Erman Aslan

0001.06088
Sakarya Üniversitesi
Makine Mühendisliği

BİLGİSAYAR DESTEKLİ KONSTÜRİKTİF ŞEKİLLENDİRME

Renault Megane marka otomobilin ön taşıyıcı elemanlarından alt salıncak kolu tasarımı
yaparken göz önünde bulunduracağımız 5 tane unsur vardır.

1. TASARIM
2. FONKSİYON
3. MALZEME
4. İMALAT
5. EKONOMİ

TASARIM :

Tasarım daha doğrusu geometrik tasarım yaparken parçanın otomobilde nereye geleceği,
parçanın üzerine gelen yükler,bağlantı yerleri ve bağlantı şekilleri önemlidir.

Parça tasarlanırken otomobilde nereye geleceği ve hangi parçalar ile komşu olacağı
bellidir. Bu sınırlar parçanın boyutu ve şekli hakkında bize bilgi vermektedir.

Parçanın üzerine gelen yüklerde geometrik tasarımı etkiler. Otomobilin ağırlık

merkezinden paçaya gelen yükler hesaplanabilir. Otomobil çalışma esnasında yani hareket
esnasında parçaya artı bir yük yükler.Bu yükler kasislerde, yol bozukluklarında ve virajlarda
… olmaktadır.Bu değişken yüklerde parça boyutlandırma da bize yardımcı olmaktadır.

Şekil 1: Otomobilin ağırlık merkezi ve alt salıncak koluna uzaklığının şematik gösterimi

M  Gx

Parça otomobilde hangi parçalarla bağlanacağı ve bağlantı ekli tayini çok önemlidir.
Bağlantı şekli çözülebilir bağlantı olan cıvata-somun bağlantısıdır. Eğer parçada kullanımdan,
kazadan oluşan bozukluklar düzeltilemiyorsa parça rahatlıkla yenisi ile değiştirilebilsin diye
bağlantı şekli cıvata-somun bağlantısıdır. Somun isimleri; beşik altı somunu, aks taşıyıcı
üzerindeki tespitleme somunu, viraj çubuğu yatak somunları, alt rotil somunu, bijonlar…
(Renault servisinden aldığım bilgiye göre)
 Alt salıncak koluna gelen dinamik (değişken) yüklerin dengesi boyutu etkiler.Örneğin
nipel tasarımında d, α, bağlantı şekli önemlidir. Alt salıncak kolu tasarımında kanat uzunluğu
(l), iki kanat arasındaki açı(α), parça et kalınlığı (t) öne taşımaktadır.

Sekil 2 : alt salıncak kolu şematik resmi

Geometrik tasarımda uyulan standartlar yani cıvata ve somun standartları otomabil

üzerine açılacak monte yerleri ile doğru orantılıdır. (M20 = dış çap 20 mm gibi)

FONKSİYON :

Parçanın fonksiyonu tekerleğe yataklık etmek, otomobili taşımak ve gerekli yüklere karşı
koymaktır.Bu fonksiyona göre paçanın şekli tayin edilmelidir. Parçanın şekli üzerine gelecek
yüklere elverişli olmalıdır yani fonksiyonu yerine getirebilmelidir. Uygun olamayan
fonksiyon yani parçanın fonksiyonunu yerine getiremiyecek şekil ve boyutlardan
kaçınılmalıdır.

MALZEME :

Malzeme seçimi toplam tarımın maliyet bakımından %70’ini etkiler. Bu yüzden malzeme
seçerken en önemli kriter maliyeti yani ekonomisi olmalıdır. Alt salıncak kolu tasarımında
parçanın üzerine gelecek yükleri (kuvvetleri) taşıyacak mukavemette parça seçilmelidir.

Malzeme çelik malzeme olmalıdır çünkü üzerine gelecek yükler yaklaşık 25000N dur.
(Otomobil ağırlığına 1000g dersek ve ağırlık merkezi ile parça uzaklığına 2.5m
dersek)25000Nm momenti çelik malzeme rahatlıkla taşıyabilir. Çelik sac malzeme
kullanılmıştır. Kullanılan cıvata-somun malzemeleri ise çeliktendir. Çünkü bu elemanların
üzerine gelen yüklerde 25000Nm civarındadır. Ayrıca seçilen malzeme çok sert yada kırılgan
olmamalıdır. Kırılgan olduğu takdirde parça üzerine gelen yükleri taşıyamıyarak hemen
kırılacaktır. Bunun için parçanın plastik deformasyona hemen uğramaması için elastik
malzeme seçilmelidir.
 Tablo 1: Gerilme, zorlanma diyagramı

Malzeme seçerken eskisi gibi birkaç alternatif arasından seçi yapılmıyor.doğada bulunan
ve bu işe yarıyabilecek bütün malzemeler analiz ediliyor.Firmaların yayınladığı kataloglardan
da seçim yapılıyor.

Günümüzde af malzemelerin ihtiyacı karşılıyamadığı durumlarda kompozit malzemeler

kullanılıyor.Alt salıncak kolu tasarımında çelik malzeme kullanılması yeterli olacaktır.
Örneğim tenis raketi ve beyzbol sopası yapımında kompozit malzemeler kullanılmaktadır. İki
ve ya daha fazla malzeme epoksi ( yapıştırıcı) yardımı ile birleştirilip yapı olarak homojen
ama kimyasal olarak homojen olmayan malzemeler üretiliyor. Bazen daha az ağırlıklı ama
daha yoğun malzemeler üretiliyor bazen ise ısıya dayanıklı malzemeler üretiliyor.

İMALAT :

Her imalat yönteminin birbirine göre avantaj ve dezavantajları vardır.Döküm, talaş

kaldırma, pres vs. Örneğin otomobilin dışı preslerle oluşturulup kaynaklarla bileştiriliyor.
Bana göre dış sac en ucuz ve en dayanıklı şekilde presle şekillendiriliyor. Ucuz olmasının
nedeni çok sayıda parçanın presle üretilmesi ve bunun da maliyete etkisidir. Alt salıncak kolu
bir otomobilde 2 tane bulunduğuna göre ve yılda bir otomobil fabrikası 100.000 otomobil
üretirse bu da yılda 200.000 alt salıncak kolu üretimi demektir. 200.000 tane parçanın
karşılanabilmesi ya presle ya da metal kalıba döküm ile sağlanır.bu iki yöntemin seçiminde
üretici yerin imkanları ve parçanın malzemesi etkili olacaktır. Mantıken pres büyük parçaların
yapımında ve büyük kuvvetlere gereksinim olduğu yerlerde kullanılmaktadır.alt salıncak olu
küçük bir parça olduğu için metal kalıba düöküm ile üretimi daha uygundur.Bu seçimde
maliyetin etkisini unutmamak gerekir.

MALİYET :

Bütün şıklarda teker teker maliyetten söz edildi. Ama bir parçanın toplam maliyetini
etkileyen en önemli unsur malzemedir. Malzeme fonksiyona uygun olacak, gelen kuvvetleri
karşılayacak ve ucuz olacaktır. İmalat yöntemi seçerken maliyete dikkat ediliyor. İşletme
giderleri, malzeme maliyeti , imalat maliyeti birleşince parçanı toplam maliyeti ortaya çıkıyor.

İşletme elinden gelen en ucuz satış maliyetinin yakalamaya çalışacaktır, müşteri ise o
parçayı en uygun fiyata almaya alışacaktır.bu yüzden maliyet tasarımın en önemli
kademesidir.