T Drejtat e Njeriut N Institucionet Korrektuese-2013QKRMT PDF

QENDRA KOSOVARE PR REHABILITIMIN E T MBIJETUARVE T TORTURS
KOSOVA REHABILITATION CENTRE FOR TORTURE VICTIMS
Promovimi i respektimit t t drejtave

t njeriut n institucionet korrektuese
prkrahet nga:
Raporti i gjasht vjetor, Prill, 2014

QKRMT, Prishtin
T DREJTAT E NJERIUT N INSTITUCIONET KORREKTUESE N KOSOV - 2013
QENDRA KOSOVARE PR REHABILITIMIN E

T BIJETUARVE T TORTURS
KOSOVA REHABILITATION CENTRE FOR TORTURE VICTIMS
______________________________________________
T drejtat e njeriut n institucionet

korrektuese n Kosov
Raport prmbledhs i gjetjeve dhe rekomandimeve 2013
Raporti i gjasht vjetor, Prill, 2014

QKRMT, Prishtin
Projekti Promovimi i respektimit t t drejtave t njeriut n qendrat

korrektuese dhe t paraburgimit sht projekt i mbshtetur nga
Instituti pr Shoqri t Hapur (OSI). Ky projekt menagjohet dhe
implementohet nga Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e t
Mbijetuarve t Torturs (QKRMT) n bashkpunim me DIGNITYInsitutin Danez kundr Torturs.
Pikpamjet dhe mendimet e shprehura n kt raport jan
prgjegjsi e Qendrs Kosovare pr Rehabilitimin e t Mbijetuarve
t Torturs QKRMT, dhe jo domosdoshmrisht pasqyrojn
politikn zyrtare dhe qndrimet e OSI.
Vlersimet, konkluzionet dhe rekomandimet n kt raport jan
rezultat i puns monitoruese t QKRMT gjat vitit 2013.
Autor:
Alban Muriqi, Menagjer i projektit (QKRMT)
Redaktor:
Dr. Feride Rushiti, Drejtoresh Ekzekutive e

QKRMT-s
Monitoruesit: Dr. Feride Rushiti, Drejtoresh Ekzekutive e

QKRMT-s
Alban Muriqi, Jurist
Fatmire Haliti, Juriste
Dr. Reshat Bajrami, Mjek
Adnan Isufi, Jurist
Kontakti:
QKRMT
Rr. Hamz Jashari 16b/2
10000 Prishtin, Kosov
Tel/Fax: +381 (0)38 243 707
E-mail: info@krct.org
Website: www.krct.org
Prmbajtja
Lista e shkurtesave .................................................................. 5
Monitorimi i t drejtave t njeriut n vendet e paraburgimit n
Kosov .................................................................................... 7
I.Mandati dhe metodologjia e QKRMT-s pr
monitorimin e institucioneve korrektuese ..................... 10
Hyrje............................................................................ 10
Mandati i QKRMT-s pr monitorimin e institucioneve
korrektuese .................................................................. 10
Objektivi...................................................................... 11
Metodologjia ............................................................... 12
Parimet e monitorimit ................................................. 13
Korniza ligjore dhe standardet .................................... 16
Programi i vizits ........................................................ 17
Llojet e vizitave ........................................................... 20
Organizimi dhe prgatitja e vizitave ........................... 21
Prbrja e ekipeve monitoruese................................... 22
II. Gjetjet n Institucionet Korrektuese t Kosovs,
2013 ................................................................................... 23
1. Trajtimi: .......................................................... 23
2. Kushtet materiale dhe t banimit: ................... 27
3. Mbipopullimi .................................................. 30
4. Ushqimi dhe ambientet ................................... 32
5. Higjiena ........................................................... 34
6. Sistemimi i t paraburgosurve dhe t
dnuarve ................................................................ 35
7. Tretmani dhe kujdesi shndetsor: ................... 40
8. Stafi kushtet e puns ..................................... 44
9. Regjimi dhe standardet n Shrbimin
Korrektues:............................................................ 45
III. Rekomandimet sipas fushave kryesore ................... 55
1. Trajtimi: ........................................................... 55
2. Kushtet materiale dhe t banimit: .................... 58
3
3. Mbipopullimi .................................................. 60
4. Ushqimi dhe ambientet ................................... 61
5. Higjiena ........................................................... 62
6. Sistemimi i t dnuarve dhe t paraburgosurve
.............................................................................. 63
7. Tretmani dhe kujdesi shndetsor .................... 66
8. Stafi kushtet e puns .................................... 66
9. Regjimi dhe standardet n institucionet
korrektuese ............................................................ 67
VI. Aktivitetet t tjera t QKRMT-s/Lobimi dhe
Avokimi............................................................................. 69
26 Qershori Dita e OKB-s n mbshtetje t viktimave t
torturs ........................................................................... 69
Puntoria e QKRMT mbi ankesat n institucionet
korrektuese..................................................................... 71
Hulumtimi QKRMT/DIGNITY: Matja e kualitetit t
jets n institucionin korrektues................................... 72
Konferenca vjetore mbi gjetjet n institucionet
korrektuese..................................................................... 74
Takimi i puns QKRMT Institucionet Korrektuese ... 78
Lista e shkurtesave
KPK
Kodi Penal i Kosovs
KPPK Kodi i Procedurs Penale t Kosovs

CPT
Komiteti Europian pr Parandalimin e Torturs dhe

trajtimit jonjerzor, degradues dhe ndshkues
CRD
Civil Rights Defenders
ECHR Konventa Europiane pr Mbrojtje e t Drejtave t

Njeriut dhe Lirive Themelore
EULEX Misioni Europian e sundimit t ligjit n Kosov
HR
Human Rights Watch
ICCPR Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe

Politike
ICESCR Konventa Ndrkombtare mbi Mbrojtjen e
Drejtave Ekonomike, Sociale dhe Kulturore
ICRC Komiteti Ndrkombtar i Kryqit t Kuq
MD
Ministria e Drejtsis
MSH
Ministria e Shndetsis
SHKK Shrbimi Korrektues i Kosovs

PK
Policia e Kosovs
QKRMT Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e t Mbijetuarve

t Torturs
LESP Ligji mbi Ekzekutimin e Sanksioneve Penale
MKP
Mekanizmi Kombtar Parandalues
OPCAT Protokolli Opsional i Konvents s OKB-s kundr

Torturs dhe formave tjera t keqtrajtimit, trajtimit
jonjerzor, degradues dhe ndshkimit
OSBE Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Europ
SMR
Rregulat standarde minimale pr trajtimin e t

burgosurve
UDHR Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut

UNCAT Konventa kundr Torturs dhe formave tjera t
keqtrajtimit, trajtimit jonjerzor, degradues ose
ndshkimit
UNMIK Misioni i Prkohshm i Kombeve t Bashkuara n
Kosov
Monitorimi i t drejtave t njeriut n vendet e

paraburgimit n Kosov
T gjith personat e privuar nga liria (PPL) duhet t trajtohen
njerzisht dhe t respektohet dinjiteti i tyre si qenie njerzore.
Kto t drejta jan mishruar n dokumente ndrkombtare,
rajonale dhe kombtare q kan karakter ligjor t
detyrueshm.
T paraburgosurit dhe t burgosurit jan veanrisht n rrezik
pr tiu shkelur t drejtat, duke qen se mbahen larg
vmendjes s opinionit. Prandaj, roli i shoqris civile si
monitorues i jashtm dhe i pavarur sht thelbsor n
parandalimin, dokumentimin dhe adresimin e shkeljeve t
mundshme t t drejtave t njeriut n vendet e ndalimit n
Kosov.
QKRMT po hyn n vitin e pesmbdhjet t ekzistencs s
saj. Q nga viti 1999, kjo organizat ka punuar n
parandalimin e torturs dhe rahabilitimin e t mbijetuarve t
lufts n Kosov. Mandati i QKRMT-s sht unik krahasuar
me OJQ-t tjera Kosovare pr t drejtat e njeriut, n kuptimin
q ka nj mision specifik pr luftimin e torturs prmes
monitorimit dhe dokumentimit t shkeljeve t t drejtave t
njeriut duke u ofruar ndihm viktimave t torturs prmes
programeve t saj rehabilituese.
Qllimi i puns monitoruese sht q t vlersoj
pajtueshmrin e standardeve ligjore regjionale dhe
ndrkombtare n vendet e ndalimit, t parandaloj shkeljet e
t drejtave t njeriut n kto vende dhe t ngris transparencn
dhe legjitimitetin e Shrbimit Korrektues t Kosovs (SHKK).
7
Pr m tepr, aktivitetet monitoruese jan zgjeruar edhe n

prfshirjen e stacioneve policore nga 2007 si dhe
institucioneve t shndetit mendor nga 2010.
Ky Raport paraqet nj prmbledhje t strukturuar t
vrojtimeve/gjetjeve t mbledhura dhe rekomandimeve t
bazuara n rreth 20 vizita monitoruese prgjat vitit 2013.
QKRMT shpreh faliminderimet pr bashkpunimin e
vazhdueshm dhe konktruktiv t SHKK-s dhe konsideron at
si vlersim t kontributit t saj, duke qen se autoritetet
shpesh i jan prgjigjur pozitivisht rekomandimeve t
QKRMT, duke ndrmarr hapa konkret pr t prmirsuar
kushtet n institucionet korrektuese pr personat e privuar nga
liria dhe stafin e ktyre institucioneve.
Prmes nj qasje profesionale, QKRMT ka ndrtuar nj
marrdhnie besimi dhe konfidencialiteti me t ndaluarit dhe
familjet e tyre. Prvoja e QKRMT-s n monitorimin e
vendeve t ndalimit n Kosov sht e mirnjohur pr aktert
m t rndsishm vendor, regjional dhe ata ndrkombtar.
Raportet e monitorimit t QKRMT-s shrbejn pr
gjenerimin e veprimeve konkrete nga institucionet
vendimmarrse dhe gjetjet e saj jan cituar rregullisht nga
Departamenti i Shtetit t SHBA-s, Raporti i Progesit i
Komisionit Evropian dhe Komiteti Evropian pr Parandalimin
e Torturs.
Si pjes e prpjekjeve t vazhdueshme pr t
institucionalizuar monitorimin e pavaruar n vendet e ndalimit
n nivel vendi dhe n pajtim me Protokolin Opcional t
Konvents Kundr Turturs (OP-CAT) q parasheh
themelimin e MKP-s n Kosov, QKRMT kishte inicuar
8
marrveshjen ndrmjet akterve monitorues aktiv n vendet

ku mbahen personat e privuar lirie me qllim t avokimit pr
krijimin e MKP sipas OP-CAT. Kshtu n maj t 2011 u arrit
nnshkrimi i Marrvesdhjes s Bashkpunimit ndrmjet
Institucionit t Avokatit t Popullit, QKRMT dhe KLMDNJ
pr kt qllim.
Marrveshja ka rezultuar me krijimin e nj organi t
prbashkt Komiteti Drejtues, q shrben si Task Force pr
krijimin MKP-s. Ky organ, pr afr tri vite t ekzistimit, ka
ndrmarr disa vizita monitoruese n institucionet korrektuese
n Kosov t cilat jan shoqruar me raporte dhe
rekomandime pr autoritetet prgjegjse. Task Forca poashtu
ka zhvilluar edhe aktivitete t tjera si tryeza apo konferenca
me palt e interesit pr promovimin e t drejtave t personave
t privuar nga liria dhe aktivitete avokimi duke synuar n kt
mnyr vnjen e themeleve pr krijimin e MKP n Kosov n
pajtim me krkesat e OP-CAT. OSBE dhe Kshilli i Evrops
kan prkrahur Task Forcn n ngritjen e kapaciteteve prmes
ofrimit t trajnimeve t shumta dhe vizitave studimore.
Dr. Feride Rushiti

Drejtoresh Ekzekutive-QKRMT
I.
Mandati dhe metodologjia e QKRMT-s pr
monitorimin e institucioneve korrektuese
Hyrje
Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e Viktimave t Torturs
(QKRMT) sht organizat e pavarur, joqeveritare, dhe jofitimprurse q sht themeluar n vitin 1999 me mision pr
t ofruar trajtim dhe rehabilitim pr viktimat e torturs n
Kosov.
Me kalimin e kohs QKRMT-ja ka zgjeruar mandatin e saj
duke prfshir promovimin e respektimit t t drejtave t
njeriut prmes parandalimit dhe rrnjosje s torturs dhe
keqtrajtimit. Si pjes e ktyre prpjekjeve, QKRMT-ja ka
zgjeruar punn e saj monitoruese edhe n institucionet
psikiatrike.
Monitorimi i institucioneve korrektuese t Kosovs realizohet
n kuadr t projektit Promovimi i respektimit t t drejtave
t njeriut n Qendrat Korrektuese dhe t Paraburgimit n
partneritet me Institutin Danez kundr Torturs (DIGNITY)
nga Danimarka, i cili mbshtetet nga Instituti pr Shoqri t
Hapur (OSI).
Mandati i QKRMT-s pr monitorimin e institucioneve
korrektuese
QKRMT-ja realizon monitorimin e Qendrave Korrektuese dhe
t Paraburgimit n baz t Memorandumit t Mirkuptimit me
Ministrin e Drejtsis i cili prtrihet do vit dhe
10
Memorandumi aktual i Mirkuptimit sht nnshkruar me

22.11.2012.
Memorandumi
prcakton
mnyren
e
bashkpunimit n mes t Ministris s Drejtsis dhe
QKRMT-s pr qasje n institucionet korrektuese t Kosovs,
duke i mundsuar ekipeve monitoruese t QKRMT-s qasje t
plot n t gjitha institucionet korrektuese t Kosovs.
N shtes t puns monitoruese, QKRMT-ja s bashku me
Institucionin e Avokatit t Popullit (IAP) dhe Kshillin pr
Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut (KMDLNJ) ka nnshkruar
Marrveshjen e Bashkpunimit me 10 Maj 2010 e cila ka
mundsuar krijimin e Kshillit Drejtues i mandatuar pr t
ndrmarr vizita t prbashkta, t pavarura monitoruese n
vendet e ndalimit dhe pr t avokuar pr krijimin e MKP-s.
QKRMT, shpreh mirnjohje dhe falnderime pr Ministrin e
Drejtsis (MD) dhe Shrbimin Korrektues t Kosovs
(SHKK) pr bashkpunimin e vazhdueshm dhe mbshtetjen
e pakursyer ekipeve monitoruese t QKRMT-s n t gjitha
nivelet.
Objektivi
E drejta pr t mos iu nnshtruar torturs ose trajtimit mizor,

njerzor ose ndshkimit sht manifestuar n legjislacionin
ndrkombtar, kombtar dhe regjional.
Monitorimi i vendeve ku mbahen personat e privuar nga liria
sht esencial, pasi ata jan t ndieshm dhe n rrezik pr tu
keqrajtuar dhe madje torturuar. Personat e privuar nga liria
kan ndikim shum t kufizuar n fatin e tyre dhe tersisht
11
varen nga autoritetet pr t garantuar dhe mbrojtur t drejtat e

tyre. Monitorimi i institucioneve korrektuese dhe t
paraburgimit kontribuon n m shum transparenc dhe
llogaridhnie dhe fuqizon legjitimitetin dhe besimin e
opinionit n kto institucione.
N mnyr t veant, vizitat monitoruese t ndrmarra nga
QKRMT-ja kan pr qllim t sigurojn:
Nj vlersim t trajtimit dhe mbrojtjes s t

burgosurve dhe paraburgosurve;
Nj vlersim t kushteve material/kushteve t
jetess n Qendrat Korrektuese dhe t
Paraburgimit;
Nj shqyrtim t parametrave tjer relevant, duke
prfshir regjimin dhe aktivitetet, informimin,
kontaktin me botn e jashtme, shndetsin,
nevojat
e
veanta
t
grupeve
t
rrezikuara/ndieshme etj;
Hartimin e gjetjeve kryesore dhe rekomandimet
pr udhheqsit e institucioneve korrektuese,
stafin e tyre, SHKK/MD, MSH etj.
Metodologjia
Pr t siguruar se t gjitha vizitat monitoruese jan kryer n
mnyr profesionale dhe n pajtim me parimet pr
monitorimin e vendeve t ndalimit, QKRMT-ja n
bashkpunim me Institucionin e Avokatit t e Popullit (IAP)
dhe Kshillin pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive t Njeriut
(KMDLNJ) ka zhvilluar nj manual pr monitorimin e ktyre
12
vendeve i cili parasheh qart metodologjin q zbatohet n t

gjitha vizitat monitoruese si dhe instrumentet e monitorimit
me indikatort prkats t vlersimit.
Prve parimeve udhheqse n punn monitoruese, Manuali
ofron edhe instrumentet e veanta t monitorimit si jan lista
e kontrollit dhe pyetsort e ndryshm si: pr t dnuarit,
menagjmentin dhe pytsori pr vlersimin e kushteve n
kuzhin, sanitari dhe shndetsi.
Parimet e monitorimit
Monitorimi i vendeve t ndalimit prmes vizitave sht nj
detyr e ndieshme dhe delikate. Pr arsye etike dhe efikasiteti,
sht me rndsi q kto vizita monitoruese t ken parasysh
dhe t respektojn nj numr t parimeve themelore, duke
prfshir:
Mos-dmtimi: T ndaluarit jan veanrisht t pambrojtur
dhe siguria e tyre do her duhet t kihet parasysh nga
monitoruesit, t cilt kurr nuk duhet t ndrmarrin veprime t
tilla q mund t rrezikojn t ndaluarit.
Praktika e gjykimit t mir: Monitoruesit duhet t ken
njohuri mbi standardet dhe rregullat ndaj t cilave ata kryejn
monitorimin. Megjithat, prkundr fardo numri t tyre,
rndsie, dhe vlere, rregullat nuk mund t zvendsohen pr
gjykim t mir personal dhe logjik. Monitoruesit prandaj
duhet t posedojn dhe ushtrojn gjykim t mir n t gjitha
rrethanat.
13
Respekti ndaj autoriteteve dhe zyrtarve prgjegjs:

Prve ather kur sht ndrtuar respekti reciprok ndrmjet
stafit dhe monitoruesve, puna n vendet e ndalimit mund t
rrezikohet. Monitoruesit gjithmon duhet t respektojn
funksionimin e autoriteteve dhe identifikojn nivelet e
hierarkis dhe prgjegjsis n mnyr q t mund t trajtojn
secilin problem n nivelin e duhur..
Respektimi i personave t privuar nga liria: Pavarsisht
arsyeve t privimit t liris, t ndaluarit duhet t trajtohen me
respekt dhe mirsjellje. Vizitori (monitoruesi) duhet ta
prezantoj veteveten.
T qnit i besueshm: Monitoruesit duhet tua bjn t qart t
ndaluarve dhe stafit objektivat dhe kufizimet e puns s tyre
monitoruese dhe t sillen n prputhje me rrethanat. Ata nuk
duhet t premtojn dhe t ndrmarrin ndonj veprim t cilin
nuk mund ta qojn deri n fund.
Respektimi i fshehtsis: Respektimi i fshehtsis s
informatave t marra gjat intervistave private sht thelbsor.
Monitoruesit nuk mund t paraqiten si prfaqsues duke
prdorur emrin e t ndaluarit pa plqimin e tij/saj t shprehur
ose t informuar.
Respektimi i siguris: sht e rndsishme t respektohen
rregullat e brendshme t vendit q vizitohet. Autoritetet mund
t krkojn q pr shkaqe t siguris t mos lejohet vizita n
vendet e veanta ose vendosin kushte t veanta, por sht
prgjegjsi e monitoruesve, nse dhe si ata do tu prmbahen
ktyre kshillave. Monitoruesit duhet t shfaqin identitetin e
tyre duke vendosur shnjat identifikuese (ID) ose mjetet tjera
identifikuese.
14
T qenit i qndrueshm, kmbnguls dhe i durueshm:

Legjitimiteti i ekipit monitorues sht krijuar me kalimin e
kohs, kryesisht si rezultat i rndsis, kmbnguljes dhe
qndrueshmris s puns s tij. Monitorimi i vendeve t
ndalimit krkon efikasitet, rregull dhe vazhdimsi. Kjo
nnkupton vizita t rregullta n vende t njjta, dhe ndrtimin
e provave t mjaftueshme pr t nxjerr konkluzione dhe br
rekomandime. sht thelbsore t qnit kmbnguls n
aktivitetet pasuese t monitorimit.
T qnit korrekt dhe i sakt: Gjat nj vizite sht e
rndsishme t mblidhen informata t sakta dhe t shndosha
n mnyr q t hartohen raporte t dokumentuara mir dhe
rekomandime relevante.
T qenit sensitiv: Veanrisht kur intervistohen t ndaluarit,
monitoruesit duhet t jen t ndieshm n situata t disponimit
dhe nevojave individuale, si dhe nevojave pr t ndrmarr
hapa t domosdoshm pr t mbrojtur sigurin e tyre. N
rastet e supozimeve t torturs dhe keqtrajtimit, monitoruesit
duhet t jen t vetdijshm pr problemet e ri-traumatizimit.
T qenit objektiv: Monitoruesit duhet t prpiqen ti
regjistrojn faktet aktuale, dhe t trajtojn stafin dhe t
ndaluarit n mnyren e cila nuk sht e ngjyrosur nga ndjenjat
dhe mendimet paragjykuese.
Sjellje me integritet: Monitoruesit duhet ti trajtojn t gjith
t ndaluarit,, autoritetet dhe stafin me mirsjellje dhe respekt
dhe do her duhet t veprojn n pajtim me standardet
kombtare dhe ndrkombtare t t drejtave t njeriut dha
mandatin q ata mbajn.
15
T qnit i dukshm: Brenda vendit t ndalimit, monitoruesit

duhet t sigurohen se stafi dhe t ndaluarit jan t vetdijshm
pr metodologjin dhe mandatin e trupave vizitues dhe faktin
se ata dijn si tiu qasen atyre (duke mbajtur ID).
Parimet e siprpermendura jan marr nga tetmbdhjet
parimet e identifikuara n Manualin e Monitorimit nga
Trajnimi i OKB-s pr monitorimin e t drejtave t njeriut.
Ato jan adaptuar sipas nevojave duke marr n konsiderat
veorit e monitorimit t vendeve t ndalimit.
QKRMT, kto parime i ka br pjes t metodologjis s
puns n monitorimin e vendeve t ndalimit dhe t njjtat i
udhheqin ekipet monitoruese doher gjat vizitave npr
vendet e ndalimit.
Korniza ligjore dhe standardet

QKRMT ndrmerr punn e saj monitoruese duke u bazuar n
t drejtat, parimet dhe standardet e prcaktuara n Konventn
e OKB-s Kundr Torturs (UN-CAT) dhe Protokolin
Opsional t saj (OP-CAT), Konventen Europiane kundr
Torturs dhe Standardet Minimale te Komitetit Europian pr
Parandalimin e Torturs t Kshillit t Europs (Standardet e
KPT-s) pr trajtimin e personave t ndaluar, Rregullat
Standarde Minimale pr trajtimin e t burgosurve (SMR),
Ligjin mbi Ekzekutimin e Sanksioneve Penale (LESP) si dhe
udhzimet administrative dhe procedurat e puns s SHKKs.
16
Programi i vizits
N fillim t do viti, ekipi monitorues prpilon nj list me t
gjitha vendet e qendrat korrektuese dhe qendrat e
paraburgimit pr t'u vizituar n baz t kritereve si n vijim:
(i) rreziqet e mundshme ose faktike, (ii) informatat n
dispozicion, duke prfshir numrin e ankesave, ose kur nuk ka
asnj ankes, numrin e t dnuarve/paraburgosurve etj, (iii)
qendrat q nuk vizitohen shpesh.
N fillim t vitit 2013, QKRMT-ja hartoi nj program t
vizitave pr t siguruar s paku dy vizita t
rregullta/sistematike n seciln qendr korrektuese dhe t
paraburgimit. N varsi t gjetjeve gjat ktyre vizitave, nj
sr vizitash prcjellse/pasuese dhe vizitash tematike jan
realizuar. Prgjat vitit 2013, QKRMT ka kryer gjithsej 19
vizita n qendrat korrektuese dhe t paraburgimit n Kosov.
Vizitat monitoruese t QKRMT-s n Qendrat Korrektuese dhe

Qendrat e Paraburgimit deri n nntor 2013
Emri i Institucionit
Data
e
vizits of
Visit
Llojet e vizitave/komente
QK Dubrav/Dubrava
16 Janar
2013
Hulumtimi
i
QKRMT/Dignity
(Danimark) pr kualitetin
e jets n burg. Takimi me
grupet e fokusuara t t
dnuarve.
17
QK Dubrav/Dubrava
18 Janar
2013
Hulumtimi
QKRMT/Dignity
(Danimark) pr kualitetin
e jets n burg. Takimi me
grupet e fokusuara t t
dnuarve
QK Dubrav/Dubrava
29 Janar
2013
Vizit
tematike
e
QKRMT. Rasti i vdekjes
s nj t paraburgosuri
QK Dubrav/Dubrava
15 Shkurt
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
QK Dubrav/Dubrava
16 Prill
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
QK Lipjan/Ljipjani
18 Prill
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
QK Dubrav/Dubrava
26 Prill
2013
Vizit e rregullt e Task

Forcs
(IAP/QKRMT/KMDLNJ)
QP Prishtin/Pristina
17 Maj
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
14
Qershor
2013
Vizit e rastit e QKRMTs
08 Korrik
2013
Vizit e rastit e QKRMTs
QP Gjilan/Gnjilane
20 Maj
2013
Vizit e kombinuar sistematike dhe prcjellse

(tematike) e QKRMT
QK Lipjan/Ljipjane
31

Forcs
Maj
18
2013
(IAP/QKRMT/KMDLNJ)
QK Dubrav/Dubrava
01
Qershor
2013

Forcs
(IAP/QKRMT/KMDLNJ)
QK Dubrav/DubravaCC
Smrekonice/Smrekovnica
02 Korrik
2013
Vizit e prbashjkt e
antarve t Task Forcs
(QKRMT/KMDLNJ)
lidhur me grevn e uris s
t dnuarve
QP Prizren
31 Korrik
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
QK
Smrekonic/Smrekovnica
04
Shtator
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
QK Dubrav/Dubrava
18 Tetor
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
Njsia Psikiatrike-QKU
15
Nntor
2013
Vizit e rastit e QKRMT
QP Pej/Pec
19
Nntor
2013
Vizit
sistematike
QKRMT
Ndrsa QKRMT, kryen monitorimin n nj gam t gjer t

vendeve t ndalimit, duke prfshir institucionet korrektuese
(burgjet), qendrat e paraparaburgimit, stacionet policore, dhe
institucionet psikiatrike (qendrat e shndetit mendor), raporti
prmbledhs adreson vetm gjetjet nga monitorimi i
institucioneve korrektuese gjat vitit 2013. Gjetjet nga
19
monitorimi i dhomave t ndalimit n stacionet policore t

Kosovs dhe ato n institucionet psikiatrike trajtohen n
raporte t veanta, t cilat mund t shkarkohen n:
www.krct.org
Llojet e vizitave
Llojet e ndryshme t vizitave monitoruese mund t definohen
gjersisht n tri kategori:
Vizitat sistematike apo t rregullta. Kto vizita ndrmerren
me qllim t vlersimit t gjith ambientit dhe kushteve t
jetess dhe zhvillimit t intervistave private me t dnuarit
dhe t paraburgosurit. Prmes ktyre vizitave ekspertt e
QKRMT-s kan mbledhur dhe analizuar informata q
ndrlidhen me t gjitha aspektet e trajtimit dhe mbrojtjes s t
dnuarve/paraburgosurve dhe kushteve t jetes s tyre.
Gjendja e prgjithshme sht vlersuar n baz t indikatorve
paraprak, rekomandimeve t mhershme si dhe zhvillimeve t
fundit n kto qndra.
Vizitat prcjellse synojn prcjelljen e aspekteve specifike
t burgimit/paraburgimit, rastet individuale ose zbatimin e
rekomandimeve t mparshme.
Vizitat tematike ndrmerren pr t fokusuar vlersimin n
aspektet si: sistemi i ankesave, menagjimi I ndshkimeve
disiplinore, kontakti me botn e jashtme, kujdesi shndetsor,
raportet
ndrmjet
personelit/menagjmentit
dhe
t
burgosurve/paraburgosurve, personave me nevoja t veanta,
grupeve t rrezikuara etj.
20
Organizimi dhe prgatitja e vizitave

Pr t garantuar rezultate t suksesshme t vizitave
monitoruese, vemndje e veant i sht kushtuar prgatitjes
dhe strukturimit t vizitave monitoruese. Pr t siguruar
rezultate t strukturuara ekspertt e QKRMT-s prgatitn
struktur paraprake raportimi duke prfshir indikator
ndrkombtar t vlersimit t paraqitur nga Komiteti pr
Parandalimin e Torturs nprmjet vizitave dhe
rekomandimeve t tij.
Para do vizite, informacioni i mbledhur gjat vizitave
paraprake (intervistave me t burgosurit, t paraburgosurit,
menagjert dhe personelin) sht shqyrtuar dhe vlersuar.
Informacioni i siguruar nga organizatat e t drejtave t njeriut
dhe trupat tjer monitorues poashtu sht marr n
konsiderim. Edhe t dhnat e mbledhura nprmjet bisedave
me t afrmit jan prdor si burim informacioni.
Para do vizite, secilit antar t ekipit monitorues i sht
siguruar informacioni themelor dhe t dhna t nevojshme pr
aspekte specifike t institucionit q vizitohet (qendrat
korrektuese dhe qendrat e paraburgimit). Rolet dhe
prjegjsit jan ndar ndrmjet antarve t ekipeve, secilit
ekspert i sht caktuar nj detyr specifike. Kurdo ka qn e
mundur, n prbrjen e grupit jan prfshir ekspert femra
dhe mshkuj pr t siguruar barazin gjinore prbrenda ekipit.
21
Prbrja e ekipeve monitoruese

Duke u bazuar n prvojn e mparshme, prbrja e ekipeve
monitoruese t QKRMT-s sht mbshtetur n parimin e
kombinimit t aftsive profesionale dhe ruajtjen e balancs
gjinore. N kuadr t QKRMT-s jan gjithsej 6 monitorues t
rregullt, duke prfshir 3 jurist, 2 doktor t mjeksis dhe nj
psikolog.
22
II. Gjetjet n Institucionet Korrektuese t Kosovs, 2013

Fushat kryesore problematike
1. Trajtimi:
Prgjat vitit 2013 QKRMT ka pranuar n vazhdimsi

ankesa nga t dnuarit pr sjellje jo-korrekte,
ofendime apo edhe keqtrajtime fizike nga ana e stafit
n QK Dubrav. T dnuarit veojn pavione t
caktuara pr sjelljen e ashpr t stafit korrektues,
injorimin e krkesave t tyre etj. Ankesa pr sjellje t
ashpra dhe qendrime mosprfillse nga antar t
caktuar t stafit ka pasur edhe n QP n Prizren;
Fatkeqsisht, QKRMT shpesh ka vrejtur se

marrdhniet n mes personelit dhe t dnuarve jan
formale dhe t distancuara. Kshtu personeli mban
qndrime ose sjellje shum t rrepta kundrejt t
dnuarve duke e konsideruar komunikimin verbal si
nj aspekt ansor t puns s tyre (QK n Dubrav);
Raporte t ngjashme jan vrejtur edhe n njsin pr
t mitur n QK Lipjan; QK n Lipjan n vitin 2013
kishte iniciuar procedura disiplinore ndaj stafit
prgjegjs pr nj rast t keqtrajtimit t nj t mituri t
dnuar dhe kishte marr masa ndaj tyre.
do person t cilit i hiqet liria, trajtohet me
humanizm dhe respekt pr dinjitetin q i prket do
njeriu (Konventa ndrkombtare Pr t drejtat
civile dhe politike Neni 10)
23
Pohime pr korrupsion dhe nepotizm, diskriminim

apo standarde t dyfishta n aplikimin e regjimeve
dhe privilegjeve ose beneficioneve. N fillim t 2013
ka pasur numr t konsiderueshm t ankesave pr
blerjen e privilegjeve apo dhnien e tyre n baz t
nepotizmit n QK n Dubrav. N vitin 2013, ka
pasur ankesa pr diskriminim n aplikimin e
beneficioneve si dhe vendosje jasht kritereve t t
dnuarve n QK n Smrekonic.
Menagjmenti i ri n QK Dubrav n gjysmn e dyt t
2013 ka aplikuar politika t reja n menagjimin e
klims s prgjithshme dhe motivimit t t dnuarve
duke ofruar privilegje apo shprblime pr sjellje t
mira gjat vuajtjes s dnimit. Menagjmenti pohon se
prve disa rasteve kur kto politika qllim-mira jan
keqprdorur, n prgjithsi po japin rezultate pozitive
n praktik.
Diskriminimi sht mjaft i shprehur edhe tek qasja n

kujdesin shndetsor e n veanti n trajtimin jasht
institucionit (trajtimin e specializuar) n QK n
Dubrav;
Vonesa n trajtimin e ankesave ose munges e

prgjigjeve nga Menagjmenti i QK Dubrav n
ankesat dhe krkesat e t dnuarve;
Procedura jo unike t parashtrimit t ankesave

(munges konfidencialiteti dhe efikasitetit n
procedimin dhe kthimin e prgjigjeve n ankesa); Pas
miratimit t ndryshimeve dhe plotsimeve t LEPS-it
n vitin 2013 sht hapur rruga pr miratimin e
24
procedurave t brendshme mbi ankesat n burgje

sikurse edhe pr aspekte t tjera prbrenda sistemit
korrektues t Kosovs.
QKRMT n bashkpunim me SHKK-n ka hartuar nj
Udhzim Administrativ pr ankesat e brendshme n
institucionet korrektuese i cili ofron standarde dhe
praktika m t avancuara me qllim t sigurimit t nj
mekanizmi efikas dhe transparent t ankesave pr
personat e dnuar dhe t paraburgosur.
Standardet:
Procedura efektive ankimi dhe inspektimi jan
garanci themelore kundr keqtrajtimit n burgje. T
burgosurit duhet ti ken rrugt e ankimit t hapura si
brenda ashtu edhe jasht sistemit t burgut, duke
prfshir mundsin q t ken qasje konfidenciale te
nj autoritet i prshtatshm (Normat e KPTs).
Munges e trajtimit specifik pr personat me nevoja t

veanta (Pavioni 7 n QK Dubrav). Personat me
nevoja t veanta jan t sistemuar ndaras, por nuk
kan nj tretman specifik sipas nevojave dhe
krkesave t tyre. Nuk ka dispozita apo udhzime q
rregullojn trajtimin dhe administrimin me kt
kategori. Numr i madh i t dnuarve n mosh q
nuk gzojn nj trajtim n baz t nevojave t tyre;
N njsin e femrave t dnuara nuk ka kurrfar

kategorizimi n sistemimin e tyre. Po ashtu nuk ka
ndarje t regjimeve; aktivitet sportive, kulturore apo
25
ato t puns jan t varfra pr nga numri dhe

prmbajtja;
Gjat vitit 2013 n QK n Dubrav jan shnuar disa

raste t kontrabandimit me substanca narkotike,
telefona mobil, arm t ftohta e t nxehta etj. Pr kto
raste sht raportuar n vazhdimsi edhe nga mediat
n Kosov;
Mungesa e sistemimit dhe trajtimit t t

paraburgosurve me probleme mendore. Mungon stafi
i kualifikuar pr trajtimin e ksaj kategorie, baza
ligjore, programe t trajtimit t tyre dhe hapsira t
veanta t vendosjes (QK n Dubrav dhe Qendrat e
Paraburgimit);
T dyshuarit pr kryerjen e veprave penale me
rregullime mendore ende vazhdojn t vendosen n
qendra t paraburgimit apo qendra korrektuese, derisa
t merret nj vendim nga Gjykata lidhur me masn q
do t aplikohet ndaj tyre. Pr fat t keq, disa prej tyre
edhe pas prfundimit t procesit gjyqsor mbahen
npr institucione korrektuese-objekte q nuk jan t
destinuara pr mbajtjen e ksaj kategorie si n
pikpamje infrastrukturore, ashtu edh et shrbimeve
dhe trajtimit q ofrohet. Vendosja e till sht n
kundrshtim t plot me dispozitat ligjore t
aplikueshme n Kosov (Rregullorja e UNMIK-ut nr
2004/34) dhe prbn shkelje t t drejtave t
personave me rregullime mendore sipas Konvents
s OKB-s pr t drejtat e ksaj kategorie.
26
Qendrat korrektuese dhe t paraburgimit nuk jan t

dedikuara pr mbajtjen dhe trajtimin e ksaj
kategorie. Respektivisht sipas nenit 7.2 dhe 7.3 t
Rregullores nr. 2004/34 mbi Procedurn Penale ku
prfshihen kryers me rregullime mendore,
paraburgimi pr personat me rregullime mendore
duhet t mbahet n institucione t kujdesit
shndetsor
E drejta e informimit pr t dnuarit nuk respektohet

gjithher. N rastin e transferimit t nj t dnuari
nga QK n Smrekonic n QK n Dubrav t njjtit
nuk i sht dhn ndonj informacion pr
transferimin. Kt informacion nuk e ka poseduar as
QK n Dubrav e cila ka pranuar t dnuarin. Praktik
e njjt sht aplikuar edhe n rastin e transferimit t
nj grupi m t madh t t dnuarve nga Smrekonica
n Dubrav n gjysmn e dyt t 2013 (Neni 93.3 i
LESP-it); Informimi pr t drejtat e t dnuarit,
sistemin e ankesave, procedurat disiplinore, regjimet
dhe kriteret e aplikueshme nuk respektohet sa duhet.
2. Kushtet materiale dhe t banimit:
Objekte t dmtuara, duke prfshir edhe hapsirat e

banimitn QK n Dubrav (Pavioni 1, 2, 4 dhe 5); N
prfundim sht renovimi i Pavionit nr 3. Po ashtu n
vitin 2013 jan glqeros pavionet 4,5 dhe 6. N fund
t 2013 sht rinovuar n trsi QK n Smrekonic
duke ndikuar ndieshm n kushtet e banimit pr t
dnyuarit si dhe kushtet e puns pr stafin;
27
Objektet e institucioneve korrektuese i jan

nnshtruar renovimeve qoft ta plota apo t
pjesshme, mirpo n shum raste cilsia e
renovimeve nuk ka qn e dshiruar dhe nuk jan
sanuar defektet apo problemet npr objekte; Kuzhina
n QK n Dubrav sht renovuar n fillim t 2013,
por nuk jan ndrruar edhe pajisjet, shum prej t
cilave nuk jan funksionale. N 2013 jan ndrtuar
banjat e reja n QP n Lipjan, por cilsia dhe
planifikimi i tyre sipas stafit sht pr tu diskutuar;
QP n Prishtin ka kushte t rnda materiale dhe

munges t theksuar hapsire pr akomodim; Pr
shkak t sistemit t vjetruar t ngrohjes n QK n
Dubrav gjat sezons nuk ofrohet ngrohje e
mjaftueshme pr t dnuarit;
Sistemi i energjis elektrike n Dubrav sht vjetruar

dhe si pasoj e ngarkess shkaktohen defekte t
shumta t cilat n shumicn e rasteve riparohen nga t
dnuarit apo stafi n uniform. Instalimi i vjetr i
rrjetit elektrik sht edhe n njsin e femrave n QK
n Lipjan;
N njsin e femrave n QK Lipjan ka munges t

theksuar t inventarit npr dhoma (karrige, tavolina,
sirtar pr rroba);
Menaxhmenti i ksaj qendre pranon se gjendja me
inventar n kt njsi sht mjaft e rnd dhe nuk ka
pasur furnizime t tilla prej 7 vitesh.
28
Higjiena jo e duhur dhe pajisje t dmtuara n

Pavionin 1 dhe 5 n QK n Dubrav. N njsin e
femrave n QK n Lipjan banjat jan t prbashkta,
ndrsa tualetet jan t vendosura npr dhoma dhe
jan t hapura (pa ndarje fizike). N shumicn e
ktyre tualeteve ka rrjedhje uji. Qelit e ksaj njsie,
sikurse edhe korridoret kan lagshti dhe pr pasoj
mirmbajtja e tyre sht e vshtir.
N QP n Pej banjot e prbashkta jan t

konstruktuara n at mnyr q cenojn trsisht
intimitetin e t paraburgosurve - pa kurrfar ndarjesh
fizike. Sikurse edhe n t kaluarn, QKRMT ka
raportuar pr kt ngecje n aspektin e kushteve fizike
pr trajtim t dinjitetshm t t paraburgosurve;
Dyshek, batanije dhe mbulesa t vjetra ose t

kualitetit t dobt n disa prej pavioneve t QK n
Dubrav. Gjat 2013, sikurse edhe n 2012 sht br
furnizimi i institucioneve korrektuese, mirpo nuk ka
qen i mjaftueshm. N QP n Pej, t paraburgosurit
ankohen pr batanije t paprshtatshme-q irritojn
lkurn (shkaktojn alergji) dhe mungesn e
mirmbajtjes s tyre (larjen apo ndrrimin);
Pothuajse n t gjitha institucionet korrektuese

mungon inventari elementar pr rrobat dhe gjsendet
tjera personale t t dnuarve. Kshtu, ata jan t
detyruar q kto gjsende ti fusin npr qese apo
pako t letrs dhe ti vendosin nn krevatet e tyre.
29
3. Mbipopullimi
Pr dallim prej vitit 2012 n fillim t 2013 dhe

prgjat gjith vitit situata sht zbutur paksa n
kuptimin e mbingarkess s prgjithshme n
institucionet korrektuese. Megjithat, n QP n Gjilan
e QP n Lipjan ende vendosen nga 5 apo 6 persona n
nj dhom, n disa raste n dyshek t holl n
dysheme. N QP n Prishtin, jan t vendosur nga 4
persona n dhoma mjaft t vogla. Njsi t caktuara n
QK n Dubrav ende kan numr t madh t t
vendosurve, kryesisht pr shkak t renovimeve t
vazhdueshme dhe zgjatjes s tyre me muaj t tr;
Mbipopullimi sht vrejtur edhe n QP n Pej n

gjysmn e dyt t muajit nntor 2013. Kjo qendr
gjat gjith vitit 2013 sht prballur me vshtirsi
pr shkak t numrit t madh t t vendosurve. Si
pasoj, dy t paraburgosur t transferuar nga qendrat
tjera jan vendosur n kushte t paprshtatshme t
banimit (munges e drits natyrore, ajrosje e
pamjaftueshme, munges inventari dhe hapsir
shum e ngusht e banimit). Mungesa e drits
natyrore sht mjaft e shprehur n kt qendr;
Mbipopullimi dhe hapsira t ngushta banimi edhe n

njsin e femrave n QK Lipjan. N disa dhoma n
kt qendr jan vendos deri n 6 t dnuara.
Numri i t dnuarve t mitur pr dallim nga vitet e

mhershme ka rn dukshm. Sipas statistikave t
zyrtarve korrektues, delikuenca e t miturve ka rn
prej 30-40%.
30
Pasojat e mbipopullimit:
Mbipopullimi shkakton vshtirsi n menaxhimin
ditor t aktiviteteve me kapacitetet aktuale q ka stafi
i Qendrave t Paraburgimit. Pasojat tjera t
mbipopullimit: mungesa e intimitetit n jetn e
prditshme t t dnuarve dhe paraburgosurve;
rreziku i friksimit dhe dhuns sht potencial;
mundsia e zhvillimit t nn-kulturave kriminale dhe
mbajtja e lidhjeve t organizatave kriminale;
vshtirsi n kontrollin efektiv nga personeli;
incidente apo ngacmime t ndryshme; higjiena dhe
cilsia e shrbimeve vihet n pikpyetje etj.
N QK n Dubrav n fillim t vitit, sikurse edhe n

muajin tetor t 2013, QKRMT ka vrejtur vendosje
kolektive t t dnuarve n hapsirat e Pavionit 1.
Sipas stafit menagjues, kjo gjendje ishte pasoj e
renovimit t Pavionit 3 (renovim q ka zgjatur mbi 6
muaj). Pr rrjedhoj t dnuarit kan ndar hapsira
shum t ngushta banimi, poashtu kan vuajtur nga
niveli i ult i higjiens, munges e shtretrve dhe
shtroj-mbuloj t prshtatshme, ushqimi u sht
servuar n dhom; n munges t tavolinave e
karrigeve t mjaftueshme ata jan ushqyer npr
shtretr e madje edhe n kmb. Disa t dnuar kan
qndruar madje deri n 7 muaj n kt gjendje
vendosje kolektive n nj hapsir t improvizuar me
13 shtretr. Pas vizits, QKRMT kishte br nj
njoftim me shkrim pr Ministrin e Drejtsis dhe
SHKK, prmes s cils ka shprehur shqetsimin e saj
pr kt gjendje.
31
Planifikimet e Ministris s Drejtsis dhe SHKK pr

zgjidhjen e problemit t mbipopullimit dhe sistemimit
t t dnuarve me rrezikshmri t lart:
-
Ndrtimi i burgut t siguris s lart me kapacitet

300 veta (hapja sht br n fund t 2013);
Ndrtimi i objektit t ri t QP Prishtin dhe QP

Gjilan me nga 300 veta n proces;
Objekti i ri i Njsis pr t mitur n QK n Lipjan

- n procesin e planifikimit t ndrtimit.
Objekti i ri i Psikiatris Forenzike poashtu ka

prfunduar s ndrtuari dhe sht hapur n vitin
2013.
4. Ushqimi dhe ambientet
Furnizimi me ushqim ka qn m i qndrueshm n

vitin 2013, edhe pse kualiteti dhe her pas here
prmbajtja dhe sasia kan shnuar rnje, pr shkak t
direktivs s SHKK nga viti 2012, ku menyja
prcaktohet n baz t mimeve fikse (deri n 3.00
Euro);
Menagjmenti i QK n Dubrav pohon se m hert
kan pasur probleme me kompanit furnizuese,
ndrsa, kohve t fundit pas ndrhyrjeve t SHKK-s
gjendja e furnizimit me ushqim ka filluar t
prmirsohet.
32
Ka ankesa pr njllojshmri t ushqimit, prmbajtje t

lart t yndyrs, dhe n raste jo t rralla pr cilsi t
dobt t produkteve t ofruara. Pr cilsin e dobt t
ushqimit prve t dnuarve n disa raste jan ankuar
edhe antart e stafit t institucioneve korrektuese;
N vizitn n fillim t muajit prill 2013 sht vrejtur

se t dnuarve n Pavionin 4 u sht servuar ushqim i
konservuar (pashteta) me afat t skaduar. Pr cilsin
e dobt t ushqimit t konservuar jan ankuar edhe t
paraburgosurit n QP n Pej. Pashtetat dhe sallamet
shrbehen t hapura (pa mbshtjells), nuk i dihet
prmbajtja, prejardhja dhe afati q i bn t dnuarit n
raste jo t pakta ta refuzojn ushqimin;
Pajisje t dmtuara n kuzhinat n QK n Dubrav,

QK e QP Lipjan, QP Gjilan, QP Prishtin (furrat dhe
makinat pr larjen e enve nuk punojn);
N munges t funksionimit t sallava npr pavione

t caktuara n QK n Dubrav, t dnuarve u servohet
ushqimi npr dhoma q n pikpamje t higjiens
sht e papranueshme;
Nuk merren rregullisht mostrat e ushqimit pr ruajtje

dhe verifikim. Ndrsa librezat sanitare q n t
kaluarn n shum raste mungonin, tani merren n
mnyr m t rregullt.
33
5. Higjiena
Sikurse edhe n vitet e mparshme edhe gjat vitit

2013 ka pas ankesa t vazhdueshme si nga t
dnuarit/paraburgosurit ashtu edhe nga antart e
stafit pr cilsi t dobt t produkteve higjienike. Kt
mangsi t gjith ia atribuojn shtjes s prokurimit.
Shum t dnuar/paraburgosur duhet ti sjellin nga
shtpit e tyre kto produkte gjat vizitave t
familjarve t tyre;
Prve cilsis s dobt qendra t caktuara si QK n

Lipjan dhe QP n Pej pr shkak t mungess s tyre
t dnuarit i sigurojn prmes familjarve t tyre;
Menagjmentet e institucioneve korrektuese pohojn
se procedurat e centralizuara t prokurimit jan
shkaktari kryesor i problemeve me furnizim si dhe me
cilsi t produkteve - jo vetm atyre higjienike por
edhe t tjera, duke prfshir edhe pajisjet apo
inventarin. Decentralizimi i procedurave t prokurimit
sht prmendur prej afr pes vitesh, por ende nuk
sht arritur.
N Pavionin 1 dhe 4 n QK n Dubrav higjiena dhe

infrastruktura e prgjithshme fizike sht nn nivelin
e dshiruar (nyje sanitare t dmtuara, lagshti, mure
t dmtuara etj);
N QP n Gjilan, 2 prej 3 dhomave t vetmis jan

gjetur n kushte t rnda higjienike. Njra prej tyre,
n kushte t mbipopullimit prdoret edhe pr
vendosjen e prkohshme t t paraburgosurve. Edhe
34
n QP Pej dhomat e vetmis nuk kan qen n

gjendje t mir higjienike;
Mungesa e ujit t ngroht t rregullt mbetet ende

problematike pr QK n Dubrav (Pavioni 1, 4, 5). Si
pasoj e defekteve n dushe n Pavionin 1 dhe 4 t
dnuarit prdorin kova pr tu pastruar. Pr m tepr
t dnuarit n QK Dubrav n raste jo t pakta
prdorin tela metalik pr t ngrohur ujin pr pastrim
q prbn rrezik potencial pr jetn e tyre (Pavioni 4);
N munges t ujit t ngroht pr arsye hixhienike

t dnuarit nuk mund t zhvillojn aktivitete sportive,
t cilat pr ta luajn nj rol t veant n mirqenien e
tyre fizike dhe psikike;
6. Sistemimi i t paraburgosurve dhe t dnuarve
T paraburgosurit shpesh vendosen n nj dhom me

t dnuarit - n kundrshtim me Ligjin vendor dhe
standardet e pranuara. Po ashtu vendosen t dnuar
me dnime afatgjata me t dnuar me dnime t
shkurta, madje edhe me t dnuar pr kundrvajtje
(me pak se 6 muaj), apo t dnuar t moshuar me t
dnuar t ri (Neni 33 i LESP), etj;
Munges kategorizimi dhe regjimi n njsin e

femrave t dnuara n QK n Lipjan. N kt njsi, n
munges hapsirash t paraburgosurat vendosen me t
dnuarat. Prve ksaj, kto kategori kan edhe
kontakte gjat shtitjeve n ambientet e jashtme. Dy
t paraburgosura t akuzuara pr vepr penale n
35
bashkveprim ndajn t njjtn hapsir banimi

(dhom);
T miturat e paraburgosura vendosen n hapsira t

njjta me grat e dnuara. Kjo prbn nj shkelje t
rnd t kritereve t sistemimit dhe sht n
kundrshtim me parimin e trajtimit t dinjitetshm
dhe supozimin e pafajsis pr personat e
paraburgosur;
Numr ende i lart i t paraburgosurve t vendosur n

QK n Dubrav (rreth 150). N kushtet e
paraburgimeve t gjata, transferimi i tyre prej nj
qendre n tjetrn dhe transportit t t paraburgosurve
npr gjykata t ndryshme krijon shpenzime t mdha
dhe angazhim shtes t personelit;
N Pavionin 5 n QK n Dubrav si pasoj e

mbipopullimit, t dnuarit jan vendos pa kurrfar
kriteresh (prej 1 35 vite burgim dhe pr vepra
penale nga m t ndryshmet). Edhe n QP n Gjilan,
t dnuar pr kundrvajtje jan vendos me t
paraburgosur;
Rreth 60 t dnuar pr kundrvajtje (deri n 6 muaj)

jan t vendosur n QK Lipjan institucion q nuk
sht i destinuar pr vendosjen e ksaj kategorie t t
dnuarve;
T varurit nga droga jan t sistemuar kryesisht n

Pavionin 5, por ka edhe gjithandej n QK n Dubrav.
Kjo kategori nuk gzon trajtimin e duhur q prbn
sfid n menagjimin dhe sistemimin e tyre. Numr i
36
konsiderueshm i t dnuarve pr kundrvajtjeprdorues t drogs sht shnuar edhe n QK Lipjan,

si dhe disa raste n QP Gjilan;
Sipas menagjmentit t QK n Dubrav, mungesa e
stafit profesional (t trajnuar dhe kualifikuar) e sfidon
ndjeshm trajtimin e duhur t kategorizo s
dnuarve t varur nga droga. Megjithat, QK n
Dubrav planifikon q kjo kategori e t dnuarve t
sistemohet n nj njsi (pavion) t veant.
Personat e dnuar t kualifikuar me rrezikshmri, jan

t vendosur n Pavionin 8 n QK n Dubrav, por ka
edhe t till npr qendra t paraburgimit. Pr shkak
t siguris, kta persona n vazhdimsi barten
(transferohen) nga nj qendr n tjetrn. Shum prej
tyre vendosen npr QP duke e cenuar ndjeshm
sigurin e institucioneve n munges t trajtimit
adekuat dhe planit intensiv t mbikqyrjes s tyre.
QKRMT vlerson se kategori t caktuara t t
dnuarve mund t jen skajshmrisht t vshtir pr
tu trajtuar dhe ndonjher transferimi i tyre mund t
jet i nevojshm. Sidoqoft, lvizja e vazhdueshme e
nj t dnuari nga nj institucion n tjetrin mund t
ket efekte t dmshme n mirqenien e tyre
psikologjike dhe fizike.
Paraburgime t gjata. Ka ankesa t vazhdueshme pr

vonesa ose procedura t gjata npr gjykata. Ka
numr t madh t t paraburgosurve mbi 2 vite n
paraburgim. N disa raste ka edhe me 3 apo edhe deri
n 4 vite. Ka raste (Dubrav, QP Lipjan) ku ndaj t
37
paraburgosurve madje me vite nuk jan zhvilluar

procedura gjyqsore.
Zgjatja e paraburgimit pr muaj, madje dhe vite t
tra sht nj shqetsim n vete, q lidhet me
mungesn e efikasitetit t sistemit gjyqsor n
Kosov, q shkakton vshtirsi n administrimin dhe
menaxhimin e nj numri t madh t t paraburgosurve
npr Qendra t Paraburgimit. Kjo shtje, prve
tjerash sht e ndrlidhur me respektimin e t
drejtave t njeriut dhe trajtimin q kan si t
paraburgosur (kufizimet n lvizje dhe t drejta t
ndryshme), q prndryshe do t gzonin n
institucionet korrektuese si t dnuar eventual.
Lirimi me Kusht. T denuarit ankohen vazhdimisht

n punn e panelit pr lirim me kusht. Paknaqsi t
shumta pr neglizhencn n trajtimin e rasteve,
paqartsi n arsyetimet e vendimeve t tyre apo
munges e argumenteve. Edhe kundrvajtsit si dhe t
miturit n QK Lipjan ankohen n punn e Panelit.
Shum t dnuar prmendin faktin e shqyrtimit dhe
refuzimit t tyre nga paneli pr t 7-tn apo 8-ten her
dhe refuzimin pr t njjtat arsye. T dnuarit shfaqin
bindjen se n t tilla raste sht e pamundur t
prfitosh nse nuk u ofron atyre nj shum t mir t
t hollave;
Puntort Social po ashtu ankohen pr munges
efikasiteti t Panelit dhe vshtirsit q u shkakton kjo
n raportet e tyre me t dnuarit. Munges
komunikimi n mes Panelit dhe Shrbimit Social.
38
Vendimet e panelit shpesh bien ndesh me faktet n

dosjet e t dnuarve dhe kjo nxit tension dhe klim
mosbesimi tek t dnuarit.
Paneli pr lirim me kusht nuk sht mbledh prej
muajit shtator 2013. N fund t vitit 2013 kishte mbi
50 lnd q prisnin pr tu trajtuar.
Shrbimi Social. Megjithse gjat 2012-2013 sht

rrit numri i Puntorve Social npr institucione
korrektuese, pr shkak t rolit q ky shrbim luan n
risocializimin dhe mirqenien e t dnuarve, ende
vlersohet se nuk sht i plotson nevojat. QK n
Dubrav ka vetm 14 Puntor Social, ndrsa ka afr
900 t dnuar/paraburgosur. Programi i trajtimit
individual si krkohet nga LESP, duke prfshir ktu
edhe vizitat e rregullta n familjet e t dnuarve
pothuajse sht i pamundur n kto kushte.
N veanti, t dnuarit n Dubrav ankohen n
Puntort Social duke prmendur mungesn e vizitave
t tyre, raportime siprfaqsore dhe qndrime
mosprfillse ose neglizhenc ndaj problemeve dhe
shqetsimeve t t dnuarve.
Edhe pse sht rrit numri i Puntorve Social, jo t
gjith prej tyre kan kualifikimin e duhur n disa
raste ata jan emruar apo sistemuar nga pozita t
tjera brenda institucioneve korrektuese.
39
7. Tretmani dhe kujdesi shndetsor:
Numr i pamjaftueshm i stafit profesional

shndetsor (duke prfshir edhe at t shndetit
mendor). N QK Lipjan dhe QP Gjilan, mjeku i
prgjithshm dhe psikiatri angazhohen me vetm
gjysm orari. N QK n Lipjan pas ors 16:00 nuk ka
mjek kujdestar;
Ka munges t psikologve n shumicn e

institucioneve. Nevoja pr nj psikolog pr t miturit
n njsin prkatse n QK Lipjan mbetet e theksuar
pr kt kategori t ndjeshme; Shrbimi psikiatrik po
ashtu sht n munges n gjith shrbimin
korrektues t Kosovs;
Standardet:
Brenda
komunitetit t t dnuarve, potencialisht

shkalla e simptomave psikiatrike n krahasim me
popullsin n prgjithsi sht m e lart. Si rrjedhim
shrbimit t kujdesit shndetsor duhet ti atashohet
nj mjek i kualifikuar n psikiatri dhe disa nga
infermiert e punsuar aty duhet t jen t trajnuar n
kt fush (Normat e KPT-s).
N vitin 2013 furnizimi me medikamente ka qen m
i qndrueshm, por jo i mjaftueshm;
T dnuarit sikurse edhe t paraburgosurit n t gjitha
institucionet korrektuese shumicn e barnave i
sigurojn nga shtpit e tyre, edhe pse shum prej tyre
jan n listn esenciale;
40
Transferimi i shrbimit shndetsor t burgjeve nga

Ministria e Drejtsis n Ministrin e Shndetsis n
vitin 2013, prbn nj zhvillim pozitiv n drejtim t
avancimit dhe profesionalizimit t ktij shrbimi.
N QK Lipjan (njsin pr ferma dhe t mitur) ka
munges t theksuar t vizitave t rregullta
mjeksore;
Vonesa n trajtimin e krkesave dhe nevojave
shndetsore. Ankesa pr munges dhe neglizhenc
n trajtime specialistike - jasht institucionit dhe
diskriminim n trajtim;
N qershor 2013 nj i dnuar i n QP n Prishtin
prmes Puntorit Social kishte krkuar t vizitohet
nga QKRMT. Ai ankohej pr dhimbje n kraharor si
pasoj e plagosjes. QP n Prishtin nuk mund
mbulonte kt shrbim, por as nuk e kishte drguar
jasht institucionit pr trajtim. N ndrhyrjen dhe
rekomandimin e QKRMT pr trajtim specialistik
ortopedik n QKU, institucioni e kishte drguar t
dnuarin n QKU pr trajtim specialistik.
Ankesa t shumta pr shrbimet dentare (munges e
dentistve
dhe
prformanc
e
dobt
e
tyre/neglizhenc). Pritje t gjata (me muaj) pr tu
trajtuar n QP n Prizren;
Nj zhvillim pozitiv n kt drejtim prbn pranimi i
nj dentisti me orar t plot n QK n Dubrav. N t
kaluarn kjo qendr ka pasur nga 10-15 vizita jasht
institucionit pr trajtime stomatologjike. Po ashtu, n
41
QP n Pej s voni jan pranuar dy mjekspecializant, duke i plotsuar kshtu nevojat e

shrbimit (2 mjek t rregullt dhe 2 specializant);
Mungesa e tretmanit pr t dnuarit me varsi

droga dhe sistemimi jo adekuat i ksaj kategorie.
n Dubrav ka filluar aplikimin e terapis
metadon pr t varurit nga substancat narkotike
mbeten pr tu vlersuar rezultatet e ktij trajtimi;
Munges e Protokoleve t lndimeve dhe vetlndimeve ose lndimeve nga rrahjet (Udhzimet e
Protokollit t Stambollit). Gjat vitit 2013, QKRMT
ka evidentuar numr t madh t vetlndimeve nga t
dnuarit;
nga
QK
me
dhe
N vijim t aktiviteteve pr ngritjen e performanc s

shrbimit shendetsor n burgje, QKRMT n
bashkpunim me DIGNITY (Danimark) edhe gjat
viteve 2014-2015 do t vazhdoj me trajnimin e stafit
shendtsor t institucioneve korrektuese n
hulumtimin dhe dokumentimin e torturs dhe formave
tjera t keqtrajtimit fizik apo mendor t t dnuarve
sipas udhzimeve t Protokollit t Stambollit.
KPT-ja e sheh kontrollin mjeksor t t
sapoardhurve si t domosdoshm, veanrisht pr
parandalimin dhe prhapjes s smundjeve ngjitse,
parandalimin e vetvrasjeve dhe t regjistrimit n
koh t plagve (Raporti i KPT pas nj vizite n Bullgari,
1995)
42
do shnj e dukshme dhune duhet t regjistrohet

plotsisht, s bashku me do deklarat t vlefshme t
t burgosurit dhe vendimin e mjekut. Nse krkohet
nga i burgosuri, mjeku duhet ti jap atij/asaj nj
certifikat ku prshkruhen dmtimet q ai/ajo ka
pasur (Raporti i KPT pas nj vizite n Turqi, 1997)
N QK n Dubrav dhe QP n Pej mungon pajisja e
anti-shok terapis, ndrsa n QK n Lipjan laboratori
nuk funksionon n munges t laborantit.
Njsia psikiatrike n QKU. N vizitn e QKRMT nj
t dnuari n kt njsi n nntor 2013 jan vrejtur
kushte jo t mira higjienike dhe t banimit pr t
dnuarit/paraburgosurit q trajtohen aty, duke
prfshir edhe vendosjen brenda kapaciteteve t
njsis. Prve ksaj, t vendosurit sikurse edhe stafi
korrektues ankoheshin pr mungesn e shrbimeve
ose vizita krejtsisht siprfaqsore t stafit
shndetsor ndaj klientve.
Ekipi i QKRMT rekomandoi ndrrimin e fashs nj t
dnuari nga ana e teknikve t njsis, ndrsa ishte
dshmitar kur teknikt e vizituan t dnuarin, por
pr shkak se mungonin gazat sterile dhe pajisjet e
tjera t nevojshme nuk bri ndrrimin e fashs.
Standardet:
Trajtimi psikiatrik duhet t bazohet n nj prqasje t
individualizuar, q nnkupton hartimin e nj plani
trajtimi pr do pacient. Ky plan duhet t prfshij nj
43
seri t gjer aktivitetesh rehabilituese dhe terapeutike

(normat e KPT-s).
8. Stafi kushtet e puns
Ankesa t shumta nga antart e stafit pr numr t

vogl t tyre. Vemas n kushtet e mbingarkess s
institucioneve korrektuese kjo u shkakton vshtirsi
atyre n menagjimin e aktiviteteve, aspektin e
siguris, realizimin e programeve/rutinave relativisht
t ngjeshura etj. Gjat observimit t ekipeve t
QKRMT-s n nj rast n QK n Dubrav n nj
pavion q kishte 160 t vendosur, n nj ndrrim
shrbenin vetm 5 antar t stafit;
Kushtet jo t mira t puns pr stafin jan gjithandej

npr kto institucione, por veohet QP n Prishtin
dhe n QP Prizren, ku stafit i mungon inventari
elementar dhe hapsirat e duhura pr pun. N QK
n Lipjan (Pavioni D) e gjith hierarkia e stafit
punojn n hapsira t prbashkta. N kt pavion n
ndrrimin e nats shrben vetm nj antar stafi. Ka
ankesa pr reduktime t stafit teknik n QK Lipjan.
Stafi i QP n Gjilan potencon mungesn e
automjeteve t puns;
Stafi n njsin pr t mitur n Lipjan nuk kan

hapsir t duhur pr pun dhe mungojn edhe
pajisjet elementare, si jan tavolina karrige,
kompjuter dhe sirtar pr zyre;
44
Ambiente t paprshtatshme t puns pr stafin e QP

n Prishtin (zyra t vogla, pa ajrosje dhe drit
natyrore dhe t pajisura dobt);
Njsia e transportit n QP n Lipjan n munges t

pajisjeve t nevojshme pr pun si: mbushje telefoni,
uniform, automjete apo pajisje tjera komunikimi, ka
vshtirsi n zbatimin e aktiviteteve q jan mjaft t
ndjeshme n pikpamje t siguris.
Pr t ilustruar kto vshtirsi, stafi i ksaj njsie
prmend rastin e transportimit t nj t
paraburgosuri pr tu gjykuar n Gjykat i cili n
rrug e sipr sht smur dhe stafi nuk ka pasur
mbushje telefoni pr t komunikuar me bazn lidhur
me rastin.
9.
Regjimi dhe standardet n Shrbimin Korrektues:

-
Institucionet korrektuese t Shrbimi Korrektues i

Kosovs prbhen nga 3 qendra korrektuese dhe 6
qendra t paraburgimit;
QK n Dubrav si institucioni kryesor korrektues n

vend strehon numrin m t madh t t dnuarve dhe
sht destinuar si nj qendr ku personat e dnuar
drgohen pr vuajtjen e dnimit dhe ku ju ofrohen t
gjitha shrbimet e nevojshme pr t garantuar
trajtimin e duhur t tyre q qllim t fundit n vetvete
ka rehabilitimin dhe risocializimin e tyre;
45
N kt qendr vuajn dnimin t gjitha kategorit e

t dnuarve, duke prfshir t dnuarit me dnime
afatshkurta-kundrvajtje, t dnuarit me dnime
afatgjata, t dnuarit me gjysm liri, t dnuarit me
burgim t prjetshm etj. Prve t miturve dhe
femrave ktu hyjn t gjitha grupmoshat e t dnuarve
duke prfshir edhe t moshuarit, personat me nevoja
t veanta, prdoruesit e drogs si dhe ata me
rregullime mendore dhe sjellje agresive. Po ashtu n
pikpamje t kualifikimit t rrezikshmris ktu hyjn
edhe t dnuarit me rrezikshmri t lar dhe shum t
lart. N kt qendr madje jan t vendosur edhe nj
num prej 150 t paraburgosurve.
QK n Dubrav n aspektin aktual infrastrukturor

sikurse edhe t shrbimeve profesionale q ofron nuk
garanton trajtim t duhur t t gjitha ktyre kategorive
t t dnuarve.
Burgimi i prjetshm. Kodi Penal dhe i Procedurs
Penale t Kosovs i aplikueshm nga Janari i vitit
2013 parasheh edhe burgimin e prjetshm n kuadr
t sanksioneve penale. Udhzimet administrative dhe
procedurat e brendshme q rregullojn kt regjim,
duhet vemas t marrin parasysh kushtet materiale t
vendosjes, programet e veprimtarive dhe mundsin e
kontakteve njerzore.
Prve faktit se kta t dnuar institucionalizohen,
mund edhe t preken nga nj seri problemesh
psikologjike (si humbja e vetvlersimit dhe
shkatrrimi i aftsive shoqrore).
46
QK n Lipjan. Derisa n pikpamje t sistemimit dhe

hapsirs s mjaftueshme q ofron duket se kjo
qendr funksionon si duhet (Njsia pr femra t
dnuara dhe njsia pr t mitur), mungesa e regjimeve
n njsin e femrave si dhe tipi pothuajse i mbyllur i
njsis s t miturve prbn nj ngecje t theksuar n
sistemin korrektues t Kosovs. Ve ksaj, vendosja e
t dnuarve kundrvajts (rreth 60) n nj njsi t
veant t ksaj qendre e ka cenuar ndjeshm
regjimin e institucionit dhe ka ndikuar n zvoglimin
e kapaciteteve dhe cilsin e shrbimeve n
dispozicion.
QK n Smrekonic. Kjo qendr e funksionalizuar

vetm n vitin 2010 megjithse vshtirsit fillestare
me organizimin e punve dhe stafin kryesisht t
kombinuar dhe pa prvoj pr regjimin e hapur ka
arritur t prmbush qllimi e saj n prgatitjen e t
dnuarve pr jet pas lirimit. Deri para 2013 n kt
qendr jan pranuar t dnuarit me mbetje dnimi m
pak se 12 muaj dhe t cilt kan plotsuar kushtet
(sjelljet e mira) n qendrat prej nga jan transferuar;
Me vendim t Ministrit t Drejtsis nga viti 2013 n

kt qendr mund t pranohen edhe t dnuar me
mbetje dnimi deri n 24 muaj, por po ashtu pranohen
edhe t dnuar me dnime afatshkurta-dnime pr
kundrvajtje q vijn drejtprdrejt nga gjykatat.
Pranimi i menjhershm i ksaj kategorie n nj
institucion korrektues t tipit t hapur, prbn nj
sfid pr menagjmentin dhe stafin e institucionit;
47
Prve mungess s stafit kjo qendr nuk ka

procedura t puns/program t veant t regjimit.
Monitorimi i fokusuar
Greva e uris 2013. QKRMT dhe KMDLNJ kan monitoruar
grevn e uris s t dnuarve n QK n Dubrav n muajin
korrik 2013 pr prfshirjen e Amnistis si kategori
kushtetuese. N ditn e gjasht t grevs numri i t dnuarve
q kishte refuzuar marrjen e ushqimit kishte kaluar 400 duke
prfshir 5 pavione t ksaj qendre. Nj numr simbolik i t
dnuarve kishin krkuar ndihm mjeksore t ciln shrbimi
shndetsor ua kishte ofruar me koh, ndrsa pr trajtim jasht
institucionit ishin drguar tre t dnuar. Prfaqsuesit e
QKRMT dhe KMDLNJ ishin njoftuar se t dnuarit ishin
organizuar npr kshilla grevist, ku secili pavion
prfaqsohej me nga dy-tre antar t kshillit dhe kishin
mundsin t takoheshin ndrmjet vete. Sipas stafit menagjues
dhe atij shndtsor n dispozicion situata sipas rrjedhave
aktuale ishte e prballueshme pr kapacitetet e institucionit.
Grevistt pohuan se situata sht e qet, pa ndonj tension apo
presione nga ana e menagjmentit dhe stafit korrektues.
Grevistt e intervistuar u ankuan se antar t caktuar t stafit
shndetsor kishin refuzuar tu japin infuzion dy prej
grevistve duke u thn se vetm nse hani ushqim u japim
infuzion, T dnuarit shprehn paknaqsin e tyre me
prmbajtjen e Projekt Ligjit pr Amnistin dhe theksuan se
qllimi i vetm i grevs sht kundrshtimi i miratimit t ktij
ligji n prmbajtjen e tanishme. Ata krkuan q t zgjerohet
48
kategoria e prfituesve t t dnuarve nga ligji, pasi ndryshe

ata ndihen t diskriminuar n raport me numrin e madh t
prfituesve t komunitetit serb nga veriu i vendit. Poashtu, ata
shprehn paknaqsin me institucionet e Kosovs, e n
veanti Ministrin e Drejtsis, ministrat e s cils theksuan se
n vazhdimsi u kan premtuar miratimin e Ligjit pr
Amnisti, por kjo asnjher nuk ka ndodhur.
N ditn e gjasht t grevs, asnj nga institucionet qendrore
t Kosovs nuk i kishte vizituar t dnuarit n grev, edhe pse
dit m par ata kishin br nj krkes t till me shkrim.
Monitorimi i zgjedhjeve lokale t 03 nntorit 2013. Nj ekip
multididiplinar i QKRMT, prej 5 vetash ka monitoruar
ecurin e zgjedhjeve lokale t 03 nntorit 2013 n QK n
Dubrav. N pajtim me mandatin monitorues t QKRMT-s
n vendet e ndalimit, monitorimi sht prqendruar n
zbatimin e t drejts s votimit pr personat e privuar nga liria
e drejt kjo e njohur me Kushtetutn e Republiks s
Kosovs dhe Ligjin pr Zgjedhjet e Prgjithshme n Kosov.
Nga vrojtimet e ekipit t QKRMT ka rezultuar se nj numr
prej 81 vetash (t dnuar dhe t paraburgosur) kan
shfrytzuar t drejtn e votimit n kto zgjedhje brenda
ambienteve t QK n Dubrav, nga numri prej 271 personash
me t drejt vote nga lista e miratuar nga Ministria e
Drejtsis pr kt qllim. Ndrsa, vlen t prmendet se lista e
prgjithshme e personave t vendosur n kt institucion ishte
shum m e gjer - mbi 900 persona.
Nj aspekt tjetr q sht vrejtur gjat procesit t votimit, ka
qen votimi i t dnuarve dhe t paraburgosurve pa
dokumente identifikimi, q njherit sht n kundrshtim me
49
dispozitat ligjore t Ligjit pr zgjedhjet e prgjithshme.

Vendvotimi n QK n Dubrav sht hapur n orn 10:00 dhe
sht mbyll n orn 14:30, derisa orari zyrtar i votimit ka
qen prej 08:00 deri n 19:00.
QKRMT pas prmbylljes s procesit t monitorimit t ktyre
zgjedhjeve ka prpiluar nj raport t veant duke adresuar t
gjitha gjetjet dhe aspektet tjera q kan shoqruar kt proces.
QKRMT me 05 nntor 2013 i ka dorzuar nj krkes KQZs pr sqarime mbi vrejtjet kryesore t procesit t zgjedhjeve
lokale n QK n Dubrav, ndaj t cils QKRMT ende nuk ka
pranuar ndonj prgjigje.
Ndrmjetsimi/ndihma juridike e QKRMT-s

N shtes t puns monitoruese, me qllim t pmbushjes s
misionit parandalues dhe promovues t t drejtave t
personave t privuar lirie, QKRMT sikurse edhe n t
kaluaren ka ndrmarr edhe aktivitetet ndrmjetsimi dhe
kshillimi pr personat e dnuar apo t paraburgosur. N vijim
t aktiviteteve promovuese dhe parandaluese, QKRMT synon
q n mnyr strategjike ti qaset prfaqsimit dhe mbrojtjes
se t drejtave t personave t privuar nga liria.
1.
Mos-llogaritja e paraburgimit n dnimin
prfundimtar - Rasti i t dnuarit n QK n Dubrav:
Gjat puns monitoruese ekipet e QKRMT nga nj i dnuar n
QK n Dubrav ishin njoftuar se Gjykata Supreme n Kosov
n aktgjykimin prfundimar pr dnimin e tij nuk kishte marr
parasysh kohn e kaluar n paraburgim prej 10 muajsh jasht
vendit (n Zvicrr), koh e kaluar deri n prgatitjen e
50
dokumentacionit pr ekstradimin e tij n Kosov. I dnuari

disa her ju kishte drejtuar QK n Dubrav, sikurse edhe
SHKK n Prishtin, por t njjtit i kishin kthyer prgjigjen se
nuk jan kompetent pr t vlersuar kt shtje dhe e kishin
drejtuar tek organi kompetent gjykata e shtjes. I dnuari
ankohej vazhdimisht pr neglizhencn e institucioneve pr t
reaguar ndaj krkes s tij e cila sht e mbshtetur ligjrisht
dhe pr m tepr humbjes s t drejtave t tij si i dnuar q
bazohen n kohn e vuajtjes s dnimit, lirimi me kusht, lirimi
i parakohshm apo e drejta pr privilegje t tjera t parapara
me ligjin n fuqi.
QKRMT kishte kontaktuar edhe avokatin e t dnuarit, i cili
po ashtu ju kishte drejtuar disa her Gjykats themelore n
Gjilan pr t marr parasysh kt fakt dhe llogaritur kohn e
kaluar n paraburgim n Zvicrr n aktgjykimin prfundimtar
t rastit. Gjykata asnjher nuk i kishte kthyer ndonj
prgjigje avokatit t t dnuarit.
QKRMT, pas vlersimit t fakteve dhe marrjes s plqimit
nga i dnuari i sht drejtuar Ministris s DrejtsisDepartamentit pr bashkpunim juridik ndrkombtar me
krkes pr t ndikuar tek Gjykata Themelore n Gjilan pr t
krkuar rishikimin dhe korrigjimin e vendimit n pikpamje t
llogaritjes s kohs s kaluar n paraburgim pr t dnuarin.
Ministria e Drejtsis ka reaguar me koh n krkesn e
QKRMT dhe ka br nj shkres pr Gjykaten Themelore n
Gjilan. Ndrkoh, n komunikimin me kt Gjykat, QKRMT
ka kuptuar se Gjykata edhe n procesin e ekstradimit t t
dnuarit nga Zvicrra n Kosov ka poseduar dokumentacion e
nevojshm, duke prfshir edhe dshmin mbi mbajtjen n
51
ndalim/paraburgim t t dnuarit n Zvicrr prej afro 10

muajve. Gjykata n sqarimin e saj ka ln t kuptohet se nuk
ka qn n dijeni se pr far ndalimi bhet fjal sipas
dokumentacionit t Zyres Federale t Drejtsis n Zvicrr
dhe nse fjala sht pr paraburgim t mirfillt apo ndonj
ndalim tjetr, si dhe ka hedhur dyshimet pr kuptimin e
nocionit ndalim/paraburgim n sistemin penal t Kosovs.
Sidoqoft, QKRMT ka rn n kontakt me autoritetet
zvicerane dhe, edhe njher ka siguruar dokumentin n fjal,
t prkthyer n gjuhen shqipe q dshmon ndalimin
(paraburgimin) e t dnuarit n Zvicrr.
Pas ktyre komunikimeve, Gjykata Themelore n Gjilan ka
inicuar shtjen dhe ka thirr nj seanc t veant n t ciln
ka vendosur pr llogaritjen e kohs s kaluar n paraburgim
n aktgjykimin prfundimtar t t dnuarit. Brenda afatit
ligjor vendimi i sht drguar QK n Smrekonic ku mbahej i
dnuari si dhe t dnuarit n fjal.
2.
Tejzgjatja e paraburgimit dhe rigjykimet e
vazhdueshme Rasti i t paraburgosurit n QP n Lipjan)
Gjat monitorimit t QP n Lipjan, QKRMT n vazhdimsi
sht kontaktuar nga nj i paraburgosuri, i akuzuar pr vepr
penale Vrasje e rnd n shtytje, me krkesn pr ti ofruar
informacion lidhur me tejzgjatjen e procesit t tij gjyqsor. I
paraburgosuri sipas shkresave t rastit gjendej n paraburgim
nga viti 2008, ndrsa nga qershori i vitit 2010, lnda e tij nga
Gjykata Supreme sht kthyer n rigjykim n Gjykatn e
Qarkut (tani Gjykata Themelore).
52
Ndaj t paraburgosurit n mesin e vitit 2013 kishte prfunduar

rigjykimi n Gjykatn Themelore n Prishtin. N baz t
shkresave t lnds, prkatsisht ankess s ushtruar nga
avokati i t paraburgosurit, ankesa ndaj aktgjykimit t
Gjykats Themelore (Departamenti i Krimeve t Rnda) sht
parashtruar brenda afatit ligjor, prkatsisht n shtator t vitit
2013.
QKRMT me datn 26.11.2013 ka komunikuar me Gjykatn e
Apelit dhe sht informuar se lnda sipas ankess ende nuk
sht dorzuar n kt Gjykat. T njjtn dit, QKRMT ka
krkuar informata nga shkrimorja e Gjykats Themelore n
Prishtin rreth procesit t lnds dhe sht informuar se lnda
ende nuk sht proceduar pr n Gjykatn e Apelit.
QKRMT, n shkresn drguar Gjykats Themelore n
Prishtin n fund t muajit nntor 2013 kishte shpreh
shqetsimin pr procesin e tejzgjatur t rigjykimit t t
akuzuarit pr m shum se tri vite, faktin se ai gjendet n
paraburgim pr afr 6 vite dhe si dhe vonesn e theksuar n
rastin e procedimit t lnds s tij nga Gjykata Themelore n
Gjykatn e Apelit. M tej, QKRMT kishte krkuar nga
Gjykata Themelore q t njoftohet pr ecurin e ksaj lnde
dhe njkohsisht krkon prshpejtimin e procedimit t lnds
n Gjykatn e Apelit.
QKRMT po ashtu vlerson se tejzgjatja e ktij procesi,
respektivisht mbajtja n paraburgim e t paraburgosurit prtej
do periudhe t arsyeshme kohore prbn shkelje t t
drejtave t njeriut t prcaktuara me Kushtetutn e Kosovs,
ligjet n fuqi dhe konventat ndrkombtare t zbatueshme
Kosov - t drejtn pr gjykim t drejt dhe brenda nj kohe t
53
arsyeshme (Konventa Evropiane e t Drejtave t Njeriut dhe

protokollet shtes).
N baz t komunikimit me t paraburgosurin n fjal,
QKRMT ka kuptuar se Gjykata e Apelit n Prishtin n
muajin Janar t vitit 2014 ka mbajtur seancn e shqyrtimit
kryesor n t ciln ka vendosur q rasti t kthehet n rigjykim
n Gjykatn Themelore n Prishtin, ndrsa ka vendosur pr
ndrprerjen e mass s paraburgimit ndaj t akuzuarit.
Gjykata e Apelit n aktvendimin e saj pr ndrprerjen e mass
s paraburgimit nuk jep kurrfar arsyesh prse kan pushuar
shkaqet e paraburgimit, derisa i njjti sht mbajtur n
paraburgim nn akuzn pr vepr penale shtytje n vrasje
pr afr 6 vite.
54
III. Rekomandimet sipas fushave kryesore
1. Trajtimi:
Sjelljet jo-korrekte, ofendimet verbale dhe keqtrajtime

fizike:
T ndrmerren hetimet dhe masat e parapara me
procedurat ligjore n fuqi pr ndshkimin e kryesve
apo shkelsve t rregullave t brendshme.
Marrdhnjet formale dhe t distancuara (mungesa e

komunikimit):
T punohet n ngritjen e nivelit t komunikimit dhe t
promovohen masa apo metoda q nxisin komunikimin
ndrmjet stafit dhe t dnuarve;
KPT thekson rndsin e veant t trajnimit t personelit t
institucioneve t ndalimit. Edukimi n shtjet e t drejtave t
njeriut dhe trajnimet n fillim ashtu edhe gjat vazhdimsis s
puns duhet t bhet pjes e obligueshme e programeve t
edukimit/trajnimit;
Marrdhnjet ndrmjet personelit dhe t dnuarve

duhet t ndrtohen n baz t respektit dhe
ndrveprimit profesional dhe njerzor;
Aftsia pr komunikim ndrpersonal duhet t jet nj
faktor madhor n procesin e rekrutimit t personelit
n institucionet e privimit t liris.
Korrupsioni, nepotizmi, diskriminimi

55
SHKK dhe institucionet korrektuese t ndrmarrin t

gjitha masat e nevojshme pr t siguruar trajtim dhe
ndarje t barabart t privilegjeve pr t gjith t
dnuarit pa dallim dhe n baz t kritereve ligjore t
prcaktuara.
Kontrabandimi i mjeteve t ndaluara:

Zbatimi efikas i hetimeve sipas procedurave
disiplinore n fuqi dhe bashkpunimi me organet e
rendit dhe hetuesis kur sht e nevojshme. Shtimi i
masave t siguris (kontrollit) ndaj personelit,
vizitorve dhe stafit tjetr t institucioneve.
Sistemi i ankesave:
T miratohen procedura t qarta t funksionimit t
sistemit t brendshm t ankesave n institucionet
korrektuese n pajtim me dispozitat e LEPS-it;
Miratimi i procedurave t ankesave t shoqrohet me
fushata informuese dhe sensibilizuese (me t dnuarit
dhe stafin korrektues) pr procedurat e reja t
ankesave dhe rndsin e tyre;
Procedura efektive ankimi dhe inspektimi jan garanci
themelore kundr keqtrajtimit n burgje. T burgosurit duhet ti
ken rrugt e ankimit t hapura si brenda ashtu edhe jasht
sistemit t burgut, duke prfshir mundsin q t ken qasje
konfidenciale te nj autoritet i prshtatshm (Normat e Komitetit
pr Parandalimin e Torturs).
56
Trajtimi i personave me nevoja t veanta n QK n

Dubrav:
Sistemi korrektues i Kosovs duhet t ofroj programe
trajtimi t veanta pr kategorit e t dnuarve t
moshuar, invalid apo hendikep. T rriten kapacitetet e
vendosjes, prshtatja e kushteve t banimit n QK n
Dubrav dhe rekrutimi i stafit t kualifikuar pr
trajtimin e ksaj kategorie.
Sistemimi dhe trajtimi i t dnuarve/paraburgosurve

me probleme mendore:
Sigurimi i bazs ligjore n ligje t veanta si KPP,
LESP apo Ligjin pr Shendetin Mendor pr vendosjen
dhe trajtimin e ksaj kategorie;
Paraburgimi pr personat me rregullime mendore
duhet t mbahet vetm n institucione t kujdesit
shndetsor;
Miratimi i programeve pr trajtimin dhe rehabilitimin
e tyre. Rekrutimi i stafit t kualifikuar pr trajtimin e
tyre kur sht e mundur dhe trajnimi i stafit ekzistues.
E drejta n informim:
T ofrohet informacioni i nevojshm me rastin e
pranimit t t paraburgosurve dhe t dnuarve.
Informacioni baz prfshin rregullat shtpiake, t
drejtat dhe obligimet e tyre si t dnuar apo t
paraburgosur, rregullat e regjimit t caktuar,
kujdesin shendetsor, proceduren e ankesave,
proceduren disiplinore q aplikohet etj;
57
Poashtu, pr do ndryshim t ktyre rregullave, hyrje

n fuqi e rregullave te reja etj, duhet t njoftohen t
dnuarit;
Edhe kur merren vendime q lidhen me fatin e nj t
dnuari, institucioni korrektues duhet t njoftoj me
shkrim personin e dnuar; N do rast kur nj i
dnuar/paraburgosur transferohet n nj institucion
jetr duhet t njoftohet me shkrim pr arsyet e
vendimit (dispozitat e LEPS dhe normat e KPT-s).
T sigurohet numr m i madh i shtypit ditor pa
pages pr t dnuarit dhe t paraburgosurit.
2. Kushtet materiale dhe t banimit:
Objektet e dmtuara:
Kudo q objektet jan t dmtuara dhe ekziston
vlersimi i nevojs pr renovime apo sanime t
pjesshme, SHKK t ndrmarr veprimet e nevojshme
pr kt. SHKK n planifikimet buxhetore ti jap
prioritet infrastrukturs fizike dhe renovimeve t
vazhdueshme t objekteve.
T bhen identifikime dhe planifikime profesionale t
nevojave si dhe t sigurohen renovime cilsore t
objekteve t institucioneve korrektuese.
Prve infrastrukturs s banimit, t nj rndsie
esenciale jan edhe ambientet e kuzhins apo sallat e
ushqimit, hapsirat higjienike dhe sanitare, ambientet
shkollore dhe t trajnimeve, hapsirat pr rekreacion
58
dhe aktivitete fizike, hapsirat dhe kushtet e puns kur

kjo aplikohet etj.
T mirret me prioritet ndrtimi i objektit t ri pr QP
n Prishtin. T intensifikohet procesi i planifikimit t
ndrtimit t ksaj qendre si dhe objektit t ri pr
vendosjen e t dnuarve t mitur n QK n Lipjan;
T riparohet sistemi i energjis elektrike n QK n
Dubrav dhe n njsin e femrave t dnuara n QK
n Lipjan;
T bhet furnizimi me inventar t nevojshm n
njsin e femrave n QK n Lipjan (karrige, tavolina,
sirtar pr rroba etj) dhe n t gjitha institucionet
tjera ku ato mungojn apo jan dmtuar. T
eliminohet praktika e vendosjes s gjsendeve npr
paketa t letrs apo qese najloni;
Banjot e prbashkta n QP n Pej t prshtaten n
at mnyr q t ofrojn intimitetin e mjaftueshm pr
t paraburgosurit;
T vazhdoj furnizimi i rregullt me dyshek, batanije
dhe mbulesa n t gjitha institucionet. Nevojat m
emergjente jan n QK Dubrav. Prve ksaj,
kualiteti i ktyre pajisjeve duhet t jet m i mir,
sidomos i batanijeve;
Kur sht e mundur prbrenda ambienteve t QP-ve,
t ndrtohen apo adaptohen hapsira pr rekreacion,
aktivitete t lira (salla leximi, sport etj). Kjo sidomos
59
pr nevojat e t dnuarve me qndrime t gjata npr

qendra t paraburgimit.
3. Mbipopullimi
Mbipopullimi n pavionet e caktuara n QK Dubrav,

QP n Gjilan, QP n Lipjan dhe QP n Pej
Deri n ndrtimin e objekteve t reja t SHKK,
shprndarja
dhe
vendosja
e
t
dnuarve/paraburgosurve t bhet n mnyr
racionale dhe sipas kapaciteteve t objekteve. Kurdo
q sht e mundur t shmangen transferimet apo
vendosjet q shkaktojn shpenzime dhe angazhim t
gjr t personelit dhe shrbimeve;
T bhen prpjekje pr evitimin e praktikave t
qndrimit t gjat n hapsira t ngushta dhe
vendosje kolektive si n rastin e Pavionit 1 n QK n
Dubrav;
Nw rastet kur mbipopullimi arrin nw prmasa
shqetsuese dhe tw papranueshme, administrata e
burgut duhet tw sigurojw qw autoritetet pwrgjegjwse
pwr drgimin e njerzve nw burg tw jenw nw dijeni tw
situats nw burgje si dhe pwr pasojat e drgimit tw
njerzve atje.
60
4. Ushqimi dhe ambientet
Furnizimi me ushqim:
Prve qndrueshmris n furnizimin me ushqim,
rndsi e veant duhet ti kushtohet edhe kualitetit
dhe llojllojshmris s ushqimit t ofruar. Kalorit e
ushqimit duhet t jen brenda normave t
prcaktuara, ndrsa sasia e ushqimit duhet t jet
brenda kufirit t lejuar;
Prmbajtja, prejardhja dhe afati i qndrueshmris s
produkteve ushqimore duhet t bhen t ditura pr t
dnuarit dhe t paraburgosurit.
Ambientet dhe pajisjet:

Pajisjet e dmtuara n kuzhinat n QK n Dubrav,
QK e QP n Lipjan, QP n Gjilan, QP n Prishtin
(furrat dhe makinat pr larjen e enve) t renovohen
kur kjo sht e mundur apo t sigurohen pajisje t
reja;
T vihen n funksion sallat e ushqimit npr pavione
t caktuara n QK n Dubrav, duke evituar n kt
mnyr shrbimin e ushqimit npr dhoma t t
dnuarve;
T merren rregullisht mostrat e ushqimit pr ruajtje
dhe verifikim. T sigurohen librezat sanitare pr
stafin prgjegjs n t gjitha rastet ku ato mungojn
dhe kjo t bhet praktik e rregullt.
61
5. Higjiena
Cilsia e produkteve higjienike:

Deri n prfundimin e procesit t decentralizimit t
procedurave t prokurimit, SHKK t siguroj se
procesi i tenderimit pr furnizimin me produkte
higjienike t bhet n pajtim me kto procedura, t
jet transparent dhe t siguroj nj minimum t
cilsis s tyre;
SHKK t ndrmarr veprimet pr sanimin e gjendjes
jo t mir t infrastrukturs fizike n Pavionin 1, 4
dhe 5 n QK n Dubrav ku ka defekte n nyjet
sanitare, lagshti dhe mure t dmtuara n dhomat e
t dnuarve;
Dhomat e vetmis n QP Gjilan dhe QP Pej t
mirmbahen rregullisht. Kto dhoma n QP Gjilan t
prdoren pr vendosjen e prkohshme t t dnuarve
vetm n rrethana shum t veanta (mbipopullimi)
dhe pr koha sa m t shkurt t mundshme;
Sigurimi i furnizimit t rregullt dhe t mjaftueshm me
uj t ngroht n QK Dubrav (Pavioni 1, 4, 5). T
sanohen defektet n dushet e banjove n pavionet 1
dhe 4 n Dubrav. N do rast, t shmanget praktika
e rrezikshme e ngrohjes s ujit me tela t rryms nga
ana e t dnuarve.
62
6. Sistemimi i t dnuarve dhe t paraburgosurve
Vendosja e t dnuarve/paraburgosurve
Sistemimi i t dnuarve/paraburgosurve t bhet n
pajtim me kriteret e parapara ligjore duke marr
parasysh ato m elementare si: lartsia e dnimit,
pesha dhe natyra e veprs penale, mosha e t
dnuarve, gjendja shndetsore etj (Pavioni 5 n QK
n Dubrav, QP n Gjilan etj);
T bhet sistemimi i femrave t dnuara n baz t
kritereve ligjore (mosha, vepra penale, kohzgjatja e
dnimit, statusi i tyre (e dnuar/paraburgosur) etj;
SHKK t ndrmarr hapa pr ndrtimin apo
adoptimin e hapsirave t veanta pr vendosjen e
femrave t mitura t paraburgosura apo t dnuara.
Deri n zgjidhen e ktij problemi, menagjmenti i QK
n Lipjan t evitoj qndrimin e prbashkt t t
dnuarve dhe t paraburgosurave apo edhe
kontaktet/komunikimin e t paraburgosurave t
akuzuara pr t njjtat vepra;
SHKK t reduktoj sa m shum numrin e t
paraburgosurve q qndrojn n QK Dubrav dhe
mundsisht kthimin e tyre npr Qendrat prkatse t
Paraburgimit;
T dnuarit varts t substancave narkotike, po ashtu
duhet t gzojn vendosje dhe trajtim t veant nga
t dnuarit e kategorive t tjera. Vendosja ndaras
63
sht hapi i par drejt trajtimit t veant t tyre n

pikpamje t kujdesit shndetsor, rehabilitimit dhe
terapis n komunitet. SHKK dhe Ministria e
Drejtsis t nxisin Ministrin e Shndetsis q t
prkrah ose miratoj politika pr rehabilitimin dhe
trajtimin e ksaj kategorie edhe pas lirimit t tyre.
T dnuarit pr kundrvajtje:
QK n Lipjan nuk sht e destinuar pr vendosjen e t
dnuarve pr kundrvajtje. N rastet kur kohzgjatja
e dnimit nuk kalon 3 muaj i dnuari mund t vuaj
dnimin n Qendrn e Paraburgimit. N rastet e tjera,
SHKK t shqyrtoj mundsin mendoj pr vendosjen
e tyre n nj pavion t caktuar prbrenda QK n
Dubrav bashk me kundrvajtsit e tjer.
Transferimet e t dnuarve me rrezikshmri:

Transferimet e t dnuarve t kategorizuar me
rrezikshmri t lart apo shum t lart duhet t
reduktohen n minimumin e mundshm dhe kjo mas
t aplikohet vetm n baz t qllimeve legjitime. Me
rastin e transferimit duhet t merret parasysh
ndjeshmria e siguris n institucionet ku transferohet
i dnuari, e n veanti n qendrat e paraburgimit.
KPT vlerson se kategori t caktuara t t dnuarve mund t
jen skajshmrisht t vshtir pr tu trajtuar dhe ndonjher
transferimi i tyre mund t jet i nevojshm. Megjithat, lvizja e
vazhdueshme e nj t dnuari nga nj institucion n tjetrin mund
t ket efekte t dmshme n mirqenjen e tyre psikologjike dhe
fizike (Normat e KPT-s).
64
T prshpejtohet dhe prfundoj procesi i vendosjes

s t dnuarve n Burgun e Siguris s Lart. Kriteret
e aplikimit/vendosjes t bhen t qarta paraprakisht
pr t dnuarit.
Lirimi me Kusht:
Ministria e Drejtsis n bashkpunim me SHKK si
autoritet prgjegjs pr mbajtjen e t dnuarve t bj
presion tek Kshilli Gjyqsor i Kosovs pr nj
efikasitet dhe transparenc m t madhe t puns s
Panelit pr Lirim me Kusht. Kjo t shoqrohet me
raporte mbi krkesat e shumta q presin pr tu
trajtuar, vrejtjet apo ankesat e t dnuarve n punn
e Panelit, prmbajtjet shpesh kontradiktore dhe
arsyetimet siprfaqsore t vendimeve, shqetsimet e
Shrbimit Social apo shqetsimet eventuale t
shrbimeve t tjera relevante pr vlersimin e Panelit.
Shrbimi Social:
Shrbimi Social duhet t ngritet mbi baza
profesionale dhe ti ofrohen kushte t duhura t
puns. T rritet numri i puntorve social n
institucionet ku kapacitetet aktuale nuk jan t
mjaftueshme, n veanti n QK n Dubrav. T
ofrohen programe intensive dhe t vazhdueshme pr
ngritjen e kapaciteteve profesionale t stafit t
Shrbimit Social;
Shrbimi qendror social t punoj n hartimin e nj
programi t trajtimit individual t t dnuarve si
65
krkohet nga LESP dhe t definohet qart roli i strafit

prgjegjs prbrenda ktij programi.
7. Tretmani dhe kujdesi shndetsor
Pas transferimit t kujdesit shndetsor nga Ministria
e Drejtsis n Ministrin e Shndetsis, MD/SHKK
n koordinim dhe bashkpunim me Ministrin e
Shndetsis t bj t qart rolin dhe kompetencat n
adresimin e ankesave lidhur me shrbimet
shndetsore (trajtimin e t dnuarve, informimin,
furnizimin me barna etj) si dhe shtjeve tjera t
ndrlidhura me kt aspekt.
8. Stafi kushtet e puns
Numri i vogl i stafit:

N kushtet e mbipopullimit t theksuar n dy vitet e
fundit SHKK duhet t mendoj pr rritjen e numrit t
stafit npr institucionet korrektuese. Rritja e numrit
t stafit n mnyr t drejtprdrejt sht e
ndrlidhur me ofrimin e shrbimeve m t mira, nivel
m t lart t siguris pr ta dhe t vendosurit,
menagjim m t mir t aktiviteteve apo rutinave t
ngjeshura etj;
T ofrohen kushte t prshtatshme t puns pr stafin
korrektues n institucione, e sidomos n QP n
Prishtin, QP Prizren, n QK n Lipjan (Pavioni D)
dhe n Njsin pr t Mitur. N QP n Lipjan t
sigurohen kushte t duhura t puns pr stafin e
66
njsis s transportit (automjete, uniform, pajisje

komunikimi);
N QK n Smrekonic t kompletohet stafi profesional
(civil) dhe t fillohet me programet e trajnimeve pr
stafin aktual.
9. Regjimi dhe standardet n institucionet korrektuese
QK n Smrekonic:
Ministria e Drejtsis t analizoj dhe rishqyrtoj me
kujdes kriteret e aplikimit apo prfitimit t regjimit t
tipit t hapur t institucionit korrektues n
Smrekonic, n mnyr q t mos degradoj qllimi i
regjimit t ktij institucioni. Poashtu t rishikohet
pranimi i t dnuarve n mnyr t drejtprdrejt n
kt institucion nga Gjykatat;
T miratohen procedurat e puns dhe programi i
regjimit pr QK n Smrekonic si institucion
korrektues i tipit t hapur dhe t rekrutohet stafi
profesional (n uniform dhe civil) pr kt
instituciont.
QK n Lipjan:
Kjo qendr sht e destinuar pr mbajtjen e t
dnuarve t mitur si dhe femrave t dnuara. Prve
ksaj kategorie ktu vuajn dnimin edhe t
paraburgosurat femra, femrat e mitura t dnuara si
dhe t dnuarit pr kundrvajtje. Ministria e
Drejtsis n nj strategji apo plan afatgjat t
67
strukturimit t institucioneve korrektuese duhet t

vendos se pr far kategorie t t dnuarve do t
shrbeje ky institucion.
QK n Dubrav:
Si institucioni m i madh korrektues kjo qendr nuk
ofron kushtet e duhura pr mbajtjen dhe trajtimin e t
gjitha kategorive t t dnuarve.
Me ndrtimin e burgut t siguris s lart, QK n
Dubrav do t lirohet vetm nga t dnuarit e
kategorizuar si t rrezikshm dhe t dnuarit me
dnime afatgjata, por jo edhe kategorit e tjera si: t
dnuarit me dnime afatshkurta-kundrvajtje, t
dnuarit me gjysm liri, t dnuarit me burgim t
prjetshm etj. Ndr t dnuarit n QK n Dubrav po
ashtu hyjn edhe t gjitha grupmoshat e t dnuarve
duke prfshir edhe t moshuarit, personat me nevoja
t veanta, prdoruesit e drogs si dhe ata me
rregullime mendore dhe sjellje agresive.
N mnyr q t ofrohet nj trajtim dhe menagjim m
i mir i resurseve dhe shrbimeve sikurse edhe pr
QK n Lipjan, Ministria e Drejtsis dhe SHKK duhet
t mendojn pr definimin e nj regjimi m specifik t
ktij institucioni.
68
VI. Aktivitetet t tjera t QKRMT-s

Lobimi dhe Avokimi
26 Qershori Dita e OKB-s n mbshtetje t viktimave t
torturs
Si do vit, edhe n vitin 2013, QKRMT ka shnuar 26
Qershorin Ditn Ndrkomtare n Mbshtetje t viktimave t
Torturs. Pr nder t ksaj dite dhe me qllim t ngritjes s
vetdijes s opinionit dhe autoriteteve pr respektimin e t
drejtave t njeriut, Task Forca Monitoruese ka mbajtur nj
konferenc t prbashkt. N konferenc jan ftuar t gjith
aktert n fushn e t drejtave t njeriut e n veanti t
drejtave t persnave t privuar nga liria n Kosov, sikurse
edhe prfaqsues t organizatave ndrkombtare t pranishme
n Kosov.
Prve ksaj, konferenca kishte pr qllim q t promovoj
punn dhe qllimin e Iniciativs pr krijimin e Mekanizmit
Kombtar kundr Torturs. Pr kt Task Forca prezantoi
punn e saj n ngritjen e kapaciteteve monitoruese dhe
raportuese gjat dy viteve si dhe gjetjet e rekomandimet nga
vizitat n tri institucione korrektuese t Kosovs gjat vitit
2013.
69
Prfaqsues t Ministris s Drejtsis, Shrbimit Korrektues

t Kosovs si dhe Komisionit Parlamentar pr t Drejtat e
Njeriut vlersuan punn e Task Forcs n adresimin e
problemeve me t cilat ballafaqohet sistemi korrektues i
Kosovs dhe bashkpunimin me kto institucione pr
zbatimin e rekomandimeve t nga vizitat monitoruese si dhe
premtuan vazhdimin dhe thellimin e bashkpunimit me Task
Forcn.
Vizita e Task Forcs monitoruese n QK n Lipjan
70
Puntoria e QKRMT mbi ankesat n institucionet

korrektuese
N kuadr t projektit aktual pr promovimin e respektimit t
tt drejtave t njeriut n institucionet korrektuese, QKRMT
prej m tepr se dy vitesh sht angazhuar n promovimin e
nj mekanizmi efikas dhe transparent t ankesave t
brendshme pr personat e dnuar dhe t paraburgosur n kto
institucione.
N fillim t vitit 2013 ka prfunduar procesi i ndryshimeve
dhe plotsimeve t LEPS-it n t cilin ka marr pjes n
mnyr aktive edhe QKRMT-ja sikurse edhe ekspert dhe
prfaqsues t institucioneve dhe organizatave t ndrlidhura.
QKRMT kishte pr synim q n baz t eksperiencs s saj n
monitorimin e institucioneve korrektuese t kontribuoj n
avancimin e dispozitave mbi ankesat t cilat do t prbnin
nj baz t mir pr hartimin e procedurave t qarta dhe
efikase n praktik.
Pas miratimit t ndryshimeve dhe plotsimeve t LEPS-it nga
Kuvendi i Kosovs n Pranver t 2013, QKRMT n muajin
gusht 2013 mbajti nj takim pune pr prezantimin e draft
dokumentit mbi ankesat n institucionet korrektuese. N
takim morrn pjes antar t Task Forcs Monitoruese (IAP,
KMDLNJ), prfaqsues t menagjmentit dhe zyrtar t
SHKK, prfaqsues t Ministris s Drejtsis dhe ekspert
nga sitemi i burgjeve t Holands, Hungaris dhe Shqipris.
Qllimi i takimit para s gjithash ishte diskutimi i projekt
dokumentit t hartuar nga QKRMT si dhe marrja e prvojave
dhe sugjerimeve nga ekspertt ndrkombtar t fushs.
71
Zyrtar pr Pun Sociale nga QK n Dubrav q ishin pjes e

takimit mirpriten nismn pr krijimin e procedurave t qarta
t puns lidhur me ankesn duke e vlersuar at si nj fush t
ndjeshme dhe mjaft t nevojshme pr tu rregulluar.
Komentet, vrejtjet dhe sugjerimet e zyrtarve t SHKK dhe
ekspertve ndrkombtar u prfshin n variantin
prfundimtar t dokumentit dhe i njjti ju drgua SHKK pr
shqyrtim n fund t muajit shtator 2013. SHKK sht n
proces t draftimit t udhzimeve q dalin nga LEPS dhe t
njjtat pritet q gjat vitit 2014 tia drgoj pr miratim
Ministrit t Drejtsis.
N fillim t vitit 2014, QKRMT ka filluar nj bashkpunim
intensiv me SHKK n procesin e hartimit t ktyre
udhzimeve duke ofruar prvojn dhe ekspertizn e saj, n
veanti n udhzimet lidhur me zbatimin e ndshkimeve
disiplinore si dhe prdorimin e masave shtrnguese/kufizuese
pr t dnuarit.
Hulumtimi QKRMT/DIGNITY: Matja e kualitetit t

jets n institucionin korrektues
Prezantimi i rezultateve preliminare t hulumtimit
Studimi i prbashkt QKRMT/DIGNITY (Danimark) i
realizuar gjat vitit 2012 kishte pr qllim analizimin e
komponentve kryesore q ndikojn n kualitetin e jets n
qendren korrektuese n Dubrav. Me fjal tjera studimi synoi
q t identifikoj n mnyr shkencore sfidat e vazhdueshme
72
t jets dhe puns n burg nga kndvshtrimi i t dnuarve

dhe personelit t qendrs korrektuese.
Rezultatet dhe msimet e nxjerra nga ky studim pritet ti
ndihmojn personelit menagjues t institucioneve korrektuese
dhe akterve tjer vendimmarrs si dhe t jen relevant pr
gjith sistemin e drejtsis penale n Kosov.
Prfshirja e elementeve pr mjetet vlersuese t Matjes s
cilsis s jets n institucionin korrektues n pytsort e
aplikuar sht nj mnyr pr tu njohur me dinamika m t
gra t jets n institucionin korrektues dhe n veanti
marrdhnjet gardian-i dnuar n kontekstin e procedurave t
ankesave dhe t cilat jan pak a shum influencuese n
parandalimin e trturs dhe keqtrajtimit t t dnuarve. Pytsori
shqyrton temat duke u prqendruar n prvojn e t dnuarve
gjat jets n burg. N fakt, kjo ka t bj me hulumtimin e
mass - deri ku dgjohet zri i t dnuarve dhe nivelin e
dgjimit t zrit t tyre.
Hulumtimi, pr m tepr ofron nj bazament mbi perceptimet
e t dnurve mbi mundsit q ezistojn pr tu ankuar dhe
pr tu dgjuar.
Pas prpunimit dhe analizimit t t dhnave si rezultat i puns
hulumtuese n kt institucion, duke prfshir intervistimin e
200 personave t dnuar dhe rreth 100 antarve t stafit me
nj qasje kuantitative t t dhnave, t realizuara n prill t
2012 si dhe realizimit t fokus grupeve me t dnuarit dhe
personelin, t realizuara n maj t vitit 2013, u vendos q t
rezultatet preliminare t hulumtimit t prezantohen dhe
diskutohen n nj takim t veant pune.
73
Kshtu, me 2 gusht 2013 hulumtuesitnga QKRMT dhe

DIGNITY u mblodhn n nj takim pune dhe diskutuan mbi
ecurin, sfidat dhe msimet e nxjerra gjat puns hulumtuese
n QK n Dubrav duke prfshir edhe takimet me grupet e
fokusuara. Dizajnuesje e hulumtimit, Profesoresha Alison
Liebling (Universiteti Cambridge n Angli) prezantoj
rezultatet preliminare t hulumtimit dhe metodologjin e
prdorur n analizimin dhe verifikimin e t dhnave.
Pas analizimit prfundimtar t komenteve dhe diskutimeve n
kt takim, rezultatet e hulumtimit do t marrin formn
prfundimtare dhe ashtu si ishte prezantuar n fillim t
hulumtimit t njjtat do ti ofrohen SHKK dhe QK n
Dubrav pr nevoja t tyre.
Konferenca vjetore mbi gjetjet n institucionet

korrektuese
QKRMT prkrahur nga Instituti pr Shoqri t Hapur (OSI)
me 22 nntor 2013, ka organizuar nj konferenc ku jan
prezantuar gjetjet kryesore nga monitorimi i institucioneve
korrektuese n Kosov gjat vitit 2013. Konferenca sht
financuar nga Zyra e Komisionarit t Lart t t Drejtave t
Njeriut (OHCHR)-Zyra n Kosov dhe prve prezantimit t
gjetjeve, kishte pr qllim edhe ofrimin e mundsis
prfaqsuesve t institucioneve relevante pr t diskutuar dhe
adresuar shtje me rndsi t t drejtave t njeriut n kto
institucione.
74
N konferenc morren pjes Zv Ministri i Drejtsis, Zv

Drejtori i Shrbimit Korrektues t Kosovs, Zv i Avokatit t
Popullit, Drejtori Ekzekutiv i KMDLNJ-s, prfaqsues t
EULEX-it, OSBE, Kshillit t Evrops, Zyra e Prfaqsuesit
Special t BE-s, Kshilli Gjyqsor i Kosovs, drejtor t
institucioneve korrektues dhe prfaqsues t shoqris civile
n Kosov.
Drejtoresha e QKRMT-s, Znj. Feride Rushiti bri nj
prmbledhje t aspekteve problematike q e shoqrojn
Shrbimin Korrektues t Kosovs prej vitesh si: Infrastruktura
fizike e institucioneve, kushtet materiale dhe t banimit,
ushqimi dhe ambienti, higjiena dhe mirmbajtja, sistemi
shndetsor dhe ai i shrbimit social jo efikas, sistemimi jo i
duhur i t dnuarve/paraburgosurve, trajtimi jo i duhur i
personave me nevoja t veanta, vrejtjet e shumta n punn e
panelit pr lirim me kusht, sistemin ende jo efikas t ankesave
t brendshme, diskriminimi n trajtim dhe ndarje t
privilegjeve, shkeljen e t drejts n informim dhe shtjet e
transferimeve t shpeshta. Znj. Rushiti shtoi se disa prej
ktyre gjetjeve jan potencuar edhe n Raportin e fundit t
Progresit t KE pr Kosovn.
Zv Ministri i Drejtsis Z. Daut Xhemajli vlersoi punn e
QKRMT-s dhe prkushtimin e stafit menagjerial t
institucioneve korrektuese pr t ndar shqetsimet e tyre.
Raporti prmbledhs i gjetjeve theksoi se do tu shrbejn
drejtorve t institucioneve dhe palve tjera brenda sistemit
pr t reflektuar dhe ofruar komente dhe mospajtimet e tyre t
cilat n fund t fundit i shrbejn prmirsimit t gjith
sistemit dhe nxisin komunikimin dhe ndrveprimin e t gjith
akterve.
75
Z. Joel Mermer nga OHCHR, vlersoi punn e monitorimit t

pavarur dhe afirmimit q Konventa kundr Torturs e OKB-s
(protokoli shtes i saj) i bn prfshirjes s shoqris civile n
MKP kundr Torturs. Ai poashtu vlersoi arritjet e Task
Forcs n Kosov dhe nevojn pr t mbshtetur kt
iniciativ.
Edhe Z. Behxhet Shala nga KMDLNJ dhe Znj, Shqipe IbrajMala nga iAP permendn disa mangsi q vazhdojn ta
shoqrojn sistemin korrektues, pr ka kto institucione kan
raportuar n vazhdimsi tek shrbimi korrektues si dhe
qendrat prkatse. Z. Shala theksoi t metat e gjith sistemit
prfshir edhe at gjyqsor t cilat vazhdojn ta sfidojn
mjaft edhe shrbimin korrektues n realizimin e misionit t tij.
Znj Ibra-Mala duke folur pr t arriturat e Task Forcs s
prbashkt tha se mekanizmi po bn pun t mir n
identifikimin dhe vlersimin e gjendjes n institucionet
76
korrektuese dhe n kt drejtim gjat vitit 2013 jan realizuar

dy vizita t prbashkta n tri institucione korrektuese,
raportet e t cilave jan br publike dhe jan ndar me
autoritetet.
Z. Alban Muriqi (Menagjer i projektit t monitorimit
QKRMT), theksoj rndsin e monitorimit t pavarur n
institucionet e mbyllura, prezantoi shkurtimisht metodologjin
e puns s QKRMT, ndrkaq elaboroi n detaje gjetjet nga 20
vizitat monitoruese t QKRMT t realizuara gjat vitit 2013.
Ai prmblodhi disa rekomandime bazike t cilat tha se mund
ti shrbejn Ministris s Drejtsis apo Shrbimit
Korrektues pr adresimin dhe tejkalimin e sfidave.
N prmbyllje, QKRMT njoftoi se brenda muajit dhjetor 2013
do t ket edhe nj takim t ngjajshm dhe mbi bazn e t
gjitha diskutimeve t sotme si dhe zhvillimeve n terren do t
mund t ofrojm nj pasqyr akoma m komplete t situats
s t drejtave t njeriut n kto institucione. Poashtu, u tha se
n takimin e radhs i cili m shum do t ket karakterin e nj
takimi pune do t prezantohen rekomandimet konkrete t
QKRMT-s pr institucionet korrektuese t Kosovs.
77
Takimi i puns QKRMT Institucionet Korrektuese

Me 11 dhjetor 2013 QKRMT ftoi n nj takim pun t gjith
drejtort e institucioneve korrektuese t Kosovs si dhe
menaxhmentin e Shrbimit Korrektues t Ksoovs. N takim
morrn pjes edhe prfaqsues t Task Forcs (IAP dhe
KMDLNJ).
Drejtoresha Ekzekutive e QKRMT, Znj Feride Rushiti
paraprakisht falnderoj menagjmentin e lart t Shrbimit
Korrektues dhe drejtuesit e institucioneve pr bashkpunimin
e ofruar n realizimin e mandatit t QKRMT n institucionet
korrektuese si dhe gatishmrin e tyre pr t kontribuar n
prmirsimin e kushteve dhe t trajtimit t personave t
dnuar dhe t paraburgosur. Qllimi i takimit u tha t jet
prezantimi i rekomandimeve konkrete mbi bazn e gjetjeve
nga konferenca e dats 22 nntor 2013, si dhe diskutimi i
gjetjeve nga vizita e fundit e Komitetit pr Parandalimin e
Tortures (KPT) n vitin 2010.
Z. Alban Muriqi nga QKRMT, prezantoi rekomandimet sipas
fushave kryesore problematike n institucionet korrektuese.
Ndrsa drejtort e institucioneve, menagjmenti i SHKK si dhe
antart e Task Forcs patn mundsi q t japin komentet
apo vrejtjet e tyre n rekomandimet e prezantuara. Mbi bazn
e ktyre plotsimeve, QKRMT m pas ti hartoj
rekomandimet t cilat jan prezantuar n kapitull t veant t
ktj raporti.
QKRMT n kt takim pune prezantoj n form t shkruar nj
prmbedhje me gjetjet dhe rekomandimet kryesore nga vizita
e fundit e KPT n Kosov n vitin 2010. Qllimi ishte q
78
institucionet korrektuese t mund t reflektojn dhe prgatiten

para vizits s radhs s KPT n Kosov t paralajmruar pr
vitin 2014. QKRMT ofroj gatishmrin e saj n baz t
ekspertizs monitoruese pr t ndihmuar dhe bashkpunuar
me shrbimin korrektues n gjetjen e zgjidhjeve dhe
prmbushjen e rekomandimeve t KPT-s.
Prve ksaj, QKRMT prezantoj edhe nj prmbledhje t
standardeve m t avancuara nga fusha e menagjimit t
burgjeve n kndvshtrimin e t drejtave t njeriut.
Projekti i Task Forcs me Komitetin Holandez t

Helsinkit 2013-2016
N qershor t vitit 2013 Task Forca ka arritur marveshje me
Komitetin Holandez t Helsinkit pr t bashkpunuar n
realizimin e projektit 3 vjeqar (2013-2016) n Qendren
Korrektuese n Lipjan (Njsin pr t mitur). Projekti
titullohet Pmirsimi i kushteve t burgimit pr t miturit e
dnuar dhe synon m t ofroj prvojn e sistemit holandez t
burgjeve pr t miturit n fushn e risocializimit dhe
prgatitjes s tyre pr jet pas lirimit.
Projekti sht pjes e bashkpunimit ndrmjet Ministris s
Punve t Jashtme t Holands pr Qeverin e Kosovs dhe
q implementohet prmes partnerit t saj Komitetit
Holandez t Helsinkit. Projekti ka qasje regjionale dhe n kt
kuptim Shrbimi Korrektues i Kosovs do t mund t prfitoj
nga prvoja e vendeve regjionale si Shqipria dhe Maqedonia
si dhe n ngritjen e kapaciteteve t stafit prmes trajnimeve
regjionale t parapara n programin e projektit.
79
N nntor t vitit 2013, ekspert holandez nga Instituti pr

Drejtsi dhe Siguri kan ndrmarr nj vizit t zgjeruar n
QK n Lipjan dhe kan br nj raport gjithprfshirs t
vlersimit t nevojave. Raporti do ti shrbej adoptimit dhe
modifikimit t metodologjis s programit sipas nevojave dhe
specifikave t regjimit t burgimit pr t miturit n QK n
Lipjan.
Roli i Task Forcs monitoruese n kuadr t projektit sht
monitorimi dhe vlersimi i zbatimit t projektit dhe raportimi
pr Komitetin Holandez t Helsinkit mbi progresin e arritur.
Prve ksaj, n fund t projektit vlersohet se Task Forca do
t jet n gjendje (arrij kapacitetet e duhura) pr t avokuar
pr zbatimin e rekomandimeve n fushn e t drejtave t
personave t privuar nga liria n institucionet korrektuese t
Kosovs.
80
Qendra Kosovare pr Rehabilitimin e t mbijetuarve t Torturs (QKRMT)

sht organizat e pavarur, joqeveritare dhe jo fitimprurse, e themeluar
n vitin 1999 me mision ofrimin e trajtimit dhe shrbimeve t rehabilitimit
pr viktimat e torturs dhe t keqtrajtuarve gjat lufts n Kosov.
QKRMT poashtu sht e angazhuar n promovimin dhe respektimin e t

drejtave t njeriut pr t gjitha etnitetet n Kosov si dhe n parandalimin
dhe rrenjosjen e torturs dhe do forme tjetr t keqtrajtimit, prmes
monitorimit t t drejtave t njeriut n vendet e ndalimit n Kosov.
QKRMT punon n ngritjen e vazhdueshme t kapaciteteve t stafit t saj

dhe atyre n sektorin publik pr ofrimin e shrbimeve lidhur me shtjet
q kan t bjn me torturn dhe traumen si dhe trajtimin e duhur dhe
respektimin e t drejtave t personave t privuar nga liria.
QKRMT q nga viti 2007 ndrmerr aktivitete t rregullta monitorimi n

institucionet korrektuese, qendrat e paraburgimit, stacionet policore dhe
n institucionet e shendetit mendor me qllim t promovimit dhe ngritjes
s nivelit t respektimit t t drejtave pr personat e privuar nga liria.
Nga viti 2011 QKRMT sht pjes e nisms s prbashkt me IAP dhe
KMDLNJ pr krijimin e Mekanizmit Kombtar kundr Torturs sipas
Protokollit Opsional t Konvents kundr Torturs t OKB-s (OPCAT).

T Drejtat e Njeriut N Institucionet Korrektuese-2013QKRMT PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

T Drejtat e Njeriut N Institucionet Korrektuese-2013QKRMT PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

QENDRA KOSOVARE PR REHABILITIMIN E T MBIJETUARVE T TORTURS

KOSOVA REHABILITATION CENTRE FOR TORTURE VICTIMS

Promovimi i respektimit t t drejtave

Raporti i gjasht vjetor, Prill, 2014

T DREJTAT E NJERIUT N INSTITUCIONET KORREKTUESE N KOSOV - 2013

QENDRA KOSOVARE PR REHABILITIMIN E