vn, v ch khi no nhng vic chm dt th
mi c nhn ri. Trong sut thi gian tm gi l nhn ri , bn mun c vui a,
bn mun c th gin, bn mun lm nhng vic m bn thc s thch th hay i
hi kh nng cao nht ca bn. Vic kim sng ca bn, d bn lm vic g chng na,
i nghch ci thi gian tm gi l nhn ri. V vy lun lun c s cng thng, mt p
lc v s tu thot khi p lc , v nhn ri l khi bn khng cn cng thng. Trong
sut thi gian nhn ri bn nht ln mt t bo, d mt quyn tiu thuyt, ni chuyn

nhm nh, chi a v vn vn. y l s kin thc s. y l iu g ang xy ra

khp mi ni. Kim sng l khc t ang sng.
Th l chng ta n c cu hi nhn ri l g? Nhn ri, nh ngi ta hiu n, l
mt thi gian gii lao tch khi nhng p lc ca kim sng. p lc ca kim sng hay
bt k p lc no p t vo chng ta thng thng c hiu l khng c nhn ri,
nhng c mt p lc ln lao hn nhiu trong chng ta, c thc hay khng thc, m
l s ham mun v chng ta s tm hiu iu sau.
Trng hc l mt ni dnh cho nhn ri. Ch khi no bn c nhn ri, bn mi c th
hc hnh c. l: hc hnh ch c th xy ra khi khng cn p lc ca bt k loi
no. Khi mt con rn hay mt mi him ha i din vi bn, c mt loi hc hnh t
p lc ca s kin nguy him . Hc hnh di p lc l s vun qun ca k c
m s gip bn nhn ra mi him ho ca tng lai v v th tr thnh mt phn ng
my mc. Nhn ri hm mt ci tr khng b bn rn. Ch lc mi c mt trng thi
hc hnh. Trng hc l mt ni hc hnh v khng ch l ni tch ly hiu bit. iu
ny thc s quan trng v chng ta cn hiu r. Nh chng ta ni, hiu bit l cn
thit v c v tr gii hn ring ca n trong cuc sng. Ri thay gii hn ny nut
trn ht sng ca chng ta v chng ta khng cn khong khng gian no dnh cho hc
hnh na. Chng ta qu bn rn bi sinh k ca chng ta n ni n cp i tt c
nng lng thuc h thng my mc ca t tng, cho chng ta kit sc vo cui
ngy v cn c phn khch li. Chng ta hi phc t s kit sc ny qua gii tr tn
gio hay nhng th khc. y l sng ca nhng con ngi. Nhng con ngi to
ra mt x hi i hi tt c thi gian ca h, tt c nhng nng lng ca h, tt c
sng ca h. Khng c nhn ri hc hnh v v th sng ca h tr thnh my mc,
hu nh v ngha. V vy chng ta phi rt r rng khi hiu t ng nhn ri mt thi
gian, mt thi im, khi ci tr khng b bn tm bi bt k iu g c. N l thi gian ca
quan st. Ch khi no mt ci tr khng b chim hu, khng b bn tm mi c th quan
st. Mt quan st t do l chuyn ng ca hc hnh. iu ny lm t do ci tr khng
cn b my mc.
V vy liu ngi gio vin, ngi gio dc, c th gip em hc sinh hiu r ton
cng vic ca kim sng cng tt c p lc ca n, hiu r vic hc hnh m gip
bn c mt cng n vic lm cng tt c nhng s hi v lo u ca n, v hng v
ngy mai bng kinh hi? Bi v chnh anh y hiu r bn cht ca s nhn ri v s
quan st thun khit cho kim sng khng tr thnh mt hnh h, mt khn kh v
cng sut sng, liu ngi gio vin c th gip em hc sinh c mt ci tr khng
my mc? l trch nhim tuyt i ca ngi gio vin phi vun qun s n hoa ca
tt lnh trong nhn ri. V l do ny nhng ngi trng hin din v tn ti. Trch nhim
ca ngi gio vin l to ra mt th h mi m thay i cu trc ca x hi hon
ton khng cn b bn tm bi vic kim sng. Vy l dy hc tr thnh mt hnh ng
thnh thin.

T Vn ca Vn ha ny, Chng 7,
Cng Nhng ngi tr
Chng ta bn lun v c tnh yu l iu ct li nh th no, v chng ta thy
rng ngi ta khng th kim c hay mua bn n; tuy nhin, nu khng c tnh yu,

tt c nhng k hoch ca chng ta cho mt trt t x hi hon ho trong khng c

s trc li, khng c s t chc nghim ngt, s khng c ngha g c, v ti ngh hiu
r iu ny rt quan trng trong khi chng ta cn tr.
Bt k ni no ngi ta i trong th gii, khng t thnh vn u, ngi ta thy
rng x hi ang trong mt trng thi xung t lin tc. Lun lun c nhng ngi
quyn hnh, nhng ngi giu c, nhng ngi pht t mt pha, v nhng ngi
lao ng cc nhc pha kia; v mi ngi ang ganh ua y ganh t, mi ngi u
mun mt v tr tt hn, mt tin lng to hn, nhiu quyn hnh hn, nhiu thanh danh
hn. l tnh trng ca th gii, v v vy lun lun c chin tranh ang xy ra c bn
trong ln bn ngoi.
By gi, nu bn v ti mun to ra mt cch mng hon ton trong trt t x hi, iu
u tin chng ta phi hiu r l bn nng ginh git quyn hnh ny. Hu ht chng ta
u mun quyn hnh trong mt hnh thc ny hay hnh thc kia. Chng ta thy rng
nh vo s giu c v quyn hnh chng ta s c th du lch, kt giao vi nhng ngi
quan trng, v tr thnh ni ting; hay chng ta m mng to ra mt x hi hon ho.
Chng ta ngh chng ta c th t c iu tt lnh qua quyn hnh; nhng chnh s
theo ui quyn hnh quyn hnh cho chnh chng ta, quyn hnh cho quc gia ca
chng ta, quyn hnh cho mt hc thuyt l ti li, hy hoi, bi v khng trnh khi
n s to ra nhng quyn hnh i nghch, v th l lun lun c xung t.
Vy th liu khng ng n rng gio dc nn gip bn khi bn ln ln phi nhn
bit c s quan trng ca to ra mt th gii trong khng c xung t c bn
trong ln bn ngoi, mt th gii m trong bn khng xung t vi ngi hng xm
ca bn hay bt k nhm ngi no bi v s thc y ca tham vng, m l s ham
mun cho v tr v quyn hnh, hon ton chm dt? V liu c th sng to mt x
hi trong s khng c xung t c bn trong ln bn ngoi? X hi l s lin h gia
bn v ti; v nu s lin h ca chng ta c t nn tng trn tham vng, mi ngi
chng ta u ang mun quyn hnh nhiu hn i vi nhng ngi cn li, vy th
chc chn chng ta s lun lun trong xung t. V vy liu nguyn nhn ca xung t
ny c th c xa sch? Liu tt c chng ta c th t-gio dc chnh chng ta
khng ganh ua, khng so snh chnh chng ta vi ngi no khc, khng mun v tr
ny hay v tr kia dng t ng khc, khng-tham vng?
Khi bn ra ngoi trng do chi cng cha m, khi bn c bo ch hay ni chuyn
vi mi ngi, chc chn bn phi nhn thy rng mi ngi u mun to ra mt thay
i trong th gii. V bn cng khng nhn thy rng chnh nhng ngi ny lun lun
ang xung t vi nhau v iu ny hay iu kia v nhng tng, ti sn, chng
tc, giai cp, hay tn gio? Cha m ca bn, nhng ngi hng xm, nhng b trng
v nhng quan chc liu tt c h khng tham vng, ang u tranh cho mt v tr tt
hn, v v vy lun lun ang xung t vi ngi no , hay sao? Chc chn, ch khi
no tt c s ganh ua ny c xa sch th s c mt x hi trong tt c chng ta
c th sng mt cch hnh phc, mt cch sng to.
iu ny s c thc hin nh th no? Liu lut l, lut php, hay s o to ci tr
khng c tham vng, c th xa sch tham vng? Pha bn ngoi bn c l c
o to khng tham vng, thuc x hi, bn c l khng cn ganh ua vi nhng ngi
khc, nhng pha bn trong bn s vn cn tham vng, ng ch? V liu c th xa
sch hon ton s tham vng ny, m ang mang li qu nhiu au kh cho nhng con
ngi? C l trc kia bn cha bao gi suy ngh v n, bi v khng ngi no ni

vi bn nh th ny; nhng lc ny bi v ngi no ang ni vi bn v n; bn

khng mun tm ra liu c th sng trong th gii ny mt cch giu c, phong ph,
hnh phc, sng to, nguyn vn, m khng c s thi thc hy dit ca tham vng, m
khng ganh ua, hay sao? Liu bn khng mun bit lm th no sng n sng
ca bn s khng hy dit mt ngi khc hay ph mt ci bng ngang con ng ca
anh y, hay sao?
Bn thy, chng ta ngh y l mt gic m khng tng m khng bao gi c th
c to ra trong thc t; nhng ti khng ang ni v ni khng tng, iu s v
l qu. Liu bn v ti, m l nhng ngi bnh thng, n gin, c th sng mt cch
sng to trong th gii ny m khng c s thc y ca tham vng, m t-biu l n
trong nhiu cch khc nhau nh ham mun quyn hnh, v tr? Bn s tm c cu tr
li ng khi bn thng yu iu g bn ang lm. Nu bn l mt k s ch bi v bn
phi kim sng, hay bi v ngi cha hay x hi ca bn i hi bn lm n, l hnh
thc khc ca p buc; v p buc trong bt k hnh thc no to ra mt mu thun,
xung t. Tri li, nu bn thc s thng yu l mt k s, hay mt ngi khoa hc
hay nu bn c th trng mt ci cy, hay v mt bc tranh, hay vit mt bi th, khng
phi c c s cng nhn nhng ch bi v bn thng yu lm n, vy th bn s
pht gic rng bn khng bao gi ganh ua vi mt ngi khc. Ti ngh y l mu
cht chnh: thng yu vic g bn lm.
Nhng thng rt kh khn bit bn thng yu lm g khi bn cn tr, bi v bn
mun lm qu nhiu vic. Bn mun l mt k s, mt ngi li xe la, mt ngi li
my bay v v trong nhng bu tri xanh; hay c l bn mun l mt ngi hng bin
hoc ngi chnh tr ni ting. Bn c l mun l mt ngi ha s, mt ngi ha hc,
mt ngi lm th, hay mt ngi th mc. Bn c l mun lm vic bng tr c, hay
lm vic g bng tay chn. Liu bt k nhng vic ny bn thc s thng yu lm,
hay thch th ca bn trong chng ch l mt phn ng n nhng p lc ca x hi?
Lm th no bn c th tm ra? V mc ch thc s ca gio dc khng l gip
bn tm ra, cho khi bn ln ln bn c th bt u trao ton b tr c, qu tim, v thn
th ca bn cho cng vic m bn thc s thng yu lm?
Mun tm ra vic g bn thng yu lm i hi nhiu thng minh; bi v nu bn s hi
khng th kim sng, hay khng ph hp vo x hi thi nt ny, vy th bn s khng
bao gi tm ra. Nhng nu bn b s hi, nu bn khc t b y vo khe rnh ca
truyn thng bi cha m ca bn, bi nhng gio vin ca bn, bi nhng i hi hi
ht ca x hi, vy th bn c th khm ph vic g bn thc s thng yu lm. V vy,
mun khm ph, phi khng c s s hi ca khng sng st.
Nhng hu ht chng ta u s hi khng sng st. Chng ta ni, iu g xy ra cho
chng ta nu ti khng lm nh cha m ca ti ni, nu ti khng ph hp vo x hi
ny? Bi v b s hi, chng ta lm nh chng ta c sai bo, v trong khng c
tnh yu, ch c mu thun; v s mu thun pha bn trong ny l mt trong nhng
nhn t to ra s tham vng hy hoi.
V vy chnh chc nng c bn ca gio dc l gip bn tm ra vic g bn thc s
thng yu lm, cho bn c th trao ton tr c v qu tim ca bn vo n, bi v
iu sng to s cao qu ca con ngi, iu xa sch s tm thng, tinh thn
trng gi nh nhen. l l do ti sao rt quan trng phi c nhng gio vin ng
n, bu khng kh ng n cho bn s ln ln bng tnh yu m t-din t trong
vic g bn ang lm. Nu khng c tnh yu ny nhng k thi ca bn, hiu bit ca

bn, nhng kh nng ca bn, v tr v nhng s hu ch l tro bi, chng khng c

ngha; nu khng c tnh yu ny, nhng hnh ng ca bn s gy ra nhiu chin
tranh thm, nhiu hn th thm, nhiu ma mnh v hy dit thm.
Tt c iu ny c l khng c ngha g i vi bn, bi v pha bn ngoi bn vn
cn rt tr, nhng ti hy vng n s c ngha no i vi nhng gio vin ca bn
v cng i vi bn, ni no pha bn trong.

T Th gi Trng hc, Quyn 1

Ngy 15 thng 12 nm 1978
Gio dc khng ch l ging dy nhng mn hc vn ha khc nhau nhng cn l s
vun qun trch nhim tng th trong em hc sinh. Ngi ta, nh mt ngi gio dc,
khng nhn ra rng ngi ta ang gii thiu mt th h mi. Hu ht nhng trng hc
ch quan tm n s truyn t hiu bit. H chng quan tm g n s chuyn i con
ngi v sng hng ngy ca anh y, v bn ngi gio dc trong nhng ngi trng
ny cn c s quan tm su sc ny v s n cn ca trch nhim tng th ny.
Vy th bng phng cch no bn c th gip em hc sinh cm thy cht lng
tnh yu ny cng tt c s hon ho ca n? Nu chnh bn khng cm thy vic ny
tht thm su, ni v trch nhim ny u v ngha. Nh mt ngi gio dc liu bn
c cm thy s tht ca vic ny khng?
Thy s tht ca n t nhin s to ra tnh yu v trch nhim tng th ny. Bn phi
suy ngh v n, quan st n hng ngy trong sng ca bn, trong nhng lin h ca bn
vi ngi v ca bn, nhng ngi bn ca bn, nhng em hc sinh ca bn. V trong
s lin h ca bn vi nhng em hc sinh bn s ni v iu ny t qu tim ca bn,
khng phi theo ui s r rng ch bng t ng m thi. Cm thy ca s tht ny l
mt qu tng ln lao m con ngi c th c c v ngay khi n ang bng chy
trong bn, bn s tm c t ng ng n, hnh ng ng n v c x ng n.
Khi bn em hc sinh bn s thy rng em n vi bn hon ton khng chun b
cho tt c s vic ny. Em n vi bn y s hi, lo lng, u t, lm hi lng bn
hay phng v, b quy nh bi cha m ca em v x hi m trong em sng
trong vi nm. Bn phi thy c nn tng qu kh ca em, bn phi quan tm n
ci g em thc s l v khng p t vo em nhng quan im, nhng kt lun, nhng
nhn xt ring t ca bn. Khi hiu r em y l g, n s bc l bn l g, v th l bn
s pht gic ra em hc sinh l bn.
V by gi liu bn c th trong khi dy nhng mn ton, vt l v vn vn m em
phi bit v l mt phng cch kim sng ging gii cho em hc sinh rng em
phi chu trch nhim cho ton th nhn loi hay khng? Mc d c l em ang hc
hnh v ngh nghip ring ca em, v phng cch sng ring ca em, n s khng lm
cho ci tr ca em cht hp li. Em s hiu r s nguy him ca vic chuyn mn ha
cng tt c nhng gii hn v tnh hung bo l lng ca n. Bn phi gip cho em thy
c tt c vic ny. N hoa ca tt lnh khng trong kin thc ca mn ton v mn
sinh hay vt qua nhng k thi v c mt ngh nghip thnh cng. N hin din bn
ngoi nhng vic ny v khi c n hoa ny, ngh nghip v nhng hot ng cn thit
khc c khn kht cng v p ca n hoa. Hin nay chng ta ang nhn mnh vo
mt pha v li khng hon ton lu tm n s n hoa. Trong nhng ngi trng ny

chng ta ang c gng mang hai s vic ny vo cng nhau, khng phi hi ht, gi
to, khng phi nh mt nguyn tc hay mt khun mu no m bn ang tun theo,
nhng bi v bn thy c s tht tuyt i rng hai s vic ny phi tun trn cng
nhau cho s ti sinh ca con ngi.
Bn c th lm c vic ny hay khng? Khng phi bi v bn ng thc hin cng
vic sau khi tho lun v t c mt kt lun, nhng tri li nhn thy ci lc
hp dn l lng ca vic ny bng con mt pha bn trong: hy thy n cho chnh bn
thn bn. Vy l iu g bn din t s c ngha gh lm. Vy l bn tr thnh mt
trung tm ca nh sng m khng b thp sng bi mt ngi no khc. V bn l tt c
nhn loi m l mt thc t, s tht, khng phi mt cu pht biu bng t ng bn
hon ton c trch nhim tng th cho tng lai ca nhn loi. Lm n hy ng coi s
vic ny nh mt gnh nng. Nu bn nh th, gnh nng l mt ng t ng m
khng c bt k thc t, s tht no c. N l mt o tng. Trch nhim ny c hoan
h ring ca n, hm hnh ring ca n, s chuyn ng ring ca n m khng cn
trng ti ca t tng.

Saanen, ngy 28 thng 7 nm 1979

Krishnamurti: Nu ti c php, ti mun ngh iu g . Chng ta bn v thin
nh, tnh yu, t tng, v nhng vn khc, nhng dng nh i vi ti chng ta
khng ang ni v sng hng ngy ca chng ta, s lin h ca chng ta vi nhng
ngi khc, s lin h ca chng ta vi th gii, s lin h ca chng ta vi tng th
ca nhn loi. V dng nh lun lun chng ta lang thang ra khi ch trng yu,
m l sng hng ngy ca chng ta, phng cch chng ta sng, v liu chng ta nhn
bit c s lao dch hng ngy, nhng lo u hng ngy, nhng khng an ton hng
ngy, nhng phin mun hng ngy ca chng ta, nhng i hi lin tc thuc s tn
ti hng ngy ca chng ta. Liu chng ta khng nn quan tm n iu ? Ti ch
ang hi liu chng ta khng th cng nhau ni chuyn nh nhng ngi bn v sng
hng ngy ca chng ta, chng ta lm g, chng ta n g, nhng lin h ca chng ta l
g, ti sao chng ta chn ngn s tn ti ca chng ta, ti sao nhng ci tr ca chng ta
li qu my mc, v vn vn. Liu chng ta c th ni chuyn v iu ? V t gii
hn chng ta ch vo iu .
Ngi hi: Vng.
Krishnamurti: Sng hng ngy ca chng ta l g? Khng phi tu thot vo vi tng
tng, nhng ng dy, tm hiu liu bn c khuynh hng, n ung, ln ti vn
phng, c xng, hay cng vic kinh doanh no hay iu no khc, v nhng tham
vng, nhng thnh tu ca chng ta, nhng lin h ca chng ta vi nhng ngi
khc, thn mt hay khng-thn mt, tnh dc hay khng-tnh dc, v vn vn. Nhu cu
trng yu thuc sng ca chng ta l g? Liu n l tin bc? Khng phi nhng nhu
cu th yu, khng phi nhng nhu cu hi ht, nhng nhu cu su thm. Chng ta i
hi, chng ta yu cu iu g? C phi n l tin bc? Chng ta cn tin bc. Liu tin
bc l quan tm chnh? Hay c mt v tr? c an ton, thuc ti chnh, thuc tm l;
c bo m hon ton, khng b ri lon? S thi thc, i hi, ham mun ch yu
trong sng ca chng ta l g?
Ngi hi: Nim vui ca cng vic.

Krishnamurti: Nim vui ca cng vic. Liu bn s ni iu i vi mt ngi ang

vn mt con c ngy sang ngy, ngy sang ngy, trn mt dy chuyn? Hay i vi mt
ngi phi i n vn phng mi bui sng, v c yu cu phi lm g mi ngy
trong sng ca anh y? Lm n hy i din n. l iu g chng ta ang hi: Liu
do bi tin bc? Liu do bi an ton? Liu do bi khng c vic lm? V khi c vic
lm, vy th c l thi, s nhm chn ca n, v s tu thot qua gii tr, nhng cu lc
b ban m, bn theo kp ch? Bt k iu g thot khi s tn ti chnh yu ca chng
ta. Bi v th gii ang trong mt quy nh khng khip. Bn phi bit tt c iu ny.
V vy, nh nhng con ngi kh nghim tc, thng minh, s lin h ca chng ta i
vi tt c iu l g? S thoi ha thuc lun l, s gian manh thuc tr nng, nhng
thnh kin giai cp, v vn vn. S hn lon m nhng ngi chnh tr ang to tc. S
chun b v tn cho chin tranh. S lin h ca chng ta vi tt c iu ny l g?
Ngi hi: Tt c chng ta l b phn ca n.
Krishnamurti: Ti hon ton ng . Chng ta bit chng ta l b phn ca n? Nhn
bit rng sng hng ngy ca chng ta gp phn cho tt c iu ny? V bi v ng
nh vy, chng ta s lm g? S dng ma ty? Nhu nht? Gia nhp cng ng no
? Ln i n mt tu vin? Hay khoc vo nhng ci o chong rc r mu vng, mu
ta? Nhng vic s gii quyt c tt c iu ny? Chng ta s lm g? Sng hng
ngy ca chng ta, m t x hi c hnh thnh l g? Nhng ngi chnh tr ang
s dng chng ta mt cch cu th cho quyn hnh ca h, cho v tr ring ca h. V
vy, nhn bit c tt c iu ny, s lin h ca chng ta vi n l g, v sng ca
chng ta l g, m chc chn ang gp phn cho iu ?
Ngi hi: Chng ta mun thay i phng cch sng m chng ta hin nay c.
Krishnamurti: Phng cch hin nay chng ta ang sng; chng ta khng bit thay i
chng nh th no. V vy chng ta chp nhn n. Ti sao chng ta khng th chp
nhn n.
Ngi hi: C l chng ta ch i ngi no ch bo cho chng ta bit.
Krishnamurti: Liu bn ang ch i php l no xy ra? Liu chng ta ang ch i
uy quyn no ch bo cho chng ta phi lm g? Gio s, o s, ton nh nhng ca
n?
By gi, ti sao trong sng hng ngy ca chng ta chng ta khng th thay i iu g
chng ta ang lm? Chng ta hy quay li: Sng hng ngy ca chng ta l g? Ti
ang hi liu chng ta l b phn ca x hi m ang tr nn mi lc mt khng khip,
mi lc mt khng th chu ng c, xu xa, ph hoi, thoi ha, v nh mt con
ngi, ngi ta cng ang thoi ha?
Ngi hi: Ti ngh chng ta khng thy n.
Krishnamurti: Ti sao? Chng ta khng bit sng hng ngy ca chng ta ?
Ngi hi: Sng hng ngy ca chng ta l mt hot ng t cho mnh l trung tm.

Krishnamurti: Sng pha bn trong ca chng ta, sng ca chng ta l hot ng t cho
mnh l trung tm. Nu l nh th, v nu iu ang gp phn vo x hi qu qui
m chng ta sng trong , ti sao chng ta khng th thay i hot ng trung tm,
hot ng v k ? Ti sao chng ta khng th?
Ngi hi: Chng ta khng nhn bit c sng ring ca chng ta. Nu chng ta
khng tr nn nhn bit c mi th m chng ta ang lm, chng ta khng th thay
i n.
Krishnamurti: Ti hiu r. l iu g ti ang hi. Liu chng ta c th tr nn nhn
bit c, tnh thc c nhng hot ng ca sng hng ngy ca chng ta, ca
chng ta ang lm g?
Ngi hi: L mt ngi m, c con ci, iu qu l kh khn.
Krishnamurti: L mt ngi m, v c con ci, n l mt sng rt kh khn. Liu l
mt trong nhng vn ca chng ta? Ti l mt ngi m. Ti c con ci, v liu
chng ang ln ln thnh nhng qui vt, ging nh phn cn li ca th gii? Xu xa,
bo lc, ch k, tham li, bn bit chng ta l g. Liu ti mun con ci ca ti ging nh
th?
Ngi hi: Liu t nht chng ta c th c gng b qua s ph nhn ca tnh trng b
quy nh thuc qu kh ca chng ta, m chng ta nn bit trong tng th ca n lc
ny, khng phi mt cch phn chia; v suy ngh lm th no trong sng hng ngy ca
chng ta mi ngi chng ta c th t mt loi ca tnh yu v tr vo s phc v, m
khng c bt k ng c, i vi nhng con ngi bn hu ca chng ta.
Ngi hi: Ti s ni khng phi do bi nhng cng vic trong nhng thnh ph ln m
l vn , nhng ti c vn ny vi con ci ca ti; i vi ti c v rng ti phi
nhn bit c cht lng ca tnh trng b quy nh ca ti trong lin h vi con ci
ca ti v vi mi th quanh ti. y dng nh l vn ca ti, khng phi nhng
quy nh pha bn ngoi.
Krishnamurti: Chng ta s cng nhau lm g?
Ngi hi: Liu chng ta c th quan st s s hi?
Krishnamurti: Chng ta c th quan st s s hi. Nu bn thng yu con ci ca bn,
chng s khng b gi n nhng trng hc trong chng phi b quy nh theo cch
ny. Chc chn n khng l mt vn i vi bn. Bn ni v n, nhng n khng l
mt vn khn cp, i hi, kht khe, nhc nhi.
Ngi hi: Hu ht con ngi ch i lm mi ngy v khng c s ha hp ca cng
vic ca h v gii tr ca h. Nhng c th lun lun c ang hc hnh, v khi chung
reng v bn c t do ri ch lm bn vn cn c th hc hnh. Bn c l ho hp
cng vic ca bn vi gii tr ca bn, bn c th ho hp gii tr ca bn vi cng vic
ca bn, nhng lun lun c mt tin hnh ca hc hnh ang xy ra. Dng nh iu
ny khng ang xy ra. Bao nhiu ngi v nh v suy ngh v cng vic ca h khi h
khng c mt vn phng? Bao nhiu ngi v nh v c gng hc hnh nhiu thm
na v sng ca h d h ang i lm hay ang nh?

Krishnamurti: Bi v ni iu , ti u? Bn u? Liu chng ta vn cn ang

giao thip vi ci g c l l, ci g s l, ci g nn l, hay chng ta ang i din s
kin? Bn hiu ch? ang i din s kin.
Ngi hi: Chng ta ang i din s kin rng c mt tch ri to tt gia sng cng
vic ca chng ta v thi gian rnh ri ca chng ta.
Krishnamurti: Liu chng ta i din s kin rng chng ta l b phn ca x hi ny?
Chng ta gp phn vo n, cha m ca chng ta, ng b ca chng ta, v vn vn,
gp phn vo x hi ny, v ngi ta ang gp phn. Liu l mt s kin? Liu
ti nhn ra iu ?
Ngi hi: R rng rng l nh th.
Krishnamurti: Chng ta hy s dng mt vn v t t g ri n. Liu chng ta
nhn ra, trong ngha m chng ta nhn ra s au n, nhn ra mt cn au rng,
rng chng ta ang gp phn vo n? ng ch? Liu chng ta nhn ra?
Ngi hi: Vng, chng ta c nhn ra.
Ngi hi: Vng, chng ta ang gp phn vo n bng i mt ca tnh trng b quy
nh qu kh ring ca chng ta nu chng ta vn cn dnh dng trong n.
Krishnamurti: l nu, nn, c l . . . Bn khng th i din s kin hay sao? Khi
chng ta ni, Ti l b phn ca x hi , chng ta c g qua cu ? . . . Liu chng
ta khng th cng nhau suy ngh v mt s vic ny: l, chng ta, nhng con ngi,
to ra x hi ny, khng phi nhng thn thnh, khng phi nhng thin thn, khng
ai ngoi tr nhng con ngi to ra x hi hy hoi, bo lc, kinh hong ny. V
chng ta l b phn ca x hi . Khi chng ta ni chng ta l b phn ca n, chng
ta c g qua t ng b phn ?
Ngi hi: Liu cch tip cn ng ang s dng khng ang thit lp mt phn chia
gia ti v x hi ri hay sao? Ni khc i, liu c mt s vic nh l x hi? Khi ng
thit lp x hi kinh hong, qu qui ny, n l mt tru tng m khc bit vi nhng
con ngi trong phng ny.
Krishnamurti: Khng, ti ang ni rng x hi khng ngoi ; x hi y.
Ngi hi: Ngay y?
Krishnamurti: Vng, ngay y.
Ngi hi: , vy th liu chng ta khng th cng nhau lm vic v xa sch tnh trng
b quy nh thuc qu kh ca chng ta v nhng t ng ny m ng v ang ni
cho chng ta sut tt c nhng nm ny, v bt u hnh ng trong hnh thc ny hay
hnh thc khc m mi m v sng to, hay sao?
Krishnamurti: Chng ta khng th cng nhau lm vic. l mt s kin. Chng ta
khng th cng nhau suy ngh, v c v chng ta khng th cng nhau lm bt k vic
g, nu chng ta khng b p buc; nu khng c mt khng hong kinh hong, ging
nh chin tranh; lc chng ta c th n cng nhau. Nu c mt ng t, tt c

chng ta u lin quan n n. Nhng kt thc nhng ng t, nhng khng hong

kinh hong ca chin tranh, v chng ta quay li nhng ci ti nh nhen tch ri ca
chng ta, u tranh ln nhau. iu ny qu hin nhin.
Liu chng ta khng th quan st iu ny trong mt pht? Khi chng ta ni chng ta l
b phn ca x hi , liu n l mt tng, hay mt thc t? Bi tng, ti c
mt khi nim, mt hnh nh, mt kt lun. Hay liu n l mt s kin, ging nh b mt
ci rng au?
Ngi hi: Ti l x hi .
Krishnamurti: Ti l x hi . Vy th iu g ang xy ra ngoi m ti ang gp
phn? Ti ang tm kim s an ton ring ca ti, nhng tri nghim ring ca ti, dnh
dng trong nhng vn ring ca ti, quan tm n nhng tham vng ring ca ti?
Th l mi ngi ang c gng u tranh cho chnh anh y nh hin nay x hi tn ti.
V c th l tin trnh lch s t khi u; mi ngi ang u tranh cho chnh
anh y, v th l mi ngi b i khng vi mt ngi khc. Lc ny, liu chng ta
nhn ra iu ?
Ngi hi: C.
Ngi hi: Chng ta khng bit phi lm g . . .
Krishnamurti: Chng ta s tm ra phi lm g, nhng chng ta hy khi s t iu rt
gn gi, v sau chng ta c th tip tc. Chng ta ang ni v sng hng ngy ca
chng ta. V sng hng ngy ca chng ta khng ch l b phn ca x hi, m cn c
chng ta ang khuyn khch x hi ny bi nhng hot ng ca chng ta. Vy th ti,
nh mt con ngi, l b phn ca x hi ny, s lm g? Trch nhim ca ti l g? S
dng ma ty? Nui mt b ru quai nn? Chy trn? Trch nhim ca ti l g?
Ngi hi: Lm ci g cho n.
Krishnamurti: Ti ch c th lm ci g cho n khi ti r rng trong chnh ti.
Ngi hi: Liu khng gy ngc nhin rng nu chng ta r rng v hp l v n, chng
ta c th b loi tr khi x hi?
Krishnamurti: ng ri. Vy th chng ta hy tm ra lm th no c r rng trong
chnh chng ta. Lm th no c chc chn v nhng s vic. Chng ta hy tm ra
liu ngi ta c th c an ton. C tm l ln vt cht. V vy, lm th no mt ci tr b
ri lon, nh hu ht nhng ci tr ca con ngi, lm th no s ri lon s b xa
sch cho c s r rng? Nu c s r rng, t ti c th hnh ng. ng ch?
Ngi hi: Vng.
Krishnamurti: By gi, lm th no ti s c s r rng v chnh tr, v cng vic, v s
lin h ca ti vi ngi v, ngi chng ca ti, v mi chuyn ca n s lin h vi
th gii? Lm th no ti s c r rng khi ti qu ri lon? Nhng o s ni mt
iu, nhng gio s ni mt iu khc, nhng ngi kinh t v nhng ngi trit l ni
mt iu khc bn theo kp ch? Nhng ngi phn tch ni iu g v s au kh
nguyn thy, hay bt k iu g. Vy l tt c h u ang la ht, ang vit lch, ang

gii thch. V ti b tri buc trong v mi lc li b ri lon nhiu thm. Ti khng bit
phi lm g c r rng, ai l ng n, ai l sai lm. l v tr ca chng ta, ng
ch?
Ngi hi: Vng.
Krishnamurti: Vy l, ti t nh vi mnh, ti b ri lon. S ri lon b gy ra bi
tt c nhng ngi ny, mi ngi ang ni nhng s vic khc nhau. V vy ti b ri
lon. Th l ti ni, ti s khng nghe bt k ai trong cc ngi na; ti s thy ti sao
ti b ri lon. Chng ta hy khi u t .

PHN BN
T Th gi Trng hc, Quyn 2
Ngy 15 thng 11 nm 1983
Bng cch quan st c l bn hc hnh c nhiu hn t nhng quyn sch. Nhng
quyn sch cn thit hc mt mn hc d n l ton hc, a l, lch s, vt l hay
ha hc. Nhng quyn sch c in trn mt trang giy s hiu bit tch ly ca nhng
ngi khoa hc, ca nhng ngi trit l, ca nhng ngi kho c v vn vn. Hiu
bit c tch ly ny, m ngi ta hc hnh trng hc v sau qua cao ng hay
i hc, nu ngi ta may mn i n trng i hc, c thu lm qua
thi gian di ng ng, t nhng ngy rt c xa. S hiu bit c tch ly ln lao t
n , t Ai cp c xa, t I rc c xa, t Hi lp c xa, t La m c xa v d nhin
c quc Ba t. Trong th gii phng Ty cng nh th gii phng ng, hiu bit
ny l cn thit c mt ngh nghip, lm bt k cng vic no, d my mc hay l
thuyt, thc t hay mt ci g m bn phi suy ngh ra, sng ch ra. Hiu bit ny
to ra nhiu cng ngh, c bit trong th k ny. C hiu bit ca nhng quyn sch
tm gi l thing ling, kinh V , kinh Upanishad, kinh Bible, kinh Koran v kinh
Hebrew. Vy l c nhng quyn sch tn gio v nhng quyn sch thc dng, nhng
quyn sch s gip bn c hiu bit, hnh ng kho lo, d bn l mt k s,
mt ngi sinh hc hay mt ngi th mc.
Trong bt k trng hc no, v c bit trong nhng trng hc ny, hu ht chng ta
u thu lm hiu bit, thng tin v l iu g nhng trng hc tn ti t trc
n nay: thu lm nhiu thng tin v th gii bn ngoi, v bu tri, ti sao nc bin
li mn, ti sao cy ci li mc, v nhng con ngi, cu trc thn th h, cu trc b
no ca h v vn vn. V cng vy v th gii quanh bn, thin nhin, mi trng x
hi, kinh t v nhiu thm na. Hiu bit nh th tuyt i cn thit nhng hiu bit lun
lun b gii hn. D rng n c th tin b nhiu bao nhiu chng na, s thu lm
hiu bit lun lun b gii hn. Hc hnh l mt phn ca thu lm hiu bit v nhng
ch khc nhau ny cho bn c th c mt ngh nghip, mt cng vic c l lm
bn hi lng, hay mt cng vic m nhng hon cnh, nhng i hi ca x hi c l
cng bch bn chp nhn mc d bn c l khng thch lm loi cng vic nhiu
lm.
Nhng nh chng ta ni, bn hc hnh nhiu bng quan st, nhn ngm nhng s
vt quanh bn, nhn ngm nhng con chim, ci cy, nhn ngm nhng bu tri, cc v
sao, chm sao Orion, chm sao Dippe, sao Hm. Bn hc hnh bng nhn ngm c
nhng s vt quanh bn ln nhng con ngi, h i nh th no, c ch ca h nh th
no, nhng t ng h s dng nh th no, h n mc nh th no. Bn khng ch
nhn ngm mi th bn ngoi m cn nhn ngm chnh bn thn bn, ti sao bn suy
ngh iu ny hay iu kia, cch c x ca bn, thi ca bn trong sng hng ngy,
ti sao cha m mun bn lm vic ny hay vic kia. Bn ang nhn ngm, khng ang
chng i. Nu bn chng i bn khng hc hnh. Hay nu bn n c mt mt loi
kt lun no , mt loi kin no m bn suy ngh l ng v bm cht vo iu
, vy th t nhin bn s khng bao gi hc hnh. Hc hnh cng cn thit phi c t
do v tnh hiu k, thc mun bit ti sao bn v nhng ngi khc c x trong mt
cch no , ti sao con ngi gin d, ti sao bn bc bi.

Hc hnh quan trng l thng bi v hc hnh l v tn. V d nh hc hnh ti sao

con ngi git chc ln nhau. D nhin c nhng gii thch trong nhng quyn sch, tt
c nhng l do thuc tm l ti sao con ngi c x trong cch c bit ring ca h,
ti sao con ngi li qu hung hng bo tn. Tt c nhng vic ny c gii thch
trong nhng quyn sch thuc mi loi khc nhau bi nhng tc gi, nhng ngi tm
l hc ni ting v vn vn. Nhng ci g bn c khng phi ci g bn l. Ci g bn l,
cch c x ca bn, ti sao bn tc gin, ganh ght, ti sao bn su thm, nu bn
quan st chnh bn, bn hc hnh cn nhiu hn t mt quyn sch m ch bo bn l
g. Nhng bn thy ri, qu d dng khi c mt quyn sch ni v bn hn l quan st
chnh bn thn bn. B no quen thuc vi s thu lm thng tin t tt c nhng
hnh ng v nhng phn ng bn ngoi. Chng l bn khng pht hin rng thoi mi
hn nhiu khi c hng dn, khi ch i nhng ngi khc ch bo cho bn nn l
g hay sao? Cha m ca bn, c bit phng ng, ch bo cho bn nn lp gia
nh vi ai v sp xp cuc hn nhn, ch bo cho bn ngh nghip no nn lm. V vy
b no chp nhn ci cch d dng v cch d dng khng phi lun lun l ci
cch ng. Ti thc mc liu bn c thy rng khng mt ai thng yu g cng vic
lm ca h, ngoi tr c l mt t ngi khoa hc, nhng ha s v nhng ngi kho
c. Nhng mt con ngi bnh thng, trung bnh t khi no thng yu cng vic g
anh y ang lm. Anh y b thc y bi x hi, bi cha m ca anh y, hay bi s thi
thc c nhiu tin bc hn. V vy hc hnh bng quan st rt, rt cn thn th gii
bn ngoi, th gii bn ngoi bn, v th gii bn trong; l, th gii ca chnh bn
thn bn.
Vy th dng nh c hai cch hc hnh: mt cch l thu lm nhiu hiu bit, u
tin qua hc hnh v sau hnh ng t hiu bit . l vic g hu ht chng ta
lm. Cch th hai l hnh ng, lm mt vic g v hc hnh khi ang lm, v vic
cng tr thnh s tch ly hiu bit. Tht ra c hai cch ny u ging ht nhau: hc
hnh t mt quyn sch hay thu lm hiu bit qua hnh ng. C hai u c t
nn tng trn hiu bit, tri nghim, v nh chng ta ni tri nghim v hiu bit lun
lun b gii hn.
V vy c ngi gio vin ln em hc sinh nn tm ra hc hnh thc s l g. V d bn
hc hnh t mt v o s nu ng y thuc loi ng n, mt v o s thng thi,
khng phi mt v o s ang kim tin, khng phi mt trong nhng ngi mun
c ni ting v chy trn n nhng quc gia khc c c mt gia ti ln lao
qua nhng l thuyt kh mt cn bng ca h. Hy tm ra hc hnh c ngha l g. Ngy
nay hc hnh ang mi lc mt tr thnh hnh thc ca gii tr. vi trng hc
phng Ty khi cc em vt qua bc trung hc, nhng em hc sinh thm ch khng
bit vit hay c. V khi bn bit c v vit v hc nhiu mn hc khc nhau, bn cng
l tt c nhng con ngi tm thng nh th. Bn c bit t ng tm thng c ngha
g khng? Ngha l gc ca n l i na con ng ca qu i, nhng khng bao gi
n c nh i. l tm thng: khng bao gi i hi s hon ho, s xut sc
nht ca chnh bn thn bn. V hc hnh l v tn, n thc s khng c kt thc. V
vy bn ang hc hnh t ai? T nhng quyn sch? T nhng ngi gio dc? V c
l, nu ci tr ca bn thng minh, bng quan st phi khng? T trc n nay c v
rng bn ang hc hnh t bn ngoi: hc hnh, tch ly hiu bit v t hiu bit
hnh ng, xy dng ngh nghip ca bn v vn vn. Nu bn ang hc hnh t
chnh mnh hay ni khc hn nu bn ang hc hnh bng cch quan st v chnh
mnh, nhng thnh kin ca bn, nhng kt lun chc chn ca bn, nhng nim tin
ca bn, nu bn ang quan st nhng tinh t thuc t tng ca bn, s th tc tm
thng ca bn, s nhy cm ca bn, vy th chnh bn tr thnh ngi gio dc v

ngi c gio dc. Vy th bn trong bn khng l thuc bt k ai, vo bt k quyn

sch, vo bt k chuyn gia no mc d d nhin nu bn b bnh v c mt cn bnh
no bn phi i n mt nh chuyn mn, iu l t nhin, iu l cn thit.
Nhng l thuc mt ai , d anh y c l xut sc hon ho nh th no chng na,
ngn cn bn khng hc hnh v chnh bn v bn l g. V hc hnh bn l g rt quan
trng bi v bn l g to ra x hi ny m qu suy i phn ha, khng o c, ni c
s lan trn khng khip ca bo hnh, x hi ny qu hung hng, mi ngi u ang
tm kim s thnh cng c bit ring ca anh y, hnh thc thnh tu ring ca anh y.
Hc hnh bn l g khng qua mt ngi no khc nhng bng cch quan st chnh
bn, khng ch trch, khng ni rng, Tnh trng ny c ri, ti l iu , ti khng
th thay i, v tip tc sng. Khi bn quan st v-chnh bn thn mnh m khng c
bt k hnh thc ca phn ng, khng c, vy th chnh quan st hnh ng; ging
nh mt ngn la n t chy nhng ngu xun, nhng o tng m ngi ta c.
V vy hc hnh tr nn quan trng. Mt b no ngng hc hnh tr thnh my mc.
N ging nh mt con th c buc vo mt ci cc; n ch c th di chuyn ty thuc
vo chiu di ca si dy, si dy c buc vo mt ci cc. Hu ht chng ta u b
tri vo mt ci cc c bit no ca ring chng ta, mt ci cc v si dy khng
nhn thy c. Bn c lun qun trong chiu di ca si dy v n rt gii hn. N
ging nh mt con ngi ang suy ngh v chnh bn thn mnh sut ngy, v nhng
vn ca anh y, nhng ham mun ca anh y, nhng vui th ca anh y v iu g
anh y mun lm. Bn bit r s bn rn lin tc ny vi chnh bn thn mnh. N rt,
rt gii hn. V chnh gii hn nui dng v s nhng hnh thc khc nhau ca
xung t ln au kh.
Nhng thi s, nhng ha s, nhng ngi sng tc v i khng bao gi tha mn vi
iu g h lm. H lun lun ang hc hnh. Khng phi sau khi bn u nhng
k thi v i lm vic m bn ngng hc hnh. C mt sc mnh v sinh kh ln lao
trong hc hnh, c bit v chnh bn thn mnh. Hy hc hnh, hy quan st i cho
khng cn mt vn no khng c khm ph, khng c trng thy trong chnh
bn thn bn. Thc s y l lm t do bn khi tnh trng b quy nh c bit ring
ca bn. Th gii b phn chia bi tnh trng b quy nh ca n: bn nh mt ngi n
, bn nh mt ngi M, bn nh mt ngi Anh, ngi Nga, ngi Trung quc v
vn vn. T tnh trng b quy nh ny c nhng chin tranh, git chc hng ngn
ngi, au kh v tn bo.
V vy c ngi gio dc ln ngi c gio dc ang hc hnh trong ngha thm
su hn ca t ng . Khi c hai ang hc hnh, khng cn ngi gio dc hay ngi
c gio dc. Ch c ang hc hnh. Hc hnh lm t do b no v t tng khi
thanh danh, v tr, v giai cp. Hc hnh to ra s bnh ng gia nhng con ngi.

T Khi u ca Hc hnh, Chng 13

Ni chuyn ti Brockwood Park School
Ngy 17 thng 6 nm 1973
Krishnamurti: Ngy hm trc chng ta ni v thng minh v tm thng, nhng t
ng c ngha g. Chng ta ang hi liu ang sng trong ni ny nh mt cng

ng, chng ta c tm thng. V chng ta cng hi liu chng ta thng minh mt

cch tng th, l thn th, tinh thn, cm xc. Liu chng ta c cn bng v lnh
mnh? Tt c iu c hm trong nhng t ng thng minh, tng th. Liu chng
ta ang gio dc ln nhau tm thng, hi hi dt nt, hi hi mt cn bng?
Th gii hon ton dt nt, khng lnh mnh, thi nt. Liu chng ta ang to ra s
mt cn bng, s dt nt, v s thi nt ging nh th trong s gio dc ca chng ta
y? y l mt cu hi rt nghim tc. Liu chng ta c th tm c s tht ca n?
khng phi iu g chng ta ngh chng ta nn l da theo thng minh, nhng thc s
khm ph cho chnh chng ta liu chng ta ang gio dc ln nhau thc s thng
minh v khng tm thng.
Ngi hi: Nhiu ngi trong chng ta s c mt cng vic m chng ta phi lm mi
ngy, nhiu ngi s lp gia nh v c con ci y l nhng s vic sp sa xy ra.
Krishnamurti: V tr ca bn trong th gii ny nh mt con ngi m c ngh rng c
gio dc, m phi kim sng, ni bn c l, hay c l khng lp gia nh, c trch nhim
vi con ci, mt ngi nh v giy t th chp, v c l b tri buc trong cho phn
cn li ca cuc i bn, l g?
Ngi hi: C l chng ta ang hy vng ngi no s gip chng ta.
Krishnamurti: iu c ngha bn phi c kh nng lm vic g . Bn khng th ch
ni, Lm n, hy gip ti khng ai s lm n. ng b ng lng bi n. Ch nhn
ngm n, quen thuc vi n, bit tt c nhng la gt con ngi ang a ct ln
nhau. Nhng ngi chnh tr s khng bao gi mang th gii li cng nhau, ngc li;
c l khng c chin tranh thc s nhng c mt chin tranh kinh t ang xy ra. Nu
bn l mt ngi khoa hc, bn l mt n l cho chnh ph. Tt c nhng chnh ph
trong chng mc no u tham nhng, mt s nhiu hn, mt s t hn, nhng tt
c u tham nhng. V vy hy nhn ngm tt c iu ny m khng b ng lng v ni.
Ti s lm g, ti s i din vn ny nh th no? Ti khng c kh nng. Bn s
c kh nng; khi bn bit nhn ngm nh th no, bn s c kh nng l thng.
Th l v tr ca bn trong tt c iu ny l g? Nu bn thy tng th, vy th bn c
th a ra cu hi , nhng nu bn ch ni vi chnh mnh, Ti s lm g? m khng
thy tng th, vy th bn b tri buc, vy th khng c p n cho n.
Ngi hi: Chc chn, vic u tin l chng ta phi bn lun v iu ny mt cch ci
m. Nhng ti ngh ngi ta hi hi kinh hi khi bn lun iu ny mt cch t do. C
l s vic m h thc s quan tm s b e da.
Krishnamurti: Bn b e da?
Ngi hi: Nu ti ni iu g ti mun l mt chic xe chy nhanh, vy th c l ngi
no s nghi ng iu .
Krishnamurti: N phi b nghi ng. Ti nhn c nhng l th lun lun ang nghi ng
ti. Ti b thch thc t thi nin thiu ca ti.
Ngi hi: Tha ng, c iu g lun lun khin ti phi suy ngh khi nhng s vic
ny c bn lun. Ngi ta ni rng chng ta sng trong mt x hi cng nghip c
my mc ho rt cao v nu vi ngi trong chng ta c th quyt nh khng tham

gia vo n, l bi v c nhng ngi khc m i n vn phng v lm vic v tr

thnh my mc.
Krishnamurti: D nhin.
Ngi hi: Chng ta khng th ra khi n nu khng c nhng ngi ang thnh tu
s tn ti my mc, cc nhc ca h.
Krishnamurti: Khng. Lm th no sng trong th gii ny m khng ph thuc n, l
cu hi. Lm th no sng trong dt nt ny v tuy nhin li thng minh?
Ngi hi: Liu ng ang ni rng ci ngi i n vn phng v theo mt sng rt my
mc c th lm tt c vic v tuy nhin li l mt loi ngi khc hn? Ni cch
khc, nht thit n khng l h thng . . .
Krishnamurti: H thng ny, d n l g, ang khin cho ci tr my mc.
Ngi hi: Nhng liu n phi khin cho ci tr my mc?
Krishnamurti: N ang xy ra.
Ngi hi: Tt c nhng ngi tr b i din vi s trng thnh, h thy rng h c l
phi chp nhn mt vic lm m dnh dng n iu . Liu c th c mt tr li khc
n n?
Krishnamurti: Cu hi ca ti l: Lm th no ti sng thng minh trong th gii dt nt
ny? Mc du ti c l phi i n vn phng v kim sng, phi c mt qu tim khc
hn, mt ci tr khc hn. Liu ci tr khc hn ny, qu tim khc hn ny ang xy ra
y ti ni ny? Hay chng ta ch ang dm ln ci my xay v ang b qung ra v vo
th gii qu qui ny?
Ngi hi 1: Khng cn thit phi c mt cng vic nm ting ng h n chn ting
ng h, su ngy mt tun bi v s t ng. iu g quan trng l hin nay thi i
ny ang cho chng ta thi gian hn na ch n phn cn li ca chng ta.
Ngi hi 2: Nhng chng ta ang ni chng ta mun s nhn ri, v chng ta khng
bit s dng s nhn ri nh th no.
Ngi hi 3: Chc chn, khng c g sai tri trong kim sng?
Krishnamurti: Ti khng bao gi ni kim sng l sai tri; ngi ta phi kim sng. Ti
kim sng bng cch ni chuyn cng mi ngi trong nhiu ni. Ti lm n sut
nm mi nm v ti ang lm vic g ti thng yu. Vic g ti ang lm l vic g
thc s ti ngh l ng n, l trung thc; n l cch sng ca ti khng b p t
vo ti bi ngi no v l cch kim sng ca ti.
Ngi hi: Ti ch mun ni ng c th lm vic bi v c nhng ngi li my bay.
Krishnamurti: D nhin, ti bit iu ; nu khng c h ti khng th i li. Nhng nu
khng c my bay ti s mt ch, trong mt ngi lng ni ti sinh ra v ti s ang
lm cng s vic .

Ngi hi: Vng, nhng trong x hi my mc cao ny, ni li lc l ng c, y l

cch nhng s vic c t chc.
Krishnamurti: Khng, nhng ngi khc lm cng vic xu xa, v ti lm cng vic tt
lnh.
Ngi hi: Vy l ngi ta c gng lm cng vic tt lnh?
Krishnamurti: N n iu .
Ngi hi: Nhng ngoi tr vic kim sng, chng ta phi bt u nhn ra rng mun
sng mt cch thng minh v tuy nhin vn kim sng trong th gii ny, phi c mt
cch mng bn trong.
Krishnamurti: Ti ang a ra cng cu hi mt cch khc. Lm th no ti sng thng
minh trong th gii dt nt ny? N khng c ngha rng ti s khng kim sng, rng
ti s khng lp gia nh, rng ti s khng nhn nhng trch nhim. Mun sng thng
minh trong th gii dt nt, ti phi ph nhn th gii v mt cch mng trong ti
phi xy ra cho ti tr thnh thng minh v vn hnh mt cch thng minh. l
ton quan im ca ti.
Ngi hi: Bi v ti c nui dng mt cch khng thng minh ti phi tm hiu mi
th.
Krishnamurti: l iu g gio dc th hin. Bn c gi n y, hay bn n
y, b vy bn bi mt th gii dt nt. ng t-di gt mnh, bn b quy nh bi
th gii dt nt , b nh hnh bi nhng th h qu kh k c cha m ca bn v
bn n y v bn phi t ci b tnh trng b quy nh ca bn, bn phi tri qua mt
thay i l thng. Liu s thay i xy ra? Hay chng ta ch ang ni, , chng ta
ang lm mt cht t cng vic tt lnh y, ngy sang ngy, v vo thi im khi
bn ri y trong hai hay bn nm na, bn i khi cng mt t cng vic vn vt
c lm.
Ngi hi: Dng nh c mt xung t gia iu g chng ta mun lm, iu g chng
ta khao kht lm, v iu g l cn thit.
Krishnamurti: N l g m bn khao kht lm? Ti mun l mt k s bi v ti thy n
mang li nhiu tin bc, hay ci ny hay ci kia. Ti c th ph thuc vo s khao kht
? Ti c th ph thuc vo nhng bn nng ca ti m b bin dng qu nhiu?
Ti c th ph thuc vo nhng suy ngh ca ti? Ti phi ph thuc vo iu g? V vy
gio dc l sng to mt thng minh m khng thun ty l bn nng hay khao kht hay
i hi nh nhen no , nhng mt thng minh m s vn hnh trong th gii ny.
Liu gio dc ca chng ta ti Brockwood ang gip bn c thng minh? Qua t
ng ti c : rt nhy cm, khng phi vi nhng ham mun ring ca bn, vi
nhng i hi ring ca bn, nhng nhy cm vi th gii, vi iu g ang xy ra trong
th gii. Chc chn gio dc khng ch cho bn s hiu bit, nhng cng cn c cho
bn kh nng quan st th gii mt cch khch quan, thy iu g ang xy ra nhng
chin tranh, s hy dit, s bo lc, s tn c. Chc nng ca gio dc l tm ra lm
th no sng khc hn, khng ch u nhng k thi, nhn c mnh bng, c
kh nng trong nhng cch no . N l gip bn i din vi th gii trong mt

cch hon ton khc hn, thng minh, bit bn phi kim sng, bit tt c nhng trch
nhim, tt c nhng au kh ca n. Cu hi ca ti l: Liu iu ny ang c thc
hin y? Liu ngi gio dc ang c gio dc cng nh hc sinh?
Ngi hi: Cu hi ca ng cng l cu hi ca ti. Ti hi liu gio dc ny ang xy
ra y.
Krishnamurti: Bn ang hi liu gio dc ang xy ra y ti Brockwood c gip
bn tr nn thng minh, nhn bit cho bn c th gp g s dt nt ny? Nu
khng, n l li lm ca ai?
Ngi hi: Nn tng m lm cho s gio dc ny c th xy ra c l g?
Krishnamurti: Hy theo di, ti sao bn ang c gio dc?
Ngi hi: Ti thc s khng bit.
Krishnamurti: V vy bn phi tm ra gio dc c ngha g, ng ch? Gio dc l g?
Cho bn thng tin, hiu bit v v s ch v vn vn, mt o to hc vn tt? iu
phi c, ng ch? Hng triu ngi ang c sn xut bi nhng trng i hc
v cao ng.
Ngi hi: H cho ng nhng dng c sng nh n.
Krishnamurti: Nhng nhng bn tay m s s dng chng l g? Chng l cng nhng
bn tay m to ra th gii ny, nhng chin tranh v tt c mi chuyn ca n.
Ngi hi: M c ngha nhng dng c nhng nu khng c s cch mng thuc
tm l, pha bn trong; ng s s dng nhng dng c trong cng cch c k v
khin cho s thi nt tip tc. l iu g cu hi ca ti mun trnh by.
Krishnamurti: Nu cch mng ny khng xy ra y, vy th ti sao n li khng? V
nu n xy ra, n thc s ang gy nh hng ci tr, hay n vn cn l mt tng v
khng l mt thc t, ging nh phi n ba ba cm mt ngy. l mt thc t, ngi
no phi nu nng, khng l tng.
V vy ti ang hi bn, liu loi gio dc m chng ta ang ni ang xy ra y? V
nu n ang xy ra, chng ta hy tm ra lm th no tip sc sng cho n, cho s
sng vo n. Nu n khng, chng ta hy tm ra ti sao.
Ngi hi: Dng nh n khng ang xy ra trong ton ngi trng.
Krishnamurti: Ti sao khng? N c l ang xy ra vi mt vi c nhn y v
ti sao n khng ang xy ra vi tt c chng ta?
Ngi hi: Ti cm thy n ging nh mt ht ging m mun ny mm nhng lp t
trn mt qu cng.
Krishnamurti: Bn c thy c mc xuyn qua xi mng?
Ngi hi 1: , y l mt ht ging yu t. (Ting ci.)

Ngi hi 2: Nhng liu chng ta nhn ra rng chng ta tm thng v liu chng ta
mun ra khi n? l mu cht.
Krishnamurti: Ti ang hi bn: Liu bn c tm thng? Ti khng ang s dng t
ng trong ngha xc phm ti ang s dng t ng tm thng nh n c gii
thch trong t in. Bn chc phi thuc giai cp trung lu nu bn ch theo ui nhng
hot ng nh nhoi ring ca bn thay v thy tng th tng th th gii v v tr nh
nhoi c bit ca bn trong tng th, khng phi cch ngc li. Ngi ta khng thy
tng th, h ang theo ui nhng ham mun nh nhen ring ca h, nhng vui th nh
nhen ca h, nhng kiu hnh v nhng tn nhn nh nhen ca h, nhng nu h thy
tng th v hiu r v tr ca h trong n, s lin h ca h vi tng th s hon ton
khc hn.
Bn, ang sng ti Brockwood nh mt hc sinh trong mt cng ng nh, trong lin
h vi nhng gio vin v nhng hc sinh bn b ca bn, liu bn thy tng th ca
iu g ang xy ra trong th gii? l vic u tin. Hy thy n mt cch khch
quan, khng cm xc, khng thnh kin, khng mt khuynh hng, nhng ch quan st
n. Nhng chnh ph khc nhau s khng gii quyt c vn ny, khng ngi
chnh tr no quan tm n iu ny. Trong chng mc no h mun duy tr cng
tnh trng, km theo mt cht thay i y. H khng mun s hp nht ca con
ngi, h mun s hp nht ca nc Anh. Nhng thm ch , nhng ng phi
chnh tr khc nhau khng ni, Tt c chng ta hy cng nhau hp nht v tm ra iu
g l tt lnh nht cho con ngi.
Ngi hi: Nhng liu ng ang ni iu khng th xy ra c?
Krishnamurti: H khng ang thc hin n.
Ngi hi: Chng ta ?
Krishnamurti: Chng ta ang quan st, trc ht chng ta ang nhn th gii. V khi bn
thy s vic tng th, ham mun ca bn lin quan n tng th l g? Nu bn khng
thy tng th v ch theo ui ham mun hay khuynh hng hay bn nng c bit ca
bn, l bn th ca tm thng, l iu g ang xy ra trong th gii.
Bn thy, trong nhng ngy xa xa nhng con ngi thc s nghim tc ni,
Chng ta s khng c g phi lm trong th gii ny, chng ta s tr thnh nhng thy
tu, chng ta s tr thnh nhng ngi ging o, chng ta s sng m khng c ti
sn, m khng kt hn, m khng v tr trong x hi. Chng ta l nhng ngi thy,
chng ta s i khp nhng ngi lng v quc gia, ngi ta s cho chng ta n, chng ta
s dy bo h v lun l, chng ta s dy bo h sng nh th no l tt lnh, khng
th hn ln nhau. Lc trc vic xy ra, nhng chng ta khng lm nhng vic
na. n c th ngi ta vn cn. Bn c th i t nam sang bc v t ng
sang ty n xin. Khoc vo mt ci o chong no v h s cho bn n v cho
bn qun o, bi v l b phn thuc truyn thng ca bn. Nhng thm ch iu
ang bt u khng cn, bi v c qu nhiu ngi la gt.
Vy l chng ta phi kim sng, chng ta phi sng trong th gii ny mt sng thng
minh, lnh mnh, khng-my mc l mu cht. V s gio dc l gip chng ta
thng minh, lnh mnh, v khng-my mc. Ti tip tc lp li iu ny. Lc ny lm th
no chng ta, bn v ti, bn lun iu ny v u tin tm c chng ta thc s l g

v thy liu iu c th hon ton c thay i? V vy, trc ht hy quan st v

chnh bn, ng ln trnh n, ng ni, Khip qu, xu xa qu. Ch quan st liu bn
c nhng khuynh hng ca dt nt m sn sinh th gii xu xa ny. V nu bn
quan st thi quen c bit ring ca bn, hy tm ra lm th no thay i. Chng ta
hy ni v n, l s lin h, l tnh bng hu, l n cn, l tnh yu. Ni v
n v ni, Nhn ka, ti tham lam, ti cm thy dt nt cc k. Liu iu c th c
thay i mt cch trit ? l b phn thuc gio dc ca chng ta.
Ngi hi: Khi no ti cm thy khng-an ton, ti b dt nt.
Krishnamurti: D nhin. Nhng liu bn chc chn? ng l thuyt v n. Bn ang tm
kim an ton? trong ngi no , trong mt ngh nghip, trong phm cht no ,
hay trong mt tng?
Ngi hi: Ngi ta cn s an ton.
Krishnamurti: Bn thy bn bnh vc n nh th no? Trc ht hy tm ra liu ngi
ta ang tm kim s an ton; ng ni ti sao ngi ta cn n. Sau chng ta s thy
liu n c cn n hay khng, nhng trc ht hy thy liu bn ang tm kim s
an ton. D nhin bn c! Liu bn hiu r ngha v nhng hm ca t ng ang
ph thuc ? ph thuc vo tin bc, ph thuc vo con ngi, vo nhng tng,
tt c u ang n t pha bn ngoi. Ph thuc vo nim tin no , hay vo hnh nh
bn c v chnh bn, rng bn l mt ngi v i, rng bn c ci ny hay ci kia, bn
bit tt c v l ny ang xy ra. V vy bn phi hiu r nhng hm ca t ng l
g, v liu bn b tri buc trong nhng s vic . Nu bn thy bn ph thuc vo
ngi no cho s an ton ca bn, vy l bn bt u tm hiu, vy l bn bt u
hc hnh. Bn bt u hc hnh iu g c hm trong s ph thuc, trong s
quyn luyn. Trong s an ton, s hi v vui th c lin quan. Khi khng c an ton bn
cm thy lc lng, bn cm thy c c; v khi bn cm thy c c, bn tu thot
qua nhu nht, ph n, hay bt k vic g bn lm. Bn hot ng mt cch lon thn
kinh bi v bn khng thc s gii quyt c vn ny.
Vy l hy tm ra, hy hc hnh ngha, s quan trng, v nhng hm ca t ng
l g trong thc t, khng trong l thuyt. Hc hnh: l b phn trong s gio dc ca
chng ta. Ti ph thuc vo nhng ngi no . Ti ph thuc vo h cho s an ton
ca ti, cho s bo m ca ti, cho tin bc ca ti, cho vui th ca ti. V vy nu h
lm iu g m gy bi ri cho ti, ti b s hi, b tc ti, gin d, ghen tung, tht
vng, ri sau ti lao i v co cu vo ngi no . Lun lun cng vn xy ra.
Th l ti t ni vi mnh, trc ht hy cho php ti hiu r iu ny l g. Ti phi c
tin bc, ti phi c lng thc, qun o, v ch , l nhng s vic bnh thng.
Nhng khi tin bc b dnh dng, ton chu trnh bt u. V vy ti phi hc hnh v bit
v ton vn ; khng phi sau khi ti phm phi, lc qu tr ri. Ti phm sai
lm bng cch kt hn vi ngi no v th l b tri buc, th l ti b ph thuc, th
l trn chin bt u, ang ao c c t do tuy nhin li ang b tri buc bi trch
nhim, bi vn t.
y l mt vn : Cu b ny ni, Ti phi c an ton. Ti tr li: Trc khi bn
ni ti phi, hy tm ra n c ngha g, hy hc hnh v n.
Ngi hi: Ti phi c lng thc v qun o v mt ngi nh.

Krishnamurti: Vng, tip tc i.

Ngi hi: Mun c n ti cn kim tin.
Krishnamurti: Th l bn lm bt k iu g bn c th. Vy th iu g xy ra?
Ngi hi: Mun kim s tin ny ti ph thuc vo ngi no . . .
Krishnamurti: Bn ph thuc vo x hi, vo ngi bo tr, vo ng ch ca bn. Anh
y sai bo bn mi th, anh y tn nhn, v bn chu ng n bi v bn ph thuc vo
anh y. l iu g ang xy ra khp th gii. Lm n trc ht hy quan st n,
ging nh bn nhn mt ci bn . Bn ni, Ti phi kim sng. Trong kim sng ti
bit ti b ph thuc vo x hi nh n tn ti hin nay. N i hi nhiu ting ng h
mi ngy trong nm hay su ngy mt tun, v nu ti khng kim sng ti khng c g
c. l mt vic. V pha bn trong ti cng ph thuc vo ngi v ca ti hay mt
gio s hay mt ngi t vn. Bn hiu ch?
Ngi hi: Th l bi v bit tt c iu , ti s khng lp gia nh. Ti thy s l
thuc, tt c nhng phin toi s xy ra.
Krishnamurti: Bn khng ang hc hnh. ng ni bn s khng lp gia nh, trc tin
hy thy iu g l vn . Ti cn lng thc, qun o, v ch , l nhng nhu cu
c bn v bi v nhng vic , ti ph thuc vo x hi nh n l hin nay, d n l
Cng sn hay T bn. Ti bit iu v ti s nhn trong nhng phng hng khc;
mt cch cm tnh ti cn s an ton, iu c ngha s ph thuc vo ngi no ,
vo ngi v, bn b, nhng ngi hng xm ca ti, khng t thnh vn ngi
no. V khi ti ph thuc vo ngi no , s s hi lun lun ny sinh. Ti ang hc
hnh, ti vn cha ang ni phi lm g. Ti ph thuc vo bn, bn l ngi anh ca
ti, ngi v ca ti, ngi chng ca ti, v khonh khc bn i khi, ti b lc lng, ti
b s hi ti lm nhng vic lon thn kinh. Ti thy s ph thuc vo con ngi dn
n iu .
Cng vy ti hi: Liu ti ph thuc vo nhng tng? Vo mt nim tin rng c mt
Thng hay khng c rng chng ta phi c tnh huynh ton cu, bt k n l
g; l mt ph thuc khc. V bn n v ni, iu ny tht v vn, bn ang sng
trong mt th gii ca o tng. Th l ti b chong vng v ti hi, Ti phi lm g?
Th l thay v hc hnh n ti li tham gia vo nghi thc khc no . Liu bn thy tt
c iu ny? Liu bn thy trong chnh bn, bn b ngho kh nn bn ph thuc? Vy
l bn tm kim s giu c trong chnh bn: Ti khng sao c, ti tm c Thng
, iu g ti tin tng l ng thc, tri nghim ca ti l s vic thc s. V vy bn
hi: C ci g m hon ton an ton v khng bao gi b quy ry?
Ngi hi: Ti khng thy s ph thuc vo hai th m ng ang ni . . .
Krishnamurti: Chng ta ang hi nhng hm ca mong mun s an ton l g. Chng
ta ang nhn bn ca s an ton. N ch r rng ti ph thuc vo lng thc, qun
o, v ch bng cch lm vic trong mt x hi thoi ha v ti thy ph thuc vo
con ngi tc ng ra sao. Ti khng ang ni iu ny nn l hay iu khng nn
l. Bn ni: nhn ka, con ng ny dn n s hi, vui th, tc gin, thnh tu, tht
vng, v lon thn kinh. V n cng ni hy nhn th gii ca nhng tng. Ph thuc
vo th gii ca nhng tng l hnh thc nng cn nht ca s an ton, chng ch l

nhng t ng, m tr thnh mt s thc nh mt hnh nh; bn sng da vo hnh

nh. V bn ni: Hy t-giu c. Th l ti ph thuc vo chnh ti, ti phi c s t
tin trong chnh ti. Chnh bn l g? Bn l kt qu ca tt c iu ny. Th l bn
ch r cho bn tt c nhng iu ny v lc ny bn hi, C s an ton tuyt i u
gm c mt vic lm v mi chuyn ca n? Bn s tm c n u?
Ngi hi: ng tm c n khi ng khng c nhng s hi.
Krishnamurti: Bn khng hiu r iu g ti ang ni. Hy t mt bn ca iu
ny trc mt bn. Hy quan st tt c n: an ton thn th, an ton cm gic, an ton
tr nng, v an ton trong nhng suy ngh ring ca bn, trong nhng cm xc ring ca
bn, trong tm s ring ca bn. Bn ni, tt c iu ny mng manh lm sao. Quan st
tt c n v thy s mng manh ny, s v gi tr ny, s gi di ng sau n, vy th
s an ton u? Do bi ang hc hnh v iu ny nn thng minh hin din. Th l
trong thng minh c s an ton. Bn hiu r n?
Ngi hi: Liu ngi ta c th sng m khng c s an ton?
Krishnamurti: Bn khng hc hnh quan st trc. Bn hc hnh quan st
qua hnh nh c bit ca bn; hnh nh trao tng bn cm gic ca an ton. V
vy trc tin hy hc hnh quan st ci bn , gt i hnh nh ca iu g bn ngh l
an ton rng bn phi c n v ch quan st. Nhng hm ca mun an ton l g?
Khi bn pht gic khng c an ton trong bt k s vic g m bn tm kim, rng
khng-an ton trong cht, khng-an ton trong sng, khi bn thy tt c iu , vy l
chnh ang thy c s kin rng khng c an ton trong nhng s vic m ngi ta
tm kim n, l thng minh. Thng minh cho bn s an ton tuyt i.
Th l hc hnh l khi u ca an ton. ng thi ca hc hnh l thng minh, v
trong hc hnh c s an ton tuyt i. Liu bn ang hc hnh y?
Ngi hi: Trong gia nh h ni ngi ta phi xoay x kim sng, phi c mt s
hiu bit no . C tng v an ton ny, s cn thit c bn ny.
Krishnamurti: iu hon ton ng. Gia nh ca bn, truyn thng ni, bn phi c
mt vic lm, bn phi c hiu bit, mt phng php k thut, bn phi chuyn mn
ha, bn phi l ci ny, bn phi l ci kia, vi mc ch c s an ton .
Ngi hi: N l mt tng.
Krishnamurti: Ti cn tin bc, khng l mt tng mi th khc l mt tng.
S tip tc thuc vt cht trong an ton l s vic thc s; mi th khc khng thc s.
V thy iu l thng minh. Trong thng minh c s an ton tuyt i; ti c th
sng bt k ni no, trong th gii Cng sn hay trong mt th gii T bn.
Bn c nh ngy hm trc chng ta ni rng thin nh l quan st? l s khi
u ca thin nh. Bn khng th quan st bn ny nu bn c s bin dng nh
nhim nht trong ci tr ca bn, nu ci tr ca bn b bin dng bi thnh kin, bi s
hi. Quan st bn ny l quan st m khng c thnh kin. V vy hc hnh trong
thin nh c t do khi thnh kin l g; l thnh phn ca thin nh, khng ch
ang ngi bt tro chn trong ni no . Hc hnh khin cho bn c trch nhim l

thng, khng nhng cho chnh bn v s lin h ca bn nhng cn cho mi th, ngi
vn, cy ci, nhng con ngi quanh bn mi th tr nn quan trng l thng.
Sng nghim tc cng l c vui v. Bn khng th nghim tc nu khng c vui v.
Ngy hm trc chng ta ni v yoga, phi khng? Ti ch cho bn vi bi tp ht
th. Bn phi thc hin tt c n bng vui v, tn hng mi giy pht tp luyn bn
hiu ch?
Ngi hi: C nhng s vic no ging nh hc hnh m ti khng ngh c th bn
lun v chng bng mt thc ca vui v.
Krishnamurti: , c ch! N vui v lm. Thy nhng s vic mi m l vui v cc k; n
tng bn nng lng l thng nu bn thc hin mt khm ph v i cho chnh bn
khng phi nu ngi no khm ph n v k li cho bn, lc n l iu nhai li.
Khi bn ang hc hnh s vui v khi thy ci g hon ton mi m, ging nh tm
c mt con cn trng mi m, mt chng loi mi m. Tm c ci tr ca ti ang
lm vic ra sao, thy tt c nhng sc thi, nhng tinh t, hc hnh v n l vui v.

T Cu hi v Tr li
Saanen, ngy 24 thng 5 nm 1980
SNG NG N
Ngi hi: Ti lm vic nh mt gio vin v ti xung t lin tc vi h thng ca
trng hc v khun mu ca x hi. Liu ti phi t b tt c cng vic? Cch kim
sng ng n l g? Liu c mt cch sng m khng xung t lin tc?
Krishnamurti: y l mt cu hi rt phc tp v chng ta s tm hiu n tng bc
mt.
Mt gio vin l g? Hoc l mt gio vin cho thng tin v lch s, vt l, sinh hc, v
vn vn, hoc chnh anh y ang hc hnh cng hc sinh v chnh anh y. y l mt
tin hnh ca hiu r ton chuyn ng ca sng. Nu ti l mt gio vin, khng thuc
mn sinh hay mn l, nhng thuc mn tm l, vy th liu hc sinh s hiu r ti hay
liu s gii thch ca ti s gip em y hiu r v chnh em y?
Chng ta phi rt cn thn v minh bch v vn chng ta c g qua t ng mt
gio vin. Liu c mt gio vin ca tm l? Hay ch c nhng gio vin ca nhng d
kin? Liu c mt gio vin m s gip bn hiu r v chnh bn? Ngi hi nu ln:
Ti l mt gio vin. Ti phi u tranh khng ch vi h thng c thit lp ca
nhng trng hc v gio dc, nhng cn c sng ring ca ti l mt trn chin lin
tc vi chnh ti. V ti phi t b tt c vic ny? Tip theo ti s lm g nu ti t b
tt c vic ny? Anh y ang hi khng ch dy hc ng n l g nhng anh y cng
mun tm ra sng ng n l g.
Sng ng n l g? Nh x hi hin nay tn ti, khng c cch sng ng n. Bn
phi kim sng, bn lp gia nh, bn c con ci, bn c trch nhim vi chng, v th
l bn chp nhn sng ca mt k s hay mt gio s. Nh x hi hin nay tn ti, liu
c th c mt cch sng ng n? Hay s tm kim mt cch sng ch l mt tm kim

cho iu khng tng, mt ao c cho ci g nhiu hn? Ngi ta s lm g trong

mt x hi m b thoi ha, m c nhiu mu thun nh th trong chnh n, m c qu
nhiu bt cng bi v l x hi m chng ta sng trong ? V khng ch nh mt
gio vin trong mt ngi trng, ti ang hi chnh mnh: Ti s lm g?
Liu c th sng trong x hi ny, khng nhng c mt phng tin kim sng ng
n, nhng cn c sng m khng c xung t? Liu c th kim sng ng n v
cng kt thc tt c xung t trong chnh ngi ta? By gi, liu y l hai s vic tch
ri: kim sng ng n v khng c xung t trong chnh ngi ta? Liu hai s vic
ny trong nhng ci ngn kn, tch ri? Hay chng theo cng nhau? Mun sng mt
sng khng c bt k xung t i hi nhiu hiu r v chnh mnh v v vy thng minh
l thng khng phi thng minh khn ngoan ca mnh tr nng nhng kh nng
quan st, thy mt cch khch quan iu g ang xy ra, c pha bn trong ln pha bn
ngoi, v bit rng khng c s khc bit gia pha bn ngoi v pha bn trong. N
ging nh mt thy triu ang i ra v i vo. Sng trong x hi ny, m chng ta to
ra, m khng c bt k xung t no trong chnh ti v cng thi im c mt kim sng
ng n liu c th c? M trn liu ti s nhn mnh vo kim sng ng
n hay ang sng ng n, l, vo tm ra lm th no sng mt sng m khng
c bt k xung t no? iu g hin din trc. ng ch th cho ti ni chuyn v bn
lng nghe, ang ng hay ang khng-ng , ang ni, iu khng-thc t. N
khng ging th ny, n khng ging th kia bi v n l vn ca bn. Chng ta
ang hi ln nhau: Liu c mt cch sng m t nhin s sng to mt kim sng ng
n v cng lc cho php chng ta sng m khng c mt my may ca xung t?
Con ngi ni rng bn khng th sng theo cch ngoi tr trong mt tu vin,
nh mt thy tu; bi v bn t b th gii cng tt c nhng au kh ca n v hin
dng cho s phc v Thng , bi v bn chuyn sng ca bn sang mt tng,
hay mt con ngi, mt hnh nh, hay mt biu tng, bn mong ch c chm sc.
Nhng chng cn bao nhiu ngi tin tng g na trong nhng tu vin, hay trong ni,
Ti s giao ph bn thn mnh. Nu h c giao ph bn thn h, n s l ang giao
ph cho ci hnh nh m h sng ch v mt ngi khc, hay ci hnh nh m h
chiu ri.
C th sng mt sng khng c mt my may ca xung t ch khi no bn hiu r
ton ngha ca ang sng, m l s lin h v hnh ng. Hnh ng ng n trong
tt c mi tnh hung l g? Liu c mt s vic nh th? Liu c mt hnh ng ng
n m tuyt i, khng tng i? Sng l hnh ng, chuyn ng, ang ni chuyn,
ang thu lm hiu bit, v cng c lin h vi mt ngi khc d su thm hay hi
ht bao nhiu. Bn phi tm c s lin h ng n nu bn mun tm c mt
hnh ng ng n v tuyt i.
S lin h hin nay ca bn vi mt ngi khc l g khng phi mt lin h lng
mn, tng tng, hoa m v hi ht m bin mt trong mt vi pht nhng mt
cch thc t, s lin h ca bn vi mt ngi khc l g? S lin h ca bn vi mt
ngi ring bit l g? c l thn mt, dnh dng tnh dc, dnh dng ph thuc vo ln
nhau, chim hu ln nhau v th l kch ng s ghen tung ln th hn. Ngi n
ng hay ngi ph n i khi nh n vn phng, hay lm mt loi cng vic lao
ng no , ni anh y v ch y y tham vng, tham lam, ganh ua, hung hng
thnh cng; anh y hay ch y tr v nh v tr thnh mt ngi chng hay ngi v
thn thin, d bo v c l u ym. l s lin h hng ngy thc t. Khng ai c th
ph nhn iu . V chng ta ang hi: Liu l s lin h ng n? Chng ta ni

khng phi, chc chn khng phi, tht l v l khi ni rng l s lin h ng n.
Chng ta ni iu , nhng vn tip tc trong cng cch. Chng ta ni rng iu l
sai tri nhng dng nh chng ta khng th hiu r s lin h ng n l g ngoi
tr ph thuc vo khun mu c thit lp bi chnh chng ta, bi x hi.
Chng ta c l mun n, chng ta c l ao c n, mong mi n, nhng mong mi v
ao c khng to ra n. Chng ta phi thm nhp vo n mt cch nghim tc tm
ra.
Thng thng, s lin h u thuc gic quan bt u bng iu tip theo t s
thch th thuc gic quan c tnh bu bn, mt thc ca ph thuc ln nhau; tip theo
c s to ra ca mt gia nh, m cng c s ph thuc ln nhau. Khi c s ri lon
trong ph thuc , ci m si sng sc. Mun tm c s lin h ng n, ngi ta
phi thm nhp vo s ph thuc ln nhau to tt ny. Thuc tm l, trong nhng lin h
ca chng ta, ti sao chng ta qu ph thuc ln nhau? C phi do bi chng ta qu c
c? C phi do bi chng ta khng tin cy bt k ngi no ngay c ngi chng
hay ngi v ring ca chng ta? Tri li, s ph thuc trao tng mt thc ca an
ton, mt bo v chng li th gii rng ln ca kinh hong ny. Chng ta ni, Ti
thng yu bn. Trong tnh yu , lun lun c thc ca chim hu v c chim
hu. V khi tnh trng b e da, lin ny sinh tt c xung t. l s lin h hin
nay ca chng ta vi ln nhau, thn mt hay hi ht. Chng ta to tc mt hnh nh v
ln nhau v bm vo hnh nh .
Khonh khc bn b tri buc vo mt ngi khc, hay b tri buc vo mt tng hay
khi nim, s thoi ha bt u. l iu phi nhn ra v chng ta khng mun
nhn ra n. V vy liu chng ta c th sng cng nhau m khng b tri buc, m khng
ph thuc ln nhau thuc tm l? Nu bn khng tm ra iu ny bn s lun lun sng
trong xung t, bi v sng l lin h. Lc ny, liu mt cch khch quan, khng c bt
k ng c no, chng ta c th quan st nhng kt cc ca s quyn luyn v bung
b chng ngay tc khc? Quyn luyn khng l i nghch ca tch ri. Ti b quyn
luyn v ti u tranh c tch ri; m l, ti to tc i nghch. Khonh khc ti
to ra i nghch, xung t hin din. Nhng khng c i nghch; ch c iu g ti c,
m l quyn luyn. Ch c s kin ca quyn luyn trong ti thy tt c nhng kt
cc ca quyn luyn m khng c tnh yu khng phi s theo ui ca tch ri. B
no b quy nh, b gio dc, b o to quan st ci g l v to ra i nghch
ca n: Ti bo lc nhng ti phi khng c bo lc th l c xung t. Nhng khi
ti ch quan st bo lc, bn cht ca n khng phn tch nhng quan st vy l
xung t ca i nghch hon ton c xa sch. Nu ngi ta mun sng khngxung t, ch hip thng cng ci g l, mi th khc khng cn. V khi ngi ta sng
theo cch v c th sng theo cch hon ton nguyn cng ci g l, vy l
ci g l tan bin. Hy th nghim n.
Khi bn thc s hiu r bn cht ca s lin h, m ch hin din khi khng c s
quyn luyn, khi khng c hnh nh v ngi cn li, vy th c s hip thng thc s
ln nhau.
Hnh ng ng n c ngha hnh ng chnh ng, minh bch, khng b t nn
tng trn ng c; n l hnh ng khng b iu khin hay cam kt. Hiu r c hnh
ng ng n, lin h ng n, sng to thng minh. Khng phi thng minh ca
mnh tr nng, nhng thng minh thm thm m khng l thng minh ca bn hay
ca ti. Thng minh s bo cho bn phi lm g kim sng; khi c thng minh

bn c l l mt ngi lm vn, mt ngi nu nng, khng t thnh vn ngh

nghip no. Nu khng c thng minh , kim sng ca bn s b sai khin bi hon
cnh.
C mt cch sng trong khng c xung t; bi v khng c xung t, c thng
minh, m s ch r cch sng ng n.

T Krishnamurti c thoi, Brockwood Park,

Ngy 30 thng 5 nm 1983
y mi ngy c ma rng r trn mt thng. Khi bn n t mt kh hu nh
California ni nhng cn ma ngng cch y mt thng, ni nhng cnh ng
xanh ti ang cn kh v ang chuyn mu chy nng v mt tri rt nng [ trn
90oF v vn cn nng hn, mc du h ni rng sp sa c mt ma h mt du] khi
bn n t kh hu bn s phi git mnh v ngc nhin khi nhn thy nhng bi c
xanh ti, nhng ci cy xanh tuyt p v nhng cy si c mu ng chiu sng, mt
mu nu lt, ang lan rng, ang tr nn dn dn sm hn v sm hn. Trng thy
chng gia nhng cy ci mu xanh l mt nim vui. Chng sp sa c mu rt sm v
ma h bt u. V qu t ny rt p. Qu t, d n l sa mc hay y nhng vn
cy n qu v nhng ng c xanh ti, rc r, lun lun p .
Do b trong nhng cnh ng ha cng gia sc v nhng con cu non, v trong
nhng cnh rng ha cng ting ht lu lo ca chim chc, khng mt t tng no trong
ci tr ca bn, ch nhn ngm qu t, cy ci, nhng con cu v lng nghe nhng con
chim cu gi nhau v nhng con chim b cu rng; do b m khng cn bt k cm xc
no, bt k cm tnh no, nhn ngm cy ci v ton qu t: khi bn nhn ngm nh
th, bn hc hnh suy ngh ring ca bn, thc v nhng phn ng ring ca bn v
khng cho php mt t tng no tu thot khi bn m khng hiu r ti sao n hin
din, iu g l nguyn nhn ca n. Nu bn cnh gic, khng bao gi cho php
mt t tng ri khi, ngay b no tr nn rt yn lng. Vy l, bn nhn ngm trong
yn lng v cng v yn lng c chiu su v hn, mt v p vnh cu khng th
lm h hng.
Cu b gii trong nhng tr chi, thc s rt gii. Cu y cng gii trong cng vic hc
tp na; cu y rt nghim tc. V th vo mt ngy cu y n gp gio vin v hi,
Tha thy, em c th c mt ni chuyn vi thy c khng? Ngi gio dc ng ,
c ch, chng ta c th ni chuyn; chng ta hy ra ngoi do b. Th l h ni
chuyn. l mt ni chuyn gia ngi dy hc v ngi c dy, mt ni chuyn
trong c s tn trng c hai bn, v v ngi dy hc cng nghim tc, nn ni
chuyn rt th v, thn thin, v h qun rng ng y l mt thy gio vi mt hc
sinh; a v c qun bng, s quan trng ca mt ngi m c nhiu hiu bit, ci uy
quyn, v ngi cn li m hiu k.
Tha thy, em thc mc khng hiu thy c bit tt c vic ny l g khng, ti sao em
ang nhn mt gio dc, n s c mt vai tr g khi em ln ln, em c vai tr g trong
th gii ny, ti sao em phi hc hnh, ti sao em phi lp gia nh v tng lai ca em
l g? D nhin em hiu rng em phi hc hnh v vt qua vi loi k thi no v em
hy vng s c th vt qua chng. Em c th s sng c mt s nm, c l nm

mi, su mi nm hay nhiu hn, v trong tt c nhng nm sp n , sng ca

em v sng ca nhng ngi chung quanh em s ra sao? Em s l g v mc ch
chnh ca nhiu ting ng h di trn sch v v nghe cc gio vin l g? C l c
mt chin tranh hy dit; tt c chng ta c l b git cht. Nu cht chc l tt c ang
ch sn pha trc, vy th mc ch ca tt c s gio dc ny l g? Xin vui lng
lng th, em ang hi nhng cu hi ny hon ton nghim tc v em cng nghe
nhng thy gio khc v thy ch ra nhiu vn trong nhng s vic ny.
Thy mun tr li tng cu hi mt. Em hi nhiu cu hi, em a ra nhiu vn
cho thy, v vy trc ht chng ta s ch n cu hi c l l quan trng nht:
tng lai ca nhn loi v ca chnh em l g? Nh em bit, b m em kh giu c v d
nhin h mun gip em bng mi cch h c th lm c. C l nu em lp gia
nh h c th cho em mt ngi nh, mua mt ngi nh vi mi vt dng cn thit trong
n, v em c l c mt ngi v p c l. V th l ci g m em s l phi
khng? Ci con ngi tm thng nh thng thng? C mt cng vic lm, yn tm
vi tt c nhng vn quanh em v trong em l tng lai ca em? D nhin mt
chin tranh c l n, nhng n c l khng xy ra. Chng ta hy hy vng con ngi c
l n c nhn thc rng nhng chin tranh thuc bt k loi no s khng bao gi
gii quyt c bt k nhng vn no ca con ngi. Con ngi c l tin b, h c
l pht minh nhng my bay ti tn hn v vn vn nhng nhng chin tranh khng
bao gi gii quyt c nhng vn ca con ngi v chng s khng bao gi gii
quyt c. V th trong lc ny chng ta hy qun rng tt c mi ngi trong chng
ta c l s b hy dit qua s in khng ca nhng quc gia siu cng, qua s in
khng ca nhng ngi khng b hay ca mt k m dn cm quyn mt quc gia no
ang mun hy dit nhng k th b sng ch bi h. Chng ta hy qun tt c vic
trong lc ny. Chng ta hy suy xt xem tng lai ca em l g, bit rng em l thnh
phn ca phn cn li ca th gii. Tng lai ca em l g? Nh thy hi, l mt
con ngi tm thng? Tm thng c ngha l i na on ng thng ln qu i,
na on ng trong mi s vic, khng bao gi i thng ln ngay nh ca qu i
hay khng bao gi i hi vn dng ht nng lng ca em, kh nng ca em, khng
bao gi i hi s hon ho.
D nhin em phi nhn ra rng cng s c mi p lc t bn ngoi nhng p lc
lm vic ny, tt c nhng p lc v tuyn truyn thuc cc h tn gio cht hp khc
nhau. Tuyn truyn khng bao gi c th ni ln s tht; s tht khng bao gi c th
tuyn truyn c. V th thy hy vng em nhn ra p lc tc ng vo em p lc t
b m ca em, t x hi ca em, t truyn thng l mt ngi khoa hc, l mt
ngi trit l, l mt ngi vt l, mt ngi m nhn cng vic nghin cu trong
bt k lnh vc no; hay l mt ngi kinh doanh. Nhn ra tt c s vic ny, m em
phi lm ti tui ca em, em s i hng no? Chng ta ang ni v tt c nhng s
vic ny trong nhiu hc k, v c th, nu ngi ta c php ni r, em vn hnh
tr c ca em vo tt c s vic ny. Do v chng ta c mt cht t thi gian i cng
nhau quanh qu i v quay tr li, thy ang hi em, khng phi nh mt thy gio
nhng bng thng yu nh mt ngi bn quan tm chn tht, tng lai ca em l
g? Ngay c khi em quyt nh s vt qua nhng k thi no v c mt ngh
nghip, mt ngh nghip tt, em vn cn phi hi, l tt c ? Ngay c khi em c
mt ngh nghip tt ri, c l mt sng tng i hi lng, em s c nhiu lo u, nhng
kh khn. Nu em c mt gia nh, tng lai ca con ci em s ra sao? y l mt cu
hi m em phi t tr li cho chnh em v c l chng ta c th ni chuyn v n. Em
phi suy ngh v tng lai ca con ci em, khng ch tng lai ring ca em, v em phi
suy ngh v tng lai ca nhn loi, v qun rng em l ngi c, ngi Php, ngi

Anh hay ngi n . Chng ta hy ni chuyn v n, nhng lm n hiu rng thy

khng ang bo em nn lm g. Ch nhng ngi dt nt mi khuyn bo, v vy thy
khng trong bng phn loi . Thy ch ang hi bng mt thi thn thin, m
thy hy vng em nhn ra; thy khng ang thc p em, iu khin em, thuyt phc em.
Tng lai ca em l g? Em s trng thnh nhanh hay chm, duyn dng, nhy cm?
Em s tm thng, mc du em c l gii nht trong ngh nghip ca em? Em c l
xut sc, em c l rt, rt gii khi lm bt c vic g, nhng thy ang ni v s tm
thng ca ci tr, ca tm hn, s tm thng ca ton thn tm em.
Tha thy, em thc s khng bit tr li nhng cu hi ny nh th no. Em khng
suy ngh v n nhiu lm, nhng khi thy hi cu hi ny, liu rng em c nh tr
thnh ging nh nhng ngi cn li ca th gii, tm thng, chc chn em khng
mun nh th. Em cng nhn ra sc quyn r ca th gii. Em cng thy c mt
phn trong con ngi em thm mun tt c s vic . Em mun c mt cht vui v
no , nhng ln hnh phc no , nhng phn cn li ca em cng hiu c s
nguy him ca tt c vic , nhng kh khn, nhng thi thc, nhng cm d. V vy
em thc s khng bit r kt cc em s u. V cng vy, v thy ch r trong
nhiu dp, chnh em khng bit c em l g. Mt vic rt chc chn, em thc s
khng mun l mt con ngi tm thng vi mt ci tr v tm hn nh b, mc d vi
mt b no c l thng minh cc k. Em c l hc nhng quyn sch v kim c
nhiu hiu bit, nhng c l em vn cn l mt con ngi rt nng cn, b gii hn. Tm
thng, tha thy, l mt t ng rt ng m thy s dng v khi tm hiu n em b
kinh hi khng phi v ci t ng nhng v ton b nhng ng ca s vic g thy
trnh by. Em thc s khng hiu r, v c l khi ni chuyn vi thy v vic mi
vn c l u c thng sut. Em khng th qu d dng khi ni chuyn vi b m
em. H c th cng c cng nhng vn nh em; v thn th h c l trng thnh
nhiu hn nhng h c l cng v tr nh em. V vy nu em c php hi, tha
thy, em xin php c c mt dp khc, nu thy sn lng, cho em tha chuyn cng
thy? Em thc s cm thy kh hong ht, cng thng, s hi v kh nng ca em
ng u tt c vic ny, i mt n, thnh tu n v khng tr thnh mt con ngi
tm thng.
l mt trong nhng bui sng kia m khng bao gi l trc kia: cnh ng c
gn bn, nhng cy si mu ng bt ng v con ng nh dn vo cnh rng su
hn tt c u yn lng. Khng mt con chim no ru rt v nhng con nga gn bn
ang ng bt ng. Mt bui sng nh th ny, trong lnh, non nt, l mt s vic
him hoi. C an bnh trong vng t ny v mi th u rt yn lng. C cm thy ,
cm thy yn lng tuyt i . N khng l mt cm tnh lng mn, khng l tng
tng ca thi ca. N l v l. Mt vic n gin l tt c s vic ny hin din. Sng
nay nhng cy si mu ng y trng l tng phn nhng cnh ng xanh tri di rt
xa, v mt m my y nh ban mai ang nhn nh tri qua. Mt tri va l dng, c
mt an bnh v bin v mt thc tn knh. Khng phi s tn knh ca thng hay
thn thnh tng tng no , nhng mt tn knh c sinh ra t v p v bin.
Sng nay ngi ta c th bung b tt c nhng s vic m ngi ta thu lm v
yn lng ha cng nhng cnh rng ln cy ci v bi c ng yn. Bu tri c mu
thanh thanh v mong manh v xa xa bn kia nhng cnh ng mt con chim cu ang
ku, nhng con chim b cu rng ang g g v nhng con chim kt bt u ting lu lo
bui sng ca chng. T xa vng li bn c th nghe mt chic xe ang chy qua. C
th khi bu tri tht yn lng v nh nhng s c ma sau . Lun lun c ma khi
bui sng rt quang ng. Nhng sng nay tt c rt c bit, mt vic g cha bao
gi l trc kia v c th khng bao gi li l.

Thy rt vui khi em t nguyn quay li y, khng cn mi mc, v c l nu em sn

sng, chng ta c th tip tc ni chuyn v ti tm thng v tng lai ca cuc
i em. Ngi ta c th xut sc trong ngh nghip ca ngi ta; chng ta khng ang
ni rng c s tm thng trong tt c nhng ngh nghip; mt ngi th mc gii c
l khng tm thng trong cng vic ca ng y nhng trong sng pha bn trong, hng
ngy ca ng y, sng ca ng y vi gia nh, ng y c l tm thng. Lc ny c hai
chng ta u hiu r ngha l ca t ng v chng ta nn cng nhau tm hiu chiu
su ca t ng . Chng ta ang ni v s tm thng pha bn trong, nhng xung
t, nhng vn v lao dch thuc tm l. C th c nhng ngi khoa hc ti ba tuy
nhin pha bn trong li sng mt sng tm thng. V vy iu g sp sa l sng ca
em? Trong vi lnh vc em l mt hc sinh thng minh, nhng em s dng b no ca
em vo vic g? Chng ta khng ang ni v ngh nghip ca em, iu s c
cp sau; iu g chng ta nn quan tm l phng cch em sp sa sng. D nhin em
khng l mt ti phm theo ngha thng thng ca t ng . Nu em khn ngoan, em
s khng l mt ngi p bc; iu qu hung hng. Em s c th c c mt cng
vic tuyt vi, lm nhng vic tuyt vi trong bt k cng vic no em la chn lm.
V vy chng ta hy gt vn i trong chc lt; nhng bn trong, tng lai ca
em l g? C phi em sp sa ging nh nhng ngi cn li ca th gii, lun lun
theo ui vui th, lun lun b lo u bi hng t nhng vn thuc tm l?
Tha thy, lc ny em khng c nhng lo u no c, ngoi tr nhng lo u vt
qua nhng k thi v s mt nhoi ca tt c vic . V nhng phng din khc c v
em khng c nhng vn no. C mt t do no . Em cm thy hnh phc, tr
trung. Khi em trng thy tt c nhng ngi gi nua ny em t hi chnh mnh, liu em
s kt thc ging nh th ? Dng nh h c nhng ngh nghip tt hay thc
hin c mt iu g m h mun nhng bt k nhng vic h tr nn bun
chn, ti tm, v dng nh h khng bao gi c c s hon ho xut sc trong
nhng cht lng su sc hn ca b no. Chc chc em khng mun l nh th.
khng phi do kiu ngo nhng em mun c mt ci g khc hn. khng l mt
tham vng. Em mun c mt ngh nghip tt v mi chuyn nh th nhng chc chn
em khng mun tr thnh ging nh nhng ngi gi nua ny m dng nh mt i
mi th h a thch.
Em c l khng mun ging nh h nhng sng l mt s vic rt tn khc v i hi
n lc cao. N s khng cho php em c t do mt mnh. Em s chu ng p lc
ln lao t x hi d em sng y hay nc M hay bt k vng t no khc ca
th gii. Em s lin tc b thc y tr thnh ging nh nhng ngi cn li, tr
thnh mt iu g ca mt ngi o c gi; ni nhng vic em thc s khng
mun ni, v nu em lp gia nh m c l cng gia tng nhng vn . Em phi hiu
rng sng l mt s vic rt phc tp khng ch l theo ui ci g em mun m cn
phi kin tr cng n. Nhng con ngi tr tui ny mun tr thnh mt ci g
nhng lut s, nhng k s, nhng chnh khch v vn vn; c s thi thc, ng c
ca tham vng tm kim quyn lc, tin bc. l iu g nhng ngi gi em ni n
tri qua. H b kit sc bi xung t lin tc, bi nhng ham mun ca h. Hy quan
st vic , hy quan st nhng ngi chung quanh em. Tt c h u cng trong
mt con thuyn. Mt s ngi ri b con thuyn v lang thang khng ngng ngh v
cht. Mt s ngi tm kim mt gc an bnh no ca qu t v n dt; mt s
ngi gia nhp mt tu vin, tr thnh nhng thy tu ca nhiu loi khc nhau, cam kt
nhng li th rt nghim tc. a s ngi, hng triu v hng triu, sng mt sng rt
tm thng, tm nhn ca h rt hn ch. H c nhng au kh ca h, nhng vui th

ca h v h dng nh khng bao gi thot khi chng hay hiu r chng v vt

khi. V vy mt ln na chng ta hi nhau, tng lai ca chng ta l g, chnh xc ra
tng lai ca em l g? D nhin em cn qu tr khng th thm nhp vo cu hi ny
su sc lm, v tui tr khng lin quan g lm n s hiu r thu o ca cu hi ny.
Em c l l mt ngi khng tin c Thng ; nhng ngi tr tui khng tin g c,
nhng khi em ln hn lc em da vo mt hnh thc no ca m tn, tn iu
thuc tn gio, nim tin thuc tn gio. Tn gio khng l mt vin thuc phin, nhng
con ngi to ra tn gio trong hnh nh ring ca anh y, s an i m qung v v
vy an ton. Anh y bin tn gio thnh mt th g hon ton khng-thng minh
v khng-thc t, khng phi mt vic g m em c th sng cng. Em bao nhiu
tui ri?
Em sp sa mi chn tui, tha thy. B ca em li cho em mt cht g khi
em hai mi mt v c l trc khi em vo i hc em c th i du lch v quan st th
gii. Nhng em s lun lun m theo nghi vn ny cng em bt k ni no em i, bt k
tng lai ca em l g. Em c l lp gia nh, c th em s, v c con ci, v th l nghi
vn to ln ni ln tng lai ca con ci em l g? Trong chng mc no em thc
c iu g cc ngi chnh tr ang lm vo lc ny khp th gii. Nh em c th
hiu c n l cng vic xu xa, v th em ngh em s khng l mt ngi chnh tr.
Em kh chc chn v iu nhng em mun c mt cng vic tt. Em thch lm vic
bng hai bn tay v bng b no ca em, nhng nghi vn s l lm th no khng tr
thnh mt con ngi tm thng ging nh chn mi chn phn trm con ngi ca
th gii. V th, tha thy, em s lm g y? , vng em hiu r cc nh th v n
cha v tt c vic ; em khng b chng li cun. Tri li em cn phn khng tt c
vic cc v linh mc v cc chc sc ca uy quyn, nhng lm th no em s ngn
cn chnh em khng tr thnh mt con ngi tm thng, xong xnh, bnh thng.
Nu thy c php ngh, di bt k hon cnh no ng bao gi hi lm th
no. Khi em dng t ng lm th no em thc s cn mt ngi no ch cho em
phi lm g, s hng dn no , mt h thng no , mt ngi no k k mt
bn n ni em mt t do ca em, kh nng quan st ca em, nhng hot ng ring
ca em, nhng suy ngh ring ca em, cch sng ring ca em. Khi em hi lm th
no em thc s tr thnh con ngi nhai li; em mt i tnh tng th v cng c
tnh chn tht bm sinh nhn ngm bn thn em, l em l g v vt khi v
trn em l g. ng bao gi, ng bao gi t cu hi lm th no. Em phi hi lm
th no khi em mun lp rp mt ng c hay mt my vi tnh. Em phi hc mt iu g
v n t mt ngi no . Nhng c t do v c tnh sng to thuc tm l ch
c th xy ra khi em thc r nhng hot ng ring bn trong em, cnh gic iu g
em ang suy ngh v khng bao gi cho php mt suy ngh no tu thot m khng
quan st c bn cht ca n, ngun gc khi u ca n. Quan st, nhn ngm.
Ngi ta hc hi v chnh mnh rt nhiu bng cch nhn ngm hn l t nhng quyn
sch hay t mt ngi tm l hay t mt hc gi, gio s uyn bc, thng minh, phc
tp.
iu s kh khn lm, ngi bn ca ti . N c th x vn em trong nhiu phng
hng. C qu nhiu cm d tm gi nh th thuc sinh hc, thuc x hi v em c
th b ch trch gay gt, phn r hon ton bi s tn bo ca x hi. D nhin em s
phi ng mt mnh nhng vic phi xy ra khng do cng bch, c quyt hay
khao kht nhng n xy ra khi em bt u nhn thy nhng s vic gi di quanh em
v trong chnh em: nhng cm xc, nhng hy vng. Khi em bt u nhn thy iu gi

di, ngay c khi u ca tnh thc, ca thng minh. Em phi l mt ngn n cho
chnh em v l mt trong nhng s vic kh khn nht trong sng.
Tha thy, thy nh gi tt c vic c v qu kh khn, qu phc tp, qu kinh
hong, qu hong s.
Thy ch ang vch r cho em tt c vic ny. N khng c ngha rng nhng s kin
nht thit phi gy s hi cho em. Nhng s kin ngay quan st. Nu em quan
st chng, chng khng bao gi gy s hi cho em. Nhng s kin khng gy s hi.
Nhng nu em mun ln trnh chng, quay lng li v chy, vy th vic gy s hi.
Xt theo tng th, ngng li, nhn thy iu g em lm c l khng ng lm, sng
cng s kin v khng din gii s kin ty theo vui th hay l thi phn ng ca em,
iu khng gy s hi. Sng khng n gin lm u. Ngi ta c th sng n
gin nhng sng t n rt rng ln, phc tp. N lan rng t chn tri ny sang chn
tri khc. Em c th sng ch cn mt t qun o hay n mt ba mt ngy, nhng vic
khng l n gin. V th hy n gin, ng sng trong mt phng cch phc tp,
mu thun v vn vn, ch gin d bn trong . Em chi qun vt sng nay. Thy
nhn em chi v em c v kh gii mn . C l chng ta s gp li nhau. iu ty
thuc em.
Em cm n thy, tha thy.

T Bnh phm v Sng, Tp 3, Chng 30

TNH T LI LM H HNG CI TR
Gi ang thi t mt pha thung lng sang pha bn kia, con ng bng qua mt cy
cu nh ni dng nc chy xit c mu nu do bi nhng cn ma gn y. Quo
hng bc, n chy di qua nhng ci dc thoai thoi n mt ngi lng ho lnh. Ngi
lng v dn lng rt ngho kh. Nhng con ch khng khiu, v chng s sa t rt
xa, khng bao gi dm li gn, ui ca chng qup xung, u ngng cao, sn sng
chy. Nhiu con d ri rc trn sn i, ku be be v n nhng bi cy di. Mt vng
qu p, xanh mu l cy, cng nhng qu i xanh m. granit nh ln trn nhng
nh i c ra sch s khi nhng th k v tn bi nhng cn ma. Nhng qu
i ny khng cao lm, nhng chng rt c xa, v tng phn vi bu tri xanh chng
c mt v p k b, s d thng l thng ca thi gian khng th o lng. Chng
ging nh nhng ngi n m con ngi xy dng ging nh chng, trong s ao
c vi ti thin ng ca h. Nhng chiu hm , cng mt tri hong hn trn
chng, nhng qu i ny dng nh rt gn gi. Xa xa phng nam mt cn bo
ang dn li, v nh st gia nhng m my to ra mt cm gic l lng cho t ai.
Cn bo s n y sut m; nhng nhng qu i ng ngnh chng li nhng cn
bo ca bao nhiu thi i, v chng s mi mi hin din , vt khi tt c cc
nhc v au kh ca con ngi.
Dn lng ang tr v nh ca h, mt nhoi sau mt ngy lm vic ngoi rung. Chc
lt na bn s thy khi bc ln t nhng ngi nh tranh lp xp ca h khi h chun b
ba cm ti. Ba cm s khng c nhiu lm; v bn tr, ang ngng n, s mm ci
khi bn i ngang qua. Chng c i mt to v nht nht vi ngi l, nhng chng rt
thn thin. Hai c gi nh ang b nhng a em nh xu bn hng ca chng trong khi

cc b m ang nu nng, nhng a nh s tut xung v b xc ln hng li. Mc

du ch mi mi hay mi hai tui, hai c gi nh ny c tn dng b em b;
v c hai u mm ci. Cn gi bui chiu lun lch gia nhng ci cy, v gia sc
ang c dt vo chung qua m.
Trn con ng by gi khng cn ngi no, thm ch c mt ngi dn lng
c c. Qu t dng nh bng nhin trng khng, yn lng l thng. Mt trng non,
mi m va l dng trn nhng qu i en sm. Gi ngng thi, khng mt chic l
ang lay ng; mi th ng yn, v ci tr hon ton c n. N khng c c, tch
ri, khp kn bn trong suy ngh ring ca n, nhng c n, khng tip xc c,
khng vy bn. N khng knh kiu v xa cch, khng tch khi nhng s vt ca qu
t. N c n, v tuy nhin li cng mi s vt; bi v n c n, mi s vt l ca n.
Ci tch ri bit v n nh b tch ri; nhng c n ny khng bit tch ri, khng bit
phn chia. Nhng ci cy, con sui, ngi dn lng ang gi xa, tt c u trong c
n ny. N khng l mt ng ha cng con ngi, cng qu t, bi v tt c ng
ha hon ton c xa tan. Trong c n ny, thc ca thi gian tri i kt
thc.
C ba ngi trong s h, mt ngi cha, con trai ca ng y, v mt ngi bn. Ngi
cha ng l tui cui nm mi, cu con trai trong nhng nm ba mi, v ngi
bn khng r bao nhiu tui. Hai ngi gi u hi u, v cu trai vn cn nhiu tc.
Cu y c mt ci u trn tra, mi hi thp, v i mt m to. i mi ca cu lun
ng y, mc du cu ngi d tha yn lng. Ngi cha chn ch ngi ng sau
cu con v ngi bn, ni rng ng y s tham gia vo ni chuyn nu cn thit, nhng
nu khng s ch ngi quan st v lng nghe. Mt con chim s bay n ci ca s ang
m v li bay i, b kinh hi bi qu nhiu ngi trong phng. N bit cn phng , v
s thng u trn b ca s, ku chp chp, m chng c g s hi.
Cu con trai bt u, Mc du cha ti c l khng tham gia trong ni chuyn, ng
mun thnh thong chen vo, bi v vn c lin quan n tt c chng ti. M ti
cng mun n nhng b khng cm thy khe, v b s ch chng ti k li bui gp
g ny. Chng ti c mt s trong nhng vn ng trnh by v c bit cha ti
theo st nhng ni chuyn ca ng t trc n nay; nhng ch trong nm cui ny
hay khong chng nh th chnh ti mi bt u quan tm thc s n iu g ng
trnh by. T lu, chnh tr tr thnh s quan tm v hng say ca ti; nhng ti bt
u thy s khng-chn chn ca chnh tr. Sng tn gio dnh cho ci tr chn chn, v
khng phi dnh cho nhng ngi chnh tr hay nhng lut s. Ti l mt lut s kh
thnh cng, nhng khng cn l mt lut s na, bi v ti mun dnh nhng nm cui
thuc sng ca ti cho ci g ngha v xng ng hn nhiu. Ti cng k cho
ngi bn ca ti, m mun theo cng chng ti khi anh y nghe chng ti ang n
y. ng thy, tha ng, vn ca chng ti l s kin rng chng ti ang gi nua.
Thm ch ti, du vn cn kh tr, cng ang n thi k ca sng khi thi gian
dng nh ang bay nhanh, khi ngy ca mt ngi c v qu ngn v cht li n
tht gn. Cht, t nht trong khonh khc , khng l mt vn ; nhng tui gi tr
thnh mt vn .
Bn c qua t ng tui gi? Bn ang c s gi nua ca cc c quan thn th, hay
ca ci tr?
D nhin, s gi nua ca thn th l vic khng trnh khi, n cn kit qua s dng v
bnh tt. Nhng liu ci tr cn tui gi v thoi ha?

Suy ngh mt cch gi thit l v ch v mt lng ph thi gian. S thoi ha ca ci tr

l mt gi thit hay mt s kin thc t?
N l mt s kin, tha ng. Ti nhn thy rng ci tr ca ti ang tr nn gi nua, mt
mi; s thoi ha chm chm ang xy ra.
Liu n cng khng l vn vi nhng ngi tr, mc d h c l vn cha nhn bit
c n? Thm ch lc ny ci tr ca h c c nh trong mt ci khun; suy ngh
ca h c khp kn trong mt khun mu cht hp. Nhng bn c g khi bn ni
rng ci tr ca bn ang tr nn gi nua?
N khng cn sinh ng, tnh to, nhy cm nh trc kia n l. S tnh to ca n
ang co rt li; nhng phn ng ca n n nhiu thch thc ca sng ang gia tng t
kho lu tr ca qu kh. N ang thoi ha, ang vn hnh mi lc mt nhiu hn
trong nhng gii hn thuc s c nh ring ca n.
Vy th iu g lm cho ci tr thoi ha. N chnh l s t-phng v v khng c s
thay i, ng ch? Mi ngi u c mt quyn s hu bt di bt dch m c thc
hay khng- thc anh y ang bo v, ang canh chng, v ang khng cho php bt
k th g quy ry.
ng c mt quyn s hu bt di bt dch trong ti sn?
Khng nhng trong ti sn, nhng cn c trong nhng lin h thuc mi loi. Khng g
c th tn ti trong c lp. Sng l lin h; v ci tr c mt quyn s hu c nh trong
s lin h ca n vi con ngi, vi nhng tng, v vi nhng s vt. T li ny, v
s khc t to ra mt cch mng c bn bn trong chnh n, l khi u s thoi
ha ca ci tr. Hu ht mi ci tr u bo th, chng chng li nhng thay i. Ngay c
ci tr tm gi l cch mng cng bo th, bi v ngay khi n kim c s thnh
cng cch mng ca n, n cng chng i s thay i; chnh s cch mng tr thnh
quyn s hu c nh ca n.
Du rng ci tr, d n bo th hay tm gi l cch mng, c l cho php nhng b
sung no trn nhng ng vin thuc nhng hot ng ca n, n chng c li tt
c s thay i ti trung tm. Nhng hon cnh c l thc y n phi nhng b, tthch ng, y au kh hay thoi mi, n mt khun mu khc bit; nhng trung tm
vn cn cng ci, v chnh l trung tm mi gy ra s thoi ha ca ci tr.
ng c g qua t ng trung tm?
Bn khng bit ? Bn ang tm kim mt din t ca n?
Khng, tha ng, nhng qua s din t ti c l tip xc n, nhn c cm gic ca
n.
Tha ng, ngi cha chen vo, thuc tr nng chng ti c l nhn bit c trung
tm , nhng tht ra hu ht chng ti u khng bao gi c dp mt i mt vi n.
Chnh ti thy n c din t mt cch kho lo v tinh vi trong nhiu quyn sch
khc nhau, nhng ti cha bao gi thc s i din n; v khi ng hi liu chng ti
bit n, ti, mt ngi, ti ch c th ni ti khng bit. Ti ch c th bit s din t ca
n.

Ngi bn thm vo, Li na, n l tnh t li c nh ca chng ti, s ham mun

bm r su cho an ton ca chng ti, iu ngn cn chng ti khng bit trung tm
. Ti khng bit cu con trai ring ca ti, mc d ti sng vi con trai ti t khi
mi sanh, v thm ch ti li cng khng bit nhng g gn gi vi cu con. Mun bit
n ngi ta phi quan st n, nhn ngm n, lng nghe n, nhng ti khng bao gi
thc hin. Ti lun lun vi vng; v thnh thong khi ti c nhn n, ti li xung t vi
n.
Chng ta ang ni v s lo ha, ci tr ang thoi ha. Ci tr lun lun ang dng ln
khun mu ca s chc chn ring ca n, s an ton ca nhng quan tm ring ca
n; nhng t ng, hnh thc, s din t c l thay i t thi gian sang thi gian, t vn
ha sang vn ha, nhng trung tm ca tnh t li vn cn. Chnh l trung tm ny mi
khin cho ci tr thoi ha, d n c l tnh to v nng ng pha bn ngoi nhiu bao
nhiu. Trung tm ny khng l mt im c nh, nhng nhng im khc nhau bn
trong ci tr, v v vy n l chnh ci tr. S hon thin ca ci tr, hay chuyn ng t
mt trung tm sang mt trung tm khc, khng xa sch nhng trung tm ny; s k
lut, s kim ch, hay s thng hoa ca mt trung tm ch thit lp mt trung tm khc
trong v tr ca n.
Lc ny, chng ta c g khi chng ta ni chng ta rt sinh ng?
Cu trai tr li, Theo thng thng, chng ta ngh rng chng ta sinh ng khi chng ta
ni chuyn, khi chng ta ci a, khi c cm xc, khi c suy ngh, hot ng, xung t,
vui v.
V vy iu g chng ta gi l sng l s chp nhn hay phn khng bn trong khun
mu ca x hi; n l mt chuyn ng bn trong ci ci ca ci tr. Sng ca chng ta
l mt chui v tn ca nhng au kh v nhng vui th, nhng s hi v nhng tht
vng, nhng mong mun v nhng ginh git; v khi chng ta suy ngh v s thoi ha
ca ci tr, v hi liu c th kt thc n, s tm hiu ca chng ta cng trong ci ci
ca ci tr. y l sng?
Ngi cha tr li, Ti e rng chng ti khng bit mt sng no khc. Khi chng ti gi
nua, nhng vui th gim bt li trong khi nhng au kh dng nh li gia tng; v nu
ngi ta c suy ngh, ngi ta nhn bit rng ci tr ca ngi ta ang thoi ha dn
dn. Chc chn thn th s gi nua v h hng; nhng lm th no ngi ta s ngn
cn s lo ha ny ca ci tr?
Chng ta sng mt sng thiu suy ngh, v gn kt thc ca n chng ta bt u thc
mc ti sao ci tr thoi ha, v lm th no kim hm li tin trnh. Chc chn, iu g
quan trng l chng ta sng nhng ngy ca chng ta nh th no, khng ch khi chng
ta cn tr, nhng cn trong tui trung nin, v trong sut nhng nm thng suy tn. Loi
sng ng n i hi chng ta s thng minh cn hn c mt ngh nghip kim
sng. Suy ngh ng n l ct li cho sng ng n.
ng c g qua nhng t ng suy ngh ng n? ngi bn hi.
C s khc bit v cng, chc chn, gia suy ngh ng n v t tng ng n.
Suy ngh ng n l tnh thc lin tc; t tng ng n, ngc li, l hoc tun phc
vo mt khun mu c thit lp bi x hi, hay mt phn ng chng li x hi. T

tng ng n l c nh, n l qui trnh ca tp hp li cng nhau theo nhm nhng

khi nim c gi l nhng l tng, v tun theo chng. Chc chn, t tng ng
n thit lp tm nhn th bc, uy quyn, v gy ra tnh tn trng; tri li, suy ngh ng
n l tnh thc c ton qui trnh ca s tun phc, bt chc, chp nhn, phn
khng. Suy ngh ng n, khng ging nh t tng ng n, khng l mt s vic
phi c thnh tu; n ny sinh ng thi cng hiu r v chnh mnh, m l s nhn
bit c nhng phng cch ca ci ti. Suy ngh ng n khng th hc hnh c
t nhng quyn sch hay mt ngi khc; n hin din qua s tnh thc c chnh n
ca ci tr trong hnh ng ca lin h. Nhng khng th c hiu r c hnh ng
ny chng no ci tr cn bnh vc hay ch trch. V vy, suy ngh ng n xa sch
xung t v t-mu thun, m l nhng nguyn nhn c bn ca s thoi ha ca ci
tr.
Xung t khng l mt b phn ct li ca sng hay sao? cu trai hi. Nu chng ta
khng u tranh, chng ta ch l cy c.
Chng ta ngh chng ta c sinh ng khi chng ta b tri buc trong s xung t ca
tham vng, khi chng ta b thi thc bi s p buc ca ganh t, khi ham mun thc y
chng ta vo hnh ng; nhng tt c iu ny ch dn chng ta n s au kh v hn
lon ln lao hn. Xung t cng c hot ng t cho mnh l trung tm, nhng hiu r
v xung t xy ra qua suy ngh ng n.
Bt hnh thay, qui trnh ca u tranh v au kh ny, km theo cht vui v, l sng duy
nht m chng ti bit, ngi cha ni. C nhng bt chc ca mt loi sng khc,
nhng khng thng xuyn lm. Vt khi hn lon ny v tm c sng khc
lun lun l mc ch ca s tm kim.
Tm kim ci g vt khi nhng thc t l b tri buc trong o tng. S tn ti hng
ngy, cng nhng tham vng, nhng ganh t ca n, v vn vn, phi c hiu r;
nhng mun hiu r c n i hi s tnh thc, suy ngh ng n. Khng c suy
ngh ng n khi t tng bt u bng mt gi thuyt, mt thnh kin. Khi s bng
mt kt lun, hay tm kim mt cu tr li c hnh thnh t trc, chm dt suy ngh
ng n; tht ra, lc khng c suy ngh g c. V vy suy ngh ng n l nn tng
ca s chn tht.
Cu con trai chen vo, Dng nh i vi ti, t nht mt trong nhng nhn t trong
ton vn ny ca s thoi ha ca ci tr l vn ca ngh nghip ng n.
Bn c g qua nhng t ng ngh nghip ng n?
Tha ng, ti nhn thy nhng ngi b m mi trong hot ng hay ngh nghip
no chng my chc qun bng chnh h; h qu bn rn nn khng suy ngh v
chnh h, l mt iu tt p.
Nhng mt m mi nh th khng l mt tu thot khi chnh mnh hay sao? V tu
thot khi chnh mnh l ngh nghip sai lm; n ang tha ha, n nui dng s th
ch, s phn chia, v vn vn. Ngh nghip ng n hin din qua loi gio dc ng
n, v cng hiu r v chnh mnh. Liu bn khng nhn thy rng bt k hot ng
hay ngh nghip no, mt cch c thc hay khng- thc, ci ti s dng n nh mt
phng tin cho s tha mn ring ca n, cho s thnh tu ca nhng tham vng
ring ca n, hay trong t c s thnh cng nh vo uy quyn, hay sao?

Bt hnh thay, l nh th. Dng nh chng ta s dng mi th cho s thng tin

ring ca chng ta.
Chnh tnh t li ny, t-thng tin lin tc ny, khin cho ci tr nh nhen; v mc d
hot ng ca n c m rng, mc d n c bn tm bi chnh tr, khoa hc, ngh
thut, nghin cu, hay iu g bn mun, c mt cht hp li ca suy ngh, mt nng
cn m to ra s thoi ha, s thi nt. Ch khi no c s hiu r c tng th ca ci
tr, tng thc bn trong ln bn ngoi, mi c th c mt ti sinh ca ci tr.
Ngi cha ni, Th gii vt cht l tai ng ca th h hin i. N b cun theo bi
nhng s vic ca th gii, v khng trao s suy ngh n nhng vn nghim tc.
Th h ny ging nh nhng th h khc. Nhng s vic vt cht khng ch l nhng
ci t lnh, nhng chic o s mi bng la, nhng chic my bay, nhng my thu hnh,
v vn vn; chng gm c nhng l tng, s tm kim quyn hnh d c nhn hay tp
th, v s ham mun c an ton, hoc trong th gii ny hoc trong i k tip. Tt
c vic ny to ra s thoi ha v s thi nt ca ci tr. Vn ca s thoi ha phi
c hiu r ngay ti khi u, trong thi tr ca mt ngi, khng phi ti thi k ca
s suy sp v thn th.
iu c ngha khng c hy vng cho chng ti?
Khng phi u. N gian nan khi chm dt s thoi ha ca ci tr ti tui tc ca
chng ta, l tt c. Mun to ra mt thay i c bn trong nhng phng cch thuc
sng ca chng ta, phi c s tnh thc lan rng, v mt chiu su v tn ca cm thy,
m l tnh yu. Vi tnh yu mi th u c th xy ra.